Bài giảng Chấn thương mắt cung cấp các kiến thức giúp người học có thể trình bày khám một trường hợp chấn thương mắt, trình bày phân loại và xử trí ban đầu chấn thương mắt, trình bày các biện pháp phòng chống chấn thương mắt. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Bài giảng Chấn thương mắt - TS. BS. Nguyễn Chí Hưng
- CHAÁN THÖÔNG MAÉT
TS. BS. Nguyeãn Chí Höng
MUÏC TIEÂU:
1. Trình baøy khaùm moät tröôøng hôïp chaán thöông maét.
2. Trình baøy phaân loaïi vaø xöû trí ban ñaàu chaán thöông maét.
3. Trình baøy caùc bieän phaùp phoøng choáng chaán thöông maét.
I. ÑAÏI CÖÔNG:
Chaán thöông maét laø moät caáp cöùu nhaõn khoa, laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân
gaây muø loøa. Taïi Vieät Nam, tyû leä chaán thöông maét chieám 16% trong caùc loaïi chaán
thöông. Rieâng taïi beänh vieän Maét Thaønh phoá Hoà Chí Minh coù 4009 beänh nhaân bò
chaán thöông maét ñöôïc ñieàu trò noäi truù töø 1999-2001, nam chieám 81%, nöõ chieám
19%. Tuoåi döôùi 16 tuoåi: 33.87%, töø 16-55: 66.16%, treân 55 tuoåi: 4.97%.
Nguyeân nhaân thöôøng gaëp laø tai naïn sinh hoaït (chieám 73.32%). Chaán thöông
xuyeân nhaõn caàu: 51%, chaán thöông ñuïng daäp: 49%.
Nhöõng yeáu toá nguy cô: ngöôøi lao ñoäng khoâng ñöôïc trang bò baûo hoä toát, tai naïn
giao thoâng vaø nhieàu troø chôi nguy hieåm thöôøng xaûy ra ôû tuoåi hoïc ñöôøng.
ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån, chaán thöông maét ngaøy caøng giaûm nhôø coù nhieàu phöông
tieän baûo veä trong sinh hoaït cuõng nhö trong lao ñoäng.
II. SÔ LÖÔÏC GIAÛI PHAÃU – SINH LYÙ:
Nhaõn caàu laø cô quan thò giaùc chính yeáu, ñöôïc che chôû vaø baûo veä chaéc chaén, phía
tröôùc nhôø mi maét treân vaø mi maét döôùi, phía sau nhôø toå chöùc trong hoác maét vaø hoác
maét.
Hoác maét laø caáu truùc goàm 7 xöông lieân keát vôùi nhau taïo neân moät hình thaùp ñaùy
môû ra tröôùc, ñænh ôû phía trong. Baûy xöông cuûa hoác maét bao goàm: xöông saøng,
xöông traùn, xöông leä, xöông haøm treân, xöông voøm mieäng, xöông böôùm vaø xöông goø
maù.
Toå chöùc trong hoác maét laø caùc cô quan vaän nhaõn, caùc cô naâng mi, cô voøng cung
mi, toå chöùc môõ hoác maét, caùc maïch maùu, thaàn kinh trong hoác maét… taïo neân moät lôùp
ñeäm cho nhaõn caàu giuùp nhaõn caàu traùnh ñöôïc nhieàu chaán ñoäng khi bò chaán thöông.
Ñoäng taùc nhaém môû-maét laøm traûi ñeàu lôùp nöôùc maét treân giaùc maïc ñeå dinh döôõng
vaø baûo veä giaùc maïc, laøm cho giaùc maïc luoân trong boùng. Ñoàng thôøi cuõng baûo veä
nhaõn caàu traùnh ñöôïc nhieàu toån thöông töø beân ngoaøi xaâm nhaäp vaøo. Ñoäng taùc nhaém-
môû mi maét coù theå töï yù cuõng coù theå do phaûn xaï.
III. KHAÙM MOÄT TRÖÔØNG HÔÏP CHAÁN THÖÔNG MAÉT:
Page 1 of 7
- 1. Hoûi beänh söû:
- Thôøi gian luùc chaán thöông ñeán luùc ñöôïc xöû trí ban ñaàu.
- Nguyeân nhaân bò chaán thöông: tai naïn giao thoâng, tai naëng lao ñoäng hay tai
naïn trong sinh hoaït.
