Bài 7: Phương pháp khuyến nông có sự tham gia

Chia sẻ: Bùi Thái | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:20

Thêm vào BST

Báo xấu

261
lượt xem 65
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo về Phương pháp khuyến nông có sự tham gia...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài 7: Phương pháp khuyến nông có sự tham gia

Bµi 7: Ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng cã sù tham gia (Kinh nghiÖm cña Son La, Lai Ch©u, dù ¸n ph¸t triÓn l©m nghiÖp x· héi s«ng §µ (SFDP) vµ tæ chøc ph¸t triÓn Hµ Lan ( SNV) PAEM 78
1. Giíi thiÖu PAEM lµ g×? PAEM lµ mét ph−¬ng ph¸p ph¸t huy sù tham gia cña ng−êi d©n vµ ng−êi d©n lµm chñ c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng, ®¶m b¶o viÖc häc ®i ®«i víi hµnh cã thÓ thùc hiÖn ngay trªn chÝnh ruéng cña ng−êi d©n. Ph−¬ng ph¸p nµy dùa theo nguyªn t¾c ng−êi d©n häc tËp tèt nhÊt tõ chÝnh kinh nghiÖm cña m×nh. Ph−¬ng ph¸p PAEM ph¸t huy mèi liªn hÖ gi÷a ng−êi d©n vµ c¸n bé khuyÕn n«ng víi môc ®Ých n©ng cao qu¸ tr×nh cïng nhau häc hái. T¹i sao khuyÕn n«ng cã sù tham gia cña ng−êi d©n lµ cÇn thiÕt ®èi víi chóng ta? §iÒu kiÖn n«ng nghiÖp ë tØnh S¬n La ®a d¹ng, kh«ng cã mét gi¶i ph¸p hay mét c©u tr¶ lêi nµo cã kh¼ng ®Þnh sù phï hîp ®èi víi mäi vïng N«ng nghiÖp ë tØnh S¬n La ®ang tõng b−íc ph¸t triÓn theo h−íng bÒn v÷ng, trong khi khoa häc c«ng nghÖ vµ c¸c chÝnh s¸ch ®ang thay ®æi tõng ngµy vµ nh÷ng gièng míi ®ang ®−îc giíi thiÖu tíi bµ con. Vµ còng kh«ng cã mét quyÕt ®Þnh nµo kh¼ng ®Þnh sù phï hîp víi tõng hoµn c¶nh Ng−êi d©n cÇn ph¶i s¸ng t¹o vµ nhanh chãng thÝch øng víi nh÷ng kiÕn thøc míi ®Ó ®−a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n trong mét m«i tr−êng ®ang thay ®æi tõng ngµy. 79
Môc tiªu cña PAEM? Gióp ng−êi d©n tù ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh xem gi¶i ph¸p nµo lµ tèt nhÊt víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña hä Hç trî ng−êi d©n kh«ng ngõng n©ng cao kiÕn thøc míi b»ng c¸ch thùc hiÖn, theo dâi vµ ®¸nh gi¸ c¸c ho¹t ®éng thö nghiÖm trªn ®ång ruéng cña hä Gióp c¸n bé khuyÕn n«ng hç trî ng−êi d©n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng phï hîp víi nhu cÇu cña ng−êi d©n. 2. H−íng dÉn hç trî Hç trî lµ g×? Hç trî lµ c¸ch h−íng dÉn c¸c cuéc th¶o luËn, nh÷ng thö nghiÖm trªn thùc ®Þa hay ®µo t¹o nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ häc tËp trong nhãm. ViÖc hç trî cÇn dùa trªn c¸c nguyªn t¾c ng−êi lín häc tËp tõ kinh nghiÖm cña chÝnh m×nh vµ cïng nhau chia sÎ kinh nghiÖm. C¸n bé hç trî ®em nh÷ng hiÓu biÕt kü thuËt cña m×nh tíi ng−êi d©n ®¸p øng nhu cÇu cña ng−êi d©n vµ nh÷ng nhu cÇu nµy do chÝnh ng−êi d©n tù bµn vµ x©y dùng lªn. C¸c nhãm hÇu hÕt ®óc rót kinh nghiÖm hay cïng tho¶ thuËn nh÷ng b−íc tiÕp theo . §Æc biÖt ë b−íc nµy, c¸n bé hç trî nªn dµnh quyÒn cho c¸c nhãm vµ kh«ng ¸p ®Æt ý kiÕn c¸ nh©n m×nh. 80
