Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Ảnh hưởng của quy mô doanh nghiệp kiểm toán đến chất lượng kiểm toán của các doanh nghiệp kiểm toán độc lập ở thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH

**************

NGUYỄN THANH TRỌNG

ẢNH HƯỞNG CỦA QUY MÔ DOANH NGHIỆP KIỂM TOÁN ĐẾN CHẤT LƯỢNG KIỂM TOÁN CỦA CÁC DOANH NGHIỆP KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Kế toán

Mã số : 60340301

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS. TS NGUYỄN VIỆT

TP. HỒ CHÍ MINH - 2016

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng luận văn: “Ảnh hưởng của quy mô doanh nghiệp

kiểm toán đến chất lượng kiểm toán của các doanh nghiệp kiểm toán độc lập ở

Thành phố Hồ Chí Minh” là công trình nghiên cứu của riêng tôi.

Các thông tin dữ liệu được sử dụng trong luận văn là trung thực và các kết

quả trình bày trong luận văn chưa được công bố tại bất kỳ công trình nghiên cứu

nào trước đây.

Tp. HCM, tháng năm 2016

Tác giả luận văn

Nguyễn Thanh Trọng

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU

Viết tắt Tên đầy đủ

BCKT Báo cáo kiểm toán

BCTC Báo cáo tài chính

BTC Bộ Tài chính

CLKT Chất lượng kiểm toán

CMKiT Chuẩn mực Kiểm toán

DNKT Doanh nghiệp kiểm toán

KSCL Kiểm soát chất lượng

KSNB Kiểm soát nội bộ

KTĐL Kiểm toán độc lập

KTV Kiểm toán viên

NSNN Ngân sách Nhà nước

TNHH Trách nhiệm hữu hạn

UBCKNN Ủy ban Chứng khoán Nhà nước

VACPA Hội kiểm toán viên hành nghề

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng, hình Tên bảng, hình vẽ vẽ

Bảng 2.1 Bảng phân loại quy mô DNKT theo Nghị định 56/2009/NĐ-CP

Bảng 2.2 Bảng thang đo quy mô DNKT

Bảng 2.3 Bảng điểm số phân loại DNKT có quy mô lớn, vừa và nhỏ

Hình 3.1 Hình các bước trong quy trình nghiên cứu

Bảng kết quả thống kê mô tả các nhân tố đo lường CLKT của

nhóm các DNKT được UBCKNN chấp thuận kiểm toán các tổ Bảng 4.1 chức phát hành, tổ chức niêm yết và tổ chức kinh doanh chứng

khoán

Bảng kết quả thống kê mô tả các nhân tố đo lường CLKT của Bảng 4.2 nhóm các DNKT còn lại

Bảng kết quả phân tích hệ số nhân tố đo lường chất lượng kiểm Bảng 4.3 toán

Bảng kết quả thống kê mô tả chất lượng kiểm toán của nhóm các

Bảng 4.4 DNKT được UBCKNN chấp thuận kiểm toán các tổ chức phát

hành, tổ chức niêm yết và tổ chức kinh doanh chứng khoán

Bảng kết quả thống kê mô tả chất lượng kiểm toán của nhóm các Bảng 4.5 DNKT còn lại

Bảng 4.6 Bảng Model Summary

Bảng 4.7 Bảng phân tích ANOVA

Bảng kết quả phân tích hồi quy giữa CLKT và quy mô DNKT cho

nhóm các DNKT được UBCKNN chấp thuận kiểm toán các tổ Bảng 4.8 chức phát hành, tổ chức niêm yết và tổ chức kinh doanh chứng

khoán.

Bảng 4.9 Bảng Model Summary

Bảng 4.10 Bảng phân tích ANOVA

Bảng kết quả phân tích hồi quy giữa CLKT và quy mô DNKT cho Bảng 4.11 nhóm các DNKT còn lại.

Bảng kết quả phân tích hồi quy giữa chất lượng kiểm toán và quy Bảng 4.12 mô doanh nghiệp kiểm toán cho 71 DNKT

MỤC LỤC

TRANG PHỤ BÌA

LỜI CAM ĐOAN

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU

DANH MỤC CÁC BẢNG

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1

1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................... 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .............................................................. 2

4. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 3

5. Những đóng góp chính của đề tài .............................................................. 3

6. Kết cấu của đề tài ........................................................................................ 4

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA

QUY MÔ DOANH NGHIỆP KIỂM TOÁN VÀ CHẤT LƯỢNG KIỂM TOÁN ... 5

1.1 Các nghiên cứ c ng ố ng i nư c ....................................................... 5

1.2 Các nghiên cứu công bố tr ng nư c ....................................................... 7

1.3 Khe hổng nghiên cứu ................................................................................ 10

TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ............................................................................................... 11

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT ........................................................................... 12

2.1 Chất lượng kiểm toán và các nhân tố ảnh hư ng đến chất lượng

kiểm toán ........................................................................................................... 12

2.1.1 Khái niệm chất lượng kiểm t án .................................................. 12

2.1.1.1 Khái niệm chất lượng ............................................................ 12

2.1.1.2 Khái niệm chất lượng kiểm t án .......................................... 14

2.1.2 Các nhân tố ảnh hư ng đến chất lượng kiểm toán .................... 19

2.2 Quy mô doanh nghiệp kiểm toán và phân loại quy mô doanh nghiệp

kiểm toán ........................................................................................................... 28

2.2.1 Khái niệm quy mô doanh nghiệp ................................................. 28

2.2.2 Phân loại quy mô doanh nghiệp kiểm toán ................................. 30

2.2.2.1 Phân loại quy mô doanh nghiệp kiểm t án the q y định

về điều kiện tổ chức kiểm t án được chấp thuận kiểm t án ch đơn vị

có lợi ích c ng chúng, đơn vị có lợi ích công chúng thuộc lĩnh vực chứng

khoán.............. ................................................................................................. 30

2.2.2.2 Phân loại quy mô doanh nghiệp kiểm toán theo các

nhóm doanh nghiệp có quy mô l n, quy mô vừa và quy mô nhỏ ............... 33

2.3 Thực trạng về chất lượng kiểm toán và quy mô doanh nghiệp kiểm

toán hiện nay ..................................................................................................... 35

2.3.1 Thực trạng về quy mô doanh nghiệp kiểm toán ......................... 35

2.3.2 Thực trạng về chất lượng kiểm toán ............................................ 38

2.4 Mối q an hệ giữa q y m anh nghiệp kiểm t án v chất lượng

kiểm t án ........................................................................................................... 39

2.5 Giả thuyết nghiên cứu ............................................................................... 40

TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ............................................................................................... 41

CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................... 42

3.1 Mô hình nghiên cứu và các biến nghiên cứu .......................................... 42

3.1.1 Cơ s khoa học nền tảng của nghiên cứu .................................... 42

3.1.2 Mô hình nghiên cứu ....................................................................... 43

3.1.3 Các biến nghiên cứu ...................................................................... 44

3.2 Quy trình khảo sát thu thập dữ liệu và phân tích dữ liệu ..................... 45

3.3 Mẫ v phương pháp chọn mẫu .............................................................. 47

TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ............................................................................................... 48

CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU................................................................... 49

4.1 Thống kê mô tả các nhân tố đ lường chất lượng kiểm toán ................ 49

4.2 Phân tích nhân tố chính hình thành chất lượng kiểm toán và thống

kê mô tả chất lượng kiểm toán ........................................................................ 52

4.3 Phân tích kết quả hồi quy giữa quy mô doanh nghiệp kiểm toán và

chất lượng kiểm toán ....................................................................................... 55

4.3.1 Nhóm các DNKT được UBCKNN chấp thuận kiểm toán các

tổ chức phát hành, tổ chức niêm yết và tổ chức kinh doanh chứng khoán .... 55

4.3.2 Nhóm các DNKT còn lại ............................................................... 57

4.4 Phân tích kết quả hồi quy về mức độ tỉ lệ giữa quy mô doanh nghiệp

kiểm toán và chất lượng kiểm toán hai nhóm DNKT nghiên cứu ........... 58

TÓM TẮT CHƯƠNG 4 ............................................................................................... 60

CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TRONG

TƯƠNG LAI ................................................................................................................. 61

5.1 Kết luận ...................................................................................................... 61

5.2 Kiến nghị .................................................................................................... 61

5.2.1 Xét trên góc độ vĩ m ..................................................................... 62

5.2.1.1 Đối v i Bộ Tài chính .............................................................. 62

5.2.1.2 Đối v i VACPA ...................................................................... 64

5.2.2 Xét trên góc độ vi mô ..................................................................... 65

5.3 Gi i hạn của bài nghiên cứ v hư ng nghiên cứ tr ng tương lai .... 69

TÓM TẮT CHƯƠNG 5 ............................................................................................... 70

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Hoạt động kiểm toán đã có từ rất lâu đời, gắn liền với sự phát triển kinh tế –

xã hội của loài người. Trải qua nhiều thời kỳ, kiểm toán đã cho ra đời nhiều loại

hình và lĩnh vực kiểm toán khác nhau nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của

người sử dụng thông tin được kiểm toán. Sự ra đời của hoạt động kiểm toán độc lập

là một bước phát triển quan trọng và có ý nghĩa đối với nền kinh tế thị trường hiện

nay.

Kiểm toán độc lập là một hoạt động không thể thiếu trong việc tạo lập và duy

trì môi trường kinh doanh minh bạch và hiệu quả. Kết quả kiểm toán BCTC của

kiểm toán độc lập tuy được nhiều đối tượng sử dụng, nhưng người sử dụng chủ yếu

là bên thứ ba như các cổ đông, nhà đầu tư, ngân hàng,… Dựa vào ý kiến khách quan

của kiểm toán viên độc lập, họ sẽ đánh giá độ tin cậy của các thông tin tài chính và

đưa ra các quyết định kinh tế đúng đắn. Ngoài việc góp phần tạo nên giá trị gia tăng

cho BCTC, hoạt động kiểm toán độc lập còn cung cấp thêm các kiến nghị và tư vấn

giúp doanh nghiệp hoàn thiện hệ thống kiểm soát, nâng cao năng lực quản lý và hạn

chế khả năng xảy ra các sai phạm về kế toán, tài chính, thuế,… Đối với các doanh

nghiệp kiểm toán, việc cung cấp các dịch vụ chất lượng, làm khách hàng hài lòng sẽ

góp phần nâng cao uy tín, khả năng cạnh tranh của mình trên thị trường. Với vai trò

quan trọng đó, hoạt động kiểm toán độc lập đã dần gây dựng được lòng tin của xã

hội đối với nghề nghiệp kiểm toán.

Trong những năm gần đây, thị trường chứng khoán Việt Nam đã và đang

phát triển mạnh cùng với xu thế hội nhập toàn cầu của Việt Nam. Để thị trường

chứng khoán phát triển ổn định và thu hút vốn đầu tư của nước ngoài thì thông tin

tài chính cung cấp phải minh bạch. Do đó, chất lượng dịch vụ kiểm toán độc lập là

mối quan tâm cấp thiết của các đối tượng sử dụng thông tin báo cáo tài chính.

Người sử dụng BCTC tin tưởng các thông tin BCTC được kiểm toán bởi

Big4 (gồm KPMG, Ernst & Young, Pricewaterhouse Coopers, Deloitte) hơn doanh

nghiệp kiểm toán trong nước. Nhưng hiện nay, nhiều vụ bê bối liên quan đến công

ty kiểm toán quốc tế có quy mô lớn như công ty kiểm toán Authur Andersen kiểm

toán Enron, doanh nghiệp kiểm toán KPMG kiểm toán công ty Worldcom. Như

vậy, quy mô doanh nghiệp kiểm toán có là cơ sở để gia tăng độ tin tưởng của người

sử dụng thông tin BCTC, gia tăng chất lượng kiểm toán hay không.

Với những lý do trên, tác giả chọn đề tài Luận văn: “Ảnh hưởng của quy mô

doanh nghiệp kiểm toán đến chất lượng kiểm toán của các doanh nghiệp kiểm toán

độc lập ở Thành phố Hồ Chí Minh”.

2. Mục tiêu nghiên cứu

Mục tiêu của nghiên cứu là kiểm tra thực nghiệm mối quan hệ giữa quy mô

doanh nghiệp kiểm toán và chất lượng kiểm toán tại các doanh nghiệp kiểm toán

trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. ới 2 câu hỏi nghiên cứu là:

- Thứ nhất, quy mô doanh nghiệp kiểm toán có mối quan hệ c ng chiều với

chất lượng kiểm toán tại các doanh nghiệp kiểm toán trên địa bàn Thành phố

Hồ Chí Minh hay không?

