Bài viết: Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức

CHƯƠNG I : TỔNG QUAN VỀ <br /> NGUỒN VỐN HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN CHÍNH THỨC<br /> <br /> <br /> 1.1. NGUỒN VỐN HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN CHÍNH THỨC (ODA)<br /> <br /> 1.1.1 Đặt vấn đề <br /> <br /> Vốn  ODA  là  một  phần  của  nguồn  tài  chính chính  thức  mà  Chính  phủ  các  nước <br /> phát triển và các tổ chức đa phương dành cho các nước đang phát triển nhằm hỗ trợ <br /> phát triển kinh tế và phúc lợi xã hội các quốc gia này. Vốn ODA bao gồm tất cả các <br /> khoản viện  trợ  không  hoàn  lại,  có  hoàn  lại  và  vay  ưu  đãi;  trong  đó  phần  viện  trợ <br /> không  hoàn lại  và  các  yếu  tố  ưu  đãi  khác  chiếm  ít  nhất  25%  vốn  cung  ứng.  Nhiều <br /> quốc gia đã thu hút, vận động và sử dụng vốn ODA khá hiệu quả. Song không ít quốc <br /> gia lại là bài học không thành công về quản lý vốn ODA. Hơn 15 năm qua, Việt Nam <br /> đã có được những thành công đáng kể trong lĩnh vực này, nhưng đồng thời cũng nổi <br /> lên nhiều bất cập đòi hỏi Chính phủ và Quốc hội phải quan tâm đúng mức.<br /> <br /> 1.1.2. Định nghĩa ODA<br /> <br /> ODA, là chữ viết tắt của cụm từ  “Official Development Assistance”, được OECD <br /> coi  là   nguồn   tài  chính   do  các   cơ   quan  chính  thức   (chính  quyền  nhà   nước   hay  địa <br /> phương) của một nước viện trợ  cho các nước đang phát triển và các tổ  chức nhằm  <br /> thúc đẩy phát triển kinh tế và phúc lợi của các nước.<br /> <br /> Điều 1 trong nghị định 131/2006/NĐ­CP ngày 09 tháng 11 năm 2006 của chính phủ <br /> có nêu rõ: Hỗ trợ phát triển chính thức là hoạt động hợp tác phát triển giữa Nhà nước <br /> hoặc Chính phủ  nước Cộng hòa xã hội chủ  nghĩa Việt Nam với nhà tài trợ  là chính <br /> phủ nước ngoài, các tổ chức tài trợ song phương và các tổ chức liên quốc gia hoặc liên <br /> chính phủ.<br /> <br /> 1.1.3. Các hình thức cung cấp ODA bao gồm:<br /> <br /> ODA không hoàn lại: là hình thức cung cấp ODA không phải hoàn trả  lại cho <br /> nhà tài trợ. Viện trợ không hoàn lại thường được thực hiện dưới các dạng như <br /> hỗ trợ kỹ thuật, viện trợ nhân đạo bằng hiện vật…;<br /> <br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 1<br />  ODA vay ưu đãi (hay còn gọi là tín dụng ưu đãi): là khoản vay với các điều kiện  <br /> ưu đãi về lãi suất, thời gian ân hạn và thời gian trả nợ, bảo đảm “yếu tố  không <br /> hoàn lại” (còn gọi là “thành tố hỗ trợ”) đạt ít nhất 35% đối với các khoản vay có  <br /> ràng buộc và 25% đối với các khoản vay không ràng buộc;<br /> ODA vay hỗn hợp: là các khoản viện trợ không hoàn lại hoặc các khoản vay ưu  <br /> đãi được cung cấp đồng thời với các khoản tín dụng thương mại, nhưng tính <br /> chung lại có “yếu tố  không hoàn lại” đạt ít nhất 35% đối với các khoản vay có <br /> ràng buộc và 25% đối với các khoản vay không ràng buộc.<br /> <br /> 1.1.4. Các phương thức cơ bản cung cấp ODA gồm có:<br /> <br /> Hỗ trợ dự án;<br /> Hỗ trợ ngành; <br /> Hỗ trợ chương trình;<br /> Hỗ trợ ngân sách.<br /> <br /> 1.1.5. Các nguồn cung cấp ODA<br /> <br /> ­ ODA song phương : là các khoản viện trợ  trực tiếp từ  nước này đến nước kia  <br /> thông qua hiệp định được ký kết giữa hai chính phủ. <br /> <br /> ­ ODA đa phương : là viện trợ  chính thức của một tổ  chức quốc tế (IMF, WB,…)  <br /> hay tổ chức khu vực (ADB, EU,…) hoặc của một chính phủ của một nước dành cho chính <br /> phủ của một nước nào đó, nhưng có thể được thực hiện thông qua các tổ chức đa phương  <br /> như UNDP (Chương trình Phát triển Liên Hiệp Quốc), UNICEF (Quỹ nhi đồng Liên Hiệp <br /> Quốc), …<br /> <br /> * Các tổ chức tài chính quốc tế cung cấp ODA chủ yếu : <br /> <br /> ­ Ngân hàng thế giới (WB) <br /> <br /> ­ Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF)<br /> <br /> ­ Ngân hàng phát triển châu Á (ADB)<br /> <br /> 1.2 VAI TRÒ CỦA ODA ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ<br /> <br /> 1.2.1 Những mặt tích cực<br /> <br /> Tầm quan trọng của ODA đối với các nước đang và kém phát triển là điều không <br /> thể  phủ  nhận. Điều này được thể  hiện rõ qua những thành công mà các nước tiếp  <br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 2<br />  nhận ODA đã đạt được. Cụ thể như sau:<br /> <br /> 1.2.1.1 Nhu cầu vốn ODA cho đầu tư phát triển kinh tế <br /> <br /> Trong khi các nước đang phát triển đa phần là trong tình trạng thiếu vốn trầm  <br /> trọng nên thông qua ODA song phương có thêm vốn để  phục vụ  cho quá trình phát  <br /> triển kinh tế xã hội. <br /> <br /> Tạo điều kiện để các nước tiếp nhận có thể vay thêm vốn của các tổ chức quốc  <br /> tế, thực hiện việc thanh toán nợ tới hạn qua sự giúp đỡ của ODA.<br /> <br /> ODA giúp các doanh nghiệp nhỏ trong nước có thêm vốn, tạo điều kiện nâng cao <br /> hiệu quả đầu tư cho sản xuất kinh doanh, dần dần mở rộng quy mô doanh nghiệp.<br /> <br /> Ngoài ODA còn giúp các nước nhận viện trợ có cơ  hội để  nhập khẩu máy móc  <br /> thiết bị cần thiết cho quá trình công nghiệp hoá ­ hiện đại hoá đất nước, từ các nước  <br /> phát triển. Thông qua nước cung cấp ODA, nước nhận viện trợ  có thêm nhiều cơ <br /> hội mới để tham gia vào các tổ chức tài chính thế giới, đạt được sự giúp đỡ lớn hơn <br /> về vốn từ các tổ chức này.<br /> <br /> 1.2.1.2 ODA giúp cho việc tiếp thu những thành tựu khoa học, công nghệ hiện đại và  <br /> phát triển nguồn nhân lực.