Bài giảng Tuyến yên - ThS.BS. Nguyễn Phúc Hậu

Chia sẻ: Sơn Nam | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:133

Thêm vào BST

Báo xấu

77
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Tuyến yên do ThS.BS. Nguyễn Phúc Hậu biên soạn cung cấp cho người học những hình ảnh về tuyến yên, đặc điểm, chức năng của tuyến yên, chức năng của các hormon giải phóng và ức chế, hormon phát triển cơ thể,... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Tuyến yên - ThS.BS. Nguyễn Phúc Hậu

SINH LYÙ SINH SAÛN Ths. Bs. Nguyễn Phuùc Hậu Phoù Chuû Nhieäm BM Sinh lyù hoïc ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC TP HCM
ÑAÏI CÖÔNG VEÀ HEÄ SINH SAÛN
Söï khaùc bieät giöõa ñöïc vaø caùi laø tuøy thuoäc moät nhieãm saéc theå (nhieãm saéc theå Y) Vaø moät caëp caáu truùc noäi tieát laø tinh hoaøn ôû gioáng ñöïc- buoàng tröùng ôû gioáng caùi. Thôøi kyø baøo thai, söï bieät hoùa tuyeán sinh saûn nguyeân thuûy* (primitive gonads) thaønh tinh hoaøn hay buoàng tröùng laø do yeáu toá di truyeàn quyeát ñònh.
Tinh hoaøn sau khi hình thaønh -> bieät hoùa ra cô quan sinh saûn nam (nhö oáng daãn tinh, maøo tinh,...). Neáu khoâng coù tinh hoaøn, cô quan sinh saûn nöõ seõ hình thaønh. ÔÛ caû hai phaùi, tuyeán sinh saûn* (gonads) coù hai chöùc naêng: Chöùc naêng saûn xuaát giao töû vaø chöùc naêng baøi tieát caùc hormon phaùi tính.
Androgen laø caùc hormon steroit coù taùc ñoäng nam hoùa Estrogen laø caùc hormon coù taùc duïng laøm nöõ hoùa. Caùc hormon naøy bình thöôøng ñeàu hieän dieän ôû caû hai phaùi. Tinh hoaøn laø nôi baøi tieát raát nhieàu androgen, chuû yeáu laø testosteron, nhöng tinh hoaøn cuõng saûn xuaát moät ít estrogen. Buoàng tröùng laø nôi saûn xuaát raát nhieàu estrogen vaø moät ít testosteron
Androgen cuõng ñöôïc baøi tieát ôû voû thöôïng thaän cuûa caû 2 phaùi vaø moät soá androgen naøy ñöôïc bieán ñoåi thaønh estrogen ôû moâ môõ vaø caùc moâ khaùc. Buoàng tröùng coøn baøi tieát progesteron, relaxin Progesteron coù taùc duïng chuaån bò töû cung tieáp nhaän baøo thai. Ñaëc bieät trong thôøi kyø coù thai, buoàng tröùng coøn baøi tieát moät hormon polypeptit laø relaxin coù taùc duïng laøm meàm daây chaèng khôùp xöông mu vaø coå töû cung.
ÔÛ caû 2 phaùi, tuyeán sinh saûn coøn baøi tieát nhöõng hormon polypeptit khaùc trong ñoù coù inhibin. Ñaây laø moät polypeptit taùc duïng öùc cheá baøi tieát FSH. Chöùc naêng baøi tieát vaø taïo giao töû cuûa tuyeán sinh saûn tuøy thuoäc vaøo söï baøi tieát gonadotropin cuûa tieàn yeân. Gonadotropin laø töø goïi chung cho hai hormon laø FSH vaø LH.
Caùc hormon phaùi tính vaø inhibin coù taùc duïng ñieàu hoøa ngöôïc, öùc cheá baøi tieát gonadotropin. Phaùi nam, söï baøi tieát gonadotropin khoâng coù tính chu kyø coøn ôû Phaùi nöõ sau daäy thì, caùc hormon naøy ñöôïc baøi tieát tuaàn töï vaø nhö theá taïo ra chu kyø kinh nguyeät, söï mang thai vaø taïo söõa.
Söï bieät hoùa vaø phaùt trieån cô quan sinh saûn ôû baøo thai Nhieãm saéc theå phaùi tính  Phaùi tính ñöôïc quyeát ñònh veà maët di truyeàn bôûi 2 nhieãm saéc theå goïi laø nhieãm saéc theå phaùi tính (sex chromosomes).  Caùc nhieãm saéc theå coøn laïi ñöôïc goïi laø nhieãm saéc theå cô theå ÔÛ ngöôøi nhieãm saéc theå phaùi tính ñöôïc goïi laø nhieãm saéc theå X vaø Y.  Nhieãm saéc theå Y laø ñieàu kieän caàn vaø ñuû ñeå taïo ra tinh hoaøn.