- Thứ hai, mức độ ảnh hưởng giữa quy mô doanh nghiệp kiểm toán và chất

lượng kiểm toán diễn ra ở các doanh nghiệp kiểm toán được phép kiểm toán

cho đơn vị có lợi ích công chúng thuộc lĩnh vực chứng khoán có khác biệt so

với nhóm các doanh nghiệp kiểm toán c n lại hay không

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

 Đối tượng nghiên cứu

Mối quan hệ giữa quy mô doanh nghiệp kiểm toán và chất lượng kiểm toán.

 Phạm vi nghiên cứu

Bài nghiên cứu tiếp cận các doanh nghiệp kiểm toán thõa mãn hai yêu cầu

- Các doanh nghiệp kiểm toán có trụ sở chính hoặc chi nhánh trên địa Thành

phố Hồ Chí Minh có đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ kiểm toán tính đến

ngày 07/07/2014 theo trang thông tin điện từ của Bộ Tài chính;

- Các doanh nghiệp kiểm toán có gửi Báo cáo tình hình hoạt động năm 2013

cho ACPA, được VACPA tập hợp và báo cáo trong Báo cáo tổng kết hoạt

động năm 2013 và phương hướng hoạt động năm 2014 của kiểm toán độc

lập.

Theo Thông tư 183/2013/TT-BTC ngày 04 tháng 12 năm 2013, quy định

điều kiện tổ chức kiểm toán được chấp thuận kiểm toán cho đơn vị có lợi ích công

chúng, đơn vị có lợi ích công chúng thuộc lĩnh vực chứng khoán. Do đó, tác giả

chia các doanh nghiệp kiểm toán thõa mãn 2 điều kiện trên làm 2 nhóm, chi tiết như

- Các doanh nghiệp kiểm toán được UBCKNN chấp thuận kiểm toán các tổ

chức phát hành, tổ chức niêm yết và tổ chức kinh doanh chứng khoán;

- Và nhóm các doanh nghiệp kiểm toán còn lại.

4. Phương pháp nghiên cứu

Dựa vào các nghiên cứu trước đây cùng việc kế thừa các luận điểm đã được

xây dựng là nền tảng trong việc hình thành mô hình nghiên cứu và phương pháp

nghiên cứu của đề tài. Đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu phân tích định lượng

như thống kê mô tả để tìm hiểu mối tương quan giữa quy mô và chất lượng kiểm

toán.

Đề tài sẽ xây dựng mô hình gồm các biến theo nghiên cứu của ahn- hir

Chen và cộng sự (2013). Dựa trên mô hình này, thực hiện một số những phân tích

như thống kê mô tả, xác định hệ số nhân tố ảnh hưởng và phân tích hồi quy nhằm

thỏa mãn hai vấn đề: (i) thứ nhất là kiểm định mối quan hệ giữa quy mô doanh

nghiệp kiểm toán và chất lượng kiểm toán; (ii) thứ hai là xem xét mức độ tỷ lệ trong

mối quan hệ giữa quy mô doanh nghiệp kiểm toán và chất lượng kiểm toán ở nhóm

các DNKT được UBCKNN chấp thuận kiểm toán các tổ chức phát hành, tổ chức

niêm yết và tổ chức kinh doanh chứng khoán và nhóm các DNKT còn lại có khác

nhau hay không.

5. Những đóng góp chính của đề tài

Hệ thống lại các lý thuyết nền tảng và các nghiên cứu liên quan về các nhân

tố ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán, mối quan hệ giữa quy mô doanh nghiệp

kiểm toán và chất lượng kiểm toán.

Từ kết quả nghiên cứu về mối quan hệ giữa quy mô doanh nghiệp kiểm toán

và chất lượng kiểm toán. Đề tài cũng đưa ra một số kiến nghị về nâng cao chất

lượng kiểm toán bằng cách gia tăng quy mô doanh nghiệp và nâng cao nguồn nhân

lực như:

- Sáp nhập các doanh nghiệp kiểm toán với nhau. Hợp nhất sẽ đem đến sức

mạnh tổng hợp, tiết kiệm chi phí đáng kể hoặc tăng trưởng doanh thu, nâng

cao lợi nhuận. Một khi doanh nghiệp kiểm toán gia tăng quy mô, khi đó họ

có nhiều nguồn lực hơn để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

- Tăng cường công tác đào tạo, tuyển dụng để gia tăng chất lượng nguồn nhân

lực. Với việc cải thiện chất lượng nguồn nhân lực, các doanh nghiệp kiểm

toán sẽ cung cấp dịch vụ với chất lượng cao hơn.

- …

6. Kết cấu của đề tài

Luận văn được kết cấu gồm một phần mở đầu và 5 chương chính như sau:

Phần m đầu

Chương 1: Tổng quan các nghiên cứu về mối quan hệ giữa quy mô doanh

nghiệp kiểm toán và chất lượng kiểm toán

Chương 2: Cơ sở lý thuyết

Chương 3: Phương pháp nghiên cứu

Chương 4: Kết quả nghiên cứu

Chương 5: Kết luận, kiến nghị và hướng nghiên cứu trong tương lai.

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ MỐI QUAN HỆ

GIỮA QUY MÔ DOANH NGHIỆP KIỂM TOÁN VÀ CHẤT LƯỢNG

KIỂM TOÁN

1.1 Các nghiên cứ c ng ố ng i nư c

 Nghiên cứ về ảnh hư ng của q y m của NKT, giá phí kiểm t án đến

chất lượng kiểm toán:

Nghiên cứu của ong Hag Choi và cộng sự 2010), “Audit o ice si e, audit

quality and audit pricing” A ournal o Pratice and Theory. ol. 29, No. 1, May, pp

73-79). Nghiên cứu đã sử dụng dữ liệu khảo sát được thu thập từ một m u lớn

khách hàng của các DNKT từ năm 2000-2005 nhằm mục tiêu là điều tra về mối

quan hệ của quy mô của DNKT và giá phí kiểm toán đến CLKT. Kết quả khảo sát

cho thấy quy mô của DNKT có ảnh hưởng đáng kể đến CLKT và giá phí kiểm toán.

Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng cho rằng giá phí kiểm toán phụ thuộc vào quy mô

công ty, khách hàng, tính phức tạp và rủi ro của quá trình kiểm toán.

 Nghiên cứ về ảnh hư ng của ịch vụ phi kiểm t án đến chất lượng

kiểm toán:

Nghiên cứu của Myungsoo on 2005), “Do non-service and in luence audit

quality ” A dissertation, the niversity o Nebraska). Nghiên cứu xem x t ảnh

hưởng của dịch vụ phi kiểm toán đến CLKT. M u khảo sát của nghiên cứu là

BCTC của 1.865 công ty niêm yết trên sàn NYSE, NASDAQ, AMEX tại Mỹ.

Nghiên cứu này áp dụng hai phương pháp đo lường chất lượng BCTC là hệ số phản

ứng thu nhập arnings response coe icients – ERC) và các khoản dồn tích có thể

điều ch nh Discretionary accruals – DA), trong đó RC phản ánh nhận thức của

nhà đầu tư về chất lượng BCTC và DA được sử dụng để phản ánh CLKT thực tế.

Ngoài ra, nghiên cứu này còn kiểm tra tác động của dịch vụ phi kiểm toán

đến CLKT bằng cách so sánh CLKT trước và sau khi Đạo luật Sarbanes-Oxley

OX) ra đời. Kết quả nghiên cứu thực nghiệm cho thấy tác động của dịch vụ phi

kiểm toán lên CLKT và CLKT được cải thiện sau khi yêu cầu của Đạo luật SOX

đối với những doanh nghiệp sử dụng dịch vụ phi kiểm toán lớn.

 Nghiên cứ về ảnh hư ng của tính độc lập v giá phí kiểm t án đến chất

lượng kiểm toán:

Nghiên cứu của Novie usanti useno 2013), “An empirical analysis o

auditor independence and audit ees on audit quality”, International ournal o

Management and Business Studies, ISSN 2167-0439 Vol 3 (3), pp 082-087,

March).

Nghiên cứu xem x t tác động của tính độc lập và giá phí kiểm toán đến

CLKT. Đối tượng khảo sát của nghiên cứu là 73 DNKT là các doanh nghiệp thực

hiện kiểm toán cho các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán tại Indonesia.

Kết quả nghiên cứu cho thấy hai nhân tố tính độc lập và giá phí kiểm toán có ảnh

hưởng đáng kể đến CLKT. ua đó, tác giả đưa ra giải pháp nâng cao CLKT bằng

cách phát triển và duy trì tính độc lập của KT và xác định giá phí kiểm toán ph

hợp.

 Nghiên cứu tổng hợp các nhân tố ảnh hư ng đến chất lượng kiểm toán:

Nghiên cứu của Husam Al-Khaddash và cộng sự 2013), “Factors e ecting

the quality o Auditing. The case o ordanian Commercial Banks” International

Journal of Business and Social Science, Vol 4, No 11, September). Phương thức của

bài nghiên cứu là sử dụng bảng câu hỏi gửi đến các KT đang làm việc tại các

DNKT thực hiện kiểm toán cho các ngân hàng tại Jordan. Nghiên cứu này xem xét

7 nhân tố ảnh hưởng đến CLKT bao gồm: Quy mô của DNKT, giá phí kiểm toán,

tính độc lập của KTV, danh tiếng của DNKT, năng lực chuyên môn và hệ thống

KSNB của khách hàng. Kết quả của nghiên cứu cho thấy mối tương quan tích cực

của 4 nhân tố đến CLKT bao gồm: quy mô của DNKT, trình độ của KTV, danh

tiếng của DNKT và giá phí kiểm toán.

Nghiên cứu của Hosseinniakani và cộng sự 2014), “A review on Audit

quality actors” International ournal o Academic Research in Accounting,

Finance and Management Sciences, Vol 4, No 2, April, pp 247-258). Nghiên cứu

này tổng hợp cơ sở lý thuyết về CLKT và các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT, bao

gồm: quy mô của DNKT, năng lực chuyên môn, nhiệm kỳ kiểm toán viên, giá phí

kiểm toán, dịch vụ phi kiểm toán, danh tiếng của DNKT, tính độc lập của KTV,

trách nhiệm giải trình của KT . ua đó, nghiên cứu ch ra phương hướng nghiên

cứu trong tương lai.

1.2 Các nghiên cứu công bố tr ng nư c

 Nghiên cứ về KSCL h ạt động kiểm t án độc lập Việt Nam

Nghiên cứu của Trần Thị Giang Tân 2011), “Cơ sở lý luận và thực tiễn của

kiểm soát chất lượng hoạt động kiểm toán độc lập ở Việt Nam”, đề tài nghiên cứu

khoa học và công nghệ cấp bộ, Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh.

Đề tài nghiên cứu lý luận cơ bản về chất lượng và thực tiễn tình hình KSCL

hoạt động kiểm toán độc lập ở Việt Nam. Nguồn dữ liệu sử dụng của đề tài là các

báo cáo hoạt động thường niên của 55 DNKT qua 2 năm 2009 và 2010; c ng với

báo cáo về KSCL của Vụ chế độ Kế toán – Kiểm toán và VACPA.

Đề tài áp dụng phương pháp khảo sát và đúc kết kinh nghiệm của các quốc

gia trên thế giới trong xây dựng các quy định về K CL đối với hoạt động KTĐL.

Đồng thời tiến hành khảo sát thực trạng K CL đối với hoạt động KTĐL tại VN. Từ

đó bổ sung về cơ sở lý luận và thực tiễn của việc thiết lập các quy định về KSCL và

đề ra các giải pháp thực tiễn mang tính định hướng cho việc thiết lập các quy định

K CL đối với hoạt động KTĐL nhằm nâng cao chất lượng kiểm toán của hoạt động

KTĐL ở Việt Nam.

Nghiên cứu của Trần Khánh Lâm 2011), “Xây dựng cơ chế kiểm soát chất

lượng cho hoạt động kiểm toán độc lập tại Việt Nam”, Luận án Tiến sĩ, Trường Đại

học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh.

Luận án nghiên cứu các quan điểm cơ bản về KSCL hoạt động KTĐL, quá

trình hình thành và phát triển hoạt động KTĐL, sự hình thành cơ chế KSCL tại Việt

Nam, các yếu tố ảnh hưởng đến CLKT, cơ chế KSCL, các chuẩn mực kiểm toán

liên quan đến chất lượng của hoạt động KTĐL.

