[Địa Chất Học] Phân Loại Đất & Xây Dựng Bản Đồ Đất - TS.Đỗ Nguyên Hải phần 8

Chia sẻ: Dwefershrdth Vrthrtj | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

101
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu '[địa chất học] phân loại đất & xây dựng bản đồ đất - ts.đỗ nguyên hải phần 8', khoa học tự nhiên, công nghệ môi trường phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: [Địa Chất Học] Phân Loại Đất & Xây Dựng Bản Đồ Đất - TS.Đỗ Nguyên Hải phần 8

- Các t ng ñ t và các t ng ch n ñoán. - Màu s c ñ t và s bi n ñ ng màu s c các t ng ñ t. - Các tính ch t v t lý chính và m t s tính ch t cơ lý tính c a ñ t. - S hình thành m t s h p ch t hoá h c, các ch t xâm nh p, các ch t m i sinh có liên quan ñ n các quá trình hình thành ñ t. Ðây là nh ng v n ñ ñã ñư c ñ c p chi ti t trong giáo trình Th như ng và ph n mô t theo các ch tiêu yêu c u c th trong b n t ph u di n. d. Ch n ñ a ñi m ñào ph u di n Ð a ñi m ñào ph u di n ph i ñ i di n cho vùng, khu v c ñi u tra d a theo các ñ c ñi m sau ñây: - Ð a ñi m ph i ñư c xác ñ nh trên các d ng ñ a hình ch y u - Dư i các th m th c v t t nhiên và cây tr ng ñ i di n - Trên các vùng có các phương th c s d ng, c i t o và b o v ñ t khác nhau - Trên ñ t ñ i, núi ph u di n ñ i di n ph i ñư c ñào ñ nh ñ i ho c ñ nh núi - Trên các ñ a hình b ng và thung lũng, ph u di n ñ t ph i ñư c ñào gi a các khu v c thu c ñ a ñi m xác ñ nh. Không ñư c ñào g n b , g n dư ng, g n kênh mương và các khu v c g n nơi khai thác m ho c lò g ch... Không ñư c ñào nơi có m i hang ki n, nơi ñ t b bom ñ n ho c ho t ñ ng nhân t o làm xáo tr n. Vi c xác ñ nh v trí ph u di n t th c ñ a vào b n ñ r t quan tr ng vì chúng giúp cho nghiên c u và khoanh ñư c ranh gi i ñ t m t cách chính xác. Nh ng phương pháp sau ñây thư ng ñư c ngư i ta xác ñ nh: - Phương pháp giao h i (theo các m c c ñ nh d nh n bi t). - Phương pháp ño kho nh cách và ư c lư ng c ly. Vi c tìm hi u ph u di n, phân lo i và khoanh các khoanh ñ t ñư c ti n hành thông qua các ph u di n chính ph u di n ph và ph u di n thăm dò. Các ký hi u ph u di n ph i ñư c xác ñ nh rõ trên b n ñ dã ngo i - Ph u di n chính có phân tích - Ph u di n chính không phân tích - Ph u di n ph - Ph u di n thăm dò ñ. Quy ñ nh ñào ph u di n - Ph u di n ñ t xác ñ nh nh ng nơi ñ t có ñ dày l n, không g p các t ng c ng r n thư ng ñư c ñào theo kích thư c: dài 120- 150cm (nh ng ph u di n ch p nh ph i ñào dài> 2m ñ có th d dàng ñ ng ch p b m t c a lát c t); r ng 70- 90cm; sâu trên 125cm. - Khi ñào ph u di n c n lưu ý: + M t ph u di n dùng ñ quan sát, mô t ph i hư ng v phía ánh sáng m t tr i ñ d mô t + Khi ñào, l p ñ t m t ñ riêng, l p ñ t dư i ñ riêng. Không ñ ñ t hay d m ñ p lên phía b m t mô t c a ph u di n làm m t tr ng thái t nhiên c a ñ t. + Sau khi ñào xong phía m t mô t ph i ñư c xén cho th ng góc. + Trên nh ng vùng ñ t ñang ñư c canh tác, tr ng tr t sau khi ñào ph u di n xong ph i l p ñ t l i ngay theo trình t các l p dư i l p trư c và trên l p sau. 78
