intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Bài giảng sinh thái biển và ven bờ

Chia sẻ: TRẦN THỊ THANH HẰNG | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:206

Thêm vào BST
Báo xấu
166
lượt xem 47
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sinh thái học xuất phát từ hai tiếng Hy Lạp "oikos" có nghĩa là nhà , nơi mà chúng ta sống và từu " logos" nghĩa là sự hiểu biết. Nói chung, chúng ta có thể định nghĩa sinh thái học là môn khoa học nghiên cứu sự ảnh hưởng của các sinh vật với nhau và với môi trường. Trong định nghĩa này môi trường bao gồm tất cả các thành phần tự nhiên như nước đất khí hậu , các sinh vật sống khác và các ảnh hưởng của chúng với nhau ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng sinh thái biển và ven bờ

  1. Tr−êng ®¹i häc thñy lîi - viÖn nghiªn cøu thñy lùc delft BμI GI¶NG SINH THÁI BIỂN VÀ VEN BỜ So¹n th¶o : PGS. TS. Lª §×nh Thµnh Trî gióp : TS. Jeroen Wijsman, TS. Mindert de Vries
  2. tμi liÖu tham kh¶o 1. Ch−¬ng tr×nh khoa häc vµ c«ng nghÖ cÊp Nhµ n−íc KT-02, B¶o vÖ m«i tr−êng vµ Ph¸t triÓn bÒn v÷ng, Hµ Néi 1995. 2. Lª Diªn Dùc, KiÓm kª ®Êt ngËp n−íc ViÖt Nam, Hµ Néi 1991. 3. NguyÔn Ngäc Anh, §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña hai c«ng tr×nh DÇu TiÕng vµ TrÞ An ®Õn t×nh h×nh x©m nhËp mÆn ë h¹ l−u. 4. Ng©n hµng ThÕ giíi, Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u A’, FAO, UNDP, ViÖt Nam- §¸nh gi¸ tæng quan vÒ ngµnh Thñy lîi, Hµ Néi 1996. 5. Vò Trung T¹ng, C¬ së sinh th¸i häc, NXB Gi¸o dôc, 2000 6. NguyÔn V¨n Tuyªn, Sinh th¸i vµ M«i tr−êng, NXB Gi¸o dôc, 2000 7. Phïng Ngäc §Ünh, Tµi nguyªn biÓn ®«ng ViÖt Nam, NXB Gi¸o duc, 1999 8. Lª §×nh Thµnh, Environmental and Ecological Aspects in Estuary and Coastal Areas of Vietnam, Workshop in Upgrading the training capacity on coastal engineering at HWRU, 1999. 9. Asian Development Bank, Coastal and Marine Environmental Management for Ha Long Bay, SRVN, 1995 10. J.L Chapman, M.J Reiss, Ecology: Principles and Applications, Cambridge University Press, 2001 11. Jeffrey S. Levinton, Marine Biology: Function, Biodiversity, Ecology, Second Edition, Oxford University Press, 2001 12. Carol M. Lalli, Timothy R. Parsons, Biology Oceanography, Pergamon Press, 1996 13. Gilbert Barnabe’ and Regine Barnabe’ – Quet, Ecology and Management of Coastal Water: The Aquatic Environment, Praxis Publishing, 2000 14. James Perry, Elizabeth Vanderklein, Water Quality: Management of a Natural Resource, 1996 15. Ton That Phap, Management of Biological Resources in Tamgiang lagoon from a socio-economic cultural Viewpoint, 2000 16. FAO- Regional Wood Energy DevelopmentProgramme in Asia, Mangrove production and protection: A changing resource system: Case study in Can Gio district, Vietnam, 1993. 17. Australian Institue of Marine Science and others, Project PN 9412: Mixed Shrimp Farming – Mangrove Forestry Models in the Me Kong Delta, 1999. ii
  3. Môc lôc giíi thiÖu phÇn 1 kh¸i qu¸t chung vÒ sinh th¸i Ch−¬ng 1: Tæng quan vÒ sinh th¸i häc 1.1 Giíi thiÖu. ................................................................................................... 3 1.3 C¸c nh©n tè m«i tr−êng................................................................................ 9 1.4 N¬i sèng.... ................................................................................................ 15 1.5 Sù thÝch nghi.............................................................................................. 18 1.6 C©u hái vµ th¶o luËn .................................................................................. 18 Ch−¬ng 2: QuÇn thÓ vµ quÇn x· 2.1 §éng lùc häc quÇn thÓ ............................................................................... 19 2.2 Sù t−¬ng t¸c gi÷a c¸c loµi ......................................................................... 26 2.3 BËc dinh d−ìng.......................................................................................... 30 2.4 QuÇn x·.... ................................................................................................. 36 phÇn 2 sinh th¸i biÓn vµ ven bê Ch−¬ng 3: M«i tr−êng biÓn 3.1 Giíi thiÖu chung ........................................................................................ 