Bài giảng bộ môn Sốt rét - Kí sinh trùng và côn trùng: Đại cương động vật chân đốt (lớp nhện) - TS. Nguyễn Ngọc San (Học viện Quân y)

Chia sẻ: 10 10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:43

Thêm vào BST

Báo xấu

169
lượt xem 28
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mời các bạn cùng tham khảo Bài giảng bộ môn Sốt rét - Kí sinh trùng và côn trùng: Đại cương động vật chân đốt (lớp nhện) của TS. Nguyễn Ngọc San để nắm bắt thêm những kiến thức về đặc điểm sinh học, đặc điểm sinh thái, vai trò y học và biện pháp phòng chống động vật chân đốt, đặc điểm sinh học, vai trò y học của ve, mò mạt, cái ghẻ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng bộ môn Sốt rét - Kí sinh trùng và côn trùng: Đại cương động vật chân đốt (lớp nhện) - TS. Nguyễn Ngọc San (Học viện Quân y)

Bé m«n Sèt rÐt - KÝ sinh trïng - C«n trïng §¹i c¬ng ®éng vËt ch©n ®èt líp nhÖn TS NguyÔn Ngäc San
Môc tiªu bµi häc  N¾m ®îc ®Æc ®iÓm sinh häc, vai trß y häc vµ biÖn ph¸p phßng chèng §VC§.  N¾m ®îc ®Æc ®iÓm sinh häc, vai trß y häc cña ve, mß m¹t, c¸i ghÎ.
®¹i c¬ng ®éng vËt ch©n ®èt
Giíi thiÖu ®Æc ®iÓm h×nh thÓ
1. §Æc ®iÓm sinh häc
1.1. §Æc ®iÓm sinh th¸i + ®vc® muèn tån t¹i, ph¸t triÓn cÇn ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn thÝch hîp: nguån thøc an, n¬i tró Èn, n¬i sinh ®Î... ®iÒu kiÖn nµy phô thuéc vµo yÕu tè lÝ, ho¸, sinh häc cña m«i trêng. + NC sinh th¸i cña ®vc® lµ NC mèi quan hÖ qua l¹i giua ®vc® vµ nhung ®iÒu kiÖn cña m«i trêng.
1.1. §Æc ®iÓm sinh th¸i + NÕu ®k thiªn nhiªn thÝch hîp, ®vc® ph¸t triÓn thuËn lîi, sè lîng tang. NÕu ®k thiªn nhiªn kh«ng thÝch hîp, sè lîng Ýt ®i. + HiÖn tîng tang, giam vÒ sè lîng c¸ thÓ gäi lµ mïa ph¸t triÓn. Mçi loµi ®vc® ph©n bè trªn tõng khu vùc nhÊt ®Þnh (vïng ph©n bè). + Sù ph¸t triÓn cña ®vc® chÞu sù t¸c ®éng cña yÕu tè mïa, vïng râ rÖt. BÖnh do ®vc® truyÒn thêng diÔn biÕn theo mïa vµ vïng.
1.1. §Æc ®iÓm sinh th¸i + Kha nang thÝch nghi cña ®vc® víi khÝ hËu: n®, ®©, as, giã, ma. KhÝ hËu cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ®vc® PT & H® víi møc ®é cao. ®iÒu kiÖn tèi thiÓu chØ gióp sinh tån nhng khã PT & H®. + Kha nang thÝch nghi cña ®vc® víi quÇn thÓ sinh vËt: phai quÇn sinh víi mét sè sinh vËt kh¸c, tr¸nh yÕu tè kh«ng thuËn lîi vµ tim ®Õn yÕu tè thuËn lîi.