C¸c kü n¨ng chÝnh cña ng−êi c¸n bé hç trî (C¸n bé khuyÕn n«ng c¬ së) §©y lµ nhiÖm vô th«ng th−êng nhÊt cña ng−êi 1. §iÒu khiÓn nhãm c¸n bé hç trî nh»m môc ®Ých h−íng dÉn nhãm trao ®æi ý kiÕn vµ kinh nghiÖm ®Ó cïng ®i ®Õn mét kÕt qu¶, mét ý kiÕn hay mét kÕ ho¹ch lµm viÖc chung. Hç trî ®¹t kÕt qu¶ tèt khi tÝnh n¨ng ®éng nhãm ®−îc quan t©m ®óng møc, c¸c thµnh viªn trong nhãm hoµ ®ång lÉn nhau, ®Æc biÖt cÇn cã sù quan t©m tíi phô n÷ vµ ng−êi nghÌo. §iÒu khiÓn ho¹t ®éng nhãm dùa trªn kü n¨ng 2. Giao tiÕp giao tiÕp cña c¸ nh©n. Trong c¸c kü n¨ng th× kü n¨ng ®Æt c©u hái vµ l¾ng nghe chñ ®éng lµ nh÷ng kü n¨ng quan träng nhÊt. Ngoµi kinh nghiÖm vµ kiÕn thøc cña n g−êi 3. HiÓu biÕt vÒ kü thuËt d©n, c¸n bé hç trî nªn ®ãng gãp nh÷n g hiÓu biÕt cña m×nh vÒ kü thuËt - tuy n hiªn kh«ng nªn t¸c ®éng qu¸ m¹nh mµ gîi ý v µ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p; kh«ng ®−a ra ý k iÕn ¸p ®Æt mµ t«n träng s ù tham gia cña ng−êi d©n, t«n träng ý nguyÖn vµ nhu cÇu cña d©n. Sù tin cËy dµnh cho ng−êi d©n lµ nÒn t¶ng 4. Quan ®iÓm c¸ nh©n quan träng nhÊt ®èi víi ng−êi c¸n bé hç trî. (Nh÷ng ng−êi cã quan ®iÓm r»ng ng−êi d©n kh«ng cã tr×nh ®é vµ kh«ng hiÓu biÕt th× kh«ng bao giê cã thÓ lµ ng−êi c¸n bé hç trî tèt). 81
Lµm thÕ nµo ®Ó hç trî ? 1. §iÒu khiÓn nhãm §iÒu khiÓn th¶o luËn nhãm Lµm râ nhiÖm vô vµ môc tiªu cña nhãm lµ g×? Thu thËp ý kiÕn ®ãng gãp tõ c¸c nhãm vµ gióp tæng hîp c¸c ý kiÕn ®ã KhuyÕn khÝch tÊt c¶ c¸c thµnh viªn tham gia ý kiÕn vµ t«n träng ý kiÕn ®ãng gãp cña nhau §øng ë vÞ trÝ trung gian ®Ó gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn Sö dông c¸c h×nh thøc kh¸c nhau ®Ó minh ho¹ (cô thÓ nh−: tranh ¶nh, giÊy Ao, b¶ng ®en, m« h×nh kh«ng gian 03 chiÒu) Gióp c¸c nhãm tæng kÕt hoÆc ®−a ra kÕ ho¹ch hµnh ®éng. 2. Giao tiÕp Hái c¸c c©u hái vµ l¾ng nghe chñ ®éng Hái c¸c c©u hái ®Ó thu thËp th«ng tin, lµm râ c¸c t×nh huèng vµ quan ®iÓm, khuyÕn khÝch sù tham gia cña ng−êi d©n, theo dâi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng nhãm, hoÆc gióp ng−êi d©n n©ng cao nhËn thøc, hay t¨ng c−êng qu¸ tr×nh häc hái Tèt h¬n hÕt lµ hái nh÷ng c©u hái më: ThÕ nµo? T¹i sao? Khi nµo? Ai ? C¸i g×? §Æt nh÷ng c©u hái khuyÕn khÝch kh¶ n¨ng suy nghÜ ph©n tÝch ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, vµ gióp ®−a ra kÕt luËn L¾ng nghe chñ ®éng §−a ra ph¶n håi, vµ mêi thµnh phÇn tham gia ®−a ra ý kiÕn ph¶n håi. 82
§ãng gãp nh÷ng hiÓu biÕt kü thuËt 3. HiÓu biÕt vÒ kü thuËt T×m hiÓu râ nh÷ng kiÕn thøc kü thuËt nµo ®−îc ng−êi d©n ®Ò xuÊt §−a ra nh÷ng vÝ dô vµ tr×nh diÔn thùc tÕ Tham kh¶o hiÓu biÕt cña ng−êi d©n vµ lµm thÕ nµo lång ghÐp víi hiÓu biÕt cña c¸n bé hç trî ChuÈn bÞ tµi liÖu ph¸t tay ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu Kh«ng ¸p ®Æt ý kiÕn, mµ ®Ò xuÊt hiÓu biÕt cña b¹n nh− lµ ®ãng gãp cho qu¸ tr×nh häc hái cña ng−êi d©n. Cuèi cïng, ng−êi d©n ph¶i tù quyÕt ®Þnh hä muèn ¸p dông nh÷ng tiÕn bé kü thuËt theo c¸ch nµo. Chia sÎ ®ång c¶m 4. Quan ®iÓm c¸ nh©n ThÓ hiÖn sù t«n träng víi ng−êi d©n L¾ng nghe chñ ®éng kinh nghiÖm vµ nhu cÇu cña ng−êi d©n Cè g¾ng thÊu hiÓu quan ®iÓm, hoµn c¶nh vµ c¶m nhËn cña ng−êi d©n §−a ra ý kiÕn ph¶n håi tÝch cùc vµ h÷u Ých T«n träng vµ quan t©m ®Õn kinh nghiÖm cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng ThiÕt lËp sù hiÓu biÕt vµ tin t−ëng lÉn nhau, khuyÕn khÝch c¸c häc viªn t«n träng ý kiÕn cña nhau, ®Æc biÖt lµ nh÷ng thµnh viªn Ýt nãi vµ phô n÷. §©y lµ c¬ së nÒn t¶ng quan träng ®Ó thùc hiÖn hç trî tèt. 83