42 3.2 C¸c ®Æc tr−ng v« sinh cña n−íc biÓn .......................................................... 55 3.3 C©u hái th¶o luËn....................................................................................... 68 Ch−¬ng 4: Thùc vËt phï du vµ n¨ng suÊt s¬ cÊp 4.1 Sù ph©n lo¹i ............................................................................................... 69 4.2 C¸c ph−¬ng ph¸p thu thËp mÉu .................................................................. 74 4.3 S¶n phÈm s¬ cÊp ........................................................................................ 76 4.4 C©u hái th¶o luËn Ch−¬ng 5: §éng vËt phï du 5.1 Ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i............................................................................... 90 5.2 C¸c ph−¬ng ph¸p thu thËp mÉu ................................................................ 100 5.3 Ph©n bè theo ®éng vËt phï du theo chiÒu s©u ........................................... 101 5.4 Thay ®æi kiÓu theo thêi gian .................................................................... 106 5.5 C©u hái vµ th¶o luËn ................................................................................ 108 Ch−¬ng 6: Sinh vËt tr«i næi 6.1 Ph©n lo¹i......................................................................................................109 6.2 C¸c ph−¬ng ph¸p thu thËp mÉu ................................................................ 121 6.3 C©u hái vµ th¶o luËn ................................................................................ 122 Ch−¬ng 7: Sinh vËt ®¸y 7.1 Ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i............................................................................. 123 7.2 Ph−¬ng ph¸p thu thËp mÉu....................................................................... 133 Ch−¬ng 8: Dßng n¨ng l−îng vµ chu tr×nh kho¸ng chÊt 8.1 M¹ng l−íi thøc ¨n.................................................................................... 136 8.2 C¸c chu tr×nh kho¸ng chÊt (C, N, P)......................................................... 142 8.3 C©u hái vµ th¶o luËn ................................................................................ 150 Ch−¬ng 9: C¸c quÇn x· sinh vËt ®¸y 9.1 M«i tr−êng vïng triÒu..................................................................................151 9.2 C¸c vïng cöa s«ng (Estuaries) ................................................................. 154
  4. 9.3 C¸c r¹n san h« (Coral reefs)..................................................................... 159 9.4. §Çm lÇy ngËp mÆn (Mangrove swamps) ................................................ 169 9.5 biÓn s©u (Deep sea).................................................................................. 173 9.6 C©u hái vµ th¶o luËn ................................................................................ 181 Ch−¬ng 10: T¸c ®éng cña con ng−êi 10.1. T¸c ®éng cña con ng−êi ®Õn c¸c hÖ sinh th¸i n−íc ................................ 182 10.2. T¸c ®éng cña con ng−êi ®Õn vïng cöa s«ng vµ vïng ven biÓn ............... 183 10.3. ¶nh h−ëng cña c¸c ho¹t ®éng con ng−êi ®Õn hÖ sinh th¸i biÓn............... 187 10.4 B¶o tån biÓn vµ hÖ sinh th¸i biÓn............................................................ 193 10.5 c¸c hÖ sinh th¸i vµ m«i tr−êng ven biÓn ®iÓn h×nh ë viÖt nam................. 195 10.6 C©u hái th¶o luËn................................................................................... 200 phÇn 3 thùc tËp vµ bµi tËp lín 1. X¸c ®Þnh vÊn ®Ò nghiªn cøu 2. Thùc tËp vµ thu thËp th«ng tin sè liÖu 3. øng dông 4. LËp b¸o c¸o Tµi liÖu tham kh¶o C¸c phô lôc
