Chương 4 cung cấp cho người học những nội dung cơ bản về cách chọn tạo giống nhóm cây lấy củ, điển hình là giống khoai lang. Chương này trình bày những nội dung chính sau: Giá trị cây khoai lang; nguồn gốc, phân loại và đa dạng khoai lang; đặc điểm thực vật học;... Mời các bạn cùng tham khảo.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Bài giảng Chọn tạo giống cây trồng ngắn ngày: Chương 4 - Học viện Nông nghiệp Việt Nam
- Lớp Học Phần VNUA ( Khoa Nông Học ) - Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
https://sites.google.com/site/lophocphank57vnua/
Chương 4
CHỌN TẠO GIỐNG NHÓM CÂY LẤY CỦ
- Lớp Học Phần VNUA ( Khoa Nông Học ) - Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
https://sites.google.com/site/lophocphank57vnua/
4.1. CHỌN TẠO GIỐNG KHOAI LANG
- 4.1.1. Giá trị cây khoai lang
Khoai lang chứa nhiều vitamin A, B, C, E, protein, tinh
bột, chất nhựa, các axit amin và hơn 10 loại nguyên
tố vi lượng cần thiết cho sức khoẻ cơ thể như: canxi,
kẽm, sắt, magie…
Ngoài giá trị dinh dưỡng nêu trên, khoai lang còn là
sự lựa chọn số 1 cho những người muốn giảm cân.
Năng lượng có trong khoai lang rất ít, chỉ bằng 1/3 so
với cơm và 1/2 so với khoai tây.
Loại củ này không chứa chất béo và cholesterol, ngăn
ngừa quá trình chuyển hoá đường trong thức ăn
thành mỡ và chất béo trong cơ thể
- Món ăn từ khoai lang
Khoai nướng
Canh khoai
Mứt
- Một số thành phần dinh dưỡng chính của củ khoai lang:
Chất khô: Biến động từ 13,6- 35%
Gluxit: Chiếm khoảng 80- 90% hàm lượng chất khô.
Tinh bột: Là thành phần quan trọng của Gluxit, chiếm khoảng
60- 70% hàm lượng chất khô.
Đường: Khoảng 0,38- 5,64% trọng lượng chất tươi.
Xơ tiêu hoá: Gồm các hợp chất pectin, hemixenlulo và
xenlulo.
Protein và các acid amin: Khoảng 5% trọng lượng chất khô
- • Ở các nước trên thế giới, khoai lang được sử dụng
rộng rãi với mục đích:
• Làm lương thực thực phẩm: Củ được sử dụng làm
luơng thực, ngọn lá non được dùng để chế biến các
mon ăn (rau luộc, rau sào).
• Làm nguyên liệu cho công nghiệp chế biến: Dùng làm
rượu, cồn, bánh mì, mứt, xiro, mì miến…
• Làm thức ăn gia súc: Thân lá và củ nhỏ
- Bảng 5.1: Thành phần dinh dưỡng trong củ khoai lang tươi
Thành phần Đơn vị A B C D E
Nước % 70,0 73,0 59,1 – 77,7 68 - 70 70,0
Protein g/100g 1,0 2,0 2,0 – 2,9 4,13 -
Lipid tổng số g/100g 0 0 0,3 – 0,8 0,87 -
Cholesterol g/100g 0 - - - -
Carbohydrate g/100g 28,0 24,0 13,4 – 29,2 90,13 33,5
Chất xơ g/100g 2,6 3,0 1,3 – 3,8 2,19 2,9
Ash g/100g 0,9 1,0 0,6 – 1,7 2,68 1,0
Năng lượng Kcal/100g 114,0 105,0 110,0 – 125,0 - -
Các khoáng chất
Potassium mg/100g 340,0 204,0 273,0 - 420,0
Phosforus mg/100g 36,0 28,0 49,0 - -
Calcium mg/100g 21,0 22,0 30,0 - -
Magnesium mg/100g 17,0 10,0 24,0 - -
Sodium mg/100g 9,0 13,0 13,0 - -
Iron mg/100g 0,4 1,0 0,8 - -
Manganese mg/100g 0,2 - - - -
Zine mg/100g 0,2 - - - -
Copper mg/100g 0,11 - - - -
Selenium mg/100g - 1,0 - - -
Sulfur mg/100g - - 26,0 - -
Các Vitamin
Thiamine mg/100g 0,06 - 0,1 - -
Riboflavin mg/100g < 0,02 - 0,06 - -
Ascorbic acid mg/100g - 23,0 25,0 - 40,0 40,0 -
ß- carotene mg/100g - - 1,0 - 12,0 0,514 0,682
- Tình hình sản xuất khoai lang ở Việt Nam
Khoai lang là cây lương thực quan trọng, đứng thứ 3 sau
lúa và ngô. Ở những vùng sản xuất lúa gặp khó khăn,
vùng đất bạc màu, đất cát ven biển…khoai lang đã chiếm
vị trí ngang hoặc cao hơn sản xuất lúa.