Về tình hình KSCL từ bên trong và bên ngoài, nghiên cứu gửi 110 bảng câu

hỏi khảo sát đến 110 doanh nghiệp kiểm toán và nhận về 69 bảng trả lời (tỷ lệ phản

hồi 52%) và sử dụng phương pháp thống kê mô tả bằng phần mềm phân tích dữ liệu

SPSS. Kết quả nghiên cứu cho thấy đa số các DNKT tại Việt Nam c n chưa quan

tâm nhiều đến việc KSCL từ bên trong, bên cạnh đó thì vấn đề KSCL từ bên ngoài

v n đang c n nhiều bất cập.

Về tình hình chung của chất lượng hoạt động KTĐL và các nhân tố ảnh

hưởng đến CLKT, luận án nghiên cứu thông qua hồ sơ kiểm tra hoạt động của các

DNKT năm 2009 do BTC và ACPA thực hiện tại 35 doanh nghiệp kiểm toán.

Từ đó, bài nghiên cứu nêu lên quan điểm và giải pháp để cải thiện cơ chế

KSCL hoạt động KTĐL tại Việt Nam.

 Nghiên cứ về ảnh hư ng của th ộc tính cá nh n của kiểm t án viên

đến chất lượng kiểm t án

Nghiên cứu của Nguyễn Thị Ngọc Mai 2013), “Đánh giá tầm quan trọng

của một số thuộc tính cá nhân của kiểm toán viên đối với chất lượng kiểm toán của

các công ty kiểm toán độc lập ở iệt Nam”, Luận văn Thạc sĩ, Trường Đại học

Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh.

Luận văn nghiên cứu các thuộc tính cá nhân cần có của một KT hành nghề

nhằm nâng cao CLKT. Dữ liệu nghiên cứu được thu thập từ kết quả khảo sát các

nhân viên đang làm ở các vị trí khác nhau trên các DNKT tại Thành phố Hồ Chí

Minh, thông qua bảng câu hỏi khảo sát về 23 thuộc tính cá nhân cần có của một

KTV hành nghề. Kết quả cho thấy nhóm thuộc tính như tính cẩn thận, khả năng

chịu đựng áp lực cao, tinh thần trách nhiệm cao trong công việc, kiến thức chuyên

môn, làm việc có phương pháp được cho là những thuộc tính quan trọng nhất đối

với một KT .

 Nghiên cứ về ảnh hư ng của việc tuân thủ đạ đức nghề nghiệp đến

chất lượng kiểm toán

Nghiên cứu của Nguyễn Thị Thảo Nguyên 2013), “Nghiên cứu ảnh hưởng

của việc tuân thủ đạo đức nghề nghiệp đến chất lượng kiểm toán và đề xuất giải

pháp”, Luận văn Thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh.

Luận văn nghiên cứu về ảnh hưởng của đạo đức nghề nghiệp đến chất lượng

kiểm toán. Dữ liệu khảo sát được tổng hợp từ Báo cáo kết quả kiểm tra tình hình

hoạt động năm 2010 và 2011 do BTC và ACPA thực hiện. Trong đó, mức độ ảnh

hưởng của nhân tố đạo đức nghề nghiệp được xem xét dựa trên tác động của tính

độc lập, năng lực chuyên môn và việc tuân thủ chuẩn mực chuyên môn đến chất

lượng kiểm toán.

Kết quả của nghiên cứu cho thấy phần lớn các doanh nghiệp kiểm toán đạt

điểm chất lượng kiểm toán thấp là do không thực hiện đầy đủ các yếu tố về tính độc

lập, năng lực chuyên môn và tuân thủ chuẩn mực chuyên môn. ua đó, tác giả

khẳng định, tính độc lập và tuân thủ chuẩn mực chuyên môn có ảnh hưởng đáng kể

đến chất lượng kiểm toán; còn yếu tố năng lực chuyên môn có ảnh hưởng nhưng

không nhiều đến chất lượng kiểm toán.

 Nghiên cứ về ảnh hư ng của việc l n ch yển kiểm toán viên đến chất

lượng kiểm t án

Nghiên cứu của Lâm Huỳnh Phương 2013), “Ảnh hưởng của việc luân

chuyển kiểm toán viên đến chất lượng hoạt động kiểm toán báo cáo tài chính tại

Việt Nam”, Luận văn Thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh.

Luận văn nghiên cứu mối quan hệ tuyến tính giữa chất lượng kiểm toán

BCTC và biến nhiệm kỳ của kiểm toán viên. Ngoài ra, còn có các biến kiểm soát

của nghiên cứu như phân loại kiểm toán viên, tỷ số nợ trên tổng tài sản của công ty

năm đó, tốc độ tăng trưởng về quy mô và d ng tiền thuần từ hoạt động kinh doanh

của công ty trong năm nghiên cứu.

Dữ liệu cả bài nghiên cứu được thu thập từ BCTC của 39 công ty hiện đang

niêm yết trên sàn chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh HO ) và Hà Nội HNX)

trong giai đoạn từ năm 2000 – 2012 và sử dụng công cụ phân tích thống kế bằng

phần mềm P để kiểm nghiệm mối quan hệ giữa chất lượng kiểm toán và nhiệm

kỳ của kiểm toán viên.

Kết quả phân tích hồi quy tuyến tính đa biến cho thấy nhiệm kỳ kiểm toán

không có mối quan hệ với chất lượng kiểm toán. Bên cạnh đó, kết quả kiểm chứng

về khoản thời gian luân chuyển 3 năm là chưa ph hợp cũng được tác giả chứng

minh. Do vậy, tác giả kiến nghị tăng thời gian luân chuyển kiểm toán viên lên ít

nhất 5 năm nhằm tận dụng những am hiểu của kiểm toán viên về khách hàng, qua

đó giúp rút ngắn thời gian kiểm toán và nâng cao chất lượng kiểm toán.

1.3 Khe hổng nghiên cứu

Sau khi tìm hiểu các công trình nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước đã

được công bố có liên quan một cách tương đối đến đề tài của luận văn, tác giả ghi

nhận một số ý cơ bản sau đây:

Thứ nhất, ở ngoài nước có nhiều nghiên cứu về tổng quan các nhân tố ảnh

hưởng đến CLKT cũng như tác động của từng nhân tố riêng rẽ đến CLKT trong đó

có quy mô doanh nghiệp kiểm toán. Mặc khác, ở Việt Nam có khá nhiều các tác giả

đã tập trung vào các nghiên cứu những khía cạnh khác nhau ảnh hưởng đến CLKT.

Tuy nhiên, trong các nghiên cứu này chưa có nghiên cứu nào đề cập đến vấn đề quy

mô doanh nghiệp kiểm toán ảnh hưởng đến CLKT ở Việt Nam.

Thứ hai, trong các nghiên cứu của các tác giả Việt Nam liên quan đến CLKT

được thực hiện từ trước đến nay thì số liệu sử dụng trong các nghiên cứu được thu

thập từ năm 2010-2011 trở về trước. Từ thời điểm đó đến nay hoạt động KTĐL ở

nước ta dưới sự ảnh hưởng của bối cảnh hội nhập, tác động của toàn cầu hóa sâu sắc

và sau thời điểm ra đời của Luật KTĐL đã có rất nhiều sự thay đổi trong việc KSCL

các DNKT. Chính vì vậy, những vấn đề mà hiện nay đặt ra và giải quyết trong điều

kiện hiện tại sẽ mang tính thời sự và đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn của hoạt

động KTĐL nước ta so với các nghiên cứu đã thực hiện trước đó.

Tóm lại, với việc trình bày tổng thể các nghiên cứu trong và ngoài nước như

trên cùng với việc xác định các khe hổng nghiên cứu có thể nhận thấy rằng chưa có

một công trình nào nghiên cứu một cách trực tiếp, đầy đủ về ảnh hưởng của quy mô

doanh nghiệp kiểm toán đến CLKT của các doanh nghiệp kiểm toán độc lập ở

Thành phố Hồ Chí Minh.

TÓM TẮT CHƯƠNG 1

Từ việc tìm hiểu các công trình nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước có

liên quan đến ảnh hưởng của quy mô DNKT đến CLKT, tác giả đã đưa ra các khe

hổng nghiên cứu, từ đó tác giả đã xây dựng thiết kế nghiên cứu đề tài “Ảnh hưởng

của quy mô doanh nghiệp kiểm toán đến chất lượng kiểm toán của các doanh

nghiệp kiểm toán độc lập ở Thành phố Hồ Chí Minh”.

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT

2.1 Chất lượng kiểm toán và các nhân tố ảnh hư ng đến chất lượng kiểm

toán

2.1.1 Khái niệm chất lượng kiểm t án

2.1.1.1 Khái niệm chất lượng

Chất lượng là mục tiêu hướng đến của mọi hoạt động sản xuất, kinh doanh

và dịch vụ. Tuy nhiên, việc định nghĩa thế nào là chất lượng thật sự là một vấn đề

phức tạp. au đây là một số định nghĩa về chất lượng theo quan điểm của các tổ

chức và nhà nghiên cứu khác nhau:

 Theo Từ điển Bách khoa toàn thư iệt Nam, Chất lượng là một phạm tr

triết học biểu thị những thuộc tính bản chất của sự vật, ch rõ nó là cái gì,

tính ổn định tương đối của sự vật, để phân biệt nó với các sự vật khác.

 Theo định nghĩa Các tiêu chuẩn về quản lý chất lượng và đảm bảo chất

lượng – TCVN 5200 – ISO 9000, Chất lượng là mức ph hợp của sản phẩm

hoặc dịch vụ thỏa mãn các yêu cầu đề ra hoặc định trước của người mua.

 Theo Tổ chức kiểm tra chất lượng Châu u – EQC, Chất lượng là mức ph

hợp của sản phẩm đối với yêu cầu của người tiêu d ng.

 “Chất lượng là sự ph hợp với yêu cầu” Philip B. Crosby, theo Tạp chí

Quality Progress, 2011).

 “Chất lượng là tập hợp tất cả các đặc tính của sản phẩm và dịch vụ từ tiếp

cận thị trường, kỹ thuật, sản xuất và bảo hành mà thông qua đó sản phẩm và

dịch vụ được sử dụng sẽ đáp ứng được mong đợi của khách hàng” Armand

. Feigenbaum, theo Tạp chí uality Progress, 2011).

 “Chất lượng là sự thõa mãn nhu cầu thị trường với chi phí thấp nhất” Kaoru

Ishikawa, theo Tạp chí uality Progress, 2011).

Từ những định nghĩa về chất lượng được nêu ở trên cho thấy hầu hết các

định nghĩa đều gắn chất lượng với sự thõa mãn nhu cầu của thị trường người tiêu

d ng hoặc các quy định pháp lý) bằng những đặc tính vốn có của sản phẩm hoặc

dịch vụ. Bởi khi thõa mãn được thị trường thì doanh nghiệp không những giữ được

người tiêu d ng, mà c n thu hút được các đối tượng tiêu d ng mới, từ đó mang lại

lợi nhuận, nâng cao uy tín và ngày càng phát triển. Ngoài ra, chất lượng ở đây

không ch là của sản phẩm hay dịch vụ mà c n là chất lượng của một hệ thống, một

quy trình.

Tóm lai, chất lượng có thể được định nghĩa là mức độ tập hợp tất cả các đặc

tính vốn có của sản phẩm và dịch vụ từ tiếp cận thị trường, kỹ thuật, sản xuất và bảo

hành mà thông qua đó sản phẩm và dịch vụ được sử dụng sẽ đáp ứng được những

yêu cầu trong những điều kiện xác định (theo nghiên cứu của Đinh Thanh Mai,

2014).

Theo đó, có ba nội dung cơ bản khi xem x t yếu tố chất lượng của sản phẩm

và dịch vụ:

Thứ nhất, t n n n m t phát t n th n n ph m ch v chất

lượng được phản ánh qua tất cả các đặc tính vốn có, thể hiện tính năng kỹ thuật hay

tính hữu dụng của sản phẩm dịch vụ đó, làm cho sản phẩm dịch vụ này khác biệt

với sản phẩm dịch vụ khác.

Thứ hai, t n n n m củ các nhà n t chất lượng là sự ph hợp của

một sản phẩm dịch vụ với các yêu cầu hoặc tiêu chuẩn kỹ thuật, quy trình sản xuất

và bảo hành được xác định dựa trên thị trường.

Thứ ba, t n n n m của ngư t ng chất lượng là đáp ứng được

những yêu cầu của người tiêu d ng sự hoàn thiện của sản phẩm, giá cả, sự kịp

thời…) trong những điều kiện tiêu d ng cụ thể của từng người, từng khu vực khác

nhau.