- Ñaõ ñöôïc xöû trí ban ñaàu baèng caùch naøo?
2. Nguyeân taéc khaùm moät tröôøng hôïp chaán thöông maét:
- Ño thò löïc: tröôùc vaø sau khi ñieàu trò chaán thöông maét. Ño thò löïc coù tính phaùp
lyù veà sau.
- Khaùm vaän ñoäng nhaõn caàu ñeå ñaùnh giaù tình traïng caùc cô vaän nhaõn.
- Khaùm ñoäng taùc nhaém-môû maét cuûa beänh nhaân ñeå ñaùnh giaù tình traïng cô naâng
mi, cô voøng cung mi, nhaát laø nhöõng veát thöông raùch da vuøng mi treân.
- Khaùm nhaõn caàu phaûi ghi nhaän:
Tính chaát trong suoát cuûa giaùc maïc, söï trôn laùng cuûa beà maët giaùc maïc?
Tieàn phoøng coøn saâu, saïch?
Ñoàng töû troøn khoâng? Phaûn xaï aùnh saùng coøn khoâng?
Phaûi khaùm nhaõn caàu töø tröôùc ra sau, soi ñaùy maét khaùm pha leâ theå, voõng
maïc neáu giaùc maïc coøn trong suoát.
Tìm kieám dò vaät ôû keát maïc, giaùc maïc.
- Sôø naén caùc thaønh xöông hoác maét ñeå phaùt hieän daáu hieäu gaõy xöông hoác maét.
- Neáu nghi ngôø dò vaät noäi nhaõn, dò vaät hoác maét phaûi cho beänh nhaâm laøm sieâu
aâm, chuïp Xquang, chuïp MRI…
IV. PHAÂN LOAÏI VAØ XÖÛ TRÍ BAN ÑAÀU:
1. Chaán thöông mi maét:
a. Maùu tuï döôùi da mi:
Maùu tuï döôùi da mi coù theå lan töø maét bò chaán thöông sang maét laønh. Maïng löôùi
maïch maùu ôû mi maét daøy ñaëc, neân caùc maùu tuï naøy coù khaû naêng tieâu nhanh, khoâng
ñeå laïi di chöùng. Chuù yù caùc toån thöông laân caän cuûa vuøng tai muõi hoïng, raêng haøm
maët, hoaëc gaõy neàn soï. Neân khaùm keát hôïp vôùi caùc chuyeân khoa tai muõi hoïng, raêng
haøm maët.
b. Raùch da mi:
Nguyeân taéc xöû trí:
o Kieåm tra veát thöông, xem coù dò vaät thì phaûi laáy ra heát.
o Röûa saïch veá thöông baèng nöôùc muoái sinh lyù voâ khuaån.
o Caét loïc tieát kieäm toå chöùc da bò daäp naùt khoâng coù khaû naêng hoài phuïc.
o Khaâu laïi veát thöông, khi khaâu veát thöông phaûi taùi laäp caùc lôùp giaûi phaãu
ñeå phuïc hoài chöùc naêng vaø thaåm myõ cuûa mi maét veà sau. Neáu raùch bôø töï
do cuûa mi phaûi baét ñaàu khaâu veát thöông töø bôø töï do, baûo ñaûm tính lieân
tuïc cuûa bôø mi maét vaø suïn mi. Neáu raùch bôø töï do phía trong mi caàn löu
Page 2 of 7
- yù ñeán leä quaûn döôùi. Phaûi taùi laäp söï löu thoâng leä quaûn döôùi traùnh chaûy
nöôùc maét veà sau.
Nguyeân taéc khaâu veát thöông:
o Gaây teâ döôùi da hoaëc caùc nhaùnh thaàn kinh caûm giaùc (V1, V2).
o Ñoái vôùi veát thöông ôû bôø töï do neân duøng thanh ñeø (plaque) ñaët vaøo maét
ñeå baûo veä nhaõn caàu.
o Lôùp keát maïc suïn mi, cô voøng cung mi neân duøng chæ töï tieâu, lôùp da
duøng kim chæ soá 6.0, 7.0 (silk hoaëc nylon) ñeå khaâu veát thöông nhaèm
traùnh seïo xaáu.
o Neáu veát thöông khoâng nhieãm truøng neân caét chæ sôùm, khoaûng 5-7 ngaøy.