  5. Bµi gi¶ng Sinh th¸i biÓn vµ ven bê Lêi giíi thiÖu Tµi liÖu bµi gi¶ng sinh th¸i biÓn vµ ven bê ®−îc so¹n th¶o nµy lµ mét phÇn cña dù ¸n "N©ng cao n¨ng lùc ®µo t¹o ngµnh Kü thuËt bê biÓn t¹i Tr−êng §¹i häc Thuû lîi". Sinh th¸i biÓn vµ ven bê lµ mét trong nh÷ng m«n häc míi trong ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o cña ngµnh nµy vµ nã sÏ ®−îc giíi thiÖu cho sinh viªn ngµnh Qu¶n lý vïng bê biÓn cña Khoa Kü thuËt bê biÓn thuéc Tr−êng §¹i häc Thuû lîi. Môc tiªu cña m«n häc nµy lµ cung cÊp cho sinh viªn ngµnh Qu¶n lý vïng bê biÓn: (i)- Sù hiÓu biÕt kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ sinh th¸i häc, (ii)- KiÕn thøc vÒ chøc n¨ng sinh th¸i cña c¸c loµi, quÇn thÓ, sù t−¬ng t¸c gi÷a chóng vµ chøc n¨ng cña m¹ng l−íi thøc ¨n, (iii)- Sù hiÓu biÕt vÒ mèi quan hÖ gi÷a hÖ sinh vËt vµ c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr−êng, (iv)- Sù hiÓu biÕt vÒ qu¸ tr×nh sinh th¸i häc liªn quan ®Õn vïng bê biÓn, (v)- HiÓu biÕt tÇm quan träng sinh th¸i häc cña vïng bê biÓn vµ ®Çm lÇy, (vi)- HiÓu biÕt ®Ó ¸p dông nh÷ng kiÕn thøc vÒ kh¸i niÖm sinh th¸i häc bê biÓn vµo thùc tÕ. M«n häc nµy ®−îc chia lµm 3 phÇn. PhÇn mét gi¶i quyÕt kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ sinh th¸i häc. Sinh viªn sÏ ®−îc giíi thiÖu kh¸i niÖm vÒ c¸c loµi, ®éng lùc häc quÇn thÓ vµ chøc n¨ng quÇn x·. PhÇn thø hai tËp trung ®Æc biÖt vµo sinh th¸i biÓn vµ bê biÓn tõ m«i tr−êng sinh häc, thùc vËt phï du, ®éng vËt næi, m¹ng l−íi thøc ¨n cho ®Õn céng ®ång c¸c sinh vËt ®¸y. PhÇn thø ba dµnh cho nghiªn cøu tham quan thùc tÕ øng dông ë ViÖt Nam cã liªn quan ®Õn nh÷ng kiÕn thøc ë phÇn mét vµ phÇn hai. 1 Tr−êng §¹i häc Thñy lîi Hµ Néi- ViÖn nghiªn cøu thñy lùc Deltf
  6. Bµi gi¶ng Sinh th¸i biÓn vµ ven bê PHÇN I Kh¸i qu¸t chung vÒ sinh th¸i 2 Tr−êng §¹i häc Thñy lîi Hµ Néi- ViÖn nghiªn cøu thñy lùc Deltf
  7. Bµi gi¶ng Sinh th¸i biÓn vµ ven bê Ch−¬ng 1 tæng quan vÒ Sinh th¸i häc 1.1 Giíi thiÖu Sinh th¸i häc xuÊt ph¸t tõ hai tõ tiÕng Hy L¹p “oikos” cã nghÜa lµ nhµ, n¬i mµ chóng ta sèng vµ tõ “logos” nghÜa lµ sù hiÓu biÕt. Nãi chung, chóng ta cã thÓ ®Þnh nghÜa sinh th¸i häc lµ m«n khoa häc nghiªn cøu sù ¶nh h−ëng cña c¸c sinh vËt víi nhau vµ víi m«i tr−êng. Trong ®Þnh nghÜa nµy m«i tr−êng bao gåm tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn tù nhiªn nh− n−íc, ®Êt, khÝ hËu, c¸c sinh vËt sèng kh¸c vµ c¸c ¶nh h−ëng cña chóng víi nhau. Th«ng th−êng, sinh th¸i häc cã thÓ chia thµnh sinh th¸i häc trªn c¹n vµ sinh th¸i häc biÓn, trong ®ã: + Sinh th¸i häc trªn c¹n nghiªn cøu sù ¶nh h−ëng lÉn nhau gi÷a c¸c sinh vËt vµ m«i tr−êng trªn c¹n cña chóng. + Sinh th¸i häc biÓn nghiªn cøu sù ¶nh h−ëng lÉn nhau gi÷a c¸c sinh vËt vµ m«i tr−êng tù nhiªn cña biÓn vµ ven biÓn. H×nh 1.1: S¬ ®å m« t¶ mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a mét sè yÕu tè cña m«i tr−êng ®Õn mét sinh vËt. Trong s¬ ®å nµy, sinh vËt trung t©m lµ ®éng vËt ¨n thÞt, nh−ng ®Ó tæng qu¸t ho¸, tõ “con måi” ®−îc hiÓu lµ thøc ¨n cho ®éng vËt ¨n thÞt cßn ®èi víi thùc vËt, “con måi” cã nghÜa lµ ¸nh s¸ng vµ chÊt dinh d−ìng. S¬ ®å trªn ®−îc ®¬n gi¶n ho¸ c¸c mèi quan hÖ hai chiÒu nh−ng trong thùc tÕ, c¸c mèi quan hÖ sinh th¸i gi÷a sinh vËt vµ m«i tr−êng lµ quan hÖ ®a chiÒu. 3 Tr−êng §¹i häc Thñy lîi Hµ Néi- ViÖn nghiªn cøu thñy lùc Deltf
  8. Bµi gi¶ng Sinh th¸i biÓn vµ ven bê Nguån gèc cña sinh th¸i häc b¾t ®Çu tõ lÞch sö tù nhiªn, l©u ®êi nh− tuæi cña loµi ng−êi. Nh÷ng bé téc nguyªn thuû phô thuéc vµo s¨n b¾n, ®¸nh b¾t c¸ vµ thu l−îm thøc ¨n, hä cÇn cã nh÷ng hiÓu biÕt chi tiÕt n¬i nh÷ng con måi cña hä sèng ë ®©u vµ xuÊt hiÖn vµo lóc nµo. Sù h×nh thµnh nÒn n«ng nghiÖp ®· lµm t¨ng nhu cÇu cÇn thiÕt nghiªn cøu sinh th¸i häc vÒ thùc vËt vµ sinh vËt nu«i trong nhµ. Mét ®Þnh nghÜa chung vÒ “Sinh th¸i häc“ ®−îc nhµ khoa häc ng−êi §øc tªn lµ Ernst Haeckel lÇn ®Çu tiªn sö dông vµo n¨m 1869. ¤ng ®· m« t¶ sinh th¸i häc nh− “khÝa c¹nh bªn trong cña cuéc sèng h÷u c¬” vµ “ lµ sù hiÓu biÕt vÒ tæng mèi quan hÖ cña c¸c sinh vËt víi thÕ giíi vËt chÊt bªn ngoµi ®Õn ®iÒu kiÖn tån t¹i v« c¬ vµ h÷u c¬”. Charles Elton viÕt trong cuèn s¸ch cña m×nh vµo n¨m 1972 r»ng sinh th¸i häc “ lµ sù nghiªn cøu ph¶n øng cña ®éng vËt vµ thùc vËt ®Õn m«i tr−êng sèng vµ thãi quen cña chóng”. N¨m 1985, Krebs ®· ®Þnh nghÜa sinh th¸i häc lµ “sù nghiªn cøu mét c¸ch khoa häc mèi t−¬ng t¸c lÉn nhau quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph©n bè vµ ®a d¹ng cña c¸c sinh vËt”. Ngµy nay, sinh th¸i häc ®−îc hiÓu nh− mét trß ch¬i l¾p h×nh khæng lå. ë ®©y, mçi mét sinh vËt nµy ®Òu cã nh÷ng nhu cÇu ®ßi hái cho sù sèng mµ rÊt nhiÒu c¸c c¸ thÓ kh¸c trong vïng phèi hîp víi chóng. Tõ ®ã, hÇu hÕt sù nghiªn cøu sinh th¸i häc lµ tr¶ lêi cho nh÷ng c©u hái “ V× sao sinh vËt nµy sèng hoÆc ph¸t triÓn ë ®©y mµ kh«ng ph¶i ë chç kh¸c? HoÆc "V× sao sinh vËt hoÆc