2.1.1.2 Khái niệm chất lượng kiểm t án

Hoạt động kiểm toán độc lập đã có lịch sử phát triển lâu dài và gắn liền với

quá trình phát triển kinh tế. Dịch vụ kiểm toán là loại hình dịch vụ kiểm toán đặc

thù, mang tính chuyên môn cao. Do vậy, khác với dịch vụ của các nghề nghiệp

khác, chất lượng của dịch vụ kiểm toán độc lập không dễ dàng quan sát hay kiểm

tra, đánh giá.

Chất lượng kiểm toán, về bản chất, là một khái niệm phức tạp và đa dạng

(IAASB, 2011). Vì vậy nhiều nghiên cứu trên thế giới đã nổ lực trong việc đưa ra

một định nghĩa rõ ràng về chất lượng kiểm toán. Tuy nhiên, tùy thuộc vào góc nhìn

của từng đối tượng khác nhau, từng mục đích sử dụng kết quả kiểm toán khác nhau

mà nhận thức về chất lượng kiểm toán cũng khác nhau. Dưới đây là một số định

nghĩa chất lượng kiểm toán dưới các góc nhìn khác nhau (theo nghiên cứu của Đinh

Thanh Mai, 2014).

 Chất lượng kiểm toán ư i góc nhìn của khách hàng

Dưới góc nhìn của khách hàng, hoạt động kiểm toán là một dịch vụ được

cung cấp bởi DNKT. Do đó, chất lượng dịch vụ được đánh giá dựa trên sự thõa mãn

của khách hàng. Theo Parasuraman và cộng sự (1985), cần dựa vào năm yếu tố để

đánh giá chất lượng dịch vụ thang đo sử dụng là SERVQUAL) bao gồm:

- Sự tin cậy (Reliability): khả năng cung ứng dịch vụ đúng như cam kết với

khách hàng;

- Sự đáp ứng (Responsiveness): sự mong muốn và sẵn sàng của nhân viên

trong việc cung ứng dịch vụ nhanh chóng;

- Năng lực phục vụ (Assurance): thể hiện qua trình độ chuyên môn và thái độ

lịch sự, niềm nở với khách hàng;

- Sự đồng cảm (Empathy): sự phục vụ chu đáo, sự quan tâm đặc biệt đối với

khách hàng và khả năng am hiểu những nhu cầu riêng biệt của khách hàng;

- Yếu tố hữu hình Tangibles): các phương tiện vật chất, trang thiết bị, tài liệu

quảng cáo…và bề ngoài của nhân viên bán hàng.

Theo Watts và Zimmerman 1983) và DeAngelo 1981) thì CLKT dưới góc

độ khách hàng là xác suất của KTV phát hiện ra các sai sót trọng yếu trên BCTC và

báo cáo sai sót này với nhà quản lý.

CLKT theo CMKiT Việt Nam số 220 :KSCL hoạt động kiểm toán” ban hành

theo quyết định số 28/2003/ Đ-BTC ngày 14/03/2003 là “mức độ thõa mãn của

các đố tượng sử d ng kết qu kiểm toán về tính khách n và độ tin cậy vào ý

kiến kiểm toán củ KTV; đồng th i thõa mãn mong muốn củ đơn v được kiểm

toán về những ý kiến đóng góp của KTV, nhằm nâng cao hi u qu hoạt động kinh

doanh, trong th g n đ nh t ước với giá phí hợp lý”.

Tóm lại, CLKT dưới góc nhìn của khách hàng là:

- Thứ nhất, chất lượng kiểm toán thể hiện ở sự tuân thủ theo đúng chuẩn mực

kiểm toán;

- Thứ hai, chất lượng kiểm toán là sự thoả mãn nhu cầu của khách hàng về

dịch vụ mà họ được cung cấp trong đó rõ n t nhất là những ý kiến giúp

khách hàng thực hiện hiệu quả công tác quản lý;

- Thứ ba, chi phí cho dịch vụ kiểm toán thấp một cách hợp lý;

- Thứ tư, thể hiện ở tính chuyên nghiệp của kiểm toán viên

 Chất lượng kiểm t án ư i góc nhìn của doanh nghiệp kiểm toán

Dưới góc nhìn của DNKT, dịch vụ kiểm toán là một hoạt động kinh doanh,

đem lại lợi nhuận cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, dịch vụ kiểm toán là một loại hình

dịch vụ đặc thù, với đặc điểm nghề nghiệp luôn coi trọng trách nhiệm đối với xã

hội, bên cạnh trình độ chuyên môn, tiêu chuẩn hành nghề và niềm tin của công

chúng.

Theo Taylor 1911), dưới góc nhìn của DNKT, CLKT là (1) việc tuân thủ

đầy đủ chuẩn mực, các quy định nghề nghiệp, kiểm soát rủi ro, (2) việc lựa chọn các

thủ tục kiểm toán luôn cần được cân đối giữa chi phí và lợi ích tức là chi phí dịch vụ

kiểm toán phù hợp với mức độ rủi ro kiểm toán (giảm thiểu các vụ kiện tụng, tăng

cường uy tín) (theo nghiên cứu của Trần Thị Giang Tân, 2011).

Một số nghiên cứu khác cũng ch ra rằng CLKT là mức độ doanh nghiệp

kiểm toán tuân thủ theo các CMKiT trong suốt quá trình thực hiện kiểm toán

(Krishnan và Schauer, 2001; McConnell và Banks, 1998).

Ngoài ra, DNKT là người cung cấp dịch vụ, nên chất lượng dưới góc độ nhà

cung cấp là chất lượng mang tính chủ quan. Chất lượng này không bị quyết định bởi

kỳ vọng của khách hàng mà được xác định bởi DNKT. Các DNKT thường xây

dựng một quy trình kiểm toán và KSCL nhằm giúp KTV có thể đưa ra ý kiến trung

thực và hợp lý. Như vậy, một cuộc kiểm toán có chất lượng là khi KTV và DNKT

tuân thủ đầy đủ chuẩn mực chuyên môn, tuân thủ các quy trình, các thủ tục do

DNKT thiết lập (Trần Thị Giang Tân, 2011). Bên cạnh đó, mục tiêu lợi nhuận cũng

cần được cân đối với chi phí bỏ ra bởi lợi nhuận là mục tiêu chính của hoạt động

kinh doanh.

Như vậy, CLKT dưới góc nhìn của DNKT được tổng quát qua bốn điểm sau:

- Thứ nhất, chất lượng kiểm toán là việc thõa mãn mong muốn của khách hàng

và không trái pháp luật;

- Thứ hai, chất lượng kiểm toán là việc hoạt động kiểm toán tuân theo đúng

chuẩn mực kiểm toán;

- Thứ ba, cuộc kiểm toán phải đem lại lợi nhuận cho công ty;

- Thứ tư, chất lượng kiểm toán là việc đồng thời đảm bảo mục tiêu là đưa ra ý

kiến về báo cáo tài chính và mang lại các lợi ích bổ sung cho khách hàng.

 Chất lượng kiểm t án ư i góc nhìn của người sử dụng báo cáo kiểm

toán (nh đầ tư, đối tác, hội nghề nghiệp, c ng chúng,…)

Đối tượng sử dụng BCTC có thể chia thành hai nhóm chính: nhóm có mối

liên hệ trực tiếp như chủ sở hữu, cổ đông, trái chủ, nhà đầu tư, người cho vay, các

chủ nợ và nhóm có mối liên hệ gián tiếp như xã hội, hội nghề nghiệp, công chúng.

Tùy vào ảnh hưởng đến nhận thức của từng nhóm về CLKT về khía cạnh lợi

ích hoặc rủi ro kinh tế mà theo mỗi nhóm sẽ có nhận định khác nhau, cụ thể như

Nhóm có mối liên h trực tiếp: chủ sở hữu, cổ đông, t á chủ, nhà đầ tư,

ngư i cho vay, các chủ nợ

Chủ sở hữu, cổ đông, trái chủ, nhà đầu tư, người cho vay, các chủ nợ là đối

tượng chính sử dụng kết quả kiểm toán để ra các quyết định kinh doanh. Vì vậy,

BCKT có ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích hoặc rủi ro kinh tế của các đối tượng này.

Phần lớn các nghiên cứu ch ra rằng những người sử dụng đều kỳ vọng vượt quá

những gì mà KTV tin rằng đó là trách nhiệm của họ về việc (Mahdi Salehi, 2011):

- Đưa ra ý kiến về tính trung thực và hợp lý của BCTC;

- Đưa ra ý kiến về khả năng hoạt động liên tục của công ty;

- Đưa ra ý kiến về hệ thống KSNB của công ty;

- Đưa ra ý kiến về gian lận phát sinh;

- Đưa ra ý kiến về các hành vi không tuân thủ.

Sự kỳ vọng không hợp lý trên d n đến những yêu cầu thiếu thực tế của họ về

chất lượng dịch vụ của nghề nghiệp kiểm toán.

Theo Hội đồng giám sát kế toán các công ty đại chúng Mỹ (PCAOB), CLKT

dưới góc nhìn của nhà đầu tư là nhu cầu về tính độc lập và đáng tin cậy của kiểm

toán về BCTC và những thuyết minh liên quan, đảm bảo hệ thống KSNB và cảnh

báo về khả năng hoạt động liên tục.

Một số nghiên cứu ch ra rằng CLKT dưới góc nhìn của nhóm này là khả

năng cung cấp thông tin chính xác cho nhà đầu tư Titman và Trueman, 1986); hoặc

khả năng KT không phát hành báo cáo chấp nhận toàn phần cho các BCTC có

chứa đựng những sai sót trọng yếu (Lee và các cộng sự, 1998); hoặc tính trung thực

của thông tin tài chính được trình bày trên BCTC sau khi được kiểm toán (Beatty.

1989; Krinsky và Rotenberg, 1989; Davidson và Neu, 1993); hoặc khả năng KT

có thể phát hiện và phòng ngừa các gian lận trên BCTC (Wallace, 1987) (theo

nghiên cứu của Li Dang, 2004; Phan Thanh Hải, 2014).

Tóm lại, dưới góc nhìn của nhóm này, một cuộc kiểm toán có chất lượng khi

kết quả của cuộc kiểm toán làm họ thõa mãn về độ tin cậy, tính trung thực và hợp lý

của các BCTC được kiểm toán, về hệ thống K NB, đồng thời xác định về khả năng

hoạt động liên tục và đảm bảo phát hiện và phòng ngừa các gian lận trên BCTC.

ua đó, họ có thể đưa ra các quyết định kinh tế đúng đắn.

Nhóm có mối liên h gián tiếp: xã hội, hội nghề nghi p, công chúng

Xã hội, hội nghề nghiệp, công chúng là những đối tượng sử dụng không dựa

trên kết quả kiểm toán để ra các quyết định kinh tế, nhưng bị ảnh hưởng một cách

gián tiếp đến lợi ích kinh tế hoặc rủi ro kinh tế. Ví dụ như trường hợp doanh nghiệp

đang gặp khó khăn, đứng trên bờ vực phá sản, nhưng BCTC v n “đẹp” và hậu quả

là gây thiệt hại rất lớn cho nhà đầu tư, cho nền kinh tế đất nước, qua đó gián tiếp

ảnh hưởng đến lợi ích của xã hội, uy tín của Hội nghề nghiệp, gây sụt giảm lòng tin

của công chúng.

Theo Khuôn m u CLKT được ban hành bởi IAASB (2014) thì một cuộc

kiểm toán có chất lượng là khả năng KT đưa ra ý kiến về BCTC dựa trên những

bằng chứng kiểm toán đầy đủ và thích hợp có được bởi một đội ngũ tham gia có:

- Đạo đức nghề nghiệp;

- Đầy đủ hiểu biết, kinh nghiệm và thời gian để thực hiện công tác kiểm toán;

- Áp dụng một quy trình kiểm toán chặt chẽ và thủ tục KSCL;

- Cung cấp báo cáo có giá trị và kịp thời;

- Tương tác ph hợp với các bên liên quan.

Còn theo ăn ph ng Kiểm toán Chính phủ của Mỹ GAO) 2003) “Một cuộc

kiểm toán có chất lượng là cuộc kiểm toán được thực hiện tuân thủ với các CMKiT

được chấp nhận chung (GAAP) nhằm cung cấp sự đảm bảo tin cậy rằng BCTC

được kiểm toán và các thông tin có liên quan sẽ được trình bày phù hợp với các

CMKiT được chấp nhận chung (GAAP) và không có những sai sót trọng yếu.

