Bài giảng Nôn trớ trẻ em - ThS.BS. Nguyễn Thị Cúc

Chia sẻ: Minh Minh | Ngày: | Loại File: PPT | Số trang:35

Thêm vào BST

Báo xấu

153
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Nôn trớ trẻ em giúp học viên trình bày định nghĩa, giải phẫu sinh lý nôn trớ trẻ em; trình bày tiếp cận lâm sàng bênh nhân bị nôn; nêu các nguyên nhân và xét nghiệm cận lâm sàng của nôn; nêu chuẩn đoán mức độ nặng nhẹ của nôn; trình bày xử trí và phòng bệnh nôn trớ trẻ em. ̣

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Nôn trớ trẻ em - ThS.BS. Nguyễn Thị Cúc

NÔN TRỚ TRẺ EM Ths. BS.Nguyễn Thị Thu Cúc BỘ MÔN NHI - ĐẠI HỌC Y DƯỢC CẦN THƠ
̣ Muc tiêu • Trình bày đinh nghia, giai phâu sinh lý nôn trớ trẻ ̣ ̃ ̉ ̃ em • Trình bày tiêp cân lâm sàng bênh nhân bị nôn ́ ̣ ̣ • Nêu cac nguyên nhân và xet nghiêm cân lâm sang ́ ́ ̣ ̣ ̀ ̉ cua nôn • Nêu chân đoan mức độ năng nhẹ cua nôn ̉ ́ ̣ ̉ • Trình bày xử trí và phòng bệnh nôn trớ trẻ em
1. Định nghĩa nôn trớ • Nôn là hiên tượng thức ăn chứa đựng trong dạ dày hoăc ruôt ̣ ̣ ̣ bị đẩy ra ngoài môt cach tuy ý hay không, do sự co bop cơ ̣ ́ ̀ ́ trơn dạ day ruôt kem theo sự co thăt cua cac cơ vân thanh ̀ ̣ ̀ ́ ̉ ́ ̀ ̣ bung. • Cần phân biệt giữa nôn với trớ. ̀ • Trớ: luông thức ăn trao ngược đơn thuân sau khi ăn, không ̀ ̀ có sự co thăt cua cac cơ vân mà căn nguyên đơn thuân thường ́ ̉ ́ ̀ do thực quan ̉
2. Giai phâu sinh lý nôn: Nôn liên quan đên môt loat cac hoat đông liên quan đên thân kinh ̉ ̃ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ́ ̀ trung ương và trung tâm nôn •Cac kich thich gây nôn băng môt trong hai cơ chế sau: ́ ́ ́ ̀ ̣ •(1) kich thich gây nôn hoat hoa con đường thân kinh X hoăc giao cam trong đường tiêu hoa ́ ́ ̣ ́ ̀ ̣ ̉ ́ để tac đông trực tiêp lên trung tâm nôn. Ngoai kich thich hướng tâm từ đường tiêu hoa, trung ́ ̣ ́ ̀ ́ ́ ́ tâm nôn có thể được hoat hoa bởi cac xung đông từ vung hâu, hệ thông tiên đinh, tim, phuc mac ̣ ́ ́ ̣ ̀ ̀ ́ ̀ ̀ ́ ̣ và võ nao. ̃ •(2) Gây nôn gian tiêp băng cach kich thich CTZ. (á phiên, digitalis, thuôc chông ung thư, ́ ́ ̀ ́ ́ ́ ̣ ́ ́ ́ ̃ ̣ ́ ̀ ̣ ̀ ̣ emetine, salycilate, nicotine, CuSO4, chich tinh mach, chât đông vân dopamine), tinh trang urê huyêt cao, tinh trang giam oxy mau, đai thao đường nhiêm keton, cac đôc tố ruôt cua gram ́ ̀ ̣ ̉ ́ ́ ́ ̃ ́ ̣ ̣ ̉ dương, say tau xe. ̀