2. Chaán thöông nhaõn caàu:
a. Chaán thöông ñuïng daäp nhaõn caàu:
Nguyeân nhaân thöôøng do nhöõng va chaïm hoaëc chaán ñoäng maïnh gaây neân.
Chaán thöông ñuïng daäp nhaõn caàu thöôøng raát phöùc taïp, khoâng gaây veát thöông roõ
reät ôû ngoaøi (da mi, phaàn tröôùc nhaõn caàu) neân thöôøng hay bò boû qua hoaëc khoâng phaùt
hieän ñöôïc.
Traày xöôùt giaùc maïc:
o Laø nhöõng veát thöông traày xöôùt hoaëc maät moät phaàn bieåu moâ giaùc maïc.
Vôùi toån thöông khoaûng 2mm2 phaûi maát 24h bieåu moâ giaùc môùi taùi taïo
laïi ñöôïc.
o Chaån ñoaùn: döïa vaøo tieàn söû chaán thöông:
Ñau nhöùc nhieàu, khoâng môû maét ñöôïc.
Coù caûm giaùc coäm xoán nhö coù dò vaät trong maét.
Keát maïc cöông tuï nhieàu.
Phaàn giaùc maïc bò toån thöông seõ khoâng coøn trong boùng.
Nghieäm phaùp Fluorescein (+).
Khaùm baèng sinh hieån vi thaáy roõ caùc möùc ñoä toån thöông cuûa beà maët
giaùc maïc. Phaûi ghi nhaän möùc ñoä toån thöông chieàu roäng, chieàu saâu
vaø veõ laïi treân hoà sô beänh aùn qua moãi laàn khaùm.
o Ñieàu trò:
Chuû yeáu giöõ veä sinh maét, traùnh buïi, traùnh khoùi.
Röûa saïch maét baèng nöôùc muoái sinh lyù voâ khuaån.
Coù theå baêng eùp.
Duøng khaùng sinh taïi choã ñeå traùnh nhieãm truøng.
Xuaát huyeát tieàn phoøng:
o Laø tình traïng maùu chaûy vaøo trong tieàn phoøng do toån thöông caùc maïch
maùu cuûa moáng maét. Löôïng maùu trong tieàn phoøng coù theå theå thay ñoåi töø
1mm ñeán ñaày caû tieàn phoøng.
o Bieán chöùng cuûa xuaát huyeát tieàn phoøng:
Page 3 of 7
- Taêng nhaõn aùp, do caùc sôïi fibrin, maùu cuïc… laøm ngheõn goùc tieàn
phoøng hoaëc ngheõn loã ñoàng töû.
Thaám maùu vaøo nhu moâ giaùc maïc.
o Ñieàu trò:
Neân cho beänh nhaân nhaäp vieän, hoaëc ñieàu trò ngoaïi truù.
Beänh nhaân caàn naèm nghæ nôi nhieàu, naèm treân giöôøng ñaàu vaø vai cao
30 ñoä.
Traùnh hoaït ñoäng maïnh.
Nhoû thuoác lieät theå mi (ñoàng töû giaõn seõ cheøn eùp vaøo maïch maùu bò
toån thöông), thuoác nhoû Atropin 1% duøng cho ngöôøi lôùn, hoaëc 0.5%
duøng cho treû em.
Coù theå baêng eùp maét.
Theo doõi moãi ngaøy xem löôïng maùu giaûm hay taêng (chaûy maùu thöù
phaùt).
Uoáng nhieàu nöôùc.
Neáu coù taêng aùp phaûi ñieàu trò haï aùp baèng thuoác nhoû öùc cheá tieát thuûy
dòch (Timolol 0.25-0.5% 2 laàn/ngaøy). Acetazolamid 0.25g 2v x2
laàn/ngaøy. Neáu sau 5-7 ngaøy, löôïng maùu trong tieàn phoøng khoâng
giaûm neân tieán haønh phaãu thuaät röûa tieàn phoøng.
Raùch chaân moáng maét:
o Neáu veát raùch nhoû, hoaëc heïp döôùi 30 ñoä khoâng caàn ñieàu trò.
o Neáu veát raùnh lôùn, taïo neân tình traïng song thò thì neân tieán haønh phaãu
thuaät khaâu moáng maét.
o Leäch hoaëc baùn leäch thuûy tinh theå:
Yeáu toá thuaän lôïi: caän thò naëng, tuoåi giaø, löïc taùc ñoäng coù phöông
cheùo tröïc tieáp vaøo vuøng rìa.