3. C¸c ho¹t ®éng trong PAEM Ho¹t ®éng quan träng nhÊt: X©y dùng mét ho¹t ®éng thö nghiÖm Néi dông quan träng nhÊt ë PAEM lµ hç trî ng−êi d©n x©y dùng thö nghiÖm, hç trî viÖc theo dâi vµ ®¸nh gi¸ thö nghiÖm. Thö nghiÖm lµ mét biÖn ph¸p míi, ®−îc thùc hiÖn trªn diÖn nhá vµ lu«n ph¶i chia thµnh 02 «. Mét « ®Ó thö nghiÖm biÖn ph¸p kü thuËt míi, mét « ®Ó thùc hiÖn kü thuËt th«ng th−êng, lµm ®èi chøng. Môc ®Ých cña viÖc nµy lµ ®Ó thö nghiÖm kü l−ìng kh¶ n¨ng phï hîp vÒ mÆt kü thuËt còng nh− tµi chÝnh c¸c biÖn ph¸p míi trong hÖ thèng n«ng nghiÖp vµ so s¸nh víi biÖn ph¸p cò. Nh÷ng ý t−ëng ®Ó thö nghiÖm cã thÓ lµ mét lo¹i gièng míi, thay ®æi trong mËt ®é c©y trång, c«ng thøc ph©n bãn míi, vv… Cã 7 b−íc ®Ó tiÕn hµnh thö nghiÖm vµ nh÷ng b−íc nµy ®−îc tr×nh bÇy chi tiÕt ë phÇn tiÕp theo. 1. ChuÈn bÞ cuéc häp th«n b¶n ®Çu tiªn 2. TiÕn hµnh cuéc häp th«n b¶n ®Çu tiªn 3. Häp víi nhãm n«ng d©n ®−îc lùa chän thö nghiÖm - Trong mét b¶n, 3 ®Õn 7 hé n«ng d©n nªn x©y dùng mét thö nghiÖm t−¬ng tù nh− nhau. 4. Cïng n«ng d©n thiÕt lËp thö nghiÖm - Nªn cã ®èi chøng râ rµng gi÷a hai « thö nghiÖm, thö nghiÖm vµ ®èi chøng, cô thÓ 02 « ®Òu cã nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ n«ng nghiÖp t−¬ng tù nh− nhau. 5. Th−êng xuyªn cïng n«ng d©n thùc hiÖn theo dâi thö nghiÖm - CÇn ghi chÐp cÈn thËn nh÷ng th«ng tin theo dâi ®−îc. 6. LËp kÕ ho¹ch héi th¶o ®Çu bê 7. Hç trî héi th¶o ®Çu bê. 84
C¸c ho¹t ®éng kh¸c tiÕn hµnh trong PAEM X©y dùng « tr×nh diÔn: NÕu thö nghiÖm chøng minh hiÖu qu¶, tÝnh kh¶ thi vµ thµnh c«ng cña mét biÖn ph¸p kÜ thuËt míi, c¸n bé KN x· nªn khuyÕn khÝch ng−êi d©n ¸p dông trªn diÖn réng nh÷ng kÕt qu¶ thö nghiÖm t¹i ®ång ruéng cña chÝnh m×nh. Tæ chøc tËp huÊn: §µo t¹o cho n«ng d©n vÒ c¸c vÊn ®Ò kü thuËt cÇn ®¸p øng theo nhu cÇu cña ng−êi d©n, cã phÇn thùc hµnh hay bµi tËp ®Ó ng−êi d©n cã thÓ häc hái tõ thùc tÕ mµ kh«ng chØ tõ c¸c bµi gi¶ng. Tæ chøc tham quan häc tËp: Trong mét sè tr−êng hîp rÊt khã ®Ó thuyÕt phôc ng−êi d©n vÒ mét lo¹i s¶n phÈm míi (c©y ¨n qu¶) hoÆc lµ kü thuËt míi mµ ch−a nh×n thÊy nã bao giê. C¸c chuyÕn tham quan tíi c¸c b¶n mµ ng−êi d©n n¬i ®ã ®· ¸p dông thµnh c«ng kü thuËt míi cã thÓ më mang thªm hiÓu biÕt vµ kinh nghiÖm cho ng−êi d©n. Tæ chøc dÞch vô ®Çu vµo: Thö nghiÖm vµ tr×nh diÔn cã thÓ ®−îc cung cÊp víi c¸c dÞch vô ®Çu vµo nh− gièng hay ph©n bãn tõ c¸c c«ng ty cung øng vËt t− cña huyÖn. Hç trî nhãm së thÝch: §èi víi mét sè ho¹t ®éng (vÝ dô nh− nu«i lîn, nu«i ong), th× sÏ rÊt thÝch hîp nÕu ng−êi d©n hç trî lÉn nhau trong mét nhãm cïng së thÝch vÒ s¶n xuÊt. C¸n bé khuyÕn n«ng x· cã thÓ hç trî nh÷ng nhãm nµy. 85