Khi ñào ph u di n c n ph i ñ riêng l p ñ t trên m t sang m t bên và các t ng bên dư i sang m t bên, sau ñó l p l i theo th t ban ñ u c a chúng. e. Các lo i ph u di n thư ng ñư c xác ñ nh trong xây d ng b n ñ ñ t - Ph u di n chính: + Ðào ñ n t ng c ng r n, ñá m ho c ñ n ñ sâu t i thi u 125cm, n u chưa g p t ng c ng r n. + Mô t vào b n t chính, ghi v trí, s ph u di n tên b n ñ . + Th pH, Carbonat và các ch tiêu m n, phèn ñ d n ñi n khi c n thi t. + L y tiêu b n ñ t. + L y m u ñ t nơi c n phân tích. - Ph u di n ph : + Khi g p lo i ñ t gi ng ph u di n chính thì ñào ph u di n ph . + Ðào sâu ñ n 100cm. + T vào b n t ph u di n ph , ghi v trí s ph u di n lên b n ñ . - Ph u di n thăm dò: + Ðào sâu t 70- 100cm. + Ðánh d u trên b n ñ dã ngo i. Yêu c u ñ i v i xác ñ nh ph u di n: - M i khoanh ñ t t i thi u ph i có m t ph u di n chính, ph ho c thăm dò. - T l gi a các lo i ph u di n chính, ph , thăm dò thư ng là 1:4:4 - V trí ph u di n ph i ñư c th hi n rõ ràng trên b n ñ . f. L y m u ñ t phân tích Vi c l y m u phân tích ñư c ti n hành theo các trình t sau ñây: - Trư c tiên l y m u t ng ñáy ph u di n sau ñó m i l y d n lên các t ng trên. - M u ñ t l y t t c các t ng phát sinh l y ñ u theo ñ dày t ng ñ t. - T ng ñ t canh tác và t ng m ng hơn 10cm l y m u theo ñ dày c t ng. 79
- T ng ñ t dày chưa ñ n 50cm l y 1 m u. - T ng ñ t dày 50- 90 cm l y 2 m u. - T ng ñ t dày hơn 90cm l y 3 m u. + Tr ng lư ng m u ñ t l y ph i ñ 1 kg cho vào trong túi v i có nhãn s theo ñúng quy ñ nh (s ph u di n, ñ a ñi m l y m u, t ng l y m u, ngày l y m u, ngư i l y m u). + M i ñơn v phân lo i ñ t th hi n trên chú d n b n ñ ñ t t i thi u ph i l y 1 ph u di n ñ t phân tích (tr ñ t có di n tích nh hơn 1ha, ít có ý nghĩa v m t phát sinh và nông h c). - L y ñ t vào h p tiêu b n: + L y theo các t ng phát sinh cho vào các ngăn c a h p tiêu b n (b ng g ho c b ng nh a). Ð t cho vào h p ph i gi ñư c d ng t nhiên và ñ c trưng cho t t c các t ng ñ t. + Cách ghi tiêu b n ñ t: bên c nh m i ngăn tiêu b n ghi rõ ñ dày t ng ñ t phát sinh, ñ u và n p h p tiêu b n ph i ghi s ph u di n, ký hi u ph u di n, ký hi u tên ñ t, trên m t n p h p ngoài nh ng ph n nghi trên còn ghi thêm ñ a ñi m ñào ph u di n và th c v t ph bi n. 2.2. Mô t ph u di n ñ t Mô t ph u di n ñ t là vi c làm không th thi u trong các ñi u tra xây d ng b n ñ ñ t, ñây cũng là nh ng tài li u cơ b n c n lưu gi l i ñ ki m ch ng cho nh ng k t qu ñi u tra giã ngo i ngoái ñ ng. Ð mô t ñư c ph u di n ñ t c n n m v ng, ghi chép và mô t ñư c ñ y ñ các m c yêu c u ñã ñư c ghi trong b n t ph u di n. Sau ñây là m t s hư ng d n cho vi c mô t các y u t c n xác ñ nh trong b n t ph u di n ñ t, trong phân lo i ñ t theo phương pháp phân lo i c a FAO – UNESCO. 80