Nhìn chung từ các định nghĩa trên, chất lượng kiểm toán được xem là mức

độ thõa mãn của các đối tượng sử dụng kết quả kiểm toán về tính khách quan và độ

tin cậy vào ý kiến kiểm toán của KTV. Mức độ thõa mãn về CLKT được xem xét

dựa vào khả năng mà KT có thể phát hiện ra khiếm khuyết của hệ thống kế toán

của khách hàng và báo cáo các khiếm khuyết này. Khả năng phát hiện và báo cáo

của KTV phụ thuộc vào năng lực chuyên môn (khả năng của KTV phát hiện các sai

phạm trong yếu), tuân thủ chuẩn mực kế toán kiểm toán và các yêu cầu của đạo đức

nghề nghiệp (theo nghiên cứu của Đinh Thanh Mai, 2014).

2.1.2 Các nhân tố ảnh hư ng đến chất lượng kiểm toán

Đánh giá CLKT là điều cần thiết đối với công chúng. Tuy nhiên, việc đánh

giá toàn diện chất lượng rất tốn k m vì đối với công chúng thì sản phẩm kiểm toán

không thể quan sát được. Bên cạnh đó, người sử dụng cũng không thể kiểm tra

được các hợp đồng giữa khách hàng với doanh nghiệp kiểm toán cũng như các

khoản lợi ích vật chất khác mà doanh nghiệp kiểm toán nhận được. Do vậy, người

ta thường đánh giá CLKT bằng cách dựa vào một số biến số, ch tiêu có liên quan

đến CLKT.

Dưới đây là những tóm lược các công trình nghiên cứu khác nhau về các yếu

tố ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động kiểm toán độc lập.

 y m của anh nghiệp kiểm t án

uy mô của DNKT được coi là một trong những nhân tố ảnh hưởng đáng kể

nhất đến CLKT Lennox, 1999). Theo đó, DNKT có quy mô càng lớn thì càng có

khuynh hướng cung cấp dịch vụ kiểm toán được tốt hơn Francis, 2004).

Nhiều nghiên cứu kiểm nghiệm về mối quan hệ giữa CLKT và quy mô

DNKT. Hầu hết trong số đó khẳng định rằng quy mô DNKT có mối quan hệ t lệ

thuận với CLKT ví dụ, Colbert và Murray, 1995; DeAngelo, 1981; O Kee e và

Westort, 1992). Tuy nhiên, một số nghiên cứu lại cho rằng không có sự khác biệt

giữa các DNKT lớn và DNKT vừa và nhỏ về CLKT, cả hai đều có khả năng đạt

được một mức CLKT chấp nhận được ví dụ, Bauwhede và Willekens, 2004;

ackson và cộng sự, 2008; Lam và Chang, 1994). à các DNKT có quy mô vừa và

nhỏ v n có khả năng đạt được CLKT cao khi họ đáp ứng được các yêu cầu của các

CMKiT Bauwhede và Willekens, 2004; Lam và Chang, 1994) theo nghiên cứu

của Hosseinniakani .M và cộng sự, 2014).

Theo nghiên cứu của Chia-Chi Lee 2008) ở Trường Kinh doanh uốc tế

Đài Loan về sự ảnh hưởng của quy mô đến hiệu quả hoạt động của các doanh

nghiệp kiểm toán. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ năm 1988-

2002 thông qua việc phân tích kết quả khảo sát đối với 370 doanh nghiệp KTĐL tại

Đài Loan. Kết quả nghiên cứu cho rằng quy mô của DNKT có ảnh hưởng rõ rệt đến

hiệu quả hoạt động đặc biệt là trong mối quan hệ so sánh giữa loại hình các DNKT

đa quốc gia international audit irms), DNKT lớn large-si e audit irms), DNKT

có quy mô vừa medium-si e audit irms); tuy nhiên lại ch ra rằng sự ảnh hưởng

này là không đáng kể trong mối quan hệ so sánh giữa loại hình DNKT có quy mô

vừa với loại hình DNKT có quy mô nhỏ small-si e audit irms) theo nghiên cứu

của Phan Thanh Hải, 2014).

Nhìn chung các nghiên cứu cho rằng DNKT lớn có nhiều điều kiện và cam

kết để đạt được một CLKT cao hơn do có thể ứng dụng công nghệ thông tin hiện

đại, nguồn nhân lực trình độ chuyên môn cao cũng như do những chương trình đào

tạo chuyên môn thường xuyên cho nhân viên và xây dựng được chương trình kiểm

toán chuẩn hu, 2000).

Bên cạnh đó, những nổ lực trong duy trì danh tiếng của DNKT lớn qua việc

phát hành những BCKT ph hợp với hoàn cảnh cụ thể, qua đó làm giảm thiểu khả

năng xảy ra các vụ kiện tụng và đảm bảo việc duy trì chất lượng dịch vụ kiểm toán

ở mức cao Hosseinniakani .M và cộng sự, 2014; Lennox, 1999; Palmrose, 1988).

Mặc khác, kết quả nghiên cứu khảo sát về hồ sơ kiểm toán và nhận thấy rằng các

DNKT lớn hơn có hồ sơ làm việc đầy đủ và tốt hơn các DNKT nhỏ Deis và

Gimux, 1992).

Ngoài ra, Mansi và các cộng sự 2004) cũng ch ra rằng quy mô khách hàng

càng lớn thì thường ít ký kết hợp đồng kiểm toán với DNKT có quy mô nhỏ. Tác

giả đã nghiên cứu mối quan hệ giữa quy mô doanh nghiệp kiểm toán và CLKT của

giai đoạn từ 1974 đến năm 1998 15 năm) với m u điều tra là 8.529 hợp đồng kiểm

toán của một số doanh nghiệp kiểm toán. Mansi nhận thấy rằng, ch có 3% trong

m u này được kiểm toán bởi doanh nghiệp kiểm toán quy mô nhỏ. Số lượng doanh

nghiệp sử dụng doanh nghiệp kiểm toán nhỏ giảm đều qua các năm 5%, 4%, và 1%

cho các năm vào thập niên 1970, 1980 và thập niên 1990). Họ có xu hướng lựa chọn

các DNKT có quy mô lớn và có danh tiếng. Đó có thể là do những khách hàng lớn

tin rằng những DNKT lớn, có danh tiếng sẽ cung cấp một CLKT cao hơn nhằm giữ

gìn danh tiếng của họ. Bởi bất cứ sự suy giảm danh tiếng nào cũng có thể d n đến

khả năng thu hút khách hàng ít hơn và có thể làm giảm giá phí kiểm toán.

Tóm lại, d có một số nghiên cứu cho kết quả khác biệt nhưng phần lớn các

nghiên cứu đều chứng minh rằng nhân tố quy mô của DNKT là một trong những

nhân tố rất cơ bản, tiêu biểu để đo lường, đánh giá về CLKT.

 Nhiệm kỳ kiểm toán

Một trong những nhân tố ảnh hưởng đến CLKT là nhiệm kỳ của kiểm toán

viên. Nhiều nghiên cứu đã ch ra rằng nhiệm kỳ kiểm toán viên ngắn, kiểm toán

viên sẽ ít am hiểu hơn về khách hàng, d n đến CLKT thấp hơn dự kiến; và khi

nhiệm kỳ kiểm toán dài hơn sẽ làm tăng khả năng phát hiện các sai sót nhờ có sự

am hiểu về khách hàng, nhưng mối quan hệ lâu dài với khách hàng lại có thể làm

giảm tính độc lập khi báo cáo các sai sót được phát hiện.

Ngược lại với ý kiến trên, cần thay đổi KT , không để KTV cùng kiểm toán

cho một doanh nghiệp quá lâu, nhiệm kỳ kiểm toán dài có thể làm giảm CLKT

(theo nghiên cứu của Hosseinniakani S.M và các cộng sự, 2014).

KTV có xu hướng phát hành BCKT phù hợp với ý muốn của khách hàng

trong năm đầu tiên kiểm toán hoặc trong thời gian khách hàng có khả năng muốn

chuyển sang một DNKT khác, nhằm giữ khách hàng (Vanstraelen, 2000). Vì vậy,

nếu không có sự xoay vòng kiểm toán nhất định, KTV có nhiều khả năng muốn bảo

vệ nhiệm kỳ lâu hơn bằng cách thỏa thuận với khách hàng.

hockley 1981), trường hợp doanh nghiệp kiểm toán có một “sự tin tưởng”

khách hàng do có mối quan hệ lâu dài và “sự tin tưởng” này có thể khiến cho KTV

không áp dụng đầy đủ các thủ tục kiểm toán hoặc áp dụng các thủ tục kiểm toán

kém hữu hiệu và không sáng tạo làm ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán.

Mặc khác, Arel và các cộng sự (2005) cho rằng KTV có thể cảm thấy nhàm

chán và xem việc kiểm toán như là một sự bắt chước đơn giản của hợp đồng kiểm

toán trước nên KTV sẽ ít chú tâm đến cuộc kiểm toán.

Ngoài ra, mối quan hệ lâu dài giữa KTV và khách hàng có thể gây ra sự quen

thuộc giữa khách hàng và KTV, làm giảm tính độc lập và giảm CLKT (Carey và

Simnett, 2006). Vì vậy, việc bắt buộc luân chuyển KT đã được khuyến cáo, để

tăng tính độc lập của KT và để ngăn chặn gian lận khi phát hành BCKT (Barbara

và cộng sự, 2006).

Tóm lại, hầu hết tất cả các nghiên cứu đều cho rằng nhiệm kỳ kiểm toán có

mối quan hệ tỷ lệ nghịch với CLKT. Do đó, nhiệm kỳ của KTV càng dài sẽ làm

chất lượng kiểm toán bị giảm sút.

 Giá phí kiểm t án

Mối quan hệ giữa giá phí kiểm toán đến CLKT cũng được nhiều nghiên cứu

thực hiện. Tuy có nhiều quan điểm khác nhau về vấn đề trên, song về cơ bản ý kiến

cho rằng việc giảm giá phí kiểm toán thường d n đến giảm CLKT nhận được sự

đồng tình của nhiều nhà nghiên cứu. Lý giải cho vần đề giảm giá phí là giảm CLKT

là do việc hạ thấp chi phí có thể tác động đến quỹ thời gian và nhân lực tham gia

cho cuộc kiểm toán cũng sẽ bị hạ thấp từ đó gây ra áp lực và khó khăn cho KTV

trong việc phát hiện ra các sai phạm trọng yếu.

Novie usanti useno 2013) đã tiến hành khảo sát 73 DNKT tại Indonesia

cũng ch ra rằng giá phí kiểm toán có ảnh hưởng đến CLKT. Nghiên cứu cũng cho

rằng giá phí kiểm toán phụ thuộc vào quy mô công ty khách hàng, tính phức tạp và

rủi ro của quá trình kiểm toán (Jong Hag Choi và cộng sự, 2010). Tuy nhiên, đối với

một số các DNKT nhỏ thì việc xác định giá phí kiểm toán đôi khi không dựa trên 3

yếu tố trên mà dựa vào các yếu tố kinh tế như giá thị trường hoặc giá phí mà các

DNKT khác áp dụng trước đây. Tình trạng này sẽ ảnh hưởng đến CLKT khi KTV

có thể bỏ đi các thủ tục kiểm toán cần thiết để phù hợp với giá phí kiểm toán. Kết

quả này được hỗ trợ bởi các nghiên cứu Elitzur và Falk (1999), Carcello và Nagy

(2004), Choi et al (2009), Ghosh và Pawlewics (2008) (theo nghiên cứu của Novie

Susanti Suseno, 2013).

Nghiên cứu của Basioudis và Fi i 2004) cũng ch ra giữa giá phí kiểm toán

và quy mô DNKT có mối quan hệ t lệ thuận. Ông ch ra rằng các doanh nghiệp quy

mô lớn thường sẽ có giá phí kiểm toán cao hơn. Điều này là do họ cần phải bảo vệ

danh tiếng bằng cách yêu cầu một giá phí cao hơn nhằm có thể thực hiện cuộc kiểm

toán được chất lượng hơn theo nghiên cứu của Jong Hag Choi và cộng sự, 2010).

Mặc khác, một DNKT nếu có doanh thu từ một hay một số khách hàng

chiếm tỷ lệ cao trong tổng doanh thu (hay nói cách khác là chịu áp lực về mặt tài

chính) thì sẽ có ảnh hưởng lớn đến tính độc lập của các KT . Điều này có thể ảnh

hưởng đến CLKT do các KTV sẽ tránh báo cáo hết những sai phạm của khách hàng

vì sợ mất khách hàng.

Ngoài ra, DeAngelo 1981) đã thiết lập mô hình phí kiểm toán năm đầu tiên.