<br /> <br /> Những lợi ích quan trọng mà ODA mang lại cho các nước nhận tài trợ  là công <br /> nghệ, kỹ  thuật hiện đại, kỹ  xảo chuyên môn và trình độ  quản lý tiên tiến. Các nhà <br /> tài trợ  còn  ưu tiên đầu tư  cho phát triển nguồn nhân lực vì họ  tin tưởng rằng việc  <br /> phát triển của một quốc gia quan hệ mật thiết với việc phát triển nguồn nhân lực. <br /> <br /> ODA được cấp cho các nước nhận tài trợ thông qua các hoạt động như: Hợp tác  <br /> kỹ thuật, huấn luyện, đào tạo nhằm đào tạo cán bộ chuyên môn để đóng góp vào sự <br /> phát triển kinh tế, xã hội của các nước có người được huấn luyện, đào tạo,   cử <br /> chuyên gia để chuyển giao hiểu biết, công nghệ cho các nước đang phát triển thông  <br /> qua định hướng, điều tra và nghiên cứu, góp ý, cung cấp thiết bị và vật liệu độc lập <br /> cũng là một bộ  phận của chương trình hợp tác kỹ  thuật, hợp tác kỹ  thuật theo thể <br /> loại từng dự án.<br /> <br /> Nguồn vốn ODA có vai trò tích cực hỗ  trợ  phát triển năng lực con người trong <br /> việc đào tạo hàng vạn cán bộ cho nước tiếp nhận trên rất nhiều lĩnh vực như nghiên <br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 3<br />  cứu cơ bản và ứng dụng khoa học, công nghệ, quản lý kinh tế và xã hội, thông qua <br /> việc cung cấp học bổng nhà nước, cử  chuyên gia nước ngoài để  đào tạo tại chỗ <br /> trong quá trình thực hiện các chương trình, dự  án ODA, chuyển giao công nghệ  và <br /> kinh nghiệm quản lý tiên tiến, cung cấp trang thiết bị nghiên cứu và triển khai,... <br /> <br /> 1.2.1.3 ODA giúp các nước đang phát triển điều chỉnh cơ cấu kinh tế<br /> <br /> Các dự  án ODA mà các nhà tài trợ  dành cho Việt Nam thường  ưu tiên vào phát <br /> triển cơ sở hạ tầng kinh tế kỹ thuật, phát triển nguồn nhân lực tạo điều kiện thuận <br /> lợi cho việc phát triển cân đối giữa các ngành, các vùng khác nhau trong cả  nước.  <br /> Bên cạnh đó còn có một số dự án giúp Việt Nam thực hiện cải cách hành chính nâng <br /> cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước<br /> <br /> 1.2.1.4 ODA giúp các nước đang phát triển xây dựng và hoàn thiện khung thể  chế  <br /> pháp lý<br /> <br />   ODA có vai trò quan trọng hỗ  trợ  các nước đang phát triển  xây dựng và hoàn <br /> thiện khung thể  chế, pháp lý (xây dựng và hoàn thiện các Luật, các văn bản dưới <br /> Luật) thông qua việc cung cấp chuyên gia quốc tế, những kinh nghiệm và tập quán  <br /> tốt của quốc tế  và khu vực trong lĩnh vực pháp luật đặc biệt trong bối cảnh   các <br /> nước đang phát triển chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. <br /> <br /> 1.2.1.5 ODA góp phần tăng khả  năng thu hút FDI và tạo điều kiện để  mở  rộng đầu  <br /> tư phát triển.<br /> <br /> Việc sử dụng vốn ODA để đầu tư cải thiện cơ sở hạ tầng sẽ tạo điều kiện cho  <br /> các nhà đầu tư  trong nước tập trung đầu tư  vào các công trình sản xuất kinh doanh <br /> có khả năng mang lại lợi nhuận.  <br /> <br /> ODA ngoài việc bản thân nó là một nguồn vốn bổ sung quan trọng cho các nước  <br /> đang và chậm phát triển, nó còn có tác dụng làm tăng khả năng thu hút vốn từ nguồn <br /> FDI và tạo điều kiện để mở rộng đầu tư phát triển trong nước, góp phần thực hiện  <br /> thành công chiến lược hướng ngoại. Tất cả  các nước theo đuổi chiến lược hướng  <br /> ngoại đều có nhịp độ tăng trưởng kinh tế rất nhanh và biến đổi cơ cấu kinh tế trong <br /> nước mạnh mẽ  trong một thời gian ngắn để  chuyển từ  nước Nông ­ Công nghiệp <br /> thành những nước Công ­ Nông nghiệp hiện đại, có mức thu nhập bình quân đầu <br /> người cao.<br /> <br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 4<br />  Như vậy, đầu tư  của chính phủ  vào việc nâng cấp, cải thiện và xây mới các cơ <br /> sở hạ  tầng, hệ thống tài chính, ngân hàng đều hết sức cần thiết nhằm làm cho môi <br /> trường đầu tư trở nên hấp dẫn hơn. Nhưng vốn đầu tư  cho việc xây dựng cơ sở hạ <br /> tầng là rất lớn và nếu chỉ  dựa vào vốn đầu tư  trong nước thì không thể  tiến hành  <br /> được do đó ODA sẽ  là nguồn vốn bổ  sung hết sức quan trọng cho ngân sách nhà <br /> nước. Một khi môi trường đầu tư được cải thiện sẽ làm tăng sức hút dòng vốn FDI. <br /> Mặt khác, việc sử  dụng vốn ODA để  đầu tư  cải thiện cơ  sở  hạ  tầng sẽ  tạo điều <br /> kiện cho các nhà đầu tư  trong nước tập trung đầu tư  vào các công trình sản xuất  <br /> kinh doanh có khả năng mang lại lợi nhuận.<br /> <br /> 1.2.2 Những mặt hạn chế<br /> <br /> Bên cạnh những mặt tích cực nêu trên, ODA cũng có không ít những mặt hạn  <br /> chế. Hạn chế rõ nhất của viện trợ phát triển chính thức ODA là các nước nếu muốn  <br /> nhận được nguồn vốn này phải đáp  ứng các yêu cầu của bên cấp viện trợ. Mức độ <br /> đáp ứng càng cao thì viện trợ tăng lên càng nhiều. Các yêu cầu này đều gắn với những <br /> lợi ích và chiến lược như  mở  rộng thị  trường, mở  rộng hợp tác có lợi cho họ, đảm <br /> bảo mục tiêu về an ninh ­ quốc phòng hoặc theo  đuổi mục tiêu chính trị... Vì vậy, họ <br /> đều có chính sách riêng hướng vào một số lĩnh vực mà họ quan tâm hay họ có lợi thế <br /> (những mục tiêu ưu tiên này thay đổi cùng với tình hình phát triển kinh tế ­ chính trị ­ <br /> xã hội trong nước, khu vực và trên thế giới). Ví dụ:<br /> <br /> ­ Nước tiếp nhận ODA phải chấp nhận dỡ bỏ dần hàng rào thuế  quan bảo hộ các  <br /> ngành công nghiệp non trẻ  và bảng thuế  xuất nhập khẩu hàng hoá của nước tài trợ.  <br /> Nước tiếp nhận ODA cũng được yêu cầu từng bước mở cửa thị  trường bảo hộ cho  <br /> những danh mục hàng hoá mới của nước tài trợ; yêu cầu có những ưu đãi đối với các  <br /> nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài như cho phép họ đầu tư vào những lĩnh vực hạn chế,  <br /> có khả năng sinh lời cao <br /> <br /> ­ Nguồn vốn ODA từ  các nước giàu cung cấp cho các nước nghèo cũng thường <br /> gắn với việc mua các sản phẩm từ  các nước này mà không hoàn toàn phù hợp, thậm  <br /> chí là không cần thiết đối với các nước nghèo. Ví như  các dự  án ODA trong lĩnh vực  <br /> đào tạo, lập dự án và tư vấn kỹ thuật, phần trả cho các chuyên gia nước ngoài thường <br /> chiếm đến hơn 90% (bên nước tài trợ ODA thường yêu cầu trả lương cho các chuyên <br /> gia, cố vấn dự án của họ quá cao so với chi phí thực tế cần thuê chuyên gia như  vậy  <br /> trên thị trường lao động thế giới). <br /> <br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 5<br />  ­ Nguồn vốn viện trợ ODA còn được gắn với các điều khoản mậu dịch đặc biệt  <br /> nhập khẩu tối đa các sản phẩm của họ. Cụ  thể  là nước cấp ODA buộc nước tiếp  <br /> nhận ODA phải chấp nhận một khoản ODA là hàng hoá, dịch vụ do họ sản xuất.<br /> <br /> ­ Nước tiếp nhận ODA tuy có toàn quyền quản lý sử  dụng ODA nhưng thông <br /> thường, các danh mục dự án ODA cũng phải có sự thoả thuận, đồng ý của nước viện <br /> trợ, dù không trực tiếp điều hành dự án nhưng họ có thể tham gia gián tiếp dưới hình  <br /> thức nhà thầu hoặc hỗ trợ chuyên gia. <br /> <br /> Ngòai ra, ngay  ở  trong một nước, tình trạng tập trung ODA vào các thành phố <br /> trọng điểm cũng tạo nên sự mất cân đối trong cơ cấu kinh tế xã hội của quốc gia đó, <br /> làm cho hố  ngăn cách giàu nghèo giữa thành thị  và nông thôn càng trở  nên cách biệt. <br /> Bên cạnh đó, tình trạng thất thoát, lãng phí; xây dựng chiến lược, quy hoạch thu hút và <br /> sử  dụng vốn ODA vào các lĩnh vực chưa hợp lý; trình độ  quản lý thấp, thiếu kinh <br /> nghiệm trong quá trình tiếp nhận cũng như  xử  lý, điều hành dự  án… khiến cho hiệu  <br /> quả  và chất lượng các công trình đầu tư  bằng nguồn vốn này còn thấp... có thể  đẩy <br /> nước tiếp nhận ODA vào tình trạng nợ nần.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 6<br />  CHƯƠNG II<br /> <br /> THỰC TRẠNG VỀ NGUỒN VỐN ODA<br /> <br /> 2.1 Hành lang pháp lý<br /> <br /> Nhận thức được rằng ODA là một nguồn lực có ý nghĩa quan trọng từ  bên ngoài,  <br /> chính phủ  Việt Nam luôn luôn coi trọng và quan tâm đến việc huy động các nguồn  <br /> vốn ODA. Trước hết, để duy trì lòng tin đối với các nhà tài trợ nhằm duy trì các nguồn <br /> cung cấp ODA, chính phủ  Việt Nam đã không ngừng hoàn thiện khung pháp lý cho <br /> việc khai thác và sử dụng nguồn vốn ODA thông qua việc ban hành các chính sách và <br /> các văn bản pháp lý điều tiết các hoạt động liên quan đến ODA, cụ thể:<br /> <br /> Từ năm 1993 đến nay, tùy theo yêu cầu của thực tế mà Chính phủ từng bước hoàn <br /> thiện môi trường pháp lý thông qua các Nghị định nhằm điều chỉnh công tác quản lý và <br /> sử dụng nguồn vốn ODA một cách hiệu quả, cụ thể :<br /> <br /> Năm 1993 Chính phủ ban hành nghị định số 58/NĐ­CP  về quản lý và trả  nợ nước <br /> ngoài.<br /> Năm 1994 nghị  định số  20/NĐ­CP quản lý nguồn vốn về  hỗ  trợ  phát triển chính <br /> thức.<br /> Năm 1997 – 1999, dựa trên thực tiễn và yêu cầu đổi mới, Chính phủ  ban hành nghị <br /> định 87/1997/NĐ­CP   thay thế  nghị  định 20/NĐ­CP   và nghị  định 90/1998/NĐ­CP  <br /> thay thế nghị định 58/NĐ­CP.<br /> Năm 2001, nghị  định 17/2001/NĐ­CP  được ban hành thay thế  nghị  định 87/NĐ­CP <br /> nhằm hoàn thiện hơn nửa về quy chế vay và trả nợ nước ngoài.<br /> Nghị định 131/2006/NĐ­CP ban hành ngày 9/11/2006, về việc “Quản lý và sử dụng <br /> nguồn hỗ trợ phát triển chính thức” và thay thế Nghị định 17/2001/NĐ­CP về quản  <br /> lý và sử dụng ODA. <br /> <br /> Ngoài ra, các Bộ hoặc liên Bộ tùy theo chức năng của mình, ban hành những thông <br /> tư hướng dẫn cụ thể. Hơn thế nữa, để thu hút nguồn nhân lực cao cấp thực hiện các <br /> chương trình, dự  án ODA, mới đây thủ  tướng đã ký ban hành “Quy chế  Chuyên gia  <br /> nước ngoài thực hiện các chương trình, dự án ODA”  trong đó có nhiều chính sách ưu <br /> đãi hấp dẫn nhằm thu hút các chuyên gia tham gia công tác tại Việt Nam.<br /> <br /> Hiện nay, việc quản lý và sử  dụng nguồn hỗ  trợ  phát triển chính thức được quy <br /> định bởi nghị định 131/2006/NĐ­CP có những điểm đáng chú ý có thể liệt kê như:<br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 7<br />  Thứ nhất, tính đồng bộ của Nghị định về quản lý và sử dụng ODA với các văn bản <br /> pháp luật chi phối khác trong các lĩnh vực như  đầu tư, xây dựng công trình, thuế, <br /> đền bù, giải phóng mặt bằng, ký kết và tham gia các điều ước quốc tế khung và cụ <br /> thể  về  ODA. Sự  hài hòa với các quy định của nhà tài trợ  cũng được thể  hiện rõ <br /> trong Nghị định này, đặc biệt là khâu theo dõi và đánh giá các chương trình và dự án <br /> ODA. <br /> Thứ  hai, Nghị  định đã thể  hiện sự  phân cấp trong quản lý và sử  dụng vốn ODA  <br /> tương tự  như  đối với đầu tư  công. Theo Nghị  định, Thủ  tướng Chính phủ  chỉ  phê  <br /> duyệt Danh mục yêu cầu tài trợ; các