c¸c loµi chóng ta ®ang nghiªn cøu l¹i sèng?”, M«i tr−êng ¶nh h−ëng nh− thÕ nµo ®Õn c¸c sinh vËt ? ng−îc l¹i c¸c sinh vËt ¶nh h−ëng nh− thÕ nµo tíi m«i tr−êng cña chóng? Tr¸i ®Êt cña chóng ta bao gåm khÝ quyÓn (kh«ng khÝ), th¹ch quyÓn (®Êt), thuû quyÓn (n−íc) vµ sinh quyÓn (sù sèng). Sinh quyÓn lµ tæng hîp c¸c vËt thÓ sèng liªn kÕt víi m«i tr−êng cña chóng. Còng cã thÓ coi sinh quyÓn lµ toµn bé hÖ sinh th¸i trªn tr¸i ®Êt nh− vá tr¸i ®Êt, n- −íc vµ kh«ng khÝ mµ trong ®ã sinh vËt tån t¹i, lµ tæng cña c¸c vËt thÓ sèng trªn tr¸i ®Êt. Sinh vËt häc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cña nh÷ng thùc thÓ sèng ë c¸c møc tæng hîp kh¸c nhau, tõ nghiªn cøu nh÷ng ph©n tö sinh vËt cho ®Õn nghiªn cøu sinh quyÓn phøc t¹p. Cßn sinh th¸i häc gi¶i quyÕt c¬ b¶n mèi thèng nhÊt ë møc cao h¬n nh− nghiªn cøu quÇn x·, quÇn thÓ vµ hÖ sinh th¸i. 4 Tr−êng §¹i häc Thñy lîi Hµ Néi- ViÖn nghiªn cøu thñy lùc Deltf
  9. Bµi gi¶ng Sinh th¸i biÓn vµ ven bê Sinh quyÓn *HÖ sinh th¸i *QuÇn x· *QuÇn thÓ HÖ thèng sinh vËt Møc ®é tæng hîp t¨ng C¸c c¬ quan C¸c m« C¸c tÕ bµo C¸c h¹t c¬ quan d−íi tÕ bµo Ph©n tö 1.2.1 §Þnh nghÜa Loµi lµ mét nhãm gåm mét hay nhiÒu quÇn thÓ sinh vËt sinh sèng mµ kh¸c biÖt vÒ b¶n chÊt víi tÊt c¶ sinh vËt kh¸c. C¸c c¸ thÓ cña cïng mét loµi cã kh¶ n¨ng sinh s¶n ra mét thÕ hÖ míi khoÎ m¹nh. hoÆc: Loµi lµ mét nhãm c¸c c¸ thÓ gièng nhau, cã xu h−íng giao phèi vµ sinh s¶n ra thÕ hÖ míi khoÎ m¹nh. Chóng ta th−êng thÊy loµi ®−îc m« t¶ kh«ng ph¶i b»ng sù kh¸c nhau vÒ kh¶ n¨ng sinh s¶n (mét loµi sinh häc) mµ bëi d¹ng cña chóng (thuéc vÒ mÆt cÊu tróc gi¶i phÉu). §é phong phó loµi hay ®a d¹ng loµi lµ mét phÐp ®o sè loµi cã trong mét quÇn x·. 1.2.2 C¸c thuËt ng÷ Sinh quyÓn bao gåm rÊt nhiÒu c¸c loµi liªn quan nhiÒu hoÆc Ýt lÉn nhau. Sù ph©n lo¹i lµ khoa häc ph©n nhãm c¸c loµi kh¸c nhau theo mét hÖ thèng t−¬ng t¸c mµ trong ®ã c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c loµi ®−îc quan t©m nhiÒu nhÊt. CÊp ph©n lo¹i cao nhÊt lµ cÊp giíi. Sinh quyÓn bao gåm n¨m giíi. Giíi sinh vËt ( Monera): lµ mét giíi duy nhÊt bao gåm c¸c sinh vËt nh©n 1. s¬, chóng cã mét v¸ch tÕ bµo vµ thiÕu c¶ mµng nh©n lÉn d¹ng ®a tÕ bµo. C¸c nhãm kh¸c thuéc giíi Monera bao gåm vi khuÈn lam (sinh vËt tù d−ìng) vµ vi khuÈn thËt (sinh vËt dÞ d−ìng). Giíi sinh vËt nguyªn sinh (Protista): lµ giíi sinh vËt nh©n chuÈn l©u ®êi 2. nhÊt, bao gåm c¸c lo¹i nhãm sinh vËt nh©n chuÈn (®¬n bµo – thuéc - ®a tÕ bµo?), dÞ d−ìng dinh d−ìng, tù d−ìng dinh d−ìng vµ c¶ hai d¹ng. Cã lÏ lµ ®Þnh nghÜa chÝnh x¸c nhÊt vÒ sinh vËt nh©n chuÈn kh«ng ph¶i lµ nÊm, ®éng vËt hoÆc thùc vËt. 5 Tr−êng §¹i häc Thñy lîi Hµ Néi- ViÖn nghiªn cøu thñy lùc Deltf
  10. Bµi gi¶ng Sinh th¸i biÓn vµ ven bê Giíi NÊm (Fungi): Lµ mét sinh vËt nh©n chuÈn, dÞ d−ìng, th−êng lµ 3. nhãm ®a tÕ bµo cã c¸c tÕ bµo, cã cÊu t¹o ®a h¹t nh©n bao gåm c¸c tÕ bµo víi thµnh tÕ bµo. Chóng lÊy n¨ng l−îng tõ sù ph©n huû x¸c chÕt, sinh vËt thèi r÷a vµ hÊp thô chÊt dinh d−ìng tõ c¸c sinh vËt ®ã. Mét vµi nÊm lµ nguyªn nh©n cña bÖnh tËt (bÖnh lan nhiÔm men, bÖnh gØ s¾t vµ bÖnh than), trong khi nh÷ng loµi nÊm kh¸c l¹i cã Ých cho viÖc n−íng, ñ hay pha chÕ nh− lµ thøc ¨n, d−îc phÈm vµ c¸c nguån ®Ó t¹o ra thuèc kh¸ng sinh. Thùc vËt (Plantae): Thùc vËt kh«ng cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®éng tù do. 4. Chóng lµ nh÷ng sinh vËt nh©n chuÈn ®a tÕ bµo mµ s¶n sinh ra n¨ng l−îng bëi qu¸ tr×nh quang hîp vµ cã c¸c tÕ bµo xenlulo. Thùc vËt lµ nguån s¶n sinh oxy, thøc ¨n vµ quÇn ¸o/vËt liÖu x©y dùng còng nh− c¸c lo¹i gia vÞ, thuèc nhuém vµ d−îc phÈm. §éng vËt ( Animals) lµ sinh vËt nh©n chuÈn dÞ d−ìng ®a tÕ bµo cã kh¶ 5. n¨ng chuyÓn ®éng trong suèt thêi gian sèng cña chóng, chóng cã nh÷ng tÕ bµo thiÕu v¸ch ng¨n. §éng vËt cho chóng ta thøc ¨n, quÇn ¸o, chÊt bÐo, dÇu th¬m, cã tÝnh gÇn gòi th©n thiÖn vµ søc lao ®éng. Loµi lµ mét ®¬n vÞ ph©n lo¹i. TÊt c¶ c¸c c¸ thÓ cña mét loµi ®Òu cã cïng mét tªn khoa häc chung. Nãi chung tªn nµy bao gåm hai tõ Latin. ThuËt ng÷ ®Çu tiªn chØ hä vµ tõ thø hai chØ tªn loµi. VÝ dô, Mytilus edulis (con trai xanh): Mytilus lµ hä cña loµi nµy. 6 Tr−êng §¹i häc Thñy lîi Hµ Néi- ViÖn nghiªn cøu thñy lùc Deltf