Mô hình này cho thấy một doanh nghiệp kiểm toán đương nhiệm có thể định ra giá

phí kiểm toán dưới chi phí thực tế bỏ ra trong năm đầu tiên và sẽ thu được lợi nhuận

tăng thêm trong tương lai do thực hiện hợp đồng kiểm toán này. Ngoài ra, nhu cầu

có được sự giảm giá cho năm đầu tiên để có được lợi nhuận tăng thêm trong tương

lai tạo ra mối quan hệ kinh tế chặt chẽ với khách hàng. Từ các mối quan hệ đó,

DeAngelo đã đưa ra mối liên hệ giữa chi phí kiểm toán và mối quan hệ kinh tế với

khách hàng. Mối quan hệ kinh tế này có thể làm giảm tính độc lập của KTV và khi

giảm tính độc lập sẽ làm suy giảm CLKT.

Tóm lại, có thể thấy nhìn chung các nghiên cứu đều ch ra rằng giá phí kiểm

toán có mối quan hệ t lệ thuận với CLKT. Do vậy, nhân tố giá phí kiểm toán là một

trọng những nhân tố ảnh hưởng đến CLKT, các DNKT cần chấp nhận hợp đồng

kiểm toán với một giá phí hợp lý để thực hiện đầy đ các thủ tục kiểm toán nhằm

nâng cao CLKT và không để giá phí kiểm toán của một khách hàng chiếm tỷ trọng

lớn trong tổng doanh thu của DNKT như thế sẽ làm giảm tính độc lập, giảm CLKT.

 Phương pháp l ận kiểm toán và tính cách của KTV

Nghiên cứu về tính cách của KTV có ảnh hưởng đến CLKT hay không cũng

có rất nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Kelly và Margheim (1990) cho rằng nếu một

KTV có xu hướng thực hiện hành vi làm giảm CLKT thì đó có thể là do tính cách

cá nhân của KT đó. Ngoài ra, nếu KT có xu hướng bỏ sót các thủ tục kiểm toán

thì chắc chắn CLKT sẽ bị ảnh hưởng theo chiều hướng tiêu cực. Các tác giả này

nhận định hành vi làm giảm CLKT được định nghĩa là hành động của KTV thực

hiện trong cuộc kiểm toán mà hậu quả của nó là làm giảm tính hữu hiệu và thích

hợp của các bằng chứng kiểm toán thu thập được.

Theo Wooten 2003), KT nào có tính cách khát khao tìm t i thì thường có

khuynh hướng phát hiện nhiều các sai sót. Carcello và các công sự 2002) cũng ch

ra rằng các phương pháp luận kiểm toán càng tốt thì doanh nghiệp kiểm toán càng

có xu hướng phát hành báo cáo kiểm toán công bố tính hoạt động liên tục của khách

hàng bị vi phạm.

Nghiên cứu của Chen và cộng sự 2009) đã ghi nhận một mối quan hệ tích

cực giữa thái độ hoài nghi nghề nghiệp và CLKT. Cụ thể, KTV duy trì mức độ hoài

nghi nghề nghiệp cao nếu nhận thấy có nhiều bất đồng với khách hàng hoặc thực

hiện các thủ tục kiểm toán bổ sung khi có bất thường (Shaub và Lawrence, 1996),

hoặc nhận thấy có nhiều khả năng để phát hiên gian lận, ít tin tưởng vào khách hàng

và nhiều khả năng phải đầu tư ở mức độ cao đối với các nổ lực trong quá trình kiểm

toán (theo nghiên cứu của Phan Thanh Hải, 2014).

Như vậy, có thể thấy tính cách của KT cũng có ảnh hưởng nhất định đến

CLKT.

 Tính chuyên sâu trong từng lĩnh vực và ngành nghề

Deis và Giroux 1992) cũng đã tiến hành chọn m u để kiểm tra thị phần của

các Non-Big 6. Kết quả cho thấy rằng thị phần của các doanh nghiệp kiểm toán

chuyên ngành tỷ lệ thuận với việc kiểm soát chất lượng. Bằng chứng này chứng

minh cho giả thuyết tính chuyên môn hóa tỷ lệ thuận với CLKT. Balsam và các

cộng sự (2003) và Krishnan 2003) cũng tiến hành điều tra tương tự và rút ra kết

luận rằng khách hàng của những doanh nghiệp kiểm toán chuyên ngành thường có

ít các khoản trích trước kế toán tùy tiện hơn so với những khách hàng sử dụng

doanh nghiệp kiểm toán không chuyên ngành.

Do vậy, từ những nghiên cứu trên cho thấy, ch tiêu tính chuyên ngành có thể

được xem là yếu tố tác động đến CLKT.

 Dịch vụ phi kiểm toán mà DNKT cung cấp

Ảnh hưởng của dịch vụ phi kiểm toán đến CLKT luôn là mối quan tâm lớn

của các nhà đầu tư, nhà quản lý và các chuyên gia trong lĩnh vực kiểm toán. Tuy

nhiên, không giống như các nhân tố khác, kết quả từ nhiều nghiên cứu trên thế giới

cho thấy dịch vụ phi kiểm toán không tác động đến CLKT theo một chiều hướng

nhất quán mà có thể tác động tiêu cực, tích cực hoặc không có tác động đến CLKT,

chi tiết như sau Đinh Thanh Mai, 2014):

Về tác động tiêu cực: Theo Simunic (1984), mối quan hệ kinh tế giữa doanh

nghiệp kiểm toán và khách hàng có thể gia tăng do sự kết hợp cung cấp dịch vụ phi

kiểm toán với dịch vụ kiểm toán. à điều này khiến cho doanh nghiệp kiểm toán

nhượng bộ khách hàng khi có sự bất đồng ý kiến giữa doanh nghiệp kiểm toán và

khách hàng để nhằm giữ được khách hàng. DeAngelo 1981) cũng cho rằng doanh

nghiệp kiểm toán càng sợ mất khách hàng thì khả năng phát hiện các sai phạm trọng

yếu trên BCTC càng giảm.

Simunic (1984), Beck và các cộng sự 1988) đã phân tích rằng sự cung cấp

dịch vụ phi kiểm toán có thể gia tăng mối quan hệ kinh tế giữa KTV và khách hàng.

Nếu mối quan hệ này càng chặt chẽ thì tính khách quan của doanh nghiệp kiểm toán

bị tổn hại. Doanh nghiệp kiểm toán có thể thu được lợi ích nhiều hơn để b đắp

mức độ rủi ro cao hơn so với trường hợp họ không có cơ hội cung cấp dịch vụ phi

kiểm toán và như vậy có thể đối mặt với nguy cơ làm tổn hại tính khách quan.

Co ee 2004) cũng lưu ý rằng tỷ lệ giá phí dịch vụ phi kiểm toán so với giá

phí kiểm toán cao có thể làm gia tăng sự thõa hiệp của KTV với khách hàng do sự

lo ngại về nguy cơ đánh mất khách hàng (theo nghiên cứu của Myungsoo Son,

2005).

Nghiên cứu thực nghiệm qua điều tra 1.500 KTV của Lindberg và Beck

(2002) sau sự kiện Enron cho thấy phần lớn KT đều đưa ra nhận định dịch vụ phi

kiểm toán sẽ làm tổn hại đến tính độc lập của KTV. Xét về phương diện đạo đức

nghề nghiệp một khi tính độc lập bị suy giảm thì CLKT cũng suy giảm theo. Ngoài

ra, theo Simunic (1984) thì mối quan hệ kinh tế giữa khách hàng và DNKT có thể

gia tăng do sự kết hợp việc cung cấp đồng thời dịch vụ kiểm toán và dịch vụ phi

kiểm toán. Chính lý do này để làm cho DNKT có xu hướng nhượng bộ với khách

hàng khi có sự bất đồng ý kiến trong quá trình thực hiện kiểm toán nhằm mong

muốn giữ được khách hàng (theo nghiên cứu của Myungsoo Son, 2005).

Về tác động tích cực: DeAngelo (1981) ch ra rằng CLKT phụ thuộc vào

tính độc lập và năng lực của KTV. Vì vậy, dịch vụ phi kiểm toán góp phần làm gia

tăng kiến thức của KTV về khách hàng, qua đó làm tăng khả năng phát hiện sai sót

trong BCTC Ashton, 1991). Điều này được cho là kết quả của việc lan tỏa trí thức

từ việc thực hiện dịch vụ phi kiểm toán đến dịch vụ kiểm toán (Simunic, 1984). Mặt

khác, các nghiên cứu này cũng ch ra rằng bên cạnh tác động tích cực đó thì dịch vụ

phi kiểm toán đồng thời cũng làm giảm tính độc lập của KTV d n đến giảm CLKT

(theo nghiên cứu của Myungsoo Son, 2005).

Dịch vụ phi kiểm toán không tác động đến CLKT: Ashbaugh và cộng sự

2003), Chung và Kallapur 2003) đã nỗ lực trong việc chứng minh tác động tiêu

cực của dịch vụ phi kiểm toán đến CLKT. Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu thực

nghiệm của họ lại cho thấy hầu như không có một mối quan hệ nào giữa dịch vụ phi

kiểm toán và CLKT. Reynolds và cộng sự 2004) cũng cho rằng tồn tại rất ít bằng

chứng chứng minh cho tác động tiêu cực của dịch vụ phi kiểm toán đến tính khách

quan của KTV (theo nghiên cứu của Myungsoo Son, 2005).

 Kiểm soát chất lượng kiểm toán từ bên trong

Nhìn chung các nghiên cứu ch ra rằng soát xét chất lượng từ bên trong tốt sẽ

làm cải thiện đáng kể CLKT. Theo báo cáo của Ủy ban Trách nhiệm Kiểm toán

viên CAR) năm 1978 tại Mỹ thì nguy cơ bị phát hiện bởi người soát xét là mối

quan tâm lớn nhất làm các KTV giảm thiểu các hành vi đe dọa CLKT. Alderman và

Deitrick 1982) đã phát hiện ra rằng 78% KT đồng ý rằng các thủ tục soát xét

công việc giúp phát hiện ra các hành vi gây giảm CLKT. Theo đó, hoạt động soát

xét công việc của KTV nhiều kinh nghiệm và của các chủ phần h n đối với các chủ

nhiệm kiểm toán phụ trách nhóm kiểm toán được xem là cách hiệu quả để KSCL

kiểm toán tại DNKT (Otley và Pierce, 1996).

Các nghiên cứu cũng ch ra rằng soát xét chất lượng hợp đồng dịch vụ kiểm

toán giúp cải thiện các x t đoán của KTV về đánh giá rủi ro kiểm toán và giúp tìm

ra các khiếm khuyết để từ đó lập kế hoạch kiểm tra tốt hơn (Ayers và Kaplan,

2003). Nghiên cứu của Owhoso 2002) cũng ch ra rằng việc bổ nhiệm người soát

x t có năng lực và nhiều kinh nghiệm trong ngành sẽ làm tăng khả năng phát hiện

các vi phạm. Asare 2005) cũng ch ra rằng người soát xét có nhiều nổ lực hơn trong

việc phát hiện rủi ro, vi phạm khi thực hiện soát xét hợp đồng dịch vụ của khách

hàng có rủi ro kiểm toán cao. Bên cạnh đó, việc soát xét bằng cách phỏng vấn trực

tiếp cũng được chứng minh là hiệu quả hơn việc đưa các bảng câu hỏi (Brazel và

cộng sự, 2004; Angoglia và cộng sự, 2005). Favere Marchesi và Emby (2005) qua

nghiên cứu thực nghiệm cũng đã phát hiện ra rằng việc soát xét chất lượng hợp

đồng của khách hàng mới thường mang lại kết quả tốt hơn so với khách hàng cũ

(theo nghiên cứu của Jean C. Bedard và cộng sự, 2008).

Theo Wooten (2003) cho rằng việc kiểm soát của chủ phần hùn và chủ

nhiệm kiểm toán, kinh nghiệm của từng KTV về ngành nghề và hoạt động kinh

doanh của khách hàng, tính chuyên nghiệp của KTV, sự kiên trì và thái độ hoài nghi

nghề nghiệp có ảnh hưởng đến CLKT (theo nghiên cứu của Phan Thanh Trúc,

2013).

Tóm lại, KSCL từ bên trong tốt sẽ thúc đẩy việc tuân thủ của KTV trong quá

trình kiểm toán, góp phần nâng cao CLKT. Do đó, đây là một trong những nhân tố

ảnh hưởng đến CLKT.

2.2 Quy mô doanh nghiệp kiểm toán và phân loại quy mô doanh nghiệp

kiểm toán

2.2.1 Khái niệm quy mô doanh nghiệp

Theo từ điển tiếng Việt, quy mô được định nghĩa là sự lớn lao (kế hoạch quy

mô); kích thước, độ lớn và t ình độ phát triển.