chương trình, dự án ODA quan trọng quốc gia;  <br /> các chương trình, dự  án kèm theo khung chính sách và trong lĩnh vực an ninh, quốc <br /> phòng. Việc quyết định đầu tư  và phê duyệt các chương trình và dự  án ODA khác <br /> đều phân cấp cho Thủ  trưởng các cơ  quan chủ  quản. Sự  phân cấp mạnh mẽ  này  <br /> một mặt tạo ra sự chủ động và nâng cao vai trò làm chủ, trách nhiệm của các ngành, <br /> các cấp, song mặt khác cũng đặt ra thách thức về năng lực quản lý và tổ chức thực  <br /> hiện đối với các bộ, ngành và địa phương. <br /> Thứ ba, công khai, minh bạch trong quản lý và sử dụng ODA thông qua việc Bộ Kế <br /> hoạch và Đầu tư  và các nhà tài trợ  công bố  rộng rãi thông tin về  nguồn ODA, các <br /> chính sách và điều kiện tài trợ  để  các đơn vị  đề  xuất có điều kiện để  chuẩn bị  và  <br /> đề xuất các chương trình, dự án ODA. <br /> Thứ  tư, công tác theo dõi và đánh giá các chương trình, dự  án ODA được quy định <br /> cụ thể và toàn diện, tiệm cận với tập quán quốc tế. <br /> <br /> Nghị  định 131/2006/NĐ­CP nhằm đồng bộ  với các văn bản pháp quy khác có liên <br /> quan   như   Nghị   định   12/2000/NĐ­CP   về   quản   lý   đầu   tư   và   xây   dựng,   Nghị   định  <br /> 111/2006/NĐ­CP của Chính phủ về đấu thầu và xét thầu v.v...<br /> <br /> Nước ta có 4 cấp tham gia vào quá trình quản lý thu hút và sử dụng vốn ODA, bao  <br /> gồm:<br /> <br /> Thủ tướng Chính phủ.<br /> Các bộ  tổng hợp, gồm: Bộ  Kế  hoạch và Đầu tư, Bộ  Tài chính, Bộ  Ngoại  <br /> giao, Ngân hàng Nhà nước và Văn phòng Chính phủ; trong đó, Bộ Kế hoạch  <br /> và Đầu tư là cơ quan đầu mối.<br /> Các Bộ, UBND các địa phương.<br /> Các chủ dự án, Ban quản lý dự án. <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 8<br />  NHÀ TÀI <br /> TRỢ<br /> CHÍNH <br /> PHỦ<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> B Ộ K Ế  B Ộ TÀI  VĂN <br /> NGÂN <br /> HO Ạ CH  CHÍNH PHÒNG <br /> HÀNG<br /> & Đ Ầ U T Ư CHÍNH  <br /> NNVN<br /> PHỦ<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ủ y BAN NHÂN <br /> CÁC B Ộ BAN <br /> T Ỉ NH<br /> NGÀNH<br /> TP TR ỰC THU ỘC<br /> TRUNG ƯƠNG<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> BAN QU Ả N LÝ <br /> D Ự ÁN  DỰ ÁN TRIỂN<br /> C Ấ P  T Ỉ NH,TP KHAI Ở<br /> ĐỊA PHƯƠNG<br /> BAN QUẢN<br /> LÝ DỰ ÁN<br /> <br /> NHÀ <br /> TÀI TRỢ DỰ ÁN TRIỂN<br /> KHAI<br /> TẠI CẤP BỘ<br /> NHÀ <br /> TÀI TRỢ<br /> <br /> <br /> <br />                               Quản lý trực tiếp<br /> <br />                              Quản lý trực tiếp                               <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 2.2 Tình hình huy động và giải ngân nguồn vốn ODA<br /> <br /> Kể từ khi các nhà tài trợ quốc tế nối lại viện trợ phát triển cho Việt Nam vào tháng <br /> 11/1993, Việt Nam đã tiếp nhận nguồn vốn ODA với tổng giá trị vốn cam kết của các <br /> nhà tài trợ đạt hơn 48,4 tỷ USD; tổng vốn ODA giải ngân trong thời kỳ này đạt 22,12  <br /> tỷ USD ( tính đến năm 2008 ).<br /> <br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 9<br />   Gần đây nhất, từ  năm 2001 ­ 2008, số  vốn ODA cam kết đạt 29,77 tỷ  USD; số <br /> vốn đã ký kết đạt hơn 22 tỷ  USD; giải ngân theo kế  hoạch đạt 15,51 tỷ  USD;  thực  <br /> hiện đạt 14,33 tỷ  USD. Với nguồn vốn này, số  tiền giải ngân hàng năm đều tăng  <br /> nhưng tỷ lệ giải ngân/cam kết thì còn khiêm tốn ở mức dưới 50 %. <br /> <br /> Riêng năm 2009, trong tổng số vốn ODA cam kết là 5,914 tỷ USD, kế hoạch giải  <br /> ngân vốn ODA năm 2009 là 1,9 tỷ USD. Nhưng 10 tháng đầu năm, chúng ta giải ngân  <br /> ước đạt 1,86 tỷ USD. Theo tính toán của Vụ Kinh tế đối ngoại (Bộ KHĐT), mức giải <br /> ngân vốn ODA cả năm 2009 sẽ  đạt khoảng 3 tỷ  USD, cao nhất kể từ khi Việt Nam  <br /> tiếp nhận viện trợ ODA.<br /> <br /> CƠ CẤU VỐN ODA KÝ K ẾT THEO NGÀNH VÀ LĨNH VỰC<br /> <br /> (Từ đầu năm đến ngày 31/10/2009)<br /> <br /> ODA KÝ <br /> CƠ CẤU <br /> NGÀNH, LĨNH VỰC KẾT (TRIỆU <br /> (%)<br /> USD)<br /> Nông nghiệp, thuỷ lợi, lâm nghiệp, thủy sản kết hợp với <br /> 748,86 19,44<br /> nông nghiệp và nông thôn xóa đói giảm nghèo<br /> <br /> Giao thông vận tải 744,14 19,31<br /> <br /> Cấp thoát nước và phát triển đô thị 618,53 16,05<br /> <br /> Năng lượng 555,30 14,41<br /> <br /> Y tế giáo dục và đào tạo, môi trường, khoa học công nghệ 1186,35 30,79<br /> TỔNG 3853,18 100<br /> <br />                                                                                            Ngu ồn: B ộ k ế ho ạch và đầu tư.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 10<br />  Bảng thống kê tình hình cam kết và giải ngân ODA<br /> <br /> ( từ 2000 ­> 2009, 2009 dự kiến )<br /> <br /> Năm Cam kết  Giải ngân  Tỉ lệ Giải ngân<br /> <br /> ( Triệu USD ) ( Triệu USD ) ( % )<br /> 2000 2,400 1,650 68.75%<br /> 2001 2,399 1,500 62.53%<br /> 2002 2,462 1,530 62.14%<br /> 2003 2,838 1,420 50.04%<br /> 2004 3,440 1,650 47.97%<br /> 2005 3,748 1,780 47.49%<br /> 2006 4,445 1,790 40.27%<br /> 2007 5,250 2,000 38.10%<br /> 2008 5,500 2,136 38.84%<br /> 2009 5,914 3,000 50.73%<br /> Tổng 38,396 18,456 48.07%<br /> <br /> Nguồn: Bộ kế hoạch và đầu tư.<br /> <br /> <br /> <br /> Số  liệu trên đây cho thấy mức độ  giải ngân nguồn vốn ODA trong các năm gần <br /> đây đã được cải thiện đáng kể, nhưng tính ra thì vẫn còn chậm. Cũng đã có những nỗ <br /> lực trong việc sử  dụng nguồn vốn vay  ưu đãi và dài hạn này, thể  hiện  ở  tỷ  lệ  giải  <br /> ngân đã được cải thiện đáng kể. Tuy nhiên vẫn còn 1 số rào cản cần phải khắc phục  <br /> để tăng số vốn giải ngân trong những năm tiếp theo.