Mô t ph u di n và l y m u ñ t a. Ký hi u t ng và l p chính Ký hi u t ng g m 1 ho c 2 ch cái hoa cho t ng chính và ñuôi ch thư ng cho ph n ph (distintion). Ð mô t ph u di n ñ t, ñi u c t y u là ph i xác ñ nh ñúng t ng và ký hi u t ng. Các t ng và l p chính: Ngư i ta thư ng s d ng các ch hoa H, O, A, E, B, C và R ñ bi u th các t ng và l p chính c a ñ t. Hi n t i ñã ghi nh n 7 t ng và l p chính và 7 t ng chuy n ti p. H u h t là các t ng phát sinh, ph n ánh s ñánh giá ch t lư ng và nh ng thay ñ i x y ra trong quá trình hình thành và s d ng ñ t. Các t ng phát sinh không tương ñương v i t ng ch n ñoán. - T ng H: Ch y u là các ch t h u cơ, t o thành t s tích lu các ch t h u cơ chưa phân hu ho c ph n nào ñã phân hu trên m t ñ t, chúng có th ng p nư c. T ng H có th trên cùng c a ñ t khoáng ho c ñ sâu nào ñó bên dư i b m t n u nó b vùi l p. - T ng O: Ch y u là các ch t h u cơ g m các m u rác chưa phân hu ho c phân hu m t ph n như lá, lá kim, cành con, rêu, ñ a y, chúng tích t trên b m t. T ng O không b bão hoà nư c trong th i kỳ kéo dài. Ch t khoáng trong ñó ch chi m t l % r t nh . L p O có th b m t c a ñ t khoáng ho c ñ sâu b t kỳ bên dư i l p m t n u nó b vùi l p. - T ng A: T ng khoáng ñư c t o b m t ho c ngay dư i t ng O, h u h t c u trúc ñá ban ñ u không còn và ñ c trưng b i m t ho c nhi u ñ c tính sau: + Tích t ch t h u cơ d ng mùn l n v i h t khoáng và không mang ñ c trưng tính ch t c a t ng E ho c B + Mang các ñ c tính canh tác, ñ ng c ho c các lo i xáo tr n tương t + Có hình thái khác v i t ng B ho c C bên dư i. vài nơi có khí h u khô nóng, b m t không b xáo tr n ít s m hơn t ng sát bên dư i và ch ch a lư ng nh ch t h u cơ. Nó mang hình thái khác bi t v i l p C, m c dù là ph n khoáng không b thay ñ i ho c ch thay ñ i ít do khí h u. 81
T ng E: T ng khoáng m t ñi sét silicat, s t, nhôm, ho c các h p ch t nào ñó, ñ l i ch y u cát và limôn và ph n l n c u trúc ñá g c không còn n a. m t s lo i ñ t có màu là màu c a h t cát và limôn, t ng E ñư c phân bi t v i t ng dư i B trong cùng m t ph u di n ñ t b i tr s màu vàng m nh hay y u. T ng E thư ng g n b m t, bên dư i t ng O ho c A và trên t ng B, nhưng ký hi u E có th dùng mà không c n xét t i v trí trong ph u di n cho b t kỳ t ng nào tho mãn các yêu c u và nó là s n ph m c a s phát sinh ñ t - T ng B: Dư i t ng A, E, O ho c H và trong ñó các ñ c ñi m chính là t t c ho c ph n l n c u trúc ñá g c ñã b phong hoá, cùng v i m t ho c có s k t h p c a nh ng ñ c ñi m sau: + B i tích t p trung, riêng ho c k t h p v i sét silicat s t, nhôm, humic, cacbonat, th ch cao ho c silic. + Có d u v t c a s chuy n r i cacbonat + T p trung sesquioxide ñư c gi l i trong t ng. + L p v sesquioxide làm cho t ng này rõ ràng có giá tr th p hơn có màu vàng m nh hơn, ho c là ñ hơn các t ng phù trên và dư i và thi u s b i tích rõ r t c a s t. + Có s bi n ñ i t o thành sét silicát ho c làm m t ñi các oxit ho c c hai và t o ra c u trúc h t, t ng, ho c c u trúc lăng tr , có s thay ñ i l n th tích n u có s thay ñ i v ñ m. +Trong t ng B: Có th tích t cacbonat, th ch cao, ho c silic mà chúng là k t qu c a các quá trình phát sinh th như