Chæ coù moät vuøng nhoû treân nhaùnh ngaén cuûa nhieãm saéc theå Y laø quyeát ñònh söï hình thaønh tinh hoaøn. Vuøng naøy ñöôïc goïi laø SDY (sex determining of the Y chromosome - vuøng quyeát ñònh phaùi tính cuûa NST Y) Chöùa moät loaït caùc gen caàn ñeå bieät hoùa tinh hoaøn, trong ñoù bao goàm gen taïo ra chaát MIS (Mullerian inhibiting substance)
Nhieãm saéc theå Y coù kích thöôùc nhoû hôn nhieãm saéc theå X. Vì vaäy coù giaû thuyeát cho raèng tinh truøng Y nheï hôn tinh truøng X neân “bôi” nhanh hôn trong ñöôøng sinh saûn ngöôøi phuï nöõ vaø ñeán tröùng tröôùc. Ñieàu ñoù giaûi thích taïi sao daân soá loaøi ngöôøi coù phaùi nam hôi nhieàu hôn phaùi nöõ.
Söï hình thaønh tuyeán sinh saûn (tinh hoaøn hay buoàng tröùng) Trong baøo thai, söï phaùt trieån cuûa tuyeán sinh saûn baét ñaàu baèng söï xuaát hieän 2 gôø sinh saûn (genital ridge) ôû gaàn tuyeán thöôïng thaän. Ñaây laø 2 tuyeán sinh saûn nguyeân thuûy daàn daàn phaùt trieån thaønh moät vuøng voû caáp 2 vaø moät vuøng tuûy caáp 2 Khi baøo thai ñöôïc 6 tuaàn tuoåi, caáu truùc naøy ôû caû 2 phaùi ñeàu gioáng nhau.
Ñeán tuaàn thöù 7, 8, baøo thai ñöôïc di truyeàn laø nam (genetic male) thì phaàn tuûy seõ phaùt trieån thaønh tinh hoaøn coøn phaàn voû seõ thoaùi trieån. Luùc naøy teá baøo Leydig vaø teá baøo Sertoli tieát ra testosteron vaø chaát öùc cheá oáng Muller (Mullerian inhibiting substance, MIS). Baøo thai di truyeàn laø nam, sau khi tinh hoaøn hình thaønh, teá baøo Leydig seõ baøi tieát testosteron coøn teá baøo Sertoli baøi tieát MIS MIS laøm teo oáng Muller baèng cô cheá apoptosis coøn testosteron laøm oáng Wolf phaùt trieån thaønh maøo tinh vaø oáng daãn tinh. Neáu baøo thai ñöôïc di truyeàn laø nöõ thì phaàn voû seõ phaùt trieån thaønh buoàng tröùng coøn phaàn tuûy seõ thoaùi trieån.
Söï bieät hoaù tuyeán sinh saûn
Tuaàn thöù baûy, baøo thai coù caùc ñöôøng sinh saûn (genital ducts) cuûa caû nöõ laãn nam laø oáng Muller vaø oáng Wolf. Ñaây laø nhöõng oáng sinh saûn nguyeân thuûy. ÔÛ baøo thai nöõ heä thoáng oáng Muller seõ phaùt trieån thaønh oáng daãn tröùng vaø töû cung. Coøn ôû baøo thai nam oáng Wolf seõ phaùt trieån thaønh maøo tinh vaø oáng daãn tinh.
Cô quan sinh saûn ngoaøi Ñeán tuaàn thöù 8 caùc cô quan naøy cuûa caû 2 phaùi ñeàu gioáng nhau Sau ñoù khe sinh nieäu (urogenital slit) bieán maát, hình thaønh neân cô quan sinh saûn ngoaøi cuûa phaùi nam, Hay khe sinh nieäu vaãn coøn taïo neân cô quan sinh saûn ngoaøi cuûa phaùi nöõ.
Söï bieät hoaù cô quan Sinh Duïc ngoaøi
Taùc nhaân khôûi phaùt hieän töôïng daäy thì Tuyeán sinh saûn cuûa treû con vaãn coù khaû naêng ñaùp öùng vôùi gonadotropin. Tuyeán yeân cuûa chuùng cuõng coù chöùa caùc hormon naøy. Vaø vuøng döôùi ñoài cuõng coù GnRH. Tuy nhieân khoâng hieåu sao vaøo giai ñoaïn naøy tuyeán yeân khoâng baøi tieát gonadotropin.
ÔÛ khæ con neáu chích lieân tieáp GnRH ñeå taïo nhöõng xung noàng ñoä trong maùu (pulsatile injection) kinh nguyeät seõ xuaát hieän. Ngoaøi ra nhaän thaáy ôû baøo thai, GnRH ñöôïc baøi tieát döôùi daïng xung. Vaäy töø luùc môùi sinh cho ñeán luùc daäy thì, coù moät cô cheá thaàn kinh ngaên khoâng cho GnRH baøi tieát döôùi daïng xung nhö ôû ngöôøi lôùn.
Tuoåi daäy thì khoâng coù tính coá ñònh. ÔÛ chaâu AÂu vaø Hoa Kyø, ngöôøi ta nhaän thaáy trong voøng 175 naêm qua tuoåi daäy thì ñang giaûm ñi vôùi toác ñoä 1-3 thaùng trong moãi 10 naêm. Tuoåi daäy thì cuûa phaùi nöõ laø 8 –13 vaø ôû phaùi nam laø 9 –14 tuoåi.