4. BÈy b−íc cho thiÕt lËp thö nghiÖm trong PAEM B−íc 1: ChuÈn bÞ cho cuéc häp b¶n ®Çu tiªn KÕ ho¹ch cho c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ph¶i dùa trªn kÕt qu¶ cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n ë cÊp th«n b¶n §Ó phèi hîp c¸c dÞch vô KN víi nhu cÇu cña th«n b¶n mét c¸ch hiÖu qu¶ ph¶i c¨n cø vµo KÕ Ho¹ch Ph¸t TriÓn Th«n B¶n (KHPTTB) ®· ®−îc phª duyÖt. Ph−¬ng ph¸p nµy còng ®· ®−îc UBND tØnh S¬n La phª chuÈn vµo th¸ng 3 n¨m 2000 vµ quyÕt ®Þnh ¸p dông trªn ®Þa bµn toµn tØnh vµo th¸ng 5/2002. KHPTTB lµ c¬ së ®Ó lËp kÕ ho¹ch cho c¸c ho¹t ®éng n«ng nghiÖp theo nhu cÇu vµ −u tiªn cña c¸c th«n b¶n kh¸c nhau. Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn chÞu tr¸ch nhiÖm lËp kÕ ho¹ch hµng n¨m cho c¸c ho¹t ®éng n«ng nghiÖp. C¸n bé khuyÕn n«ng huyÖn nªn gióp c¸n bé khuyÕn n«ng x· chuÈn bÞ cuéc häp b¶n ®Çu tiªn - Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn ®Þnh h−íng cho c¸n bé khuyÕn n«ng x· dùa trªn viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch PTKTXH cña th«n b¶n vµ kÕ ho¹ch hµng n¨m vÒ c¸c ho¹t ®éng n«ng nghiÖp ®Ó hä cã thÓ biÕt ®−îc th«n b¶n cã yªu cÇu g× tõ c¸c dÞch vô khuyÕn n«ng. - Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn cïng víi c¸n bé KN x· lµm viÖc vÒ vÊn ®Ò qu¶n lÝ, vÝ dô nh− ai cÇn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ho¹t ®éng nµo t¹i th«n b¶n nµo. Nh÷ng buæi tËp huÊn, h−íng dÉn víi néi dung nh− vËy sÏ ®−îc tæ chøc hµng th¸ng. - Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn h−íng dÉn vµ tËp huÊn cho c¸n bé KN x· vÒ kÜ n¨ng h−íng dÉn, hç trî khi lµm viÖc cïng víi n«ng d©n vµ h−íng dÉn hç trî nh− thÕ nµo. - Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn tËp huÊn cho c¸n bé khuyÕn n«ng x· vÒ ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng cã ng−êi d©n tham gia, vµ c¸c 86
néi dung vÒ kÜ thuËt mµ c¸n bé KN x· cÇn biÕt trong khi thùc hiÖn thö nghiÖm cïng víi n«ng d©n. §Ó chuÈn bÞ tèt Ghi nhí: C¸n bé khuyÕn n«ng x· cÇn h¬n cho cuéc häp l−u ý lµm râ ®èi víi ban qu¶n lý th«n b¶n. C¸n bé khuyÕn b¶n. n«ng ph¶i chuÈn bÞ ngµy, giê tæ chøc häp b¶n tr−íc néi dung cuéc nh÷ng ai ®−îc mêi (chó ý sù c©n häp b¶n ®Çu tiªn vµ b»ng vÒ giíi) cÇn lµm râ c¸c c©u ai cã tr¸ch nhiÖm mêi hái (nh− phÇn ghi môc tiªu vµ néi dung cuéc häp nhí bªn c¹nh) c¸c ho¹t ®éng nµo ®· vµ ®ang ®−îc lËp trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n (VDP). kÕt qu¶ nµo cÇn ®¹t ®−îc cuèi buæi häp th«n b¶n tµi liÖu nµo cÇn thiÕt ph¶i chuÈn bÞ nh÷ng nguån hç trî nµo cÇn thiÕt. 87
B−íc 2: Tæ chøc cuéc häp b¶n ®Çu tiªn Cuéc häp th«n b¶n lÇn ®Çu tiªn lµ mét yÕu tè quan träng mang ®Õn sù thµnh c«ng cña viÖc thö nghiÖm vµ tr×nh diÔn. Trong cuéc häp nµy, ban qu¶n lý th«n b¶n cïng víi ng−êi d©n tho¶ thuËn lùa chän c¸c hé gia ®×nh ®Ó tiÕn hµnh viÖc thö nghiÖm cïng víi nh÷ng tiªu chÝ râ rµng. Nh÷ng ng−êi d©n th«n b¶n, c¶ nam giíi vµ phô n÷ ®Òu cã quyÒn b×nh ®¼ng bÇy tá mong muèn khi tham gia thö nghiÖm. ChØ nh÷ng ng−êi d©n tham gia cuéc häp th«n b¶n míi ®−îc lùa chän tham gia c¸c ho¹t ®éng thö nghiÖm. Tõ 03 ®Õn 07 hé d©n nªn ®−îc lùa chän ®Ó tiÕn hµnh mét thö nghiÖm