ng. - T ng C: là t ng ho c l p không bao g m ñá n n thô mà nh ng ñá này ñã b tác ñ ng b i quá trình phát sinh th như ng mà không có các tính ch t c a các t ng H, O, A, E ho c B. Chúng h u h t là các l p khoáng, nhưng m t s l p b silic và vôi hoá như v sò, san hô, diatonit. L p C có th b thay ñ i c khi không có d u v t c a s phát sinh th như ng. R cây có th xuyên qua t ng C nơi cung c p môi trư ng sinh trư ng quan tr ng. T ng C bao g m các s n ph m tr m tích, saprolit (ñá ñang phong hoá) có th ñào b ng mai d dàng khi chúng m. M t s lo i ñ t hình thành trong nh ng v t li u ch u tác ñ ng l n c a th i ti t (n ng, mưa) và nh ng v t li u ñó không ñáp ng c c yêu c u c a t ng A, E ho c B thì cũng ñư c g i là t ng C. - T ng R: L p ñá n n r n n m dư i l p ñ t. Granit, bazan, quarzite và ñá vôi ho c ñá cát lá nh ng ví d c th c a ñá n n - ñư c g i là R. Nh ng m u khô (không khí ho c khô hơn) c a t ng R n u ñư c th vào nư c s không có s no nư c trong vòng 24 gi . T ng R ñ ñ c ng dù m v n không th ñào ñư c b ng mai, ho c dù nó có th có các v t n t r n, nhưng ch vài r có th xuyên qua. - T ng chuy n ti p: Có 2 lo i t ng chuy n ti p m t lo i có các ñ c tính ñan xen c a 2 t ng và m t lo i có các ñ c tính c a 2 t ng ñan xen và m t lo i có hai tính ch t riêng bi t. + Nh ng t ng th hi n b i các tính ch t c a m t t ng ch ñ o nhưng có các tính ch t ph c a t ng khác thì ñư c ký hi u b ng 2 ch cái hoa, như là AB, EB, BE, BC. Ký hi u t ng ch ñ o ñư c ñ t trư c ch rõ là t ng có các tính ch t bao trùm trong l p chuy n ti p. Ch ng h n t ng AB có các ñ c tính c a c t ng A bên trên và t ng B bên dư i nhưng nó gi ng A nhi u hơn B. + m t s trư ng h p, m t t ng có th ñư c coi như là l p hay t ng chuy n ti p ngay c khi không có m t trong m t s t ng chính c a ph u di n. - T ng phát sinh b vùi l p: Có các lo i ñ t khoáng, là nh ng t ng b vùi l p có th nh n d ng v i các nét ñ c trưng phát sinh chính mà trư c khi b chôn vùi, các t ng phát sinh có th ho c không hình thành trong các v t li u bên trên, mà v t li u này là gi ng ho c không gi ng nh ng v t li u ñư c coi là g c ban ñ u (parent) c a ñ t b vùi l p. 82
- S k t von (concretion) hay c c nh (nodules): Ch s tích t ñáng k c a các k t von hay c c nh . B n ch t và m t ñ c a các h t ñư c ch rõ b i nh ng ñuôi ch khác nhau c th như: h. Tích lu ch t h u cơ i. (Không s d ng) j. Ð m jarosite k. Tích lu cacbonat m. S g n k t ho c s ñông c ng n. Tích lu natri o. S tích lu sesquioxide p. S cày b a ho c xáo tr n khác r. S kh m nh s. S tích t b i tích sesquioxide t. S tích lu sét silicat v. S xu t hi n t ng sét loang l w. S phát tri n màu s c hay c u trúc x. Tính d v y. Tích lu th ch cao z. Tích lu mu i b. Màu s c ñ t Màu s c ch t li u c a m i t ng ñư c ghi l i trong ñi u ki n m (n u có th thì c ñi u ki n khô và m), các ký hi u cho màu s c, tr s và ñ sáng ñư c cho trong thang màu ñ t Munsell (Munsell, 1975) Nên ño màu s c ñ t dư i nh ng ñi u ki n ánh sang gi ng nhau v ban ngày, vi c màu vào sáng s m và chi u t i thì không chính xác. Các màu trung gian (quan tr ng v i t ng chromic, cambic B, rhodic...) có th ñư c dùng 3.5 YR, 4 YR, 6 YR, 6.5 YR, 8.5 YR và 9 YR. Ch ng h n 3.5 YR ñư c ghi, thì nghĩa là màu trung gian g n v i 2.5 YR hơn v i 5 YR; 4 YR nghĩa là g n hơn v i 5 YR. M t s giá tr và cư ng ñ ch n ñoán màu c n ghi nh : Tr s 4 và 5 Th hi n các t ng Albic và các ñ c tính Hydromorphic (th y thành) Tr s 3.5 và 5.5 Các t ng Mollic và Umbric Cư ng ñ 1 và 2 Ð c tính Hydromorphic (thu thành) Cư ng ñ 2 Chernozerms (ñ t ñen) Cư ng ñ 1.5 ð c tính Vertisols Cư ng ñ 3.5 Các t ng Mollic và Umbric Cư ng ñ 4 Chromic c. V t, ñ m r s t V t ñ m c a h n h p ñ t ñư c mô t theo s lư ng (abundance), kích c , m c ñ tương ph n, ranh gi i và màu s c c a chúng. Ngoài ra ngư i ta có th xác ñ nh thêm v hình d ng, v trí và m t s các ñ c tính khác. Lưu ý màu r s t quanh r thư ng không ñư c coi là ñ m r . Các ñ m r trong các t ng ñ t ñư c th hi n theo: 83
- Lư ng: ðư c mô t theo h ng ch ph n trăm c a ñ m v t có trong t ng ñ t. Theo gi i h n t l tương ng: N Không 0% V R t ít 0-2 % F ít 2-5 % C Trung bình (thông thư ng) 5-15 % M Nhi u 15-40 % A R t nhi u trên 40% - Kích c : Dùng các ký hi u dư i ñây ñ ch ñư ng kính g n ñúng c a các ñ m riêng l . Chúng tương ng v i các lo i c c a các h t. V R tmn Dư i 2 mm F Mn 2-6 mm M Trung bình 6-20 mm C Thô Trên 20 mm - S tương ph n: S tương ph n v màu s c gi a các ñ m v t và h n h p ñ t có th ñư c mô t như sau: F: M nh t: Các v t, ñ m th hi n rõ m i ñư c xem xét. Màu ñ t các ñ m và h n h p tương ñ i g n nhau v màu s c, ñ sáng và các tr s . D: Khác bi t: M c dù không m nh, song có th d dàng nh n th y các v t ñ m. Màu s c, ñ sáng ho c tr s c a h n h p d dàng phân bi t v i các ñ m, v t. Chúng có th khác bi t nhau t i 2.5 ñơn v màu s c ho c vài ñơn v v ñ sáng và tr s P: N ib t Có th d dàng nh n th y các ñ m, v t chúng th hi n là m t trong các ñ c tính n i b t c a t ng. Riêng màu s c, ñ sáng và tr s ho c k t h p c a chúng cách nhau ít nh t vài ñơn v . - Ranh gi i: Ranh gi i gi a ñ m v t và màu ch ñ o c a ñ t ñư c mô t theo ñ d y chuy n ti p c a chúng. S: S c nét 0-0.5 mm C: Rõ ràng 0.5-2 mm D: Không rõ trên 2 mm d.Màu s c: N u vi c mô t màu c a ñ m v t theo các giá tr và thu t ng chung, tương ng v i thang màu ñ t Munsell thì s ñ m b o ñ y ñ ý nghĩa c a chúng. Các ký hi u và tên màu sau ñây ñư c xác ñ nh theo màu c a ñ t. WH: Tr ng YE: Vàng RE: Ð RY: Vàng - Ð nh t RS: Hơi ñ GE: Xanh (lá cây) YR: Ð + Vàng nh t GR: Xám BR: Nâu GS: Xám nh t 84