• Từ trung tâm nôn, cac xung đông ly tâm chủ yêu là thân kinh ́ ̣ ́ ̀ tang liên quan đên thân kinh X, thân kinh hoanh chi phôi cho cơ ̣ ́ ́ ̀ ̀ ́ hoanh, và thân kinh tuy sông phân bố cho cac cơ bung là cac cơ ̀ ̀ ̉ ́ ́ ̣ ́ chủ yêu cho đông tac nôn ́ ̣ ́ vung khởi đông hoa cam thụ quan ̀ ̣ ́ ̉ • (CTZ: Chemoreceptor trigger zone)
́ ̀ ̣ ̣ 3. Tiêp cân lâm sang môt bênh nhân nôn: Cân xac đinh 2 điêm chinh sau: đăc điêm cua nôn và hoan canh xuât hiên ̀ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ̉ ̉ ̀ ̉ ́ ̣ nôn. ̉ ̣ 3.1. Hoi bênh ̣ ̉ ̉ 3.1.1. Đăc điêm cua nôn •Thời điêm xuât hiên nôn: mới đây hoăc từ lâu, từ luc mới sanh hoăc ̉ ́ ̣ ̣ ́ ̣ sau môt khoang thời gian binh thường là 3 - 4 tuân ̣ ̉ ̀ ̀ •Số lân nôn: nôn it lân cung có thể biêu hiên bênh lý năng. Nôn nhiêu lân, ̀ ́ ̀ ̃ ̉ ̣ ̣ ̣ ̀ ̀ nôn tât cả moi thứ là môt dâu hiêu nguy hiêm toan thân cân phai nhâp ́ ̣ ̣ ́ ̣ ̉ ̀ ̀ ̉ ̣ viên để theo doi và điêu trị tai bênh viên ̣ ̃ ̀ ̣ ̣ ̣
• Có tinh chât thụ đông hay nôn manh thanh voi ́ ́ ̣ ̣ ̀ ̀ • Có liên quan đên bửa ăn, tư thê, hay ho. ́ ́ Đăc tinh cua chât nôn: thức ăn, có mât, có mau: ̣ ́ ̉ ́ ̣ ́  Nôn thức ăn kem với nhớt, hiêm hơn là nôn ra chât mât biêu ̀ ́ ́ ̣ ̉ ̣ ̀ ̀ ̀ ̣ ̃ ́ hiên băng mau vang hoăc xanh lân trong chât nôn.  Nôn ra mau lam cho chât nôn có mau đỏ tươi hay bâm, hay đen ́ ̀ ́ ̀ ̀ gợi ý bênh lý năng, câp cứu. ̣ ̣ ́ • Kem chan ăn hay vân ăn ngon như binh thường ̀ ́ ̃ ̀
̀ ̉ ́ ̣ 3.1.2. Hoan canh xuât hiên nôn • Tiên căn sơ sinh ̀ • Chế độ nuôi dưỡng: số lân bu, sữa mẹ hay sữa binh, loai sữa gi, có ̀ ́ ̀ ̣ ̀ thay đôi chế độ ăn gân đây không? ̉ ̀ • Bênh canh nhiêm trung kem theo: tiêu chay, chướng bung, xuât ̣ ̉ ̃ ̀ ̀ ̉ ̣ ́ huyêt tiêu hoa, chan ăn, bí đai tiên, đau bung… ́ ́ ́ ̣ ̣ • Cac triêu chứng khac ngoai đường tiêu hoa kem theo ́ ̣ ́ ̀ ́ ̀ • Bênh sử có chân thương đâu ̣ ́ ̀ • Thuôc đã hoăc đang sử dung (điêu trị bênh khac hoăc điêu trị nôn) ́ ̣ ̣ ̀ ̣ ́ ̣ ̀
́ ̀ 3.2. Thăm kham lâm sang Tât cả cac bênh nhân nôn cân được thăm kham toan ́ ́ ̣ ̀ ́ ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ́ ́ ́ ̣ diên, đăc biêt quan tâm đên thăm kham cac dâu hiêu sau:
3.2.1. Cơ quan tiêu hoa ́ • Quan sat bung : bung chướng hơi hay dich, cac song nhu ́ ̣ ̣ ̣ ́ ́ đông bât thường: dâu răn bo, dâu Bouveret, vêt mổ cu. ̣ ́ ́ ́ ̀ ́ ́ ̃ • Sờ bung: tim khôi u cơ môn vị trong hep môn vị phì đai, ̣ ̀ ́ ̣ ̣ khôi lông trong lông ruôt, đề khang thanh bung trong viêm ́ ̀ ̀ ̣ ́ ̀ ̣ phuc mac, gan to, lach to, khôi u, kham cac lỗ thoat vi, thăm ́ ̣ ́ ́ ́ ́ ́ ̣ trực trang. ̀ • Gõ bung: tim dâu hiêu gõ đuc vung thâp (nêu có cổ ̣ ̀ ́ ̣ ̣ ̀ ́ ́ chướng), tim dâu mât vung đuc trước gan (thung tang rông) ̀ ́ ́ ̀ ̣ ̉ ̣ ̃
3.2.2. Tim dâu nhiêm trung tai mui hong, phế quan phôi, đường ̀ ́ ̃ ̀ ̃ ̣ ̉ ̉ ̉ ̣ ̀ ̃ tiêu hoăc mang nao • Kham tai mui hong, hô hâp: để tim viêm tai, viêm hong, hoăc ́ ̃ ̣ ́ ̀ ̣ ̣ viêm phôi vì cac bênh lý nay thường xuyên kem với nôn ở trẻ em ̉ ́ ̣ ̀ ̀ đăc biêt là nhủ nhi. Có khi nôn là triêu chứng khởi đâu duy nhât. ̣ ̣ ̣ ̀ ́ Trước khi cac triêu chứng cua bênh chinh xuât hiên đây đủ như ́ ̣ ̉ ̣ ́ ́ ̣ ̀ đau tai, chay nước hoăc mủ tai trong viêm tai, ho, sôt, phôi có ran, ̉ ̣ ́ ̉ thở nhanh hay khó thở trong viêm phôi. ̉ • Kham dâu hiêu mang nao. ́ ́ ̣ ̀ ̃ • Kham dâu hiêu nhiêm trung tiêu: đau bung, sôt, tiêu đuc, găt buôt, ́ ́ ̣ ̃ ̀ ̉ ̣ ́ ̉ ̣ ́ ́ lăt nhăt, và xet nghiêm nước tiêu ́ ́ ́ ̣ ̉
3.2.3. Cơ quan thân kinh ̀ • Kham tri giac, dâu hiêu thân kinh đinh vi, dâu tăng ap lực nôi ́ ́ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ̣ ́ ́ ́ ̣ ̣ ̀ ́ ̀ ̃ so, đay măt, yêu liêt chi, co giât, co gông, dâu mang nao. 3.2.4. Hâu quả lâm sang cua nôn ̣ ̀ ̉ •Tim cac dâu hiêu mât nước: nêu có dâu hiêu nay gợi ý tinh ̀ ́ ́ ̣ ́ ́ ́ ̣ ̀ ̀ trang nôn câp tinh, và năng ̣ ́ ́ ̣ •Tim cac dâu hiêu suy dinh dưỡng hoăc sut cân gợi ý nôn keo ̀ ́ ́ ̣ ̣ ̣ ́ dai đã anh hưởng đên tinh trang dinh dưỡng cua trẻ ̀ ̉ ́ ̀ ̣ ̉
4. Nguyên nhân nôn : 4.1. Chân đoan nguyên nhân nôn theo cac dâu hiêu và triêu chứng ̉ ́ ́ ́ ̣ ̣ ̀ kem theo Dựa vao chât nôn: ̀ ́ • Thức ăn không tiêu: gian thực quan. ̃ ̉ • Có mau (đỏ hoăc nâu đen): viêm dạ day, loet dạ day, viêm thực quan, ́ ̣ ̀ ́ ̀ ̉ vỡ tinh mach thực quan ̃ ̣ ̉ • Luc đâu có mau sau đó không có mau: hôi chứng Mallory Weiss ́ ̀ ́ ́ ̣ • Có mât: tăc ruôt ̣ ́ ̣ Sự găng sức khi nôn ́ • Nôn manh thanh voi: hep môn vị hay tăc nghen dạ day khac, bênh ̣ ̀ ̀ ̣ ́ ̃ ̀ ́ ̣ ̉ ́ chuyên hoa
• Nôn không có găng sức: trao ngược dạ day thực quan ́ ̀ ̀ ̉ • Môi liên quan cua nôn với thời gian trong ngay / bửa ăn ́ ̉ ̀ • Sang sớm: tăng ap lực nôi so, viêm xoang ́ ́ ̣ ̣ • Trước hoăc sau bửa ăn: bênh lý dạ day tá trang, tâm lý ̣ ̣ ̀ ̀ • Liên quan cua nôn với môt số thức ăn đăc biêt. ̉ ̣ ̣ ̣ • Dị ứng sữa bo, đâu nanh, gluten ̀ ̣ ̀ • Nôn có tinh cach chu kỳ ́ ́ • U tuy thượng thân, đông kinh ̉ ̣ ̣