t−¬ng tù t¹i mét b¶n. Tõ ®ã, kÕt qu¶ nh÷ng ¸p dông kü thuËt míi ®−îc ®em ra so s¸nh dÔ dµng h¬n vµ cã thÓ ®−îc ph©n tÝch víi kÕt qu¶ chÝnh x¸c h¬n. §Ó hç trî cuéc häp b¶n, nªn ®Æt c©u hái cho c¸c thµnh viªn tham gia vµ cïng th¶o luËn mét c¸ch cëi më vÒ c¸c vÊn ®Ò nªu ra, chø kh«ng nªn ¸p ®Æt chÝnh kiÕn cña m×nh. Mét sè vÝ dô vÒ c¸c c©u hái nh− sau: T¹i sao bµ con th«n b¶n l¹i ®−a ho¹t ®éng nµy vµo kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n cña n¨m nay? Bµ con mong muèn g× tõ ho¹t ®éng nµy? Lµm thÕ nµo chóng ta thùc hiÖn ®−îc ho¹t ®éng nµy? Khi nµo? ë ®©u? Nh÷ng ai quan t©m ®Õn viÖc thùc hiÖn thö nghiÖm trªn diÖn tÝch cña hä? T¹i sao chóng ta cÇn cã hai « cho thö nghiÖm? (mét « ®èi chøng vµ mét « thö nghiÖm nh»m so s¸nh sù kh¸c nhau gi÷a 88
kÕt qña thö nghiÖm vµ kÕt qu¶ thùc hiÖn theo kÜ thuËt truyÒn thèng. Cã khi, mét vµi gièng hoÆc biÖn ph¸p kÜ thuËt míi kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng. HoÆc c¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt truyÒn thèng tèt h¬n biÖn ph¸p míi. Cã tr−êng hîp, ng−êi n«ng d©n biÕt ®−îc biÖn ph¸p nµo lµ phï hîp nhÊt). Ai th−êng lµm c«ng viÖc nµy? (nam giíi hay phô n÷? Tõ ®ã, chóng ta nªn lùa chän ai? Cuèi cïng, c¸n bé KN cÇn thèng nhÊt víi bµ con th«n b¶n vÒ nh÷ng vÊn ®Ò sau: Gia ®×nh n«ng d©n tham gia thö nghiÖm (t×nh nguyÖn) sÏ ®ãng gãp diÖn tÝch ®Êt vµ c«ng lao ®éng. Hä sÏ ®ång ý thùc hiÖn theo yªu cÇu lµ ph¶i cã hai « thö nghiÖm vµ ®èi chøng ®Ó mét bªn tiÕp tôc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt truyÒn thèng vµ mét bªn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt míi. Hä còng sÏ ®ãng gãp b»ng c¸ch hç trî c¸n bé KN trong viÖc huÊn luyÖn vµ tËp huÊn cho n«ng d©n kh¸c. Cè g¾ng nªn cã sù tham gia cña c¸c hé nghÌo vµ phô n÷. Tr¸ch nhiÖm cña n«ng d©n, ban qu¶n lý th«n b¶n, c¸n bé khuyÕn n«ng x· vµ c¸n bé khuyÕn n«ng huyÖn trong thêi gian tham gia thö nghiÖm lµ g×? C¸c bªn ®Çu t− cho tõng h¹ng môc ®Çu vµo? Khi nµo tæ chøc c¸c chuyÕn th¨m ®ång? LËp kÕ ho¹ch víi n«ng d©n vÒ néi dung cña tõng chuyÕn th¨m ®ång, nh÷ng n«ng d©n nµo muèn ®i cïng vµ c¸c c©u hái cã thÓ cã trong thêi gian häp? Gi¶i thÝch ph−¬ng thøc lµm thÕ nµo ®Ó thùc hiÖn thö nghiÖm/tr×nh diÔn nµy? 89
B−íc 3: Häp víi nhãm n«ng d©n ®−îc lùa chän thùc hiÖn thö nghiÖm Sau khi c¸c hé gia ®×nh cïng ®−îc lùa chän trong c¸c cuéc häp th«n b¶n, c¸n bé KN x· cÇn tæ chøc gÆp gì hä, tíi th¨m ®Þa ®iÓm, vµ thèng nhÊt chÝnh x¸c diÖn tÝch cña « thö nghiÖm, còng nh− « ®èi chøng. Sau khi ®· thèng nhÊt, yªu cÇu chñ hé n«ng d©n ph¶i ký kÕt vµo b¶n tho¶ thuËn vµ h−íng dÉn viÖc ghi chÐp vµo sæ ghi chÐp, cuèi cïng lµ c¸n bé KN x· ph¶i thèng nhÊt víi chñ hé vÒ ch−¬ng tr×nh theo dâi hiÖn tr−êng trong suèt qu¸ tr×nh canh t¸c. B¶n tho¶ thuËn nµy còng ®−îc x¸c nhËn cña ®¹i diÖn cho Ban QLTB. (xem mÉu tho¶ thuËn víi n«ng d©n trong phô lôc 6). DiÖn tÝch cÇn thiÕt cho 01 « thö nghiÖm cña n«ng d©n kho¶ng 250m2 cho (canh t¸c trªn ®Êt b»ng) ®Õn 1000m2 (canh t¸c trªn ®Êt dèc) cïng mét diÖn tÝch cho c¶ « thö nghiÖm vµ « ®èi chøng. C¸n bé KN x· nªn th¶o luËn l¹i víi n«ng d©n vÒ c¸c vÊn ®Ò kÜ thuËt cña thö nghiÖm, vµ lµm thÕ nµo ®Ó thùc hiÖn theo dâi, gi¸m s¸t. C¸n bé KN còng cÇn gi¶i thÝch t¹i sao l¹i cÇn ph¶i cã 2 «: thö nghiÖm vµ ®èi chøng. 90
B−íc 4: Cïng n«ng d©n thiÕt lËp thö nghiÖm Mét thö nghiÖm ®−îc tÝnh khi mét nhãm hé n«ng d©n cïng thùc hiÖn thö nghiÖm mét biÖn ph¸p kÜ thuËt míi trong mét th«n b¶n. Mçi hé n«ng d©n ®ãng gãp diÖn tÝch cña m×nh cho thö nghiÖm ( nh− ®· nªu trªn: tõ 250-1000m2) vµ sÏ ®−îc chia thµnh 2 «: thö nghiÖm (biÖn ph¸p kÜ thuËt míi) vµ ®èi chøng (biÖn ph¸p kÜ thuËt truyÒn thèng). C¸c chi phÝ cho thùc nghiÖm c¨n cø vµo chÝnh s¸ch cô thÓ. DÞch vô khuyÕn n«ng huyÖn cã tr¸ch nhiÖm cung cÊp ®óng lóc nh÷ng ®Çu vµo cÇn thiÕt cho c¸c thö nghiÖm. ¤ ®èi chøng ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn t−¬ng tù nh− « thö nghiÖm. Sù kh¸c nhau duy nhÊt chÝnh lµ th«ng sè kü thuËt míi. §èi chøng (biÖn ph¸p kü thuËt truyÒn thèng) Thö nghiÖm (biÖn ph¸p kü thuËt míi (ChØ thay ®æi th«ng sè kü thuËt) Mét thö nghiÖm cã 2 môc tiªu chÝnh: Sö dông thö nghiÖm ®Ó tËp huÊn kÜ l−ìng vµ th¶o luËn lµm thÕ nµo ®Ó c¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt míi cã thÓ ®−îc ¸p dông tèt h¬n t¹i c¸c th«n b¶n ®· ®−îc lùa chän. KÕt qu¶ thö nghiÖm lµ c¬ së ®Ó ng−êi d©n tù quyÕt ®Þnh viÖc lµm tiÕp theo cña hä. 91
Thö nghiÖm lµ mét dông cô th¨m dß vµ t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÝnh khoa häc. §©y chÝnh lµ yÕu tè cÇn thiÕt trong lÜnh vùc s¶n xuÊt. C¸c kÕt qu¶ thu ®−îc cã thÓ ®−îc Trung t©m khuyÕn n«ng sö dông sau nµy ®Ó lËp c¸c b¶ng biÓu hay tê r¬i khuyÕn n«ng. Giíi thiÖu râ rµng vÒ sæ ghi chÐp cña n«ng d©n. Chñ hé n«ng d©n ®−îc ban qu¶n lý lùa chän ®Ó thùc hiÖn thö nghiÖm nªn ghi chÐp vµo sæ ghi chÐp cña m×nh vÒ c¸c c«ng viÖc ®ång ¸ng, c¸c vÊn ®Ò gÆp ph¶i, còng nh− chi tiÕt trong c¸c chuyÕn th¨m ®ång cña c¸c hé n«ng d©n kh¸c vµ khuyÕn n«ng X·. Trong mét sè tr−êng hîp hé n«ng d©n ®−îc Ban QLTB lùa chän cã thÓ lµ kh«ng biÕt ch÷ th× nªn hái mét ai ®ã trong th«n b¶n cña m×nh gióp ®ì. Kh«ng nªn b¾t buéc hay t¹o ¸p lùc ®èi víi n«ng d©n trong viÖc dïng sæ theo dâi qu¸ tr×nh thùc hiÖn thö nghiÖm. C¸n bé khuyÕn n«ng míi lµ ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh trong viÖc thu thËp vµ tæng hîp d÷ liÖu theo dâi gi¸m s¸t thö nghiÖm. 92
B−íc 5: Th−êng xuyªn cïng n«ng d©n thùc hiÖn c¸c chuyÕn th¨m theo dâi thö nghiÖm C¸n bé KN x· nªn ®Õn th¨m b¶n 2 tuÇn mét lÇn vµ chuÈn bÞ tãm t¾t mét b¸o c¸o nhá vÒ c¸c chuyÕn th¨m thùc ®Þa göi cho c¸n bé khuyÕn n«ng huyÖn. Trong c¸c lÇn th¨m ®ång, cã thÓ mêi tÊt c¶ c¸c n«ng d©n quan t©m ®Õn n¬i thùc hiÖn thö nghiÖm. C¸n bé khuyÕn n«ng sÏ th¶o luËn víi n«ng d©n vÒ viÖc ph¸t triÓn thö nghiÖm nµy. NÕu n«ng d©n ®Æt c©u hái vÒ nh÷ng th«ng tin cô thÓ, c¸n bé khuyÕn n«ng cã thÓ gi¶i thÝch chi tiÕt vÒ vÊn ®Ò nµy. Trong khi th¨m ®ång, c¸n bé khuyÕn n«ng tËp hîp nh÷ng d÷ liÖu, th«ng tin quan träng vµ tãm t¾t l¹i kÕt qu¶ th¶o luËn víi ng−êi n«ng d©n vµo trong tµi liÖu cña m×nh. Ngµy vµ thêi gian chÝnh thøc cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t− chÝnh th−êng ®−îc x¸c ®Þnh tr−íc, nh−ng trong nh÷ng chuyÕn th¨m ®ång nµy còng ph¶i th«ng b¸o chÝnh thøc cho chñ hé biÕt ®Ó th¶o luËn bÊt kú nh÷ng vÊn ®Ò g× mµ hä ®ang gÆp ph¶i: nh− lµ s©u, bÖnh. §iÒu nµy còng cã thÓ cã sù tham gia cña Tr¹m b¶o vÖ thùc vËt (BVTV) vµ Tr¹m Thó Y (TY) cho c¸c thö nghiÖm vÒ ch¨n nu«i, do ®ã ®iÒu thiÕt yÕu lµ c¸c chuyÕn th¨m ®ång nµy vµ c¸c lÇn th¶o luËn ®· tæ chøc ph¶i ®−îc ghi l¹i mét c¸ch cÈn thËn. Th¶o luËn vÒ viÖc ph¸t triÓn mïa vô víi n«ng d©n mçi khi ®i th¨m ®ång. Ghi chÐp l¹i nh÷ng d÷ liÖu cÇn thiÕt nh− vËt t− ®Çu vµo (kg gièng, 1 kg gièng =...®ång, c«ng lao ®éng, kg NPK, kg ph©n chuång,v,v) theo nh− h−íng dÉn cña mÉu b¸o c¸o ®· quy ®Þnh. 93
Tæ chøc tËp huÊn (=th¶o luËn víi n«ng d©n vÒ tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c©y trång, chuÈn bÞ ®Êt, bãn ph©n, kÜ thuËt chuÈn bÞ gièng, lµm cá, s©u bÖnh,v,v) vµ cè g¾ng t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p th¶o luËn ®Ó n«ng d©n cã thÓ thùc hiÖn mµ kh«ng cÇn ®Õn nhiÒu sù gióp ®ì tõ bªn ngoµi. Gióp n«ng d©n thu thËp th«ng tin mµ hä cÇn vµ gióp hä viÕt c¸c th«ng tin ®ã vµo trong sæ theo dâi cña n«ng d©n. ViÖc ghi chÐp tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng vµ th«ng tin vµo sæ theo dâi lµ rÊt quan träng v× ®©y lµ c¬ së cho nh÷ng lÇn th¶o luËn sau vµ cÇn thiÕt ®Ó ®−a ra nh÷ng kÕt luËn. B¸o c¸o c¸c chuyÕn th¨m thùc ®Þa ®−îc c¸n bé KN x· hoµn thµnh. Mét ®iÒu quan träng lµ c¸n bé KN X· ph¶i ghi chÐp ®Çy ®ñ c¸c chuyÕn ®i th¨m thùc ®Þa vµ b¸o c¸o lªn khuyÕn n«ng huyÖn . MÉu b¸o c¸o ®· cã s½n t¹o c¬ héi cho c¸n bé khuyÕn n«ng ghi chÐp l¹i nh÷ng th«ng tin, vµ kÕt qu¶ th¶o luËn ®Çy ®ñ. 94
B−íc 6: LËp kÕ ho¹ch tæ chøc héi th¶o ®Çu bê KÕ ho¹ch tæ chøc héi th¶o ®Çu bê: Khi thêi ®iÓm thu ho¹ch tíi, ®©y còng lµ thêi ®iÓm thÝch hîp ®Ó tr×nh diÔn víi tÊt c¶ mäi ng−êi d©n trong b¶n vµ nh÷ng hé n«ng d©n ë c¸c b¶n kh¸c vÒ kÕt qu¶ thö nghiÖm. Cuéc héi th¶o ®Çu bê ph¶i ®−îc lËp kÕ ho¹ch tr−íc, trong ®ã chñ hé ph¶i cã tr¸ch nhiÖm mêi c¸c hé n«ng d©n kh¸c tham dù (chó ý sù c©n b»ng vÒ giíi). Tr¸ch nhiÖm nµy còng ®−îc nãi râ trong tho¶ thuËn víi chñ hé n«ng d©n. Thêi gian thÝch hîp ®Ó tæ chøc cuéc héi th¶o tuú thuéc vµo khi sè ®«ng c¸c hé gia ®×nh c¶m thÊy lµ phï hîp. Héi th¶o ®Çu bê nªn ®−îc tæ chøc vµo thêi ®iÓm thu ho¹ch. N«ng d©n cïng víi c¸n bé khuyÕn n«ng huyÖn vµ x· thu ho¹ch kÕt qu¶ thö nghiÖm (c¶ ë « ®èi chøng vµ « thö nghiÖm), hä tÝnh s¶n l−îng, vµ c©n ®èi vÒ ®Çu t− vÒ hiÖu qu¶. Mét ngµy tr−íc khi héi th¶o ®Çu bê, c¸n bé khuyÕn n«ng huyÖn vµ c¸n bé khuyÕn n«ng x· cïng víi nh÷ng hé gia ®×nh tham gia thö nghiÖm thùc hiÖn viÖc thu ho¹ch, ®Ó l¹i mét « thö nghiÖm . VÝ dô: nÕu cã 07 hé gia ®×nh tham gia thö nghiÖm th× viÖc thu ho¹ch ®−îc thùc hiÖn t¹i 06 «. Tõ ®ã chóng ta tÝnh ®−îc n¨ng suÊt vµ c©n ®èi ®−îc hiÖu qu¶ ®Çu t−. Cßn « cuèi cïng sÏ ®−îc thu ho¹ch trong héi th¶o ®Çu bê khi tÊt c¶ c¸c hé gia ®×nh ®Òu cã mÆt. ChuÈn bÞ b¶ng biÓu trªn giÊy Ao víi c¸c kÕt qu¶ thu ®−îc tõ tÊt c¶ 07 thö nghiÖm (®Çu vµo, ®Çu ra, chi phÝ, lîi nhuËn). N«ng d©n A N«ng d©n B N«ng d©n C N«ng d©n D §Çu vµo c¸c chi phÝ §Çu ra Lîi nhuËn ý kiÕn ®ãng gãp KÕt luËn 95