Baùn leäch thuûy tinh theå thöôøng xaûy ra sau moät chaán thöông ñuïng
daäp.
o Chaån ñoaùn deã khi coù rung moáng maét hoaëc nhìn thaáy ñöôïc bôø cuûa thuûy
tinh theå qua loã ñoàng töû ñaõ giaõn to.
o Ñoâi khi raát khoù phaùt hieän trong nhöõng tröôøng hôïp thuûy tinh theå leäch
nheï. Caàn phaûi khaùm baèng sinh hieån vi vôùi ñoàng töû giaõn to, tìm pha leâ
theå, tieàn phoøng.
o Ñoâi khi thuûy tinh theå leäch haún vaøo tieàn phoøng hoaëc vaøo pha leâ theå.
o Xöû trí:
Baùn leäch thuûy tinh theå: nghæ ngôi, traùnh laøm vieäc baèng maét. Theo
doõi nhaõn aùp.
Thuûy tinh theå vaøo tieàn phoøng: phaãu thuaät kòp thôøi ñeå laáy thuûy tinh
theå nhaèm traùnh nhöõng bieán chöùng taêng aùp hoaëc toån haïi giaùc maïc.
Page 4 of 7
- Leäch thuûy tinh theå vaøo khoái pha leâ theå: khoâng caàn can thieäp gaáp,
neân theo doõi caùc bieán chöùng do leäch thuûy tinh theå gaây ra.
Ñuïc thuûy tinh theå do chaán thöông:
o Trieäu chöùng:
Tieàn söû chaán thöông ôû maét.
Daáu hieäu gôïi yù: voøng Vossus treân bao tröôùc thuûy tinh theå gôïi yù cho
bieát maét ñoù ñaõ bò chaán thöông tröôùc ñoù.
o Xöû trí: phaãu thuaät ñuïc thuûy tinh theå khi thò löïc giaûm nhieàu aûnh höôûng
ñeán sinh hoaït.
o Löu yù tröôùc khi chæ ñònh phaãu thuaät.
Di vaät noäi nhaõn
o Khi phaùt hieän dò vaät noäi nhaõn chuù yù:
Dò vaät laø nhöõng chaát lieäu nhö saét, ñoàng caàn xöû trí sôùm.
Dò vaät laø goám söù thöôøng ñöôïc maét dung naïp, coù theå khoâng caàn xöû
trí.
b. Veát thöông xuyeân nhaõn caàu:
Veát thöông xuyeân nhaõn caàu thöôøng ñöa ñeán muø loøa vì coù nhöõng ñaëc ñieåm:
Thöôøng keøm phoøi caùc toå chöùc noäi nhaõn nhö moáng maét, theå mi, pha leâ theå…
Caùc chaát dòch trong nhaõn caàu thoaùt ra ngoaøi seõ aûnh höôûng ñeán vieäc dinh
döôõng caùc toå chöùc trong nhaõn caàu vaø taïo ñieàu kieän vi truøng xaâm nhaäp vaøo
nhaõn caàu ñöa ñeán vieâm muû noäi nhaõn.
Coù theå aûnh höôûng ñeán maét beân kia (nhaõn vieâm giao caûm).
Veát thöông xuyeân giaùc maïc:
o Coù theå quan saùt baèng maét thöôøng hoaëc baèng sinh hieån vi.
o Trieäu chöùng cô naêng: thò löïc giaûm, ñau nhöùc, chaûy nöôùc maét nhieàu.
o Khaùm: caàn phaûi khaùm tæ mæ vaø nheï nhaøng:
Keát maïc coù theå raùch hoaëc xuaát huyeát.
Giaùc maïc ña soá coù veát raùch, coù theå coù phoøi moáng qua veát raùch giaùc
maïc.
Tieàn phoøng xeïp hoaëc xuaát huyeát tieàn phoøng nhieàu hoaëc ít.
Ñoàng töû meùo, bieán daïng.
Phaûn xaï aùnh saùng khoâng coù hoaëc yeáu.
Thuûy tinh theå coù theå vôõ, leäch hoaëc ñuïc.
o Xöû trí:
Röûa saïch veát thöôøng baèng Lactate Ringer, coù theå phoái hôïp vôùi
khaùng sinh…
Trong khi chôø phaãu thuaät phaûi ñaáp gaïc aåm vaø voâ truøng. Traùnh duøng
thuoác môõ.