Khái niệm doanh nghiệp vừa và nhỏ đã được biết đến trên thế giới từ những

năm đầu của thế kỷ 20, và khu vực doanh nghiệp vừa và nhỏ được các nước quan

tâm phát triển từ những năm 50 của thế kỷ 20. Ở Việt Nam khái niệm doanh nghiệp

vừa và nhỏ mới được biết đến từ những năm 1990 đến nay (Lê Xuân Bá & ctg,

2006).

Ngày 20/6/1998, chính phủ đã có công văn số 681/CP-KCN về việc định

hướng chiến lược và chính sách phát triển các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Theo công

văn này thì doanh nghiệp vừa và nhỏ là những doanh nghiệp có vốn đăng ký dưới 5

tỷ đồng và lao động thường xuyên dưới 200 người. Việc áp dụng một trong hai tiêu

chí hoặc cả hai tiêu chí tuỳ thuộc vào điều kiện cụ thể của từng địa phương, ngành,

lĩnh vực. Đây là văn bản đầu tiên đưa ra tiêu chí xác định doanh nghiệp vừa và nhỏ,

là cơ sở để cho phép thực hiện các biện pháp hỗ trợ cho khu vực này.

Ngày 23/11/2001, chính phủ đã ban hành nghị định số 90/2001/NĐ-CP về

trợ giúp phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ. Theo quy định của nghị định này,

doanh nghiệp vừa và nhỏ là doanh nghiệp có số vốn đăng ký dưới 10 tỷ đồng Việt

Nam và lao động dưới 300 người. Đây là văn bản pháp luật đầu tiên chính thức quy

định về doanh nghiệp vừa và nhỏ, là cơ sở để các chính sách và biện pháp hỗ trợ

của các cơ quan nhà nước, các tổ chức trong và ngoài nước thực hiện các biện pháp

hỗ trợ cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Khái niệm doanh nghiệp vừa và nhỏ được

hiểu và áp dụng thống nhất trong cả nước.

Ngày 30/06/2009, chính phủ đã ban hành nghị định số 56/2009/NĐ-CP về

trợ giúp phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa để thay thế cho nghị định số

90/2001/NĐ-CP ban hành ngày 23/11/2001. Theo quy định của nghị định này, quy

mô doanh nghiệp được phân loại cho từng khu vực: (1) nông, lâm nghiệp và thủy

sản; (2) công nghiệp và xây dựng; 3) thương mại và dịch vụ, dựa vào hai tiêu chí

số lao động và nguồn vốn. Doanh nghiệp nhỏ và vừa là cơ sở kinh doanh đã đăng

ký kinh doanh theo quy định pháp luật, được chia thành ba cấp: siêu nhỏ, nhỏ, vừa

theo quy mô tổng nguồn vốn tổng nguồn vốn tương đương tổng tài sản được xác

định trong bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp) hoặc số lao động bình quân năm

tổng nguồn vốn là tiêu chí ưu tiên), cụ thể như sau:

B ng 2.1 Ph n loạ y mô o nh ngh p (Ng ồn Ngh đ nh ố 56/2009/NĐ-CP)

Doanh

Quy mô nghiệp Doanh nghiệp nhỏ Doanh nghiệp vừa

siêu nhỏ

Tổng Tổng Số lao Số lao Số lao nguồn nguồn Khu vực động động động vốn vốn

từ trên từ trên 10 từ trên 20 200 I. Nông, lâm 10 người 20 tỷ đồng người đến tỷ đồng người nghiệp và thủy sản trở xuống trở xuống 200 đến 100 tỷ đến 300 người đồng người

từ trên từ trên 10 từ trên 20 200 II. Công nghiệp và 10 người 20 tỷ đồng người đến tỷ đồng người xây dựng trở xuống trở xuống 200 đến 100 tỷ đến 300 người đồng người

từ trên 10 từ trên 50 từ trên 10 III. Thương mại và 10 người 10 tỷ đồng tỷ đồng người người đến dịch vụ trở xuống trở xuống đến 50 tỷ đến 100 50 người đồng người

2.2.2 Phân loại quy mô doanh nghiệp kiểm toán

2.2.2.1 Phân loại quy mô doanh nghiệp kiểm toán theo quy định về điều kiện

tổ chức kiểm t án được chấp thuận kiểm t án ch đơn vị có lợi ích

c ng chúng, đơn vị có lợi ích công chúng thuộc lĩnh vực chứng khoán

 Đơn vị có lợi ích công chúng v điều kiện tổ chức kiểm t án được chấp

thuận kiểm toán ch đơn vị có lợi ích c ng chúng, đơn vị có lợi ích công

chúng thuộc lĩnh vực chứng kh án the Th ng tư 183/2013/TT-BTC

ng y 04 tháng 12 năm 2013

Đơn vị có lợi ích công chúng thuộc lĩnh vực chứng khoán, gồm: công ty đại

chúng quy mô lớn, tổ chức niêm yết, tổ chức phát hành chứng khoán ra công chúng,

công ty chứng khoán, công ty đầu tư chứng khoán, quỹ và các công ty quản lý quỹ.

Đơn vị có lợi ích công chúng khác, gồm:

- Công ty đại chúng ngoại trừ các công ty đại chúng quy mô lớn quy định tại

điểm trên;

- Doanh nghiệp bảo hiểm, doanh nghiệp tái bảo hiểm, doanh nghiệp môi giới

bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài (trừ các

doanh nghiệp bảo hiểm thuộc quy định tại điểm trên);

- Doanh nghiệp, tổ chức khác có liên quan đến lợi ích của công chúng do tính

chất, quy mô hoạt động của đơn vị đó theo quy định của pháp luật.

Điều kiện tổ chức kiểm toán được chấp thuận kiểm toán cho đơn vị có lợi ích

công chúng, đơn vị có lợi ích công chúng thuộc lĩnh vực chứng khoán:

- (*) Có Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ kiểm toán được Bộ

Tài chính cấp còn hiệu lực;

- (*) Có vốn điều lệ hoặc vốn được cấp đối với chi nhánh doanh nghiệp kiểm

toán nước ngoài tại Việt Nam) từ 4 tỷ đồng trở lên và phải thường xuyên duy

trì vốn chủ sở hữu trên bảng cân đối kế toán không thấp hơn 4 tỷ đồng. Từ

kỳ chấp thuận cho năm 2016, số vốn nêu trên là 6 tỷ đồng trở lên;

- Có số lượng kiểm toán viên hành nghề từ 07 người trở lên, trong đó có Giám

đốc hoặc Tổng Giám đốc, có đủ các tiêu chuẩn quy định tại Điều 8 của

Thông tư này. Từ kỳ chấp thuận cho năm 2016, có số lượng kiểm toán viên

hành nghề từ 10 người trở lên;

- Có thời gian hoạt động kiểm toán tại Việt Nam tối thiểu là 24 tháng tính từ

ngày được cơ quan có thẩm quyền xác nhận danh sách đăng ký hành nghề

kiểm toán lần đầu hoặc từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh

doanh dịch vụ kiểm toán lần đầu đến ngày nộp hồ sơ đăng ký thực hiện kiểm

toán;

- (*) Đã phát hành báo cáo kiểm toán về báo cáo tài chính cho tối thiểu 100

khách hàng tính từ ngày 01/01 của năm nộp hồ sơ đến ngày nộp hồ sơ đăng

ký. Từ kỳ chấp thuận cho năm 2016, số lượng khách hàng tối thiểu này là

250 khách hàng. Trường hợp tổ chức kiểm toán đã được chấp thuận trong

năm nộp hồ sơ thì phải có thêm điều kiện đã phát hành báo cáo kiểm toán

(hoặc báo cáo kết quả công tác soát xét) báo cáo tài chính cho tối thiểu 05

khách hàng là đơn vị có lợi ích công chúng tính từ ngày 01/01 của năm nộp

hồ sơ đến ngày nộp hồ sơ đăng ký thực hiện kiểm toán. Từ kỳ chấp thuận

cho năm 2016, số lượng khách hàng tối thiểu này là 10 khách hàng;

- (*) Có hệ thống kiểm soát chất lượng đạt yêu cầu theo quy định của chuẩn

mực kiểm toán Việt Nam;

- (*) Đã thực hiện bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp hoặc trích lập quỹ dự

phòng rủi ro nghề nghiệp theo quy định của Bộ Tài chính;

- (*) Không thuộc các trường hợp không được xem xét, chấp thuận quy định

tại Điều 12 của Thông tư này;

- (*) Nộp đầy đủ, đúng thời hạn hồ sơ đăng ký thực hiện kiểm toán theo quy

định tại Điều 10 và Điều 11 của Thông tư này.

Tổ chức kiểm toán được chấp thuận thực hiện kiểm toán cho đơn vị có lợi

ích công chúng thuộc lĩnh vực chứng khoán, ngoài việc phải đáp ứng các điều kiện

quy định tại điểm (*) ở trên, phải có đủ các điều kiện sau đây:

- Có số lượng kiểm toán viên hành nghề từ 10 người trở lên, trong đó có Giám

đốc hoặc Tổng Giám đốc, có đủ các tiêu chuẩn quy định tại Điều 8 của

Thông tư này. Từ kỳ chấp thuận cho năm 2016, có số lượng kiểm toán viên

hành nghề từ 15 người trở lên;

- Có thời gian hoạt động kiểm toán tại Việt Nam tối thiểu là 36 tháng tính từ

ngày được cơ quan có thẩm quyền xác nhận danh sách đăng ký hành nghề

kiểm toán lần đầu hoặc từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh

doanh dịch vụ kiểm toán lần đầu đến ngày nộp hồ sơ đăng ký thực hiện kiểm

toán;

- Đã phát hành báo cáo kiểm toán về báo cáo tài chính cho tối thiểu 150 khách

hàng tính từ ngày 01/01 của năm nộp hồ sơ đến ngày nộp hồ sơ đăng ký thực

hiện kiểm toán. Từ kỳ chấp thuận cho năm 2016, số lượng khách hàng tối

thiểu này là 300 khách hàng. Trường hợp tổ chức kiểm toán đã được chấp

thuận trong năm nộp hồ sơ thì phải có thêm điều kiện đã phát hành báo cáo

kiểm toán (hoặc báo cáo kết quả công tác soát xét) báo cáo tài chính cho tối

thiểu 10 khách hàng là đơn vị có lợi ích công chúng thuộc lĩnh vực chứng

khoán tính từ ngày 01/01 của năm nộp hồ sơ đến ngày nộp hồ sơ đăng ký

thực hiện kiểm toán. Từ kỳ chấp thuận cho năm 2016, số lượng khách hàng

tối thiểu này là 20 khách hàng.

 Hiện trạng về số lượng các NKT được chấp thuận kiểm t án ch đơn

vị có lợi ích công chúng thuộc lĩnh vực chứng kh án năm 2014

Theo kết quả Báo cáo của Hội Kiểm toán viên hành nghề VACPA về Tổng

kết hoạt động năm 2013 và Phương hướng hoạt động năm 2014 của Kiểm toán độc

lập, có 43 DNKT được Úy ban Chứng khoán Nhà nước chấp thuận đủ điều kiện

kiểm toán cho tổ chức phát hành, tổ chức niêm yết và tổ chức kinh doanh chứng

khoán năm 2014.

2.2.2.2 Phân loại quy mô doanh nghiệp kiểm toán theo các nhóm doanh

nghiệp có quy mô l n, quy mô vừa và quy mô nhỏ

Theo Báo cáo đánh giá xếp hạng DNKT- Giải pháp cần phải thực hiện để

nâng cao chất lượng và uy tín của ngành nghề kiểm toán đăng trên Tạp chí Kiểm

toán tháng 08/2009, báo cáo đã đưa ra các tiêu chí và tiêu chuẩn để VACPA có thể

thực hiện phân loại sắp xếp các DNKT trên các tiêu chí đánh giá, ch số thống kê

mà ACPA quản lý.