B−íc 7: H−íng dÉn, hç trî héi th¶o ®Çu bê §©y lµ thêi ®iÓm quan träng nhÊt trong PAEM v× ®ã lµ lóc ng−êi n«ng d©n ®¸nh gi¸ thö nghiÖm vµ ®èi chøng. Vµ ng−êi d©n tù rót ra kÕt luËn còng nh− bµi häc kinh nghiÖm mµ hä cã ®−îc tõ nh÷ng g× võa thùc hiÖn trªn ®ång ruéng cña hä. Ng−êi n«ng d©n chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn thö nghiÖm sÏ b¸o c¸o l¹i vÒ kÕt qu¶ thö nghiÖm víi nh÷ng ng−êi kh«ng thÓ tíi dù. VÝ dô nh− sè l−îng gièng, ph©n bãn, gi¸ gièng, gi¸ ph©n bãn, c«ng lao ®éng, s¶n l−îng thu ho¹ch, v.v... §iÓm quan träng ®èi víi héi th¶o ®Çu bê lµ ng−êi d©n cã quyÒn chñ ®éng nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n khi ¸p dông kü thuËt truyÒn thèng vµ kü thuËt míi. Th«ng tin trao ®æi gi÷a nh÷ng ng−êi d©n ®Æc biÖt quan träng! Bëi vËy, c¸n bé khuyÕn n«ng x· cÇn cã kü n¨ng hç trî tèt (xem l¹i h−íng dÉn hç trî ng¾n, phÇn 2). TruyÒn b¸ vµ tiÕp tôc c¸c ho¹t ®éng tiÕp theo nÕu thö nghiÖm thµnh c«ng (vÝ dô nh− thö nghiÖm vÒ gièng míi cho n¨ng suÊt cao ë mét th«n b¶n th× còng cã thÓ ®−îc truyÒn b¸ sang th«n b¶n kh¸c) ®−îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc tæ chøc c¸c cuéc häp víi c¸c th«n b¶n. Nh− vËy, ng−êi n«ng d©n cã dÞp trao ®æi kinh nghiÖm cïng nhau mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n so víi viÖc trao ®æi cïng c¸n bé KN. LÝ do lµ hä kh«ng gÆp ph¶i c¸c khã kh¨n vÒ ng«n ng÷, v¨n ho¸, vµ cã thÓ gi¶i thÝch c¸c kh¸i niÖm b»ng c¸ch riªng cña hä. Tr¸ch nhiÖm cña c¸n bé khuyÕn n«ng lµ ph¶i h−íng dÉn, hç trî c¸c cuéc th¶o luËn, thóc ®Èy c¸c thµnh viªn tham gia vµo th¶o luËn, vµ hç trî ng−êi d©n th«n b¶n rót ra kÕt luËn vÒ thö nghiÖm. Mét c¸n bé h−íng dÉn hç trî tèt lµ ng−êi biÕt ®Æt nh÷ng c©u hái phï hîp. 96
VÝ dô nh−: Môc tiªu cña thö nghiÖm lµ g×? T¹i sao bµ con tham gia thö nghiÖm? Bµo con ®· lµm g× trªn diÖn tÝch cña m×nh trong thêi gian thö nghiÖm? Cã g× gièng vµ kh¸c khi qu¶n lÝ c¸c « kh¸c nhau? Nh− h¹ng môc ®Çu t− nµo bµ con cÇn: c«ng lao ®éng, gièng, qu¶n lÝ...? Ên t−îng chung cña bµ con vÒ thö nghiÖm lµ g×? Nh÷ng g× ®−îc vµ ch−a ®−îc? Bµ con ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng vÊn ®Ò g× trong thêi gian qu¶n lý vµ theo dâi thö nghiÖm? ¤ (thö nghiÖm/tr×nh diÔn) nµo cho kÕt qu¶ tèt h¬n? ViÖc sö dông kÜ thuËt/c«ng nghÖ míi cã hiÖu qu¶ kh«ng? T¹i sao? ... §©y lµ thêi gian ®Ó c¸n bé KN x· nghe vµ ghi l¹i nh÷ng ý kiÕn cña c¸c chñ hé n«ng d©n tham gia vµo cuéc héi th¶o ®Çu bê. N¨ng suÊt cña ¤ thö nghiÖm vµ ¤ ®èi chøng ph¶i ®−îc ghi l¹i mét c¸ch chÝnh x¸c, sè liÖu n¨ng suÊt vµ sè ®Çu t− sÏ ®−îc tÝnh trong B¸o c¸o Tµi chÝnh. ChuÈn bÞ b¸o c¸o cuèi: C¸n bé KN x· chØ chÞu tr¸ch nhiÖm mang nh÷ng sè liÖu chÝnh x¸c thu ®−îc tõ thö nghiÖm ®Õn tr¹m khuyÕn n«ng. C¸n bé khuyÕn n«ng x· cã thÓ x©y dùng tê r¬i vµ c¸c b¶ng kü thuËt dùa trªn c¬ së c¸c kÕt qu¶ nµy. 97