Tieán haønh khaâu giaùc maïc, ñaåy moáng maét bò phoøi vaøo tieàn phoøng vaø
bôm hôi hoaëc nöôùc ñeå taùi taïo tieàn phoøng.
Page 5 of 7
- Neáu beänh nhaân ñeán treã hôn 10h, neân caét boû phaàn moáng maét bò phoøi
khoâng ñaåy vaøo tieàn phoøng.
Veát thöông xuyeân cuûng maïc:
o Bieåu hieän aâm thaàm, deã bò boû soùt hoaëc bò che laáp bôûi xuaát huyeát döôùi
keát maïc. Ña soá tröôøng hôïp veát thöông xuyeân cuûng maïc daãn ñeán vieâm
maøng boà ñao, trong ñoù coù moät tyû leä nhoû gaây nhaõn vieâm giao caûm.
o Laâm saøng:
Keát maïc coù theå bò raùch ñeå loä ra cuûng maïc.
Cuûng maïc raùch ñeå loä haéc maïc maøu ñen.
Pha leâ theå thoaùt ra ngoaøi qua veát raùch cuûng maïc.
Tieàn phoøng saâu.
Nhaõn caàu meàm.
c. Chaán thöông hoác maét:
Gaõy xöông hoác maét laø moät chaán thöông maët, neân coù söï phoái hôïp xöû trí giöõa caùc
chuyeân khoa: Maét, Raêng Haøm Maët vaø Tai Muõi Hoïng.
Chaån ñoaùn chuû yeáu döïa vaøo chuïp Xquang, CT scanner hoaëc MRI ñeå xaùc ñònh roõ
toån thöông.
Vôõ saøn hoác maét:
o Laâm saøng:
Nhaõn caàu bò thuït vaøo.
Vaän ñoäng nhaõn caàu bò haïn cheá, do ñoù neân song thò.
o Xöû trí: phaãu thuaät naâng saøn hoác maét.
Cheøn eùp oáng thò giaùc:
o Trieäu chöùng cô naêng: thò löïc giaûm nhieàu.
o Laâm saøng:
Giai ñoaïn sôùm soi ñaùy maét coù theå khoâng phaùt hieän toån thöông.
Giai ñoaïn muoän coù theå bieåu hieän teo gai tieán trieån.
o Xöû trí: corticosteroid lieàu cao hoaëc phaãu thuaät giaûi aùp.
Ñuïng daäp hoác maét:
o Coù theå xuaát huyeát caùc toå chöùc trong hoác maét.
o Laâm saøng:
Söng baàm mi.
Tuï maùu trong hoác maét, maùu tuï coù theå lan roäng ñeø eùp nhaõn caàu.
Tröôøng hôïp maùu tuï nhieàu coù theå lan ñeán hoác maét beân ñoái dieän.
Coù theå nhaõn caàu bò loài ra ngoaøi.
Xöû trí: chuû yeáu duøng corticosteroid lieàu cao.
V. CAÙC BIEÄN PHAÙP PHOØNG CHOÁNG CHAÁN THÖÔNG MAÉT:
Page 6 of 7
- ÔÛ nöôùc ta, tyû leä muø loøa do chaán thöông chieám tyû leä cao, chuû yeáu do tai naïn lao
ñoäng, tai naïn giao thoâng, tai naïn trong sinh hoaït vaø nhieàu troø chôi nguy hieåm cuûa
treû em. Ñeå ñeà phoøng chaán thöông maét xaûy ra:
- Ngöôøi lao ñoäng: mang kính baûo hoä khi laøm vieäc, söû duïng caùc phöông tieän
baûo veä an toaøn lao ñoäng.
- Tuyeân truyeàn giaùo duïc söùc khoûe trong nhaân daân, trong hoïc ñöôøng, giuùp moïi
ngöôøi bieát baûo veä vaø chaêm soùc maét. Khi xaûy ra chaán thöông maét, ngöôøi beänh
neân ñeán ngay cô sôû y teá gaàn nhaát ñeå ñöôïc sô caáp cöùu kòp thôøi.
- Huaán luyeän taát caû nhaân vieân y teá bieát sô caáp cöùu veà maét vaø môû roäng maïng
löôùi chaêm soùc maét ban ñaàu. Ñaøo taïo caùn boä y teá chuyeân khoa maét phuïc vuï
ñeán tuyeán y teá cô sôû.
Page 7 of 7
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