Khoai lang được trồng phổ biến ở cả 8 vùng sản xuất
nông nghiệp ở nước ta.
Diện tích trồng khoai lang cả nước ( 2001): 244.600 ha;
Năng suất 67,7 tạ/ha; Sản lượng 1.655.000 tấn.
Trong đó Nghệ An có diện tích trồng khoai lang lớn nhất
30300 ha. Năng suất cao nhất Vĩnh Long 263,3 tạ/ha.
- 4.1.2. Nguồn gốc, phân loại và đa dạng khoai lang
a. Nguồn gốc
Những bằng chứng khảo cổ, ngô ngữ và lịch sử đến nay chỉ ra
rằng khoai lang có nguồn gốc từ Trung Mỹ, Taay Bắc và Nam Mỹ.
Mức độ đa dạng lớn nhất nguồn gen của khoai lang là Columbia,
Ecuador, Guatemala và Peru (CARDI, 2010).
Những nghiên cứu marker phân tử gần đây gợi ý rằng khoai lang
có nguồn gốc từ Trung Mỹ (Gichuki et al., 2003).
Khoai lang trồng cách đây khoảng 3000 năm trước công nguyên
sau đó phổ biến khắp thế giới bao gồm vùng Nhiệt đới và Châu
Phi. (Bester và Louw, 1992).
- Hình 1-12 Phát tán và phân bố của cây khoai lang
(Nguồn Caroline Roullier và cs, 2012)
- b. Đa dạng nguồn gen khoai lang
Bảng 5.2: Chỉ dẫn địa lý các mẫu giống khoai lang trong ngân hàng gen tại CIP
Số lượng
Khu vực và nước Khu vực và nước Số lượng mẫu
mẫu
Châu Mỹ
Argentina (ARG) 106 Bolivia (BOL) 78
Brazil (BRA) 149 Chile (CHL) 1
Colombia (COL) 174 Ecuador (ECU) 172
Peru (PER) 1.099 Paraguay (PRY) 73
Uruguay (URY) 2 Venezuela (VEN) 86
Panama (PAN) 47 Costa Rica (CRI) 40
Nicaragua (NIC) 11 Honduras (HND) 8
Cuba (CUB 207 Dominican Republic (DOM) 114
Jamaica (JAM) 52 Puerto Rico (PRI) 38
Saint Vincent (VCT) 10 Guatemala (GTM) 100
Mexico (MEX) 22 United States (USA) 212
Châu Phi
Burudi (BDI) 5 Cameroon (CMR) 4
Ai Cập (EGY) 2 Madagascar (MDG) 2
Kenya (KEN) 2 Nigeria (NGA) 18
Rwanda (RWA) 4 Nam Phi (ZAF) 2
Uganda (UGA) 4
- Bảng 5.2: Chỉ dẫn địa lý các mẫu giống khoai lang trong ngân hàng gen tại CIP
Khu vực và nước Số lượng mẫu Khu vực và nước Số lượng mẫu
Châu Á
Bangladesh (BGD) 4 Burma (BUR) 3
China (CHN) 38 Morocco (MOR) 1
Hong Kong (HKG) 1 Korea (KOR) 10
Indonesia (IDN) 31 Japan (JPN) 142
Lào (LAO) 8 Malaysia (MYS) 12
Phillipines (PHL) 51 Papua New Guinea (PNG) 474
Singapore (SGP) 3 Sri Lanka (LKA) 5
Taiwain (TWN) 324 Thailand (THA) 94
Việt Nam (VNM) 2 Australia (AUS) 3
Cook Islands (COK) 6 Fiji (FJI) 4
New Caledonia (NCL) 2 New Hebrides (NHB) 2
New Zealand (NZL) 7 Solomom Island (SLB) 63
Tonga (TON) 18 Niue (NIU) 5
Khu vực khác
Nước không rõ 11 Các dạng lai từ Peru 282
Các dạng lai từ AVRDC 38 Các dạng lai IITA 1.038
Tổng 5.526
- c. Phân loại
Khoai lang (Ipomoea batatas L. Lam) thuộc họ Bìm bìm
(Convolvulaceae), trong họ có 50 chi và hơn 1000 loài, chỉ có loài I.
batatas là có giá trị kinh tế quan trọng.
Khoai lang thuộc chi Ipomoea, chi phụ Eriospermum, phân chi
Eriospermum, nhóm Batatas, loài Ipomoea batatas (L.) Lam.
Trong họ Convolvulaceae ước tính có 400 loài Ipomoea hoang dại, nhóm
Batatas có 13 loài dại có liên quan với khoai lang là:
I. cordatotriloba (= I. trichocarpa) I. ramosissima
I. cynanchifolia I. tabascana
I. grandifolia I. tenuissima
I. lacunosa I. trifida
I. x leucantha I. triloba
I littoralis I. umbraticola
I. tiliacea
- Số nhiễm sắc thể (NST) của khoai lang 2n = 6x = 90. Điều này
chỉ ra rằng cây lục bội với bộ NST cơ bản x = 15.
Trong các loài dại I. tabascana và I. tiliacea là tứ bội 2n = 4x
= 60. Các loài khác lưỡng bội 2n = 2x = 30.
Các loài đa bội là I. cordatotriloba là 2x và 4x, loài I. trifida là
2x, 3x, 4x, và 6x.
Chi Ipomoea là một trong những chi lớn nhất trong họ với
khoảng trên 500 loài, gồm có các dạng thân thảo, thân bụi và
cả thân gỗ.
- 4.1.3. Đặc điểm thực vật học
a. Thân, cành:
Cây thân thảo dạng dây leo, thân bò nằm ngang hoặc thân
đứng.
Thân gồm thân chính và nhánh
Thân khoai lang dài ngắn khác nhau tuỳ giống và tuỳ điều
kiện chăm sóc, canh tác.
Trên thân có nhiều lóng (đốt), ở các đốt này có thể có các
rễ mọc ra.
Tiết diện thân khoai lang thường tròn hoặc có cạnh.
Màu sắc thân: trắng vàng, xanh đậm, xanh nhạt.
Trên thân có lông hoặc không.
- b. Lá khoai lang:
Hình dạng lá phụ thuộc vào giống có thể là: hình
tim, mũi mác, có khía (khía nông hoặc sâu).
Màu lá: màu vàng nhạt, xanh, xanh đậm…
Lá mọc cách, có cuống dài (trên dưới 10 cm). Nhờ
có cuống dài mà lá khoai lang có thể xoay chuyển
phiến lá ra ngoài ánh sáng mặt trời.
- c. Hoa
Khoai lang ra nụ hoa khoảng 20-30 ngày sau trồng trong điều
kiện ngày ngắn. Từ khi có nụ đến khi trổ khoảng 20-30 ngày.
Hoa giống hoa bìm bìm hình chuông có cuống dài. Hoa thường
mọc ở nách là hoặc đầu ngọn thân moc riêng rẽ hay thành chùm
3-7 hoa.
Tràng hoa hình phễu màu hồng tía cánh hoa dính liền. Mỗi hoa
có 1 nhị cái và 5 nhị đực không đều nhau và đều thấp hơn nhị
cái.
Sau khi nở hoa nhị đực mới tung phấn. Phấn chín chậm, cầu tạo
lại không thuận lợi cho tự thụ phấn, nên thường trong những
quả đậu, tỉ lệ tự thụ phấn khoảng 10%, còn 90% thụ phấn khác
cây, khác hoa. Thụ phấn tốt nhất vào khoảng 8-9h
- Hoa khoai lang
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
