intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo ca lâm sàng: Ngộ độc Phụ tử

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST
Báo xấu
15
lượt xem 3
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thuốc Y học cổ truyền hiện đang được sử dụng khá phổ biến tại Việt Nam, đóng vai trò quan trọng trong điều trị các bệnh lý mạn tính như cơ xương khớp, hô hấp, tim mạch, tiêu hóa…Tuy nhiên tình trạng sử dụng thuốc không rõ nguồn gốc, không được bào chế đúng cách hoặc sử dụng quá liều thuốc hiện chưa được kiểm soát chặt chẽ. Nhân một trường hợp ngộ độc Phụ tử được xử trí kịp thời tại bệnh viện vào tháng 02/2022 với biểu hiện khởi phát buồn nôn, nôn, dị cảm, lạnh tay chân, vã mồ hôi sau khi dùng toa thuốc có chứa Phụ tử, Xuyên ô, Thảo ô tại nhà, chúng tôi xin được chia sẻ cùng quý đồng nghiệp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo ca lâm sàng: Ngộ độc Phụ tử

  1. Vietnam Journal of Community Medicine, Vol. 64, Special Issue 8 (2023) 225-231 INSTITUTE OF COMMUNITY HEALTH ACUTE TRADITIONAL MEDICINE FUZI POISONING: A CASE REPORT Nguyen Van Dan1,2, Phan Chau Quyen2, Nguyen Thi Thanh2, Le Thi Lan Huong1,2* 1 University of Medicine and Pharmacy at Ho Chi Minh City - 217 Hong Bang, ward 11, district 5, Ho Chi Minh city, Vietnam 2 Thong Nhat Hospital - No. 1 Ly Thuong Kiet, Ward 7, Tan Binh District, Ho Chi Minh City, Vietnam Received 10/07/2023 Revised 26/08/2023; Accepted 23/09/2023 ABSTRACT Object: Traditional medicine is now widely used in Vietnam, and it plays an essential role in treating chronic diseases such as musculoskeletal, respiratory, cardiovascular, and digestive, etc. However, its application is limited. Currently, there is not a strictly control over drugs of unknown origins, improper preparation, or overdosing. This study discusses a case of Fuzi poisoning that was promptly treated at a hospital in February 2022 with symptoms of nausea, vomiting, paraesthesia, cold hands and feet, and sweating after taking a prescription comprising Fuzi, Chuanwu, and Caowu at home. Subject and method: Case report Conclusion: An overview of Fuzi, Aconitine, its pharmacological effects, treatment of overdose, and outcomes are presented. Keywords: Fuzi, Chuanwu, Caowu, Aconitine, ventricular tachycardia, Yanfuzi, Heifuzi, Baifuzi. *Corressponding author Email address: lanhuong@ump.edu.vn Phone number: (+84) 983 506 700 https://doi.org/10.52163/yhc.v64i8 225
  2. L.T.L. Huong et al. / Vietnam Journal of Community Medicine, Vol. 64, Special Issue 8 (2023) 225-231 BÁO CÁO CA LÂM SÀNG: NGỘ ĐỘC PHỤ TỬ Nguyễn Văn Đàn1,2, Phan Châu Quyền2, Nguyễn Thị Thành2, Lê Thị Lan Hương1,2* 1 Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh - 217 Hồng Bàng, phường 11, quận 5, TP Hồ Chí Minh, Việt Nam 2 Bệnh viện Thống Nhất - Số 1 Lý Thường Kiệt, phường 7, quận Tân Bình, TP Hồ Chí Minh, Việt Nam Ngày nhận bài: 10 tháng 07 năm 2023 Chỉnh sửa ngày: 26 tháng 08 năm 2023; Ngày duyệt đăng: 23 tháng 09 năm 2023 TÓM TẮT Mục tiêu: Thuốc Y học cổ truyền hiện đang được sử dụng khá phổ biến tại Việt Nam, đóng