• Kem theo cac triêu chứng tiêu hoa khac. ̀ ́ ̣ ́ ́ • Buôn nôn: không kem buôn nôn gợi ý tăng ap lực nôi so, ̀ ̀ ̀ ́ ̣ ̣ ́ ̃ ̣ tăc nghen ruôt • Đau rat thực quan: viêm thực quan ́ ̉ ̉ • Khó nuôt: bênh lý thực quan ́ ̣ ̉ • Tiêu chay: viêm ruôt, ban tăc ruôt, ngộ đôc thức ăn ̉ ̣ ́ ́ ̣ ̣ • Tao bon hay chướng bung: tăc ruôt ́ ́ ̣ ́ ̣ • Thây nhu đông ruôt- dạ day: tăc ruôt, hep môn vị phì đai ́ ̣ ̣ ̀ ́ ̣ ̣ ̣ • Khôi u bung: tôn thương viêm hay u ́ ̣ ̉ • Rôi loan vân đông đường tiêu hoa ́ ̣ ̣ ̣ ́
• Vang da ̀ • Viêm gan • Dâu hiêu và triêu chứng thân kinh ́ ̣ ̣ ̀ • Bênh chuyên hoa Bênh hệ thân kinh trung ương có ̣ ̉ ́ ̣ ̀ tăng ap lực nôi so: u nao, xuât huyêt nao, viêm mang ́ ̣ ̣ ̃ ́ ́ ̃ ̀ ̃ nao. • Dâu hiêu và triêu chứng cơ quan khac ́ ̣ ̣ ́ • Tim mach: tăng huyêt ap, suy tim. ̣ ́ ́ • Tiêt niêu: viêm đai bể thân, thân ứ nước, soi thân ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̉ ̣ • Hô hâp: viêm phôi, viêm hong, viêm tai ́ ̉ ̣ • Tuy: viêm tuy ̣ ̣
4.2. Chân đoan nguyên nhân theo thời điêm xuât hiên ̉ ́ ̉ ́ ̣ 4.2.1. Nôn mới xuât hiên ́ ̣ Nêu có triêu chứng nhiêm trung kem theo: ́ ̣ ̃ ̀ ̀ • Viêm dạ day ruôt ̀ ̣ • Viêm mang nao ̀ ̃ • Viêm mui hong, viêm tai ̃ ̣ • Viêm tiêu phế quan, ho gà ̉ ̉ • Nhiêm trung tiêu ̃ ̀ ̉
Nêu không có triêu chứng nhiêm trung kem theo ́ ̣ ̃ ̀ ̀ Ở trẻ sơ sinh: • Teo tá trang, ruôt non hay ruôt gia, tăc ruôt phân ̀ ̣ ̣ ̀ ́ ̣ su • Liêt ruôt hay viêm phuc mac phân su ̣ ̣ ́ ̣ • Xoăn ruôt do ruôt quay bât toan ́ ̣ ̣ ́ ̀ • Bênh Hirschsprung ̣
Ở trẻ nhũ nhi ̣ Nguyên nhân ngoai khoa ̀ Nguyên nhân thân kinh • Hep môn vị phì đai (khởi ̣ ̣ • Viêm mang nao ̀ ̃ ̀ đâu) • Mau tụ dưới mang cứng, ngoai ́ ̀ ̀ • Lông ruôt câp ̀ ̣ ́ mang cứng ̀ • Thoat vị ben nghet ́ ̣ ̣ • U nao (hiêm), nguyên nhân lam ̃ ́ ̀ • Viêm ruôt thừa câp ̣ ́ tăng ap lực nôi sọ khac ́ ̣ ́ • Ngộ đôc hoăc nhay cam với: ̣ ̣ ̣ ̉ Vitamin A, D, Salicylate, Nalidixic acid, Tetracycline, Erythromycine, Augmentine
̉ ́ ́ ̣ 4.2.2. Nôn dai dăng, tai đi tai lai Nguyên nhân chuyên hoa: hiêm và nôn thường năm ̉ ́ ́ ̀ trong bênh canh gợi ý ̣ ̉ • Tăng sinh thượng thân bâm sinh ̣ ̉ • Không dung nap fructose ̣ • Tăng galactose mau ́ • Bênh acid amine ̣