<br /> <br /> Việc giải ngân tốt không chỉ  góp phần thực hiện phát triển kinh tế  mà còn có ý <br /> nghĩa là một thông điệp quan trọng đối với các nhà tài trợ về năng lực quản lý và thực  <br /> hiện vốn ODA của Việt Nam, tạo điều kiện thuận lợi để  vận động và thu hút nguồn <br /> vốn này.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 11<br />  Mới đây, vào ngày 04/12/2009 tại Hội nghị thường niên Nhóm tư  vấn các nhà tài  <br /> trợ cho Việt Nam (CG), tổng số vốn ODA cam kết dành cho Việt Nam trong năm 2010 <br /> đến từ 9 quốc gia tài trợ trực tiếp, 15 quốc gia thuộc Cộng đồng chung Châu Âu (EU),  <br /> và 5 tổ chức phát triển đạt con số kỷ lục, trên 8,06 tỷ USD.<br /> <br /> 2.3 Thành tựu từ nguồn tài trợ vốn ODA<br /> <br /> Trong  vòng  17  năm  trở  lại  đây,  nguồn  vốn  ODA  đã  đóng  một vai  trò  hết  sức <br /> quan  trọng  trọng  chiến  lược  phát  triển  kinh  tế;  thúc  đẩy  phát triển  nông  nghiệp <br /> nông  thôn  xóa  đói  giảm  nghèo;  và  đóng  góp  trong  một  số lĩnh vực xã hội của Việt <br /> Nam.<br /> <br /> 2.3.1 Đóng góp cho phát triển kinh tế:<br /> <br /> ODA góp phần rất lớn thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở <br /> nước ta. Ở Việt Nam, mô hình kinh tế công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu đã tạo <br /> cho  nước  ta  cơ  hội  phát  triển  nhanh  chóng.  Tuy  nhiên,  quá  trình  này  ban  đầu gặp <br /> không ít khó khăn do sự yếu kém về cơ sở hạ tầng kinh tế, trong khi Việt Nam còn <br /> là  một đất nước  nghèo,  nhu cầu về xây dựng các cơ sở vật chất phục vụ cho công <br /> nghiệp  hóa,  hiện  đại  hóa  đối  lập  với  khả  năng  đáp  ứng  nội  tại  của  nền  kinh  tế. <br /> Nguồn vốn ODA  tập  trung  chủ  yếu vào các lĩnh vực: Giao thông vận tải, bưu chính <br /> viễn  thông,  năng  lượng  và công  nghiệp  –  những  lĩnh  vực  đòi  hỏi  vốn  và  kỹ  thuật <br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 12<br />  hết sức tiên tiến, nhưng ngân sách Việt Nam còn hạn chế; khu vực tư nhân trong và <br /> ngoài nước trong thời gian đầu phát triển hầu như không mặn mà bởi vốn cao mà thời <br /> gian thu hồi vốn thì  chậm,  chưa  kể  đây  là  những  lĩnh  vực  nhạy  cảm,  ảnh  hưởng <br /> đến  an  ninh quốc phòng nên gặp phải rào cản rất lớn từ phía Nhà Nước. Những dự <br /> án lớn, những công trình trong lĩnh vực giao thông và điện đã hoàn thành và đưa vào <br /> sử  dụng  góp  phần  tạo  điều  kiện  cho  Việt  Nam  mở  rộng  tái  sản  xuất,  tạo  môi <br /> trường  thuận  lợi  thu  hút  nguồn  vốn  trong  nước  và  vốn  đầu  tư  trực  tiếp  từ  nước <br /> ngoài  vào  Việt  Nam  để  thúc  đẩy  tăng  trưởng  kinh  tế  Việt  Nam.  Đó  cũng  là động <br /> lực mạnh mẽ cho sự tăng trưởng vượt bậc của Việt Nam trong những năm gần đây.<br /> <br /> Nhờ  sự  hỗ  trợ  này, thời gian qua, hệ  thống đường bộ   ở  miền Bắc đã được cải <br /> thiện đáng kể  như  quốc lộ  1, 5, 10, 18; nhiều cảng biển lớn đã và đang được hoàn <br /> thiện như  Hải Phòng, Cái Lân, Tiên Sa (Đà Nẵng); nhiều công trình có ý nghĩa quan  <br /> trọng được xây dựng như đại lộ Đông­Tây (TP. Hồ Chí Minh), cầu Bãi Cháy (Quảng <br /> Ninh), Cầu Thuận Kiều (Hải Phòng), cầu Thanh Trì (Hà Nội), đường hầm xuyên đèo  <br /> Hải Vân; các bệnh viện lớn được khôi phục và nâng cấp như  Bệnh viện Chợ  Rẫy  <br /> (TP. Hồ Chí Minh), Bệnh viện Bạch Mai; các nhà máy thuỷ điện và nhiệt điện quy mô  <br /> lớn như Phả Lại 2, Phú Mỹ 1, Hàm Thuận­Đa Mi, Đa Nhim, Đại Ninh,  thuỷ điện Đại  <br /> Thi ở Tuyên Quang(360 triệu ), nhà máy nhiệt điện Cẩm Phả(272 triệu), nhà máy thuỷ <br /> điện thượng Kon tum(100triệu USD).<br /> <br /> Bên cạnh việc cung  ứng về vốn, các dự án ODA còn mang lại công nghệ, kỹ <br /> thuật hiện đại, nghiệp vụ chuyên môn và trình độ quản lý tiên tiến. Các chương <br /> trình  hợp  tác  kỹ  thuật  do  các chính phủ  các nước tài trợ  thực  hiện tiến hành  ở  Việt <br /> Nam với rất nhiều hình thức đa dạng đã góp phần chuyển giao, cải tiến trình độ công <br /> nghệ  cũng  như  tiếp  thu  công  nghệ  ở  nước  ta.  Các  dự  án hợp  tác  kỹ  thuật  đã  góp <br /> phần  chuyển  giao  công  nghệ  cho  các  kỹ  sư,  kỹ  thuật viên,  nhân  viên  y  tế…  của <br /> nước ta bằng cách cho họ tham gia vào các dự án phát triển thuộc nhiều lĩnh vực cụ <br /> thể như nông nghiệp, lâm nghiệp, đánh cá, y tế,  nghiên  cứu  về  dân  số  và  kế  hoạch <br /> hóa gia đình, dạy nghề và các hoạt động nghiên cứu liên quan đến các lĩnh vực đó… <br /> Ngoài  ra,  các  khảo  sát  về  phát  triển  được  tiến  hành  nhằm  kiểm  tra  lại  khả  năng <br /> thành  công  của  các  dự  án  từ  khía cạnh kỹ thuật, kinh tế, tài chính – cũng góp phần <br /> vào việc cải tiến trình độ công nghệ  của  nước  ta.  Nhìn  chung,  các  dự  án  ODA  vào <br /> Việt  Nam đều có trình độ công nghệ cao.<br /> <br /> Lĩnh vực khoa học ­ công nghệ  ­ môi trường trong đó tiêu biểu nhất là khu công <br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 13<br />  nghệ  cao Hoà Lạc( 480 triệu USD). Trong Bưu chính viễn thông có dự   án cáp quang <br /> biển trục Bắc Nam( 200 triệu USD).<br /> <br /> <br /> <br /> 2.3.2 Đóng góp đối với việc thúc đẩy nông nghiệp nông thôn và kết hợp với công tác  <br /> xóa đói giảm nghèo<br /> <br /> Thông qua các dự  án lớn trong lĩnh vực này, ODA giúp cho nông dân nghèo tiếp <br /> cận với các nguồn vốn để  tạo ra các ngành nghề  phụ, phát triển nông – lâm – ngư <br /> nghiệp, phát triển hạ  tầng nông thôn như: giao thông, điện, nước sạch... Qua đó, đã <br /> góp phần hỗ  trợ  phát triển nông nghiệp và cải thiện một bước quan trọng đời sống <br /> người dân các vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, nhất là trong việc  <br /> tiếp cận tới các dịch vụ  công trong các lĩnh vực y tế, giáo dục. Số  liệu điểu tra mức  <br /> sống của người dân trong thời gian qua cho thấy tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 58% vào năm  <br /> 1993 xuống còn 37% vào năm 1998, 18,1% vào năm 2004 và 14,8% năm 2007. Kết quả <br /> này cho thấy Việt Nam đã vượt được mục tiêu phát triển thiên niên kỉ (MDGs) đã cam  <br /> kết với thế giới. Việt Nam được coi là một trong những nước thành công nhất trong  <br /> việc thực hiện công tác xóa đói giảm nghèo. Và để  đạt được điều đó thì không thể <br /> không kể đến những đóng góp to lớn của các nước tài trợ.<br /> <br /> Các dự án tài trợ lớn thuộc lĩnh vực phát triển nông nghiệp và nông thôn:<br /> <br /> Dự Án Quy mô<br /> Chương trình di dân và kinh tế mới 300 triệu USD<br /> Phát triển dâu tằm tơ  120 triệu USD<br /> Thuỷ lợi Cửa Đạt ở Thanh Hoá 200 triệu USD<br /> Thuỷ lợi Tả Trạch ở Thừa Thiên Huế 170 triệu USD<br /> <br /> Nguồn: Bộ kế hoạch và đầu tư.<br /> <br /> 2.3.3 Đóng góp đối với một số lĩnh vực xã hội<br /> <br /> Nhờ  lượng  vốn  lớn  và  hợp  tác  kỹ  thuật  đa  dạng,  ODA  đã  góp phần vào sự phát <br /> triển  của  ngành  giáo  dục  đào  tạo  Việt  Nam  từ  cấp  trung  ương đến  địa  phương,  từ <br /> giáo  dục  tiểu  học  đến  đào  tạo  sau  đại  học.  Nguồn  vốn  này đã giúp chúng ta, trước <br /> hết  là  khắc  phục  được  những  khó  khăn  về  cơ  sở  hạ  tầng  giáo  dục,  đồng  thời  tạo <br /> điều kiện cho ngành giáo dục Việt Nam theo kịp và hòa nhập vào nền giáo dục của <br /> <br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 14<br />  khu  vực  và  thế  giới.  Ngành  giáo  dục  và  đào  tạo  của chúng  ta  đã  đưa  ra  được  định <br /> hướng  đào  tạo,  nghiên  cứu  khoa  học  và  ứng  dụng  công  nghệ  tiên  tiến  vào  một  số <br /> lĩnh vực chủ chốt như: khoa học cơ bản, khoa học xã hội và nhân văn, kinh tế, nông <br /> lâm nghiệp, điện tử viễn thông, tự động hóa,  dược,  môi  trường…<br /> <br /> Bên  cạnh  đó,  một  lượng  lớn  nguồn  vốn  ODA  được đầu  tư  vào  lĩnh  vực  y  tế, <br /> chăm  sóc  sức  khỏe  cộng  đồng,  đặc  biệt  là  các  vùng sâu  vùng  xa  đã  góp  phần  trang <br /> bị  lại  cơ  sở  vật  chất  cho  rất  nhiều  bệnh  viện  tuyến  từ  trung  ương  đến  địa <br /> phương,  giải  quyết  những  khó  khăn  trong  việc chăm  sóc,  chữa  trị,  đặc  biệt  là  các <br /> bệnh  xã  hội  và  nâng  cao  sức  khỏe  cộng đồng,  dân  số  kế  hoạch  hóa  gia  đình. <br /> <br /> C h í n h   phủ  Nhật đã thực hiện nhiều dự  án viện trợ  xây hàng chục trường học,  <br /> nâng cấp thiết bị y tế cho các bệnh viện vùng sâu, hoàn thiện cơ sở hạ tầng, đào tạo  <br /> nghề  với tổng vốn 213 triệu Yên. Hàng năm thông qua nguồn ODA từ  nhiều quỹ tài  <br /> chính khác nhau, Nhật Bản đã cung cấp một số lượng học bổng đáng kể đào tạo đại <br /> học và sau đại học cho các sinh viên và cán bộ Việt Nam. Năm 2007, Chính phủ Nhật <br /> cũng đã viện trợ  3 dự  án, trong đó có 1 dự  án cung cấp máy in chữ  nổi cho người  <br /> mù,... <br /> <br /> Ngoài ra, việc hỗ trợ Việt Nam xây dựng cơ sở hạ tầng và tăng cường cải cách cơ  <br /> cấu hành chính, pháp luật khiến cho môi trường đầu tư  của Việt Nam ngày càng trở  <br /> nên hấp dẫn.<br /> <br /> 2.4 Hạn chế trong việc quản lý và sử dụng vốn ODA<br /> <br /> 2.4.1 Công tác quản lý nhà nước còn nhiều hạn chế <br /> <br /> Quản lý nhà nước là nguyên nhân bao trùm của những hạn chế trong việc thu hút <br /> và sử dụng ODA. Bất cập trong công tác quản lý nhà nước thể hiện ở việc phân cấp, <br /> phân định chức năng , nhiệm vụ  của các cơ  quan quản lý nhà nước; hệ  thống chính  <br /> sách và những văn bản pháp luật liên quan đến vốn ODA ...<br /> <br /> Công tác quản lý nhà nước về vốn ODA về cơ bản đã tập trung vào một đầu mối, <br /> ở Trung ương là Bộ Kế hoạch và Đầu tư, ở các Bộ là các Vụ Kế hoạch đầu tư  hoặc  <br /> Vụ Hợp tác quốc tế, ở các tỉnh là các Sở Kế hoạch và  Đầu tư. <br /> <br /> Tuy nhiên, việc phân định chức năng của các cơ quan quản lý ODA còn mang tính  <br /> dàn trải, có những nơi chưa tập trung vào một đầu mối. Một số  địa phương vẫn còn  <br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 15<br />  duy trì hai đầu mối là Sở  Kế  hoạch và Đầu tư  và Phòng Ngoại vụ  thuộc Văn phòng  <br /> Uỷ ban nhân dân tỉnh. Hoặc việc ký kết các Hiệp định vay được giao cho hai cơ quan  <br /> quản lý là Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước, nhưng sau đó toàn bộ  việc quản lý  <br /> Hiệp định lại do Bộ Tài chính quản lý.