  11. Bµi gi¶ng Sinh th¸i biÓn vµ ven bê a- Thùc vËt TËp hîp ngµnh (Thùc vËt) ≈ 275.000 loµi Ngµnh Tracheophyta (Thùc vËt cã m¹ch) ≈ 235.000 loµi Líp Angiopermae (Thùc vËt cã hoa) ≈ 235.000 loµi Bé Rosales Hoa hång vµ c¸c c©y t−¬ng tù ≈ 18.000 loµi Hä Rosaceae ≈ 3.500 loµi Chi Rosa ≈ 500 loµi Loµi Rosa gallica Hoa hång rªu (More specific: Cã nhiÒu nÐt riªng biÖt; Less specific: Ýt nÐt riªng biÖt ) H×nh 1.2: Sù ph©n lo¹i cña thùc vËt. H·y chó ý ®Õn sè l−îng thùc vËt trong mçi cÊp ph©n lo¹i. TËp hîp loµi ngµnh cã nhiÒu lo¹i thùc vËt h¬n so víi loµi. H×nh ¶nh nµy ®−îc lÊy tõ cuèn “Cuéc sèng: Sinh vËt häc” cña Purves vµ nnk, t¸i b¶n lÇn thø 4 do Sinauer Associates vµ WH Freeman. 7 Tr−êng §¹i häc Thñy lîi Hµ Néi- ViÖn nghiªn cøu thñy lùc Deltf
  12. Bµi gi¶ng Sinh th¸i biÓn vµ ven bê b- §éng vËt TËp hîp ngµnh (Thùc vËt) ≈ 275.000 loµi Ngµnh Tracheophyta (Thùc vËt cã m¹ch) ≈ 235.000 loµi Líp Angiopermae (Thùc vËt cã hoa) ≈ 235.000 loµi Bé Rosales Hoa hång vµ c¸c c©y t−¬ng tù ≈ 18.000 loµi Hä Rosaceae ≈ 3.500 loµi Chi Rosa ≈ 500 loµi Loµi Rosa gallica Hoa hång rªu (More specific: Cã nhiÒu nÐt riªng biÖt; Less specific: Ýt nÐt riªng biÖt ) H×nh 1.3 Ph©n lo¹i mét loµi ®éng vËt. H·y chó ý ®Õn nh÷ng ®iÓm gièng nhau gi÷a tËp hîp ngµnh ®éng vËt vµ tËp hîp ngµnh ®éng vËt ë trªn. H×nh ¶nh nµy ®−îc lÊy tõ cuèn “Cuéc sèng: Sinh vËt häc” cña Purves vµ nnk, t¸i b¶n lÇn thø 4 do Sinauer Associates vµ WH Freeman. 8 Tr−êng §¹i häc Thñy lîi Hµ Néi- ViÖn nghiªn cøu thñy lùc Deltf
  13. Bµi gi¶ng Sinh th¸i biÓn vµ ven bê Kú gi«ng Th»n l»n Chuét KhØ Chim C¸ myxin bå c©u C¸ r« L«ng vò L«ng mao vµ vó Vuèt hoÆc mãng Phæi Hµm H×nh 1-4: Sù tiÕn ho¸ cña ®éng vËt cã x−¬ng sèng. 1.3 C¸c nh©n tè m«i tr−êng 1.3.1 M«i tr−êng lµ g×? Nãi chung, m«i tr−êng ®−îc ®Þnh nghÜa bëi sù kÕt hîp gi÷a c¸c ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i bao quanh ¶nh h−ëng ®Õn cuéc sèng vµ chøc n¨ng cña mét c¸ thÓ hoÆc céng ®ång. M«i tr−êng bao gåm m«i tr−êng vËt lý (m«i tr−êng v« sinh) vµ m«i tr−êng h÷u sinh. M«i tr−êng vËt lý biÓu thÞ c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh− ®Þa chÊt, thæ nh−ìng, ®Þa h×nh, khÝ hËu, thêi tiÕt vµ th¶m häa, rñi ro. Nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy ¶nh h−ëng tíi m«i tr−êng h÷u sinh vµ ¶nh h−ëng qua l¹i víi nhau. VÝ dô nh− khÝ hËu ¶nh h−ëng tíi lo¹i ®Êt. M«i tr−êng h÷u sinh lµ c¸c thµnh phÇn sèng cña m«i tr−êng (c¸c sinh vËt kh¸c nhau trong hÖ sinh th¸i bao gåm c¸c c¸ thÓ cña cïng mét loµi hoÆc kh¸c loµi). B¶n chÊt cña m«i tr−êng vµ c¸c diÒu kiÖn cña nã rÊt cÇn thiÕt cho sù sèng. ThËm chÝ mét h¹t c¸t trªn bÒ mÆt cña mÆt tr¨ng còng cã m«i tr−êng riªng. Nã x¸c ®Þnh bøc x¹ nhËn ®−îc, nhiÖt ®é, ®é Èm hoÆc giã ®Èy h¹t c¸t bay ®i. Hµnh tinh Tr¸i ®Êt chÞu bøc x¹ mÆt trêi tíi bÒ mÆt tr¸i ®Êt phô thuéc vµo kho¶ng c¸ch vµ chuyÓn ®éng cña nã xung quanh mÆt trêi. §Æc tr−ng ®Æc biÖt cña Tr¸i ®Êt lµ do nhiÖt ®é thay ®æi trªn bÒ mÆt, n−íc cã thÓ thay ®æi tõ thÓ r¾n, láng sang thÓ khÝ. N−íc ë thÓ láng trªn bÒn mÆt Tr¸i ®Êt nhê träng lùc mµ ch¶y tõ n¬i ®Êt cao ®Õn n¬i ®Êt tròng. 9 Tr−êng §¹i häc Thñy lîi Hµ Néi- ViÖn nghiªn cøu thñy lùc Deltf
  14. Bµi gi¶ng Sinh th¸i biÓn vµ ven bê Sù thay ®æi trong m«i tr−êng cña Tr¸i ®Êt chñ yÕu ®−îc x¸c ®Þnh bëi sù biÕn ®æi n¨ng l−îng nhËn ®−îc tõ MÆt trêi ë nh÷ng vïng kh¸c nhau vµ bëi d¹ng h×nh häc vµ b¶n chÊt cña sù h×nh thµnh ®Þa chÊt. Bøc x¹ mÆt trêi cung cÊp n¨ng l−îng cho tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng sinh häc trªn tr¸i ®Êt. C©y xanh cã thÓ tËp trung n¨ng l−îng mÆt trêi trong sinh khèi nhê qu¸ tr×nh quang hîp. (H×nh vÏ 1-5) ¸nh s¸ng L¸ Th©n c©y Cuèng RÔ RÔ H×nh 1.5 : HÖ c¬ quan chÝnh cña thùc vËt Qua ®ã, c¸c ho¹t ®éng sinh häc trªn Tr¸i ®Êt bÞ h¹n chÕ bëi hiÖu xuÊt cña qu¸ tr×nh quang hîp vµ bøc x¹ tíi. Nh−ng c−êng ®é cña bøc x¹ còng quyÕt ®Þnh tr¹ng th¸i cña n−íc, cã nghÜa lµ khi nµo vµ ë ®©u qu¸ tr×nh quang hîp x¶y ra, sù ph©n bè bøc x¹ mÆt trêi quyÕt ®Þnh n−íc cã s½n ë d¹ng thÓ láng. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®Ò cËp trªn lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn m«i tr−êng cÇn thiÕt cho sù sèng trªn tr¸i ®Êt. 1.3.2 §Þa chÊt vµ ®Êt ®ai §Þa chÊt ë vïng bÊt kú ®−îc t¹o nªn bëi c¸c kiÓu d¹ng ®¸ kh¸c nhau, ®©y lµ mét qu¸ tr×nh rÊt l©u dµi vµ phøc t¹p, ®−îc thùc hiÖn bëi sù chuyÓn ®éng cña toµn lôc ®Þa ®−îc gäi lµ kiÕn t¹o ®Þa tÇng cïng víi ho¹t ®éng nh− nói löa. §Þa chÊt cña mét vïng cã ¶nh h−ëng ®Õn ®Þa h×nh cña ®Êt. C¸c thµnh phÇn v« c¬ cña ®Êt cã nguån gèc tõ ®¸ bÞ phong ho¸. C¸c kiÓu ®¸ cã s½n trong mét vïng cã thÓ t¹o ra ®Êt b»ng qu¸ tr×nh phong ho¸. §¸ bÞ vì ra thµnh nhiÒu m¶nh nhá do qu¸ tr×nh phong ho¸ ho¸ häc. Th«ng qua qu¸ tr×nh nµy, cacbon dioxyt hoµ tan vµo n−íc m−a t¹o ra mét axit nhÑ. Lo¹i axit nµy ph¶n øng víi bÒ mÆt ®¸. Nh÷ng quÆng kh¸c nhau nh− hydro cacbon s¾t vµ Magie,... lµ s¶n phÈm phong ho¸ c¸c lo¹i ®¸. Th«ng th−êng s¶n phÈm 10 Tr−êng §¹i häc Thñy lîi Hµ Néi- ViÖn nghiªn cøu thñy lùc Deltf
  15. Bµi gi¶ng Sinh th¸i biÓn vµ ven bê phong ho¸ cña ®¸ rÊt gÇn vÞ trÝ t¹o thµnh chóng, nh−ng nhiÒu tr−êng hîp s¶n phÈm phong ho¸ bÞ xãi mßn vµ dÞch chuyÓn do dßng ch¶y mÆt hoÆc giã ®−a tíi n¬i kh¸c. ë vïng nhiÖt ®íi, do vµo mïa kh« n−íc mÆt bèc h¬i, n−íc ngÇm cña tÇng s©u h¬n ®−îc rÔ c©y trång rót lªn vµ diÔn biÕn cña søc chøa n−íc, nªn cã sù tËp trung kho¸ng vËt vµ chóng thÊm xuèng vµo mïa m−a. KÕt qu¶ cña chÕ ®é phong ho¸ nµy t¹o ra mét vËt kho¸ng mµu h¬i ®á ®−îc gäi lµ ®¸ ong rÊt giµu dinh d−ìng vµ nghÌo mïn. Sù ph©n bè cña c¸c loµi thùc vËt th−êng gièng nhau mét c¸ch rÊt râ nÐt víi sù ph©n bè cña c¸c loµi ®¸ chÝnh. TÊt c¶ c¸c lo¹i ®Êt ®−îc t¹o thµnh tõ c¸c thµnh phÇn chÝnh gièng nhau. Chóng lµ nh÷ng h¹t kho¸ng cã kÝch th−íc, cÊu t¹o ho¸ häc kh¸c nhau, vµ chÊt h÷u c¬ ë c¸c giai ®o¹n ph©n huû kh¸c nhau. KÕt cÊu kho¸ng vËt cña ®Êt phô thuéc vµo lo¹i ®¸ bÞ phong ho¸ vµ bÞ xãi mßn nh− c¸t, bïn hoÆc sÐt. TÊt c¶ c¸c lo¹i ®Êt lµ sù trén lÉn cña c¸c h¹t cã kÝch th−íc kh¸c nhau s¾p xÕp t¨ng dÇn tõ ®¸ cuéi vµ h¹t lín råi ®Õn phï sa nhá h¬n ®Õn c¸c h¹t sÐt nhá. B¶ng 1-1 chØ ra hÖ thèng ph©n lo¹i ®Êt toµn cÇu cña UNESCO trong mèi quan hÖ víi c¸c loµi thùc vËt. B¶ng 1: HÖ thèng ph©n lo¹i ®Êt toµn cÇu cña UNESCO Nhãm ®Êt chÝnh Lo¹i ®Êt KiÒu thùc vËt §¸ ong (latosol) §Êt phong hãa mµu ®á Rõng nhiÖt ®íi Èm Margalite (®Êt nhiÖt ®íi ®en) Base rich black Seasonal tropical forest Desert soils Hot dry Desert Chernozem Dry organic black (with Grasslands (steppe) calcite) Chestnut soils Dry organic black or red- Grasslands (prairie) brown Grey-brown podzol (brown Grey-brown mull Deciduous forest earth) Pozol Grey banded mor Boreal conifer forest Peats Organic peat Bog Tundra soil or pozol (if well Organic on mineral base Tundra drained) (with permafrost) KiÓu ®Êt, khÝ hËu vµ thùc vËt cã mèi liªn hÖ víi nhau. Cã vµi hÖ thèng ph©n lo¹i ®−îc sö dông réng kh¾p thÕ giíi. ë qui m« toµn cÇu, khÝ hËu d−êng nh− yÕu tè quyÕt ®Þnh cÊu tróc ®Êt. §Æc ®iÓm quan träng nhÊt cña khÝ hËu lµ sù thay ®æi l−îng m−a vµ nhiÖt ®é. ViÖt Nam cã kho¶ng 333.000 km2 diÖn tÝch tù nhiªn, trong ®ã cã kho¶ng 70% diÖn tÝch ®åi nói, diÖn tÝch b»ng ph¼ng ë ViÖt Nam ph©n bè chñ yÕu ë ®ång b»ng S«ng Hång ë vïng miÒn b¾c vµ ®ång b»ng S«ng Cöu Long ë miÒn nam. (DiÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña ViÖt Nam cã kho¶ng 33 triÖu ha, trong ®ã cã 22 triÖu ha ®Êt ph¸t triÓn t¹i chç vµ 11 triÖu ha ®Êt båi tô). Tû lÖ ®Êt ®−îc sö dông nh− sau: - §Êt n«ng nghiÖp: 7 triÖu ha (chiÕm 21%) 11 Tr−êng §¹i häc Thñy lîi Hµ Néi- ViÖn nghiªn cøu thñy lùc Deltf
  16. Bµi gi¶ng Sinh th¸i biÓn vµ ven bê - §Êt l©m nghiÖp: 11,8 triÖu ha (chiÕm 35,7%) - §Êt chuyªn dông: 1,4 triÖu ha (chiÕm 4,2 %) - §Êt trèng, ®åi träc: 13 triÖu ha (chiÕm 39,1 %) Bªn c¹nh kiÓu d¹ng ®Þa chÊt vµ ®Êt ®· nªu ë trªn, ®Þa h×nh cßn ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ph©n bè c¸c sinh vËt (ngay c¶ nh÷ng thay ®æi rÊt nhá vÒ ®Þa h×nh). NhiÖt ®é gi¶m theo ®é cao ®Þa h×nh cã ¶nh h−ëng ®Õn sù ph©n bè cña c¸c loµi sinh vËt. ë nh÷ng lo¹i ®Êt sÐt nÆng trong rõng, nh÷ng chç thÊp tròng trong nÒn rõng trë thµnh ngËp óng sau m−a lín vµ ®«i khi lµm n−íc ®äng l¹i, trong khi ®ã ë b×a vµ ®Ønh c¸c d·y rõng th× l¹i t−¬ng ®èi kh«. §iÒu nµy dÉn ®Õn sù ph©n bè cña sinh vËt. 1.3.3. KhÝ hËu (nhiÖt ®é, ¸nh s¸ng, ®é Èm) NhiÖt ®é lµ nh©n tè m«i tr−êng rÊt quan träng. Nã ¶nh h−ëng ®Õn nhiÒu nh©n tè kh¸c cña mét tr−êng v« sinh vµ h÷u sinh, ®Æc biÖt nh− ¸nh s¸ng, ®é Èm. MÆt trêi lµ nguån ¸nh s¸ng vµ nhiÖt cho tr¸i ®Êt. Khi n¨ng l−îng ®i qua bÇu khÝ quyÓn, kho¶ng 20- 40% n¨ng l−îng bÞ hÊp thô bëi c¸c khÝ, bôi vµ h¬i n−íc trong khÝ quyÓn. Sù thay ®æi cña ¸nh s¸ng vµ nhiÖt ®é theo ®é cao rÊt phøc t¹p. ë xÝch ®¹o, ®é dµi ngµy, ®ªm hÇu nh− b»ng nhau trong c¶ n¨m, cßn ë vÜ ®é cao hay b¾c cùc, nam cùc th× ®iÒu kiÖn ¸nh s¸ng vµ nhiÖt ®é tõng mïa rÊt kh¸c biÖt vµ kh¾c nghiÖt. Trong mïa hÌ mÆt trêi kh«ng bao giê lÆn vµ tæng kh«ng gian chiÕu s¸ng ban ngµy trªn 24h, cao h¬n rÊt nhiÒu so víi ë vïng nhiÖt ®íi. Tuy nhiªn, trong nh÷ng th¸ng mïa ®«ng mÆt trêi rÊt khã mäc cao h¬n ®−êng ch©n trêi vµ tæng thêi gian chiÕu s¸ng rÊt thÊp. H×nh1-5: a) Sù biÕn ®æi cña nhiÖt ®é trong nh÷ng chu kú b¨ng gi¸ h¬n 400.000 n¨m tr−íc ®©y. b) M« t¶ s¬ l−îc sù ph¸t triÓn trong thêi kú b¨ng gi¸ t¹i vïng ®Êt hå Rogers. 12 Tr−êng §¹i häc Thñy lîi Hµ Néi- ViÖn nghiªn cøu thñy lùc Deltf
  17. Bµi gi¶ng Sinh th¸i biÓn vµ ven bê Chu k× nhiÖt ®é rÊt quan träng víi c¸c sinh vËt ngñ ®«ng hay hÌ. Trong sù dao ®éng chu k× nhiÖt ®é, mét sè sinh vËt c¸ biÖt sÏ bÞ t¸c ®éng nhiÒu nhÊt bëi sù kh¾c nghiÖt cña nãng g¾t hoÆc l¹nh gi¸. C¶ hai ®iÒu nµy ®Òu ¶nh h−ëng ®Õn nguån n−íc: Trong thêi gian l¹nh v× n−íc bÞ ®ãng b¨ng vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng sö dông; cßn trong thêi gian nãng g©y h¹n hoÆc bèc tho¸t h¬i qu¸ møc. Nh©n tè kh¸c cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn c©y trång lµ thêi kú sinh tr−ëng, c©y d−êng nh− kh«ng cã kh¶ n¨ng sinh tr−ëng ë nhiÖt ®é d−íi 00C vµ sinh tr−ëng chËm ch¹p ë nhiÖt ®é trªn ®iÓm ®«ng l¹nh. §é Èm vµ m−a còng lµ nh÷ng biÕn sè quan träng cu¶ khÝ hËu ®èi víi sinh vËt. 1.3.4 ChÊt dinh d−ìng C©y trång cÇn cung cÊp n¨ng l−îng ®Ó sinh tr−ëng vµ t¸i sinh, chóng còng cÇn thu nhËn nh÷ng nguyªn tè cÊu thµnh nªn chóng. Sù kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a sù chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng vµ chuyÓn ho¸ dinh d−ìng lµ m« h×nh chuyÓn ho¸ dinh d−ìng vÒ c¬ b¶n lµ vßng trßn hoÆc lµ cã chu kú cßn sù chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng vÒ c¬ b¶n lµ kh«ng ®Þnh h−íng. C¸c nguyªn tè cÊu thµnh phÇn tö mµ sinh vËt ®−îc t¹o thµnh kh«ng thÓ thay ®æi trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn trªn tr¸i ®Êt cho nªn chóng vÉn gi÷ nguyªn tÝnh chÊt khi c¸c phÇn tö chuyÓn tõ møc dinh d−ìng nµy sang møc dinh d−ìng kh¸c. Chóng cã thÓ quay vßng vµ lÆp ®i lÆp l¹i. C¸c chu tr×nh cacbon, nit¬ vµ photpho rÊt quan träng trong chu tr×nh dinh d−ìng. Chu tr×nh cacbon kh«ng ph¶i lóc nµo còng n»m trong chu tr×nh dinh d−ìng bëi v× nã kh«ng cÇn thiÕt ph¶i cã c¸c sinh vËt ph©n hñy. §ã lµ do sinh vËt quang hîp tù d−ìng thu nhËn cacbon tõ khÝ quyÓn d−íi d¹ng cacbon ®i«xit, trong khi ®ã c¸c sinh vËt th¶i cacbon trong qu¸ tr×nh h« hÊp. MÆc dï Nit¬ rÊt quan träng ®èi víi c¬ thÓ sèng nh−ng vÉn kh«ng thÓ ®Þnh l−îng chi tiÕt vÒ chu k× Nit¬. CÇn chó ý r»ng sù di chuyÓn cña N trong chu k× n¨m bÞ thiÕu hôt do N n»m l¹i trong bÇu khÝ quyÓn vµ trong ®¸. Trong khÝ quyÓn chøa kho¶ng 4.1021g vµ ®¸ kho¶ng 2.1023g. Chu tr×nh photpho kh«ng tu©n theo mét chu tr×nh nhÊt ®Þnh nµo. C©y trång thu nhËn photpho tõ ®Êt d−íi d¹ng H2PO4- (pH < 7) hoÆc chËm h¬n nh− (HP4-2) (pH > 7). §éng vËt thu nhËn photpho tõ c©y trång, nÕu chóng lµ loµi ¨n cá, hoÆc tõ nh÷ng ®éng vËt kh¸c nÕu chóng lµ loµi ¨n thÞt. X¸c ph©n huû tr¶ l¹i photpho cho ®Êt d¹ng photpho s¾t. Photpho rÊt kham hiÕm ë trong hÇu hÕt c¸c lo¹i ®Êt vµ n−íc. V× vËy, sinh vËt ch¾c ch¾n mÊt nhiÒu thêi gian ®Ó nhËn ®−îc nguyªn tö photpho. Dinh d−ìng cña c©y trång: Kh«ng gièng nh− ®éng vËt (lo¹i sinh vËt thu nhËn thøc ¨n tõ nh÷ng thø mµ nã ¨n ®−îc), c©y trång thu nhËn dinh d−ìng tõ ®Êt vµ m«i tr−êng. C©y trång cã kh¶ n¨ng t¹o ra tÊt c¶ c¸c ®¹i ph©n tö chÊt h÷u c¬ cÇn thiÕt b»ng c¸ch biÕn ®æi ®−êng mµ chóng t¹o thµnh trong qu¸ tr×nh quang hîp cã sö dông ¸nh s¸ng mÆt trêi nh− nguån n¨ng l−îng. Tuy nhiªn, c©y trång hót c¸c kho¸ng chÊt th«ng qua hÖ thèng rÔ ®Ó tiªu thô. 13 Tr−êng §¹i häc Thñy lîi Hµ Néi- ViÖn nghiªn cøu thñy lùc Deltf
  18. Bµi gi¶ng Sinh th¸i biÓn vµ ven bê ChÕ ®é dinh d−ìng c©n b»ng Cacbon, hy®r« vµ «xy ®−îc hót tõ ®Êt vµ lµ nh÷ng chÊt dinh d−ìng ®a l−îng s¬ cÊp. Canxy, magiª vµ l−u huúnh lµ dinh d−ìng ®a l−îng thø cÊp cÇn Ýt h¬n. Dinh d−ìng vi l−îng, cÇn rÊt Ýt vµ ®«i khi ®éc h¹i ë khèi l−îng lín. Chóng bao gåm: s¾t, mangan, ®ång, ch×, bo vµ clo. Ph©n bãn hoµn h¶o cã thÓ cung cÊp c¶ ba lo¹i dinh d−ìng s¬ cÊp, thø cÊp vµ vi l−îng. Nh·n hiÖu cña ph©n bãn sÏ liÖt kª c¸c sè, ch¼ng h¹n 5-10-5 thÓ hiÖn tû lÖ % träng l−îng cña dinh d−ìng ®a l−îng s¬ cÊp. Vai trß cña ®Êt §Êt bÞ phong ho¸, ®¸ vµ m¶nh vôn kho¸ng chÊt bÞ ph©n huû hoµ lÉn vµo kh«ng khÝ vµ n−íc. §Êt mµu mì chøa c¸c lo¹i dinh d−ìng ë d¹ng dÔ sö dông mµ c©y trång cÇn ph¶i cã ®Ó sinh tr−ëng. RÔ c©y ho¹t ®éng nh− nh÷ng c«ng nh©n má di chuyÓn trong ®Êt vµ mang nh÷ng kho¸ng chÊt cÇn thiÕt vµo bé rÔ. C©y trång tiªu thô c¸c kho¸ng chÊt nµy vµo: - C¸c thµnh phÇn cÊu t¹o thµnh cacbon hydrit vµ pr«tit - C¸c phÇn tö chÊt h÷u c¬ sö dông trong qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt, ch¼ng h¹n nh− magie trong chÊt diÖp lôc. - C¸c ho¹t ho¸ Enzim nh− kali, mµ ho¹t ho¸ cã thÓ so enzim. - Duy tr× c©n b»ng thÈm thÊu. Mycorrhizae, vi khuÈn vµ kho¸ng chÊt Mycorrhizae h×nh thµnhkhi nÊm (nÊm ®¶m hoÆc zygomyefe) b¸m xung quanh hoÆc vµo trong rÔ c©y vµ t¹o thµnh mèi quan hÖ céng sinh. Fungal hyphac hót kho¸ng chÊt tõ ®Êt vµ th«ng qua chóng lªn rÔ c©y trång cßn nÊm thu nhËn hydrat cacbon tõ c©y trång. C©y trång cÇn nit¬ cho nhiÒu phÇn tö sinh häc quan träng bao gåm h¹t nh©n vµ protein. MÆc dï kho¶ng 70% bÇu khÝ quyÓn chøa dinitrogen (N2), c©y trång vÉn kh«ng thÓ sö dông trùc tiÕp ®−îc. Tuy nhiªn, mét vµi vi khuÈn ®Æc biÖt (cã trong mét vµi lo¹i thùc vËt) cã thÓ nhËn dinitrogen (N2) tõ bÇu khÝ quyÓn vµ biÕn ®æi nã sang d¹ng nit¬ mµ c©y trång cã thÓ tiªu thô vµ hÊp thô ®−îc. NhiÒu c©y trång cã mèi quan hÖ céng sinh víi vi khuÈn sèng trong rÔ cña chóng: Nit¬ h÷u c¬ nh− thuª kho¶ng trèng ®Ó sinh sèng. Nh÷ng c©y trång nµy cã khuynh h−íng cã c¸c m¾t rÔ (Called Mycorrhizae) ë ®ã vi khuÈn cè ®Þnh nit¬ sinh sèng. M«i tr−êng h÷u sinh M«i tr−êng vµ biÓu hiÖn gen Lo¹i hiÖn t−îng sinh häc lu«n bÞ ¶nh h−ëng bëi ®iÒu kiÖn m«i tr−êng cña chóng. MÌo Th¸i Lan mµu tèi h¬n ë c¸c chi, do nhiÖt ®é lµm ¶nh h−ëng ®Õn sù biÓu hiÖn cña lo¹i gen. Sù biÓu hiÖn cña lo¹i sinh häc lµ kÕt qu¶ t−¬ng t¸c gi÷a gen vµ m«i tr−êng. MÌo Th¸i Lan vµ thá Himalaya, c¶ hai loµi ®éng vËt nµy ®Òu cã viÒn mÇu ®Ëm ë c¸c 14 Tr−êng §¹i häc Thñy lîi Hµ Néi- ViÖn nghiªn cøu thñy lùc Deltf
  19. Bµi gi¶ng Sinh th¸i biÓn vµ ven bê chi. §©y lµ do kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh s¾c tè chØ cã thÓ thùc hiÖn ®−îc ë nhiÖt ®é tho¸ng h¬n cña c¸c chi ®ã. M«i tr−êng quyÕt ®Þnh kiÓu biÓu hiÖn lo¹i sinh häc. H×nh 1.7 : TuÇn léc Caribu, mét loµi ®éng vËt sèng ë l·nh nguyªn H×nh 1.8 : Rõng m−a «n ®íi ë Oa-sing-t¬n. Chó ý ®Õn mËt ®é cña c©y. 1.4 N¬i sèng 1.4.1. Sinh th¸i häc c¸ thÓ Sinh th¸i häc c¸ thÓ nghiªn cøu vÒ sinh th¸i, tËp trung vµo c¸c loµi riªng biÖt. Hiªn nay −íc tÝnh cã kho¶ng 3 ®Õn 4 triÖu c¸c loµi tån t¹i trªn mÆt ®Êt. ChØ cã rÊt Ýt trong sè chóng ®· ®−îc nghiªn cøu ®Çy ®ñ ®Ó chóng ta hiÓu kü vÒ sinh th¸i häc c¸ thÓ cña chóng. Sinh th¸i häc c¸ thÓ cña c©y d−¬ng xØ diÒu h©u lµ mét loµi ®iÓn h×nh v× nã lµ mét trong nh÷ng thùc vËt thµnh c«ng nhÊt trªn thÕ giíi. Nã mäc trªn hÇu hÕt c¸c lôc ®Þa ngo¹i trõ Antarctica. D−¬ng xØ diÒu h©u lµ mét loµi thÝch hîp cho nghiªn cøu sinh th¸i häc c¸ thÓ. HÇu hÕt c©y d−¬ng xØ diÒu h©u cã chÊt sinh ung th−, nã cã thÓ lµ nguyªn nh©n g©y ung th− ë ®éng vËt khi ¨n ph¶i chóng. Chóng th−êng xuyªn bÞ h¹n chÕ bëi ®é Èm, vïng r©m m¸t vµ kh«ng lan réng ra xa. 15 Tr−êng §¹i häc Thñy lîi Hµ Néi- ViÖn nghiªn cøu thñy lùc Deltf
  20. Bµi gi¶ng Sinh th¸i biÓn vµ ven bê 1.4.2 Quan hÖ gi÷a c¸c ®iÒu kiÖn m«i truêng vµ sù ph©n bè c¸c loµi C¸c ®iÒu kiÖn m«i tr−êng (nh− nhiÖt ®é, ¸nh s¸ng, ®é Èm, ®Êt, n−íc vµ ®Þa h×nh) rÊt quan träng ®èi víi c¸c loµi vµ ®Õn sù ph©n bè cña chóng. Mçi mét loµi cã ph¶n øng ®Æc thï tíi c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr−êng v« sinh víi gi¸ trÞ tèi −u vµ søc chÞu ®ùng riªng. Nãi chung mét loµi sÏ sèng trong vïng mµ nh÷ng ®iÒu kiÖn m«i tr−êng lµ tèi −u (hoÆc d−íi ®iÓm cùc thuËn) ®èi víi nã. §é mÆn H×nh 1-9: Ph¶n øng cña c¸c loµi ®éng vËt ®¸y kh¸c nhau víi ®é mÆn H×nh 1.10 : Tæng hîp t−¬ng t¸c gi÷a mét sinh vËt vµ c¸c thµnh vËt v« sinh vµ h÷u sinh cña m«i tr−êng xung quanh. 16 Tr−êng §¹i häc Thñy lîi Hµ Néi- ViÖn nghiªn cøu thñy lùc Deltf
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2