BS: Nâu nh t BH: Xanh (da tr i) RB: Nâu - ñ nh t BB: Ðen - Xanh nh t YB: Nâu - vàng nh t BL: Ðen + Thành ph n cơ gi i c a ñ t m n Phân lo i c h t và thành ph n cơ gi i - Theo ñ nh nghĩa các lo i c h t c a ñ t m n (dư i 2 mm) tên các g i c a các c h t thông thư ng tương ng v i nh ng thu t ng chu n sau: Sét (0.002 mm) Limon m n (0.002-0.02 mm) Limon thô (0.02-0.063 mm) Cát r t m n (0.063-0.125 mm) Cát m n (0.125-0.200 mm) Cát trung bình (0.200-0.630 mm) Cát thô (0.630-1.250 mm) Cát r t thô (1.250-2 mm) - Phân lo i thành ph n cơ gi i ñ t: Tên các lo i cơ gi i c a ñ t ñư c xác ñ nh theo các ký hi u sau: C Clay Sét L Loam Th t CL Clay loam Th t pha sét Si Silt Limon SiC Silty clay Sét pha limon SiCL Silty clay loam Th t pha sét limon Silty Loam Th t pha limon Sc Sandy clay Sét pha cát SCL Sandy clay loam Th t pha sét cát Sl Sandy loam Th t pha cát FSL Fine sandy loam Th t pha cát m n CSL Coarse sandy loam Th t pha cát thô LS Loamy sand Cát pha th t LVFS Loamy very fine sand Cát r t m n pha th t LFS Loamy fine sand Cát m n pha th t LCS Loamy coarse sand Cát thô pha th t VFS Very fine sand Cát r t m n FS Fine sand Cát m n MS Medium sand Cát trung bình CS Coarse sand Cát thô US Sand unsorted Cát, chưa phân lo i S Sand, unspecified Cát, chưa ñư c ñ nh rõ Ngoài các lo i thành ph n cơ gi i, còn có ư c lư ng v % sét ngay t i ñ ng ru ng, ư c lư ng này nh m sơ b xem xét hàm lư ng sét trong ñ t cao hay th p và ñ so sánh nh ng ñánh giá ư c lư ng ngoài ñ ng ru ng v i các k t qu phân tích. M i quan h gi a các c p h t cơ gi i sét, limon và cát và hàm lư ng ph n trăm c a chúng ñư c xác ñ nh trong bi u ñ tam giác. 85
e. Mô t c u trúc ñ t C u trúc ñ t là c u thành t nhiên c a các h t ñ t vào t ng ñơn v (peds) ñ t riêng r mà chúng tách bi t nhau do không có s lien k t b n v ng. Ngư i ta thư ng mô t c u trúc khi ñ t khô ho c m. N u l y m u ñ t trong ñi u ki n m ho c ư t thì nên ti n hành vi c mô t c u trúc vào th i ñi m khi ñ t khô. Ð mô t c u trúc ñ t có th l y nh ng t ng ñ t l n theo các t ng khác nhau c a ph u di n ñ quan sát tìm hi u hơn là vi c ch quan sát c u trúc ñ t theo b m t ph u di n. C u trúc ñ t ñư c mô t theo c p, lo i và ki u c u trúc ñoàn l p (agregate). Khi m t t ng ñ t mà có ch a nhi u b c, lo i, ki u thì nh ng lo i ñoàn l p này ph i ñư c mô t riêng và ph i ch ra ñư c m i quan h c a chúng. Khi mô t các c p, b c hay s phát tri n c a c u trúc, trư c tiên xác ñ nh, phân chia rõ ñ t hay các t ng thành ñ t không có c u trúc (apedal) và ñ t có c u trúc (pedal). - Ð t không có c u trúc (apedal): quan sát ñ t không có s s p x p rõ ràng trên b m t t nhiên. Ð t không có c u trúc ñư c phân chia thành lo i h t ñơn r i r c (như ñ t cát) và kh i (như ñ t sét). + D ng v t li u h t ñơn (SG) thư ng không ch t, x p và r t d v v n và hơn 50% các h t khoáng m t liên k t. + D ng kh i ch c (MA) thư ng có ñ ch t và d ng kh i l n. V t li u ñ t t o kh i ñư c xác ñ nh theo ñ ch t và ñ x p c a ñ t. - Ð t có c u trúc (pedal) các m c ñ c u trúc c a ñư c xác ñ nh như sau: + C u trúc y u: Khó nh n th y m u quan sát t i th c ñ a chúng ch th hi n s liên k t, s p x p y u hay r i r c trê b m t ñ t t nhiên và không b n. Khi b tác ñ ng nh , ñ t v v n thành h n h p và ch có vài m nh hay m u nguyên v n, nhi u m u ñã b v và không còn gi ñư c hình d ng b n ñ u c a chúng n a. + C u trúc trung bình: khi d dàng nh n th y các m u hay h t ñ t t i ch và có s s p x p rõ ràng c a chúng trên b m t t nhiên song không b n. Khi b tác ñ ng hay xáo tr n các v t li u ñ t v thành nhi u m nh hay m u, m t s m nh b v và m t s không còn gi ñư c tr ng thái ban ñ u n a. M t ngoài c a các m u ñ t thư ng khác bi t rõ ràng so v i bên trong c a chúng. + C u trúc m nh: Lư ng các m u hay h t ñ t th hi n rõ và r t d th y chúng có s s p x p n i b t trên các b m t t nhiên. Khi b xáo tr n, ñ t tách ch y u thành các d ng m nh. B m t m u ñ t d ng này nhìn chung khác h n v i bên trong. Các ký hi u có th dùng ñ mô t c u trúc VW R ty u ST Ch c WE Yu VS R t ch c MO Trung bình Các lo i k t h p có th như sau: VM Y u ñ n trung bình MS Trung bình ñ n ch c - Kích c : B ng 7.4. Phân lo i c u trúc (ph ng, c t hay lăng tr ) có kích thư c khác nhau (mm) Ký hi u Lo i Ph ng Lăng tr Kh i Ht (granular) VF R tmn - - - - FI Mn 1-2 10-20 5-10 1-2 ME Trung bình 2-5 20-50 10-20 2-5 86
CO Thô 5-10 50-100 20-50 5-10 VC R t thô >10 100 50 10 Có th phân c p như sau: FF M n và r t m n CV Thô và r t thô FM M n và trung bình FC M n ñ n thô MV Trung bình và r t thô MC Trung bình và thô - Ki u c u trúc c a ñ t. Các ki u c u trúc chính c a ñ t ñư c xác ñ nh như sau: + D ng h t (granular): là kh i ña di n ho c kh i c u, có b m t cong ho c không ñ u và b m t này không gi ng nh ng l p ph bao quanh m u ñ t. + D ng kh i: Kh i ho c kh i ña di n, có s g n k t ñ u, có b m t ph ng ho c khá tròn có dáng d p c a các m t bao quanh m u ñ t. Có th chia nh thành d ng góc nh n khi chúng có các m t c t nhau t o thành các góc tương ñ i nh n ho c nh ng m t d ng kh i góc tù. + D ng lăng tr : Có các phương chi u gi i h n theo m t ngang hay d c theo m t th ng ñ ng, các m t th ng ñ ng thư ng d xác ñ nh. B m t bên ngoài c a ñ t ph ng ho c hơi tròn. Các m t thư ng c t nhau t o thành các góc tương ñ i nh n. c u trúc lăng tr có các ñ u tròn ñư c coi là d ng c t (columnar). + D ng tâm, phi n: ki u ph ng theo chi u th ng ñ ng thư ng h n ch ; ch y u ñ nh hư ng theo m t n m ngachurtheo d ng t m hay phi n và thư ng tr ng thành các l p lên nhau. - C u trúc ñá: Bao g m s s p x p tr m tích m n, không r n ch c và nh ng d ng gi (pseudomorphs) các khoáng v t ñã b phong hoá v n gi các v trí, hình d ng c a chúng liên k t v i các khoáng chưa b phong hoá trong các kh i ñá r n. T h p c u trúc c a ñ t có th ñư c tách ra theo các ký hi u sau: SG H t ñơn AS Kh i tù và nh n MA Kh i SA Kh i nh n và tù GR Ht SN Kh i tù nutty PR Lăng tr (nhi u qu h ch) PS Lăng tr tù AW Kh i nh n hình nêm (hơi nh n) AP Kh i nh n hình h p CO Ct PL Ph ng AB Kh i nh n SS C u trúc x p l p - Quan h c u trúc kép (ph c h p) c a ñ t. N u trong ñ t có m t d ng c u trúc th 2, thì ph i mô t m i liên quan c a chúng v i c u trúc th nh t ch ng h n như hai d ng c u trúc c t và lăng tr . C u trúc cơ s (th nh t) có th b phá v thành c u trúc th c p (th hai) như trong trư ng h p c u trúc lăng tr có th b v thành kh i nh n. C u trúc th nh t có th hoà l n vào c u trúc th 2 như trư ng h p c u trúc ph ng hoà vào c u trúc lăng tr . Thí d CO + PR: C 2 c u trúc t n t i PR - AB: C u trúc ñ u (sơ c p) phá v thành c u trúc th c p. PL/PR: C u trúc này hoà tr n vào c u trúc kia. 87
f. Ð x p c a ñ t Ð x p bao g m t t c kho ng tr ng trong ñ t. Chúng liên quan ñ n s phân b s p x p c a các thành ph n: r cây, hang ñ ng v t và nh ng quá trình hình thành ñ t t o ra s n t r n, di chuy n, r a trôi c a ñ t... Thu t ng “void” (kho ng tr ng) là g n tương ñương v i t “pore” (r , x p), nhưng thu t ng “pore” thư ng ñư c dùng không g m các v t r n n t ho c phân chia l p. Các l ñư c mô t theo ki u, kích thư c và s lư ng theo t l c a chúng. Ngoài ra, ngư i ta còn sét t i các tính ch t liên t c, ñ nh hư ng... - Ki u ñ x p: Trong ñ t có nhi u d ng l r ng t o ra ñ x p. Tuy nhiên, trong th c t ngư i ta thư ng phân lo i và mô t m t s d ng chính sau: + A. K h : Ðư c xác ñ nh b i k t c u, ho c s s p x p c a các h t ñ t t o thành khe r ng còn g i là khe r ng cơ gi i. C th như t p h p các khe r ng ñơn gi n do các h t cát t o thành và ngoài ra còn các t p h p r ng ph c t p ñư c t o thành các m u ñ t có kích thư c khác nhau k t h p l i, t o thành các k h không ñ u n i k t l i v i nhau và khó có th xác ñ nh ñư c s lư ng ngoài ñ ng. + B. L h ng (vesicles): Là các l r ng có d ng hình c u ho c hình elip có ngu n g c tr m tích ho c ñư c t o do không khí b nén, tương t như các bóng khí trong các l p ñ t ng m nư c sau tr n mưa to. + V. H : Là các l h ng thư ng không có qui t c và không ñ ng ñ u do k t qu c a vi c cày, c y ho c xáo tr n làm cho chúng không liên t c và không li n nhau. Có th ñ nh lư ng nh ng trư ng h p ñ c bi t. + C: Rãnh ng: Các l r ng d ng thon dài, có ngu n g c ñ ng v t t o ra ho c th c v t (r cây ch t, xác ñ ng v t). Ph n l n có hình d ng ng và liên t c, nhưng r t khác nhau v ñư ng kính. Có khi r ng t i hơn vài cm như các l hang t o nên do ho t ñ ng c a sinh v t. + P: Khe ph ng: Ph n l n n m trên m t ph ng, là nh ng khe r ng ñ t có c u trúc có liên quan t i các b m t ho c các ki u n t gãy. Chúng thư ng không b n và khác nhau v kích thư c, hình d ng và s lư ng tùy thu c vào ñi u ki n m ñ c a ñ t. Các khe tr ng này thư ng ñư c mô t v ñ r ng và t n s xu t hi n c a chúng. Trong ph n l n các trư ng h p ngư i ta ch mô t kích c và s lư ng c a các khe rãnh r ng dài liên t c. - Kích thư c: Ðư ng kính c a các l r ng thon dài hay hình tr ( ng tube) ñư c mô t theo các lo i sau: V R t nh Dư i 0.5 mm F Nh 0.5 - 2 mm M Trung bình 2 - 5 mm C To (thô) 5 - 20 mm VC R t to (r t thô) 20 - 50 mm Ngoài ra vi c miêu t còn dùng thêm các ký hi u sau: FM Nh và trung bình FF Nh và r t nh MC Trung bình và to - Lư ng: S lư ng x p r ng thon dài nh ñ n r t nh vào m t nhóm l trung bình và to ñư c x p vào nhóm khác. Chúng ñư c xác ñ nh theo s lư ng/dm2. R t nh và nh Trung bình và to N Không có 0 0 V R t ít 1 - 20 1-2 88