1.1. §Æc ®iÓm sinh th¸i • ®vc® cã kha nang thÝch nghi ®Ó ®èi phã l¹i yÕu tè chèng l¹i chóng b»ng c¸ch tim m«i trêng kh¸c sèng thuËn lîi h¬n. • Khi thiÕu vËt chñ thÝch hîp, ®vc® cã thÓ t¹m thêi kÝ sinh ë vËt chñ kh«ng thÝch hîp.
1.1. §Æc ®iÓm sinh th¸i • Can thiÖp cña con ngêi (dïng c¸c BP xua, diÖt) còng cã thÓ dÇn dÇn lµm thay ®æi sinh th¸i, chóng kh«ng nhung kh«ng chÞu tiÕp xóc víi HC mµ cßn chuyÓn ho¸ HC ®ã ®Ó t¹o nªn sù quen hoÆc søc ®Ò kh¸ng víi HC. • Kha nang thÝch nghi cña ®vc® víi c¸c yÕu tè chèng l¹i chóng cã thÓ t¹o nªn biÕn ®éng sinh th¸i. Phai cã BP phßng chèng tËn gèc: cai t¹o m«i trêng vµ ngo¹i canh, nh©n gièng ®éng vËt diÖt ®vc®.
1.2. §Æc ®iÓm sinh lÝ Thøc an cña ®vc® rÊt ®a d¹ng: m¸u, mñ, dÞch m« hay c¸c tæ chøc bÞ giËp n¸t cña vËt chñ. Cã loµi ® chØ kÝ sinh trªn mét vËt chñ ®îc gäi lµ loµi “®¬n thùc”. VÝ dô: chÊy, rËn chØ kÝ sinh ë trªn ngêi, thøc an chØ lµ m¸u ngêi, kh«ng an m¸u c¸c loµi ®éng vËt kh¸c.
1.2. §Æc ®iÓm sinh lÝ Cã loµi kÝ sinh trªn nhiÒu loµi vËt chñ, cã thÓ lµ ngêi hoÆc c¸c loµi ®éng vËt kh¸c, ®ã lµ loµi “®a thùc”. VD: bä chÐt X.cheopis kÝ sinh ca trªn ngêi, ca trªn chuét, chã, mÌo... Loµi ®¬n thùc chØ truyÒn bÖnh trong tõng loµi vËt chñ, loµi ®a thùc truyÒn bÖnh cho nhiÒu loµi vËt chñ kh¸c nhau. VD: chÊy, rËn chØ truyÒn bÖnh cho ngêi, bä chÐt truyÒn bÖnh cho ca ngêi vµ chuét...
1.3. Vßng ®êi Vßng ®êi ®vc® thêng ph¸t triÓn qua 4 giai ®o¹n: trøng (eggs) - Êu trïng (larvae) - thanh trïng (nympha) - trëng thµnh (imago). ®©y lµ lo¹i vßng ®êi thêng gÆp trong thiªn nhiªn nh vßng ®êi cña muçi, ve, mß...
1.3. Vßng ®êi Cã mét sè loµi ®vc® ®Î ra Êu trïng kh«ng cã giai ®o¹n trøng, nh mét sè ruåi (Glossina), nhÆng x¸m (Sarcophagidae)... nhung loµi nµy mçi lÇn ®Î kh«ng nhiÒu, tõ 1 ®Õn 15 Êu trïng. ë giai ®o¹n thanh trïng, mét sè loµi hinh thµnh nhéng (pupa) kh«ng an, kh«ng ho¹t ®éng, nh ruåi (Muscidae), ruåi vµng (Simulidae)...
2. Vai trß y häc
2. Vai trß y häc Nhung ®vc® cã vai trß y häc phÇn lín lµ nhung ngo¹i kÝ sinh trïng hót m¸u (trõ ruåi nhµ, gi¸n), chóng cã thÓ truyÒn bÖnh vµ g©y bÖnh. Vai trß chñ yÕu cña chóng lµ truyÒn bÖnh, vai trß g©y bÖnh chØ lµ thø yÕu nhng ®«i khi còng g©y nguy hiÓm ®Õn tÝnh m¹ng con ngêi.