í dụ như phân loại theo quy mô hoạt động của doanh nghiệp KTĐL:

B ng 2.2 Th ng đo y mô o nh ngh p kiểm toán

Tiê chí đánh giá q y m NKT Giá trị đánh giá Điểm số

Dưới 10 tỷ đồng 10

Từ 10 tỷ đến dưới 20 tỷ 15

Vốn kinh doanh Từ 20 tỷ đến dưới 30 tỷ 20

Từ 30 tỷ đến dưới 40 tỷ 25

Từ 40 tỷ trở lên 30

Từ 10 đến dưới 50 người 2

Tổng số nhân viên làm việc Từ 50 đến dưới 100 người 6

Từ 100 người trở lên 10

Dưới 10 người 2

Từ 10 đến dưới 30 người 6 Tổng số KTV trong doanh nghiệp Từ 30 đến dưới 50 người 8

Từ 50 người trở lên 10

Dưới 5 tỷ đồng 5

Từ 5 tỷ đến dưới 10 tỷ 10

Từ 10 tỷ đến dưới 20 tỷ 15

20 Tổng doanh thu thuần trong năm Từ 20 tỷ đến dưới 30 tỷ

Từ 30 tỷ đến dưới 40 tỷ 25

Từ 40 tỷ đến dưới 50 tỷ 30

Trên 50 tỷ 35

Dưới 1 tỷ đồng 1

Từ 1 tỷ đến 3 tỷ đồng 5 Tình hình nộp thuế cho NSNN Từ 3 tỷ đến 5 tỷ đồng 10

Từ 5 tỷ đến 10 tỷ đồng 15

100 Tổng số điểm

Căn cứ vào thang điểm trên, các doanh nghiệp kiểm toán độc lập được xếp

loại thành: quy mô lớn, quy mô vừa và quy mô nhỏ.

B ng 2.3 Phân loại doanh nghi p kiểm toán có quy mô nhỏ, vửa và lớn

(Nguồn: Tạp chí Kiểm toán tháng 08/2009)

Điểm số đánh giá Quy mô

Dưới 30 điểm Nhỏ

Từ 30-69 điểm Vừa

Từ 70-100 điểm Lớn

2.3 Thực trạng về chất lượng kiểm toán và quy mô doanh nghiệp kiểm toán

hiện nay

2.3.1 Thực trạng về quy mô doanh nghiệp kiểm toán

Quy mô của các DNKT có nhiều chuyển biến, cụ thể:

- Mỗi DNKT đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ kiểm toán có ít nhất 5 KTV

được cấp Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán;

- Vốn pháp định đối với công ty TNHH có từ hai thành viên trở lên là 3 tỷ

đồng trở lên, trong đó trên 50% vốn điều lệ phải thuộc về các KTV hành

nghề;

- KTV hành nghề không được đồng thời là thành viên góp vốn của hai DNKT

trở lên.

Trong năm 2013, thực hiện về đề nghị cấp Giấy chứng nhận, một số DNKT

đã thực hiện tăng vốn điều lệ lên từ 3 đến 5 tỷ đồng. Theo tổng hợp từ báo cáo của

các DNKT, có 91 DNKT có vốn điều lệ từ 5 tỷ đồng trở 3 lên, có 42 doanh nghiệp

có vốn điều lệ từ 3 tỷ đồng đến dưới 5 tỷ đồng trở lên, 1 doanh nghiệp có vốn điều

lệ dưới 3 tỷ đồng.

 Về số lượng kiểm toán viên và nhân viên chuyên nghiệp

Theo số liệu báo cáo của 134 doanh nghiệp, tính đến ngày 31/12/2013, có

10.437 người làm việc trong các DNKT, tăng 5,64% so với năm 2012, trong đó có

9.148 nhân viên chuyên nghiệp và 1.289 nhân viên khác; 1.511 người có chứng ch

KT , tăng 12,43% so với năm 2012 1.344 KT ), trong đó có 1.479 người Việt

Nam, 32 người nước ngoài. Riêng số nhân viên chuyên nghiệp năm 2013 9.148

người) tăng 5,78% so với năm 2012 8.648 người). Số lượng KT được cấp Giấy

chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán chủ yếu ở các doanh nghiệp lớn:

- Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn A&C là 73 người;

- Công ty TNHH Deloitte Việt Nam là 68 người;

- Công ty TNHH Hãng Kiểm toán AA C là 60 người;

- Công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam là 50 người.

Số lượng KTV hành nghề được cấp chứng ch hiện nay v n thiếu so với nhu

cầu. Tính đến ngày 20/05/2014, có 2.736 người được cấp chứng ch KTV hành

nghề, tuy nhiên, số lượng này v n còn thiếu so với nhu cầu là 1.200 người được cấp

Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán.

Cụ thể đến 20/05/2013, số lượng doanh nghiệp có KT được cấp Giấy

chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán như sau: 41 DNKT có từ 10 KTV trở lên,

88 DNKT có từ 5 đến dưới 10 KTV, còn lại 5 DNKT có dưới 5 KTV.

 Về chi nhánh hoạt động

Tính đến ngày 20/05/2014, có 79 chi nhánh của các DNKT đã được Bộ Tài

chính chấp thuận đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ kiểm toán. Các chi nhánh này tập

trung ở Hà Nội (28 chi nhánh) và Thành phố Hồ Chí Minh (23 chi nhánh). Số còn

lại rải rác tại các t nh thành phố lớn trong cả nước:

- Đà Nẵng có 8 chi nhánh;

- Hải Phòng có 6 chi nhánh;

- Cần Thơ có 3 chi nhánh;

- Quảng Ninh, Khánh H a, Đồng Nai: mỗi t nh có 2 chi nhánh;

- Vinh, Quảng Nam, Lạng ơn, Bình Dương, Kon Tum: mỗi t nh có 1 chi

nhánh.

 Về số lượng, cơ cấu khách hàng

Số lượng khách hàng năm 2013 của toàn ngành là 33.592 khách hàng, tăng

7,92% so với năm 2012 31.127 khách hàng), trong đó khách hàng là các doanh

nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài là 12.745 khách hàng, tăng 25,04% so với năm

2012 10.193 khách hàng); khách hàng là DNNN là 4.355, tăng 21,72% so với năm

2012 (3.578 khách hàng).

 Về doanh thu

Doanh thu năm 2013 của toàn ngành đạt 4.156.625 triệu đồng, tăng 11,04%

so với năm 2012 3.743.271 triệu đồng), trong đó doanh thu dịch vụ kiểm toán

BCTC chiếm tỷ trọng cao nhất là 2.188.409 triệu đồng (chiếm 52,65%). Cơ cấu

doanh thu các dịch vụ cung cấp không có nhiều thây đổi so với năm 2012. Trong số

các dịch vụ cung cấp thì dịch vụ thẩm định giá tài sản và dịch vụ liên quan khác bị

sụt giảm về doanh thu so với năm 2012 tương ứng giảm là 4,93% và 29,1%).

Doanh thu của các DNKT thuộc nhóm Big4 đạt 2.392.809 triệu đồng, chiếm

tỷ trọng 57,57% doanh thu toàn ngành.

43 DNKT được UBCKNN chấp thuận kiểm toán các tổ chức phát hành, tổ

chức niêm yết và tổ chức kinh doanh chứng khoán năm 2013 đạt doanh thu

3.527.677 triệu đồng, chiếm tỷ trọng 84,87% doanh thu toàn ngành.

Tỷ lệ tăng doanh thu tương ứng với tỷ lệ tăng số lượng khách hàng. Điều đó

chứng tỏ việc tăng doanh thu là do tăng số lượng khách hàng chứ không phải tăng

do giá phí dịch vụ. Nguyên nhân tăng số lượng khách hàng là do tác động từ việc

các doanh nghiệp, tổ chức bắt buộc phải kiểm toán theo quy định của Luật KTĐL.

 Về kết quả kinh doanh sau thuế

Trong khi năm 2012 bị lỗi thì năm 2013 toàn ngành có kết quả kinh doanh

sau thuế lãi) đạt 99.251,01 triệu đồng. Các DNKT thuộc Big4 đều có lãi, kết quả

kinh doanh sau thuế chiếm 71,54% toàn ngành.

 Về nộp ng n sách Nh nư c

Số nộp ngân sách Nhà nước của toàn ngành là 633.518,81 triệu đồng, tăng

10,46% so với năm 2012 573.545,99 triệu đồng), trong đó các DNKT thuộc nhóm

Big4 đóng góp 446.388 triệu đồng, chiếm 70,46%; 43 DNKT được UBCKNN chấp

thuận kiểm toán các tổ chức phát hành, tổ chức niêm yết và tổ chức kinh doanh

chứng khoán đóng góp 568.328,82, chiếm 89,7% tổng số nộp NSNN của toàn

ngành kiểm toán.

Tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu bình quân đạt 2,39%, tỷ suất sinh lợi trên

vốn bình quân đạt 10,4%.

2.3.2 Thực trạng về chất lượng kiểm toán

Chất lượng kiểm toán của các DNKT có quy mô nhỏ còn khá thấp tuy nhiên

chiếm tỷ lệ khá lớn khoảng 2/3 trong tổng số các DNKT đăng ký hoạt động tại iệt

Nam hiện nay) và cung cấp dịch vụ kiểm toán cho đến hơn 70% số lượng khách

hàng nhưng ch chiếm chưa đến 30% tổng doanh thu của toàn ngành kiểm toán.

Thực tế ở iệt Nam trong thời gian vừa qua đã có nhiều vụ bê bối có liên

quan đến nhiều DNKT lớn như vụ inashin KPMG), Bông Bạch Tuyết A&C và

AI C), hay Habubank rnst & oung), công ty cổ phần Dược iễn Đông rnst &

Young)…Tuy các DNKT này không bị quy trách nhiệm trực tiếp nhưng dư luận ít

nhiều cũng đặt câu hỏi về chất lượng dịch vụ của các doanh nghiệp này cung cấp.

Đó là chưa kể hàng ngàn báo cáo kiểm toán khác được ra đời hàng năm có thể chưa

bị phát hiện sai phạm như những trường hợp trên.

Ông Nguyễn Thế Thọ, Vụ trưởng Vụ Giám sát thị trường chứng khoán (Ủy

ban Chứng khoán Nhà nước) trong bài viết “Nâng chất công ty kiểm toán” trên Báo

ài g n Đầu tư số ra ngày 20/08/2012, cũng ch rõ một số BCTC của các doanh

nghiệp niêm yết chưa tuân thủ Chuẩn mực kế toán, Chế độ kế toán doanh nghiệp và

DNKT chưa đánh giá hết ảnh hưởng trọng yếu liên quan đến chất lượng BCTC sau

kiểm toán.

Theo Báo cáo tình hình hoạt động năm 2013 của các DNKT, Bộ Tài chính đã

phối hợp với VACPA và UBCKNN thực hiện kiểm tra chất lượng kiểm toán tại 15

DNKT. ua đó, kết quả kiểm tra và kết luận xử lý kỷ luật phê bình 11 DNKT, phê

bình 23 KTV hành nghề và đình ch 25 KTV hành nghề có thời hạn từ 06 đến 12

tháng. Trong 15 DNKT được kiểm tra về hệ thống kiểm soát nội bộ, có 5 DNKT

xếp loại đạt yêu cầu, 6 DNKT xếp loại chưa đạt yêu cầu và 4 DNKT xếp loại yếu

kém.

Nhìn chung, thực trạng chất lượng kiểm toán hiện nay đáng báo động. Do đó,

việc cấp thiết là cần xây dựng một nhóm các biện pháp tổng thể từ nhiều phía: Hội

kiểm toán viên hành nghề, DNKT và các KTV hành nghề,… để nâng cao chất

lượng kiểm toán trong thời gian tới.

2.4 Mối q an hệ giữa q y m anh nghiệp kiểm t án v chất lượng kiểm

t án

Nhiều nghiên cứu đã điều tra về mối quan hệ giữa CLKT và quy mô DNKT.

Hầu hết trong số đó khẳng định rằng quy mô DNKT có mối quan hệ t lệ thuận với

CLKT ví dụ, Colbert và Murray, 1995; DeAngelo, 1981; O Kee e và Westort,

1992).

Nhìn chung các nghiên cứu cho rằng DNKT lớn có nhiều điều kiện và cam

kết để đạt được một CLKT cao hơn do có thể ứng dụng công nghệ thông tin hiện

đại, nguồn nhân lực trình độ chuyên môn cao cũng như do những chương trình đào

tạo chuyên môn thường xuyên cho nhân viên và xây dựng được chương trình kiểm

toán chuẩn hu, 2000). Bên cạnh đó, những nổ lực trong duy trì danh tiếng của

DNKT lớn qua việc phát hành những BCKT ph hợp với hoàn cảnh cụ thể, qua đó

làm giảm thiểu khả năng xảy ra các vụ kiện tụng và đảm bảo việc duy trì chất lượng

dịch vụ kiểm toán ở mức cao Hosseinniakani .M và cộng sự, 2014; Lennox, 1999;

Palmrose, 1988). Thêm vào đó, Deis và Gimux 1992) khảo sát hồ sơ kiểm toán và

thấy rằng các DNKT lớn hơn có hồ sơ làm việc đầy đủ và tốt hơn các DNKT nhỏ.