<br /> <br /> Một tồn tại khá phổ biến khác là trong một bộ (một địa phương) thì chủ  đầu tư  là <br /> một cơ  quan thuộc bộ  (địa phương), đồng thời PMU, nhà thầu cũng là của bộ  (địa <br /> phương) đó. Vì vậy, khi có vấn đề gì trong thực hiện triển khai xảy ra, thì các đơn vị <br /> này thông đồng, dàn xếp với nhau. <br /> <br /> Sự  phối kết hợp giữa các bên liên quan của Việt Nam mà chủ  yếu giữa Bộ  chủ <br /> quản, PMU, chủ  đầu tư    với chính quyền các địa phương, cơ  quan chức năng còn <br /> thiếu chặt chẽ, đặc biệt trong công tác giải phóng mặt bằng. Ví dụ, dự  án cải tạo  <br /> quốc lộ  1 do vốn ODA của WB và ADB tài trợ  liên quan đến hầu hết các tỉnh thành  <br /> phố trên trục quốc lộ 1. Do sự phối hợp không tốt giữa các địa phương nên thống nhất <br /> quan điểm đền bù giải phóng mặt bằng rất khó khăn và mất nhiều thời gian. Địa <br /> phương giải phóng mặt bằng nhanh phải chờ địa phương làm chậm, gây chậm trễ cho  <br /> tiến độ dự án.<br /> <br /> 2.4.2 Công tác giám sát, theo dõi và đánh giá các dự án ODA còn yếu<br /> <br /> Hiện nay, công tác giám sát và theo dõi dự án được triển khai ở mọi cấp từ Trung  <br /> ương, các bộ, địa phương chủ  quản cho đến các Ban quản lý dự  án. Ngoài ra còn <br /> được thực hiện bởi chính các nhà tài trợ hoặc phối hợp thực hiện giữa các nhà tài trợ <br /> với các cơ quan liên quan của phía Việt Nam. Theo quy định hiện hành, các Ban quản  <br /> lý dự  án phải lập báo cáo tiến độ  triển khai thực hiện dự  án theo tháng, quý, năm và <br /> báo cáo kết thúc dự án cho các cơ quan cấp trên. Báo cáo này bao gồm các thông tin về <br /> các công việc đã được triển khai thực hiện hoặc hoàn thành, các khoản viện trợ  đã  <br /> được giải ngân... Các Bộ, địa phương chủ quản có trách nhiệm thực hiện các báo cáo  <br /> quý về  tiến độ  triển  khai các dự  án ODA thuộc phạm vi quản lý của Bộ  và địa  <br /> phương mình. Bộ  Kế  hoạch và Đầu tư, Bộ  Tài chính, Ngân hàng Nhà nước có trách  <br /> nhiệm lập báo cáo nửa năm và hàng năm về  tình hình triển khai thực hiện các dự  án  <br /> ODA.<br /> <br /> Công tác giám sát, theo dõi và đánh giá các dự án ODA trong thời gian qua có một  <br /> số điểm đáng lưu ý như sau:<br /> <br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 16<br />  ­ Thứ nhất, công tác theo dõi và đánh giá dự  án bị  buông lỏng.  Thể  hiện chỉ  có <br /> khoảng 15% các cơ quan quản lý nhà nước thực hiện tốt công tác theo dõi và báo cáo  <br /> đúng thời hạn quy định. Nhiều cơ quan chủ quản ở Trung ương và các tỉnh chưa quản  <br /> lý được các dự án của mình. Kỷ luật báo cáo về tình hình thực hiện các chương trình,  <br /> dự án ODA thực hiện thiếu nghiêm túc. Công tác đánh giá sau khi dự án kết thúc hiện  <br /> chưa được quan tâm đúng mức. Hiện nay chỉ có nhà tài trợ thực hiện việc đánh giá dự <br /> án sau khi kết thúc trong khi các cơ quan liên quan của phía Việt Nam không có đầy đủ <br /> kinh phí thực hiện công tác này. Việc nhà tài trợ thực hiện công tác đánh giá hiệu quả <br /> của dự  án sau khi hoàn thành trong một số trường hợp không phản ánh đúng thực tế <br /> mà thể hiện quan điểm của nhà tài trợ và điều này ảnh hưởng đến việc rút ra các bài <br /> học kinh nghiệm cho công tác thu hút và sử dụng vốn ODA trong tương lai.<br /> <br /> ­ Thứ  hai, các thông tin về tình hình thực hiện dự án thường không được các cấp  <br /> thông báo kịp thời, các thông tin thường không đầy đủ. Điều này gây khó khăn cho các <br /> cơ quan tổng hợp, đặc biệt là Bộ Kế hoạch và Đầu tư, trong việc tổng hợp tình hình  <br /> thực hiện dự án để báo cáo Thủ tướng Chính phủ. Tuy vậy, nhiều chủ dự án khi gặp <br /> khó khăn trong quá trình thực hiện thì lại thường yêu cầu các cơ  quan cấp trên giải  <br /> quyết. Do thiếu các thông tin cập nhật thường xuyên nên việc giải quyết các vướng  <br /> mắc thường mang tính chất sự vụ, không có tính hệ thống, đồng bộ và kịp thời. <br /> <br /> Hệ  thống thông tin theo dõi trực tuyến từ  Trung  ương đến cơ  sở  chưa được xây  <br /> dựng hoàn chỉnh. Mặt khác, hệ thống thông tin kinh tế, xã hội, chính trị  của nền kinh  <br /> tế ngành, địa phương chưa được quản lý thống nhất và có sự chia sẻ thông tin hợp lý  <br /> giữa các cơ quan nhà nước, trong nội bộ các nhà tài trợ  cũng như  giữa nhà tài trợ  với  <br /> các cơ quan liên quan. Chính vì vậy, những thông tin về  vốn ODA có độ  xác thực và <br /> cập nhật chưa cao. Trong khi đó, nguồn vốn ODA ở Việt Nam cần một kênh thông tin  <br /> đa chiều để bên Việt Nam có thể  nâng cao khả năng điều phối tránh tình trạng trùng  <br /> lặp, tăng cường khả năng theo dõi và quản lý...<br /> <br /> Theo tinh thần của Nghị định 131/2006/NĐ­CP, mỗi cơ quan quản lý, thực hiện các  <br /> chương trình dự  án ODA từ  Trung  ương đến địa phương sẽ  phải thành lập đơn vị <br /> chuyên trách về theo dõi và đánh giá dự án. Tuy nhiên công tác này mới chỉ được triển  <br /> khai ở một số cơ quan tổng hợp và quản lý dự án, chưa phát triển thành một hệ thống  <br /> thông tin bao quát được toàn bộ  hoạt động tiếp nhận và sử  dụng vốn ODA  ở  Việt <br /> Nam.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 17<br />  Tóm lại, tuy hệ thống các quy định về  việc giám sát, theo dõi dự  án đã được ban  <br /> hành đầy đủ, nhưng do thiếu các chế tài nên công tác này còn bị coi nhẹ và chưa thực  <br /> sự đáp ứng các nhu cầu đề ra.<br /> <br /> 2.4.3 Năng lực Cán Bộ quản lý và tình trạng thất thoát<br /> <br /> Cơ  cấu tổ  chức và năng lực cán bộ  trong công tác quản lý và thực hiện ODA còn <br /> yếu và chưa đáp  ứng những yêu cầu của việc nâng cao hiệu quả  ODA. Theo bảng <br /> xếp hạng về cảm nhận tham nhũng của Tổ chức Minh bạch Quốc tế công bố tháng 9  <br /> năm 2008, trong 180 quốc gia và vùng lãnh thổ, Việt Nam xếp tới thứ  121. Sự  thất  <br /> thoát và tham nhũng ở dự án PMU18, những dự án lớn trong lĩnh vực dầu khí, vụ  hối  <br /> lội PCI vừa qua là những ví dụ về hạn chế trong quản lý và theo dõi ODA. Thách thức <br /> về đảm bảo sự minh bạch và trách nhiệm trong quản lý ODA từ phía Việt Nam đang <br /> là một vấn đề hết sức cấp thiết.<br /> <br /> Vụ hối lộ quan chức Việt Nam của công ty PCI (Pacific Consultants International,  <br /> viết tắt là PCI, Công ty Tư vấn Quốc tế Thái Bình Dương, Nhật Bản) là vụ việc nổi  <br /> đình đám trong năm 2008 tại  Việt  Nam, liên quan đến việc đưa hối lộ  của một số  <br /> quan chức công ty PCI Nhật Bản với Ban Quản lý dự  án PMU tại thành phố  Hồ  Chí  <br /> Minh, cụ  thể  là với ông Huỳnh Ngọc Sỹ, Phó Giám đốc Sở  Giao thông Công chính  <br /> Thành phố Hồ Chí Minh kiêm Giám đốc Ban Quản lý PMU Đông­Tây. Năm 2007 là vụ  <br /> PMU 18 với con bạc triệu đô Bùi Tiến Dũng.<br /> <br /> 2.4.4. Chất lượng một số công trình sử dụng vốn ODA chưa bảo đảm<br /> <br /> Phần lớn các chương trình dự  án tập trung vào lĩnh vực xây dựng cơ  bản. Chất <br /> lượng một số  công trình sử  dụng vốn ODA chưa bảo đảm đúng những tiêu chuẩn  <br /> định mức của bản thiết kế đặt ra. Ban vận hành phải bỏ  chi phí đáng kể  ra để  bảo <br /> dưỡng tu sửa. Nguyên nhân là trong quá trình thực hiện xảy ra thất thoát, lãng phí. <br /> Thất thoát trong xây dựng cơ  bản hiện nay của Việt Nam chiếm khoảng 20%­30%  <br /> tổng vốn đầu tư  trong từng dự  án. Chẳng hạn trường hợp PMU đã không tiến hành  <br /> xác minh các khả năng khác của nhà thầu như: khả năng tài chính, kỹ thuật, tiến độ thi  <br /> công nên dẫn đến trường hợp nhiều nhà thầu đã ăn bớt, thay đổi nguyên liệu so với <br /> tiêu chuẩn kỹ thuật của bản thiết kế đề  ra như  công trình quốc lộ  18, nhà thầu thay  <br /> cát vàng bằng cát đen... <br /> <br /> Mặt khác, chất lượng, nội dung thiết kế kỹ  thuật tổng thể và chi tiết không phù  <br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 18<br />  hợp với thực tế, không lường hết được biến cố  kỹ  thuật cũng như  sự  thay đổi bất  <br /> thường của môi trường nên phải chỉnh sửa thiết kế  hoặc thiết kế  lại toàn bộ  nội <br /> dung. Ví dụ, dự án đường xuyên á phải thiết kế lại gần như toàn bộ, và chậm so với <br /> thời gian tiến độ  ban đầu là một năm; tiểu dự  án đường Tuy Phong­ Nha Trang với  <br /> hợp đồng R100­R200 thì khối lượng công việc tăng lên 30% (Thay đổi đường từ <br /> 12,5m lên 18,6m và làm thêm 6 đường tránh).<br /> <br /> Một số  dự  án hỗ  trợ  kỹ  thuật viện trợ  không hoàn lại cũng chưa đạt được hiệu <br /> quả như mong muốn vì dự án còn nặng về các yếu tố đầu vào (nhập xe con, đi khảo  <br /> sát ở  nước ngoài...), nhẹ  về các kết quả  đầu ra. Hậu quả  là nhiều dự  án chồng chéo  <br /> nhau về  nội dung, kết quả  dự  án không được khai thác và sử  dụng một cách thích  <br /> đáng...<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 19<br />  CHƯƠNG III<br /> <br /> GIẢI PHÁP NÂNG CAO KHẢ NĂNG HUY ĐỘNG VÀ SỬ DỤNG <br /> <br /> VỐN ODA TẠI VIỆT NAM TRONG TƯƠNG LAI.<br /> <br /> <br /> <br /> 3.1 Định hướng sử dụng trong tương lai <br /> <br /> Tiếp tục thu hút ODA,  chú trọng đến việc nâng cao hiệu quả  quản lý, sử  dụng  <br /> ODA và đảm bảo khả  năng trả nợ. Các lĩnh vực  ưu tiên sử dụng vốn ODA trong thời  <br /> kỳ  này bao gồm: phát triển nông nghiệp, nông thôn; xây dựng cơ  sở hạ  tầng kinh tế <br /> đồng bộ  và hiện đại; xây dựng kết cấu hạ  tầng xã hội; bảo vệ  môi trường và các  <br /> nguồn tài nguyên thiên nhiên; tăng cường năng lực thể  chế  và phát triển nguồn nhân <br /> lực; chuyển giao công nghệ, năng lực nghiên cứu và triển khai.<br /> <br /> Trong những năm tới, nhu cầu về  xây dưng cơ  sở hạ  tầng vẫn rất lớn nhằm đáp <br /> ứng sự  gia tăng của sản xuất công nghiệp. Chính phủ  Việt Nam đặt ra mục tiêu cho <br /> những năm tới là phát triển những ngành công nghiệp sử dụng nhiều lao động và giảm  <br /> tỷ  lệ lao động trong lĩnh vực nông nghiệp. Theo sự thay đổi cơ  cấu kinh tế  này, một  <br /> chiến lược mới sử dụng ODA là rất cần thiết. Một mặt, phát triển cơ sở hạ tầng, đặc  <br /> biệt là các ngành giao thông vận tải, bưu chính viễn thông và điện, cần được xem là  <br /> những  ưu tiên cao nhất. Mặt khác, ODA cần được phân bổ  cho các khu vực và vùng <br /> ưu tiên, như các vùng nghèo và khó khăn. Sự ưu tiên ODA cho cơ sở hạ tầng và những <br /> vùng  ưu tiên là cần thiết nhằm duy trì tăng trưởng kinh tế  bền vững và giảm đói <br /> nghèo. <br /> <br /> Việt Nam đang hướng tới nguồn vốn vay thương mại sau năm 2010. Theo kinh <br /> nghiệm quốc tế, một nước đang phát triển được xếp có mức thu nhập trung bình <br /> (GDP bình quân đầu người đạt trên 1,000 USD) sẽ  nhận được ít vốn ODA có điều <br /> kiện ưu đãi cao hơn. Mặt khác, khi Việt Nam trở thành một nước mà nhiều người dân  <br /> có mức thu nhập trung bình, những vấn đề mới sẽ nảy sinh. Thực tế cho thấy, ở một  <br /> số  nước như  Philippines hay Sri Lanka không có sự  cải thiện nào sau khi đạt được  <br /> mức thu nhập trung bình. Do vậy, Việt Nam không nên theo bước chân của những <br /> nước này. Thay vào đó, Việt Nam cần phải xây dựng và đi theo chiến lược riêng của <br /> <br /> <br /> <br /> Đánh giá nguồn vốn hỗ trợ chính thức 20<br />  mình, đặc bi