vai trò quan trọng trong điều trị các bệnh lý mạn tính như cơ xương khớp, hô hấp, tim mạch, tiêu hóa…Tuy nhiên tình trạng sử dụng thuốc không rõ nguồn gốc, không được bào chế đúng cách hoặc sử dụng quá liều thuốc hiện chưa được kiểm soát chặt chẽ. Nhân một trường hợp ngộ độc Phụ tử được xử trí kịp thời tại bệnh viện vào tháng 02/2022 với biểu hiện khởi phát buồn nôn, nôn, dị cảm, lạnh tay chân, vã mồ hôi sau khi dùng toa thuốc có chứa Phụ tử, Xuyên ô, Thảo ô tại nhà, chúng tôi xin được chia sẻ cùng quý đồng nghiệp. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Báo cáo ca lâm sàng Kết luận: Tổng quan về tác dụng dược lý Y học hiện đại và Y học cổ truyền của Phụ tử và alkaloid Aconitine, cũng như xử trí ca lâm sàng ngộ độc Phụ tử. Từ khóa: Phụ tử, Xuyên ô, Thảo ô, Aconitine, nhanh thất, Diêm phụ tử, Hắc phụ tử, Bạch phụ tử. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Mặc dù hiệu quả điều trị của các bài thuốc có Phụ tử được các nhà lâm sàng YHCT công nhận tuy nhiên độc Phụ tử (Aconiti Lateralis Radix Praeparata) - rễ phụ tính của Phụ tử luôn là mối quan tâm trong thực hành của cây Ô đầu - một trong “Tứ đại danh dược” - Sâm, lâm sàng. Phụ tử nằm trong danh sách chất độc bảng Nhung, Quế, Phụ của Y học cổ truyền (YHCT), được A, liều dùng rất gần với liều gây độc, và đã có hàng sử dụng rộng rãi hơn 2000 năm như một loại thảo nghìn trường hợp ngộ độc Phụ tử đã được báo cáo, ngay dược không thể thay thế. Phụ tử ngoài các tác dụng hồi cả các khu vực có truyền thống sử dụng thuốc YHCT dương cứu nghịch, ôn Thận tráng dương, giảm đau, tán lâu đời như Trung Quốc, Hồng Kông. Phần lớn các bài hàn thì trong thành phần còn chứa các hoạt chất có tác nghiên cứu chỉ dừng ở việc báo cáo đơn lẻ các ca lâm dụng dược lý quan trọng như bảo vệ tế bào cơ tim; điều sàng về độc tính của Phụ tử, các phương pháp bào chế trị suy tim mãn tính, viêm mũi dị ứng [1], viêm khớp làm giảm đi độc tính của Phụ tử, và việc kết hợp giữa dạng thấp [2], bệnh thận mạn tính [3], bệnh gan nhiễm vị thuốc khác với Phụ tử trong các bài thuốc YHCT làm mỡ không do rượu [4]; cải thiện hiệu quả xạ trị ung thư tăng độc tính của Phụ tử như Bán hạ, hoặc giảm độc phổi [5], v.v. như khi kết hợp Cam thảo. *Tác giả liên hệ Email: lanhuong@ump.edu.vn Điện thoại: (+84) 983 506 700 https://doi.org/10.52163/yhc.v64i8 226
  3. L.T.L. Huong et al. / Vietnam Journal of Community Medicine, Vol. 64, Special Issue 8 (2023) 225-231 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Bệnh nhân nam, 61 tuổi, hưu trí, sinh sống tại quận Tân Bình, TP. HCM. Nhập viện lúc 20h30 ngày 05/2/2022 2.1. Thiết kế nghiên cứu: Báo cáo ca lâm sàng. với tình trạng lơ mơ sau khi uống thuốc sắc có chứa Chế 2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu: Tháng xuyên ô 12g, Chế thảo ô 12g, Chế phụ tử 12g khoảng 1 02/2022 tại khoa Hồi sức tích cực chống độc, Bệnh giờ, xuất hiện trệu chứng buồn nôn, nôn ra thức ăn, tê viện Thống Nhất. các đầu ngón tay, chảy nước dãi, cảm giác tê các cơ ở mặt, sau đó chân tay lạnh, vã mồ hôi, tụt huyết áp, được 2.3. Đạo đức nghiên đức: Người bệnh đồng ý tự đưa nhập vào cấp cứu BV Thống Nhất trong tình trạng nguyện tham gia nghiên cứu. Các thông tin của người gọi biết, mạch 128 lần/phút, không đều, HA: 70/40 bệnh đều được bảo mật và chỉ phục vụ cho mục tiêu mmHg, nhịp thở 24 lần/phút. Điện tâm đồ lúc nhập cấp nghiên cứu. cứu ghi nhận kết quả: Nhịp nhanh xoang, không đều, ngoại tâm thu thất tần số 150 lần/phút, Block nhánh 3. MÔ TẢ CA LÂM SÀNG Phải hoàn toàn (Hình 1.). Hình 1. Nhịp nhanh xoang, không đều, ngoại tâm thu thất tần số 150 lần/phút, Block nhánh Phải hoàn toàn Bệnh nhân được ổn định tuần hoàn, hô hấp: xử trí thở Ure 8.2 mmol/L, Creatinin 115 µmol/L; Khí máu động Oxy, truyền dịch Nacl 0.9% 500 ml và bổ sung điện mạch pH 7.39, pCO2 31.1 mmHg, pO2 67.7 mmHg, giải: Kalichlori 10% 1 ống và Magiesulphat 15% 2 ống. HCO3 18.4 mEq/L. Calcigluconat 10ml 1 ống TMC. ECG lúc 21h00 ngày 05/2/2022 (cấp cứu BVTN) ghi Xét nghiệm máu ghi nhận: WBC 8.0 K/µL, RBC 4.37 nhận kết quả: Block nhánh Phải hoàn toàn, nhịp nhanh M/µL, PLT 281 K/µL; Ion đồ: Na 143 mEq/L, K là 4.5 xoang, không đều, ngoại tâm thu Thất, Tần số 150 lần/ mEq/L, Cl là 106 mEq/L; AST 27 U/L, ALT 14 U/L; phút. (Hình 2.) 227
  4. L.T.L. Huong et al. / Vietnam Journal of Community Medicine, Vol. 64, Special Issue 8 (2023) 225-231 Hình 2. Block nhánh Phải hoàn toàn, nhịp nhanh xoang, không đều, ngoại tâm thu Thất, Tần số 150 lần/phút ECG lúc 21h30 ngày 05/2/2022 (cấp cứu BVTN) ghi nhận kết quả: nhịp nhanh thất (Hình 3.). Hình 3. Nhịp nhanh thất Bệnh nhân được xử trí: sốc điện đồng bộ 100J, 150J, theo chế độ AC, duy trì an thần: Midazolam. 200J, 270J. Kiểm soát nhịp bằng thuốc: Lidocain 2% ECG lúc 0h0 ngày 06/2/2022 (cấp cứu BVTN) ghi nhận 10ml 1/2 ống TMC, duy trì 1,5 mg/ph Cordaron 150 mg kết quả: nhịp nhanh xoang, TST: 150 l/p, ngoại tâm thu 1 ống (pha đủ 20 ml Nacl 0,9%) x 2 TMC/ 15p sau duy thất, Block nhánh Trái không hoàn toàn (Hình 4.). trì 1 mg/kg. Đặt nội khí quản/ hỗ trợ thở máy kiểm soát 228
  5. L.T.L. Huong et al. / Vietnam Journal of Community Medicine, Vol. 64, Special Issue 8 (2023) 225-231 Hình 4. nhịp nhanh xoang, TST: 150 l/p, ngoại tâm thu thất, Block nhánh Trái không hoàn toàn Tại khoa HSTC, BN tiếp tục duy trì an thần thở máy với ghi nhận kết quả: nhịp chậm xoang tần số: 50 l/p. Xét thông số và liều như cấp cứu nghiệm máu ngày 06/02: Ure 8.3 mmol/L, Creatinin 125 µmol/L; Bilirubin toàn phần 30.7 mmol/L/Bilirubin ECG lúc 9h ngày 06/2/2022 (tại HSTC CĐ- BVTN) trực tiếp 5.7 mmol/L. Hình 5. nhịp châm xoang tần số: 50 l/p Sau 24 giờ nhập viện, BN được ngưng an thần, M: rễ củ của một cây cung cấp nhưng cách chế biến khác 60l/p, HA: 140/90, Tim đều, nhịp xoang nhau: Ô đầu (Radix Aconiti) là rễ mẹ của cây Ô đầu, đào về rửa sạch phơi hoặc sấy khô. Vị thuốc này được Xét nghiệm ổn định, rút nội khí quản. xếp vào thuốc độc bảng A. Phụ tử (Aconiti Lateralis Radix Praeparata) là rễ củ con của cây Ô đầu nói trên, 4. BÀN LUẬN nhưng đem về chế biến rồi mới dùng. Phụ tử lại chia ra Diêm phụ tử, Đạm phụ phiến, Hắc phụ tử, Bạch phụ tử, Ô đầu - tên khoa học Aconitum sinense Paxt còