Ăn uống và trị bệnh tiểu đường: phần 2 - nguyễn văn nhương

PH Ầ N III<br /> BỆNH TlỂu ĐỨỜNG - CÁCH<br /> PHÒNG VÀ CHỮA TRỊ<br /> <br /> 129<br /> <br /> TẬP THỂ DỤC LÀ. GẢCH CHỮA BỆNH<br /> <br /> Hầu như tất cả các bệnh nhân ĐTĐ đều có thể và nên tập<br /> thể dục thể thao. Tuy nhiên để đạt hiệu quả cao và an toàn, họ<br /> cần có sự hướng dẫn của các thầy thuốc và sự hỗ trợ, khuyến<br /> khích của gia dinh.<br /> Tập thể dục thể thao (TDTT) đều đặn là một phương<br /> pháp điều trị quan trọng ỏ tất cả các bệnh nhân đái tháo<br /> đường, đạc biệt với các bệnh nhân t)TĐ type 2, có thể coi<br /> tập thể dục thường xuyên là phương pháp điều trị ưu tiên.<br /> Tuy nhiên tập thể dục cũng có thể gây một số nguy cơ cho<br /> người bệnh, trong đó đáng kể là nguy cơ bị hạ đưètng máu.<br /> Các nguy cơ có thể xảy ra trong và sau khi tập TDTT:<br /> Nguy hiểm nhất là hạ đưòíng máu quá thấp, với các biểu hiện<br /> đói, run chân tay, vã mồ hôi, hoặc hôn mê... Nó có thể xuất<br /> hiện ngay khi người bệnh còn đang tập hoặc sau khi đã kết<br /> <br /> 130<br /> <br /> thúc bài tập. Thậm chí nếu bệnh nhân tập nặng và tập lâu thì<br /> hạ đưcmg máu có thể xảy ra muộn sau khi dã tập xong 6-15<br /> giờ.<br /> Ngược lại, một số bệnh nhân khi tập nặng lại có thể bị<br /> tăng đường máu, và dễ bị nhiễm toan xê tôn. Tập thq dục<br /> nặng có thể làm tăng nguy cơ bị các biến chứng tim mạch<br /> như gây cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, loạn nhịp tim...<br /> hoặc làm nặng thêm các biến chứng mãn tính của bệnh ĐTĐ<br /> như: gây xuất huyết đáy mắt hoặc làm bong võng mạc ở<br /> những người đã có biến chứng đáy mắt giai đoạn 3. Hậu quả<br /> là gây mù hoàn toàn. Làm tăng mất thêm chất đạm quạ nước<br /> tiểu và làm nặng thêm bệnh lý thận do ĐTT). Với những<br /> người béo hoặc lớn tuổi có thoái hóa khớp (như khớp gối),<br /> tăng cường vận động thể lực có thể làm tổn thương khớp trầm<br /> trọng hơn. Một sô' bệnh nhân khi tập có thể bị tụt huyết áp tư<br /> thế, đặc biệt khi bị ra nhiều mồ hôi, mất nước.<br /> Đế tránh các nguy cơ trên nên tập thê nào?<br /> Trưóc khi bắt đầu chế độ tập luyện cần được thăm khám<br /> cẩn thận để phát hiện các biến chúng, nhất là các biến chứng<br /> tim mạch. Chọn phương pháp tập luyện mà người bệnh ưa<br /> thích và phù hợp. Thông thưòng, họ có thể tập bài thể dục<br /> nhịp điệu cường độ trung bình trong ít nhất 30 phút. Một sô'<br /> môn không thích hợp với các bệnh nhân ĐTĐ như cử tạ vì<br /> nguy cơ cao gây biến chứng mạch máu. Các môn có thể gây<br /> 131<br /> <br /> chấn thương bàn chân như chạy hoặc đi bộ nên hạn chế cho<br /> những người đã có biến chứng thần kinh ngoại biên ở chân...<br /> Phương thức tập luyện: Chia làm 3 giai đoạn, gồm phần<br /> khởi động trong 5-10 phút bằng bài thể dục nhịp điệu nhẹ để<br /> phòng ngừa bị chấn thương cơ. Phần tập nặng chính trong<br /> khoảng 20-45 phút. Phần kết thúc bằng cách giảm dần khối<br /> lượng vận động trong 5-10 phút bằng cách đi bộ, co duỗi chân<br /> tay hoặc các động tác thể dục chậm khác.<br /> Chú ý: Nên hạn chế cường độ tập luyện không để huyết<br /> áp tâm thu vượt quá ISOmmHg, và nhịp tim chỉ nên tãng đến<br /> 50-70% mức cho phép tối đa. Tính nhịp tim cho phép- theo<br /> công thức = 0,5 (đến 0,7)<br /> nghỉ)<br /> <br /> -I-<br /> <br /> X<br /> <br /> (nhịp tim tối đa - nhịp tim lúc<br /> <br /> nhịp tim lúc nghỉ... Ví dụ một bệnh nhân ĐTĐ có<br /> <br /> nhịp tim lúc nghỉ là 80, nhịp tim tối đa lúc tập là 140 thì chỉ<br /> nên tập cho đến khi nhịp tim lên đến = 0,5 (đến 0,7) x ( 1 4 0 80) + 8 0 = 110- 1221ần/phúl.<br /> Tẩn xuất tập: Để có thể đạt được những lợi ích về tim<br /> mạch hoặc kiểm soát đường máu tốt hơn thì các bệnh nhãn<br /> cần phải tập ít nhất 3 ngày/tuần hoặc tập cách ngày. Còn để<br /> đạt dược mục đích giảm cân, cần phải tập ít nhất 5 ngày/tuấn.<br /> Lứu ý đặc biệt: Cần kiểm tra bàn chân sau mỗi lần tập<br /> xem có bị tổn thương gì không? Không nên tập trong môi<br /> trường quá nóng hoặc quá lanh, và khi đường máu rất cao.<br /> <br /> 132<br /> <br /> Dô có hứng thú lập thể dục đều đặn. các bạọ nên chọn<br /> môn thê thao ưa thích hoặc các môn thể thao theo nhóm có sự<br /> tham gia cua cả những người thân trong gia đình hoặc bạn bè.<br /> Điều quan trọng nhất là bắt đầu từ từ, tăng dần dẩn khối lưọrng<br /> vận động, và không nên theo đuổi những mục tiêu quá cao và<br /> phi thực tế.<br /> Đế tránh bị hạ đường máu hoặc tăng đưòmg máu hom<br /> ị nữa trong khi tập luyện cần:<br /> Chi tập sau bữa ăn ít nhất 1 - 3 giờ.<br /> Chi tập sau khi tiêm insulin ít nhất 1 giờ. Nếu muốn tập<br /> sớm hom thi nên tiêm vào các vùng ít vận động (như hụng),<br /> không nên tiêm ở đùi, tay.<br /> Nếu tập nặng hoặc kéo dài thì sau mỗi 30 phút, cần ăn<br /> thêm 1 bữa nhẹ carbohydrate<br /> Thay đổi chế độ điều trị insulin hàng ngày, và thường là<br /> phải giảm liều mũi tiêm insulin trước khi tập<br /> Đo đường máu nhiều lần, tốt nhất là cả trước, trong và<br /> sau khi tập. Trường hợp với đường máu trước khi tập:<br /> Nếu < 5,5 mmol/1; cầ n ăn 1 bữa nhẹ trước khi tập<br /> Nếu = 5,5-14 mmol/1: Có thể tập bình thường<br /> Nếu > 14 mmol/1: cần kiểm tra xê tôn trong nước tiểu.<br /> Nếu xê tôn niệu dưomg tính thì không nên tập, mà cần<br /> tiêm 1 mũi insulin rồi kiểm tra lại đường máu và xê tôn niệu.<br /> 133<br /> <br />