Bài giảng Tiền lâm sàng về kỹ năng lâm sàng - Chương 7: Kỹ năng hỏi khám lâm sàng và các thủ thuật cơ bản về thận - tiết niệu

B Ộ<br /> T R Ư Ờ N G<br /> <br /> G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O<br /> Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A<br /> <br /> Y<br /> <br /> CHƯƠNG 7<br /> KỸ NĂNG HỎI-KHÁM LÂM SÀNG &<br /> CÁC THỦ THUẬT CƠ BẢN VỀ THẬN-TIẾT NIỆU<br /> Mục tiêu: Sau khi học xong bài này sinh viên có khả năng:<br /> 1. Khai thác được triệu chứng cơ năng thường gặp của bệnh l{ hệ tiết niệu<br /> 2. Thực hiện đúng các bước trong thăm khám thực thể hệ tiết niệu<br /> 3. Biết một số qui trình, kỹ năng, thủ thuật cơ bản của chuyên ngành tiết niệu<br /> Nội dung<br /> 7.1 Kỹ năng hỏi & khám chuyên khoa tiết niệu<br /> 7.1.1 Các bước trong hỏi bệnh & khai thác<br /> tiền sử-bệnh sử tiết niệu<br /> 7.1.2 Các bước trong thăm khám thực thể<br /> hệ tiết niệu<br /> 7.2 Các thủ thuật, kỹ năng lâm sàng cơ bản về<br /> tiết niệu<br /> 7.2.1 Thủ thuật đặt sonde niệu đạo-bàng<br /> quang<br /> 7.2.2 Thủ thuật chọc hút nước tiểu trên<br /> xương mu<br /> 7.2.3 Các qui trình kỹ thuật chuyên ngành<br /> tiết niệu<br /> BÀI GiẢNG TIỀN LÂM SÀNG VỀ CÁC KỸ NĂNG LÂM SÀNG - ĐÀO TẠO BÁC SĨ Y KHOA – GiẢNG VIÊN: THẠC SĨ BS NGUYỄN PHÚC HỌC – PHÓ TRƯỞNG KHOA Y / ĐẠI HỌC DUY TÂN (DTU)<br /> <br /> 7.1 Kỹ năng hỏi & khám chuyên khoa Tiết niệu<br /> 7.1.1 Cách tiếp cận, khai thác & đặt câu hỏi trong khám Tiết niệu<br /> Để có cách tiếp cận có hệ thống, đảm bảo không bỏ lỡ bất kz thông tin quan<br /> trọng nào. Qui trình với các bước dưới đây cung cấp một khuôn khổ để sinh<br /> viên/bác sĩ có cách tiếp cận, khai thác & đặt câu hỏi để đạt được một bệnh<br /> sử tiết niệu tương đối đầy đủ & toàn diện.<br /> Giới thiệu (introduction)<br /> ‒ Tự giới thiệu - tên / vai trò<br /> ‒ Xác nhận chi tiết về bệnh nhân - tên / tuổi (DOB- Date Of Birth)<br /> ‒ Giải thích nhu cầu phải có một bệnh sử - Nhận được sự đồng {<br /> ‒ Đảm bảo bệnh nhân được thoải mái<br /> Trình bày diễn biến của bệnh sử (history of presenting complaint)<br /> ‒ Điều quan trọng là sử dụng câu hỏi mở để gợi ra vấn đề phàn nàn, khiếu<br /> nại, than phiền của bệnh nhân.<br /> + "Vậy hôm nay bác thấy gì nào?"<br /> + ‘’Từ qua đến giờ chị thấy khó chịu ra sao?’’<br /> ‒ Cho phép bệnh nhân đủ thời gian trả lời, cố gắng không làm gián đoạn<br /> hoặc hướng cuộc trò chuyện.<br /> ‒ Tạo điều kiện thuận lợi cho bệnh nhân mở rộng sự than phiền, phàn nàn<br /> & kể lại các triệu chứng bệnh hiện tại của họ nếu cần.<br /> 2<br /> + "Vâng, vậy hãy cho tôi biết thêm về điều đó" ?<br /> <br /> Các triệu chứng tiết niệu chính: Hỏi về các điểm sau đây: (TK tài liệu 6)<br /> ‒ Rối loan tiểu tiện (Dysuria)<br /> ‒ Vô niệu<br /> ‒ Tiểu nhiều/Tiểu ít (Poor urinary stream)<br /> ‒ Đái buốt/đái rắt/bí đái<br /> ‒ Tiểu máu(Haematuria)<br /> ‒ Tiểu ngập ngừng và đái láu (Hesitancy and terminal dribbling)<br /> ‒ Tiểu đêm (Nocturia)<br /> ‒ Tiểu không kiềm chế (Urinary incontinence)<br /> ‒ Sốt/Tiểu khó (Fevers/Rigorsce) - gợi { nhiễm trùng / nhiễm trùng niệu đạo<br /> ‒ Buồn nôn/nôn (Nausea / Vomiting) - thường liên quan đến viêm thận<br /> Tiểu nhiều<br /> ‒ Bình thường mỗi người đái mỗi ngày từ 1,2 – 1,7 lít nếu là đàn ông; 1,1 1,5 lít nếu là đàn bà.<br /> ‒ Khi đái trên 2 lít mỗi ngày với điều kiện: nghỉ ngơi trên giường với lượng<br /> nước đưa vào trong 24 giờ không nhiều quá (trung bình 1,5 lít không dùng<br /> các thuốc lợi tiểu, ăn bình thường) là đái nhiều.<br /> Đái ít & vô niệu<br /> ‒ Đái ít: lượng nước tiểu 24 giờ được từ 300 – 500ml.<br /> ‒ Vô niệu: không có nước tiểu trong bàng quang khi thông đái, hoặc nước<br /> tiểu 24 giờ thấp dưới 300ml. hậu quả nguy hiểm của nó là tăng nitơ máu<br /> và rối loạn thăng bằng nước, điện giải, kiềm toan. Cần phải chống lại<br /> 3<br /> nguy cơ này một cách tích cực.<br /> <br /> Đái buốt, đái rắt & bí đái<br /> ‒ Đái buốt: Là cảm giác đau ở niệu đạo, bàng quang, mỗi khi đi tiểu. Vì co<br /> buốt nên người bệnh không giám đái mạnh thành tia mà chỉ thành từng<br /> giọt rơi xuống đầu ngón chân. Ở trẻ em, mỗi khi đái phải kêu khóc nhăn<br /> nhó, và thường phải xoa quy đầu ở trong lòng hai bàn tay.<br /> ‒ Đái rắt: Là tình trạng đi đái nhiều lần trong một ngày. Mỗi lần số lượng<br /> nước tiểu rất ít, mỗi khi chỉ có vài giọt hoặc không có giọt nào. Người<br /> bệnh mới đi đái xong lại muốn đi nữa. Mỗi lần đi tiểu có cảm giác khó đi.<br /> ‒ Bí đái: Khi bí đái, thận vẫn làm việc được, bàng quang đầy nước tiểu<br /> nhưng người bệnh không đi đái được. Khác hẳn với vô niệu, người bệnh<br /> không đi đái vì thận không lọc được nước tiểu, bàng quang trống rỗng.<br /> Nếu có bất kz triệu chứng nào trên, hãy tìm hiểu thêm chi tiết:<br /> ‒ Khi nào triệu chứng bắt đầu? / Khởi phát cấp tính hoặc dần dần?<br /> ‒ Thời lượng - Phút / giờ / ngày / tuần / tháng / năm<br /> ‒ Mức độ nghiêm trọng - nghĩa là nếu triệu chứng là tần suất - bao nhiêu<br /> lần trong ngày?<br /> ‒ Diễn tiễn - triệu chứng có xấu đi, cải thiện, hoặc tiếp tục dao động?<br /> ‒ Không liên tục hoặc liên tục? - Triệu chứng có luôn hiện diện hay không?<br /> ‒ Các yếu tố kích thích - Có bất kz triệu chứng rõ ràng nào gây ra ?<br /> ‒ Các yếu tố làm giảm - Có bất cứ điều gì để cải thiện các triệu chứng?<br /> ‒ Các đợt trước - Bệnh nhân có trải qua các triệu chứng này trước đây<br /> không?.<br /> 4<br /> <br /> Tiền sử bệnh đã mắc (past medical history)<br /> ‒ Bệnh tiết niệu:<br /> +<br /> <br /> Nhiễm trùng đường tiểu định kz (UTIs)<br /> <br /> +<br /> <br /> Không kiềm chế - sự căng thẳng /kiềm chế không tự chủ về chức năng<br /> <br /> +<br /> <br /> Các vấn đề tuyến tiền liệt - ung thư / u tuyến tiền liệt lành tính<br /> <br /> +<br /> <br /> Bệnh thận - viêm thận / sỏi thận / suy thận mạn tính<br /> <br /> ‒ Các điều kiện y tế khác - ví dụ như bệnh tiểu đường có xu hướng nhiễm UTI<br /> ‒ Lịch sử phẫu thuật phẫu thuật bàng quang / phẫu thuật thận<br /> ‒ Nhập viện cấp tính? - khi nào và tại sao?<br /> <br /> Tiền sử dùng thuốc (drug history)<br /> ‒ Thuốc kê đơn có liên quan:<br /> +<br /> +<br /> <br /> Chẹn alpha - thường được sử dụng trong sự phì đại tuyến tiền liệt<br /> <br /> +<br /> <br /> Các chất độc thận - ví dụ như chất ức chế ACE<br /> <br /> +<br /> ‒<br /> <br /> Thuốc lợi tiểu - có thể góp phần mất ngủ ban đêm / mất kiểm soát<br /> <br /> Kháng sinh - người có UTI tái phát thường dùng kháng sinh dự phòng<br /> <br /> Các loại thuốc thường dùng - NSAIDS<br /> <br /> ‒ Thuôc thảo dược<br /> ‒ Các thuốc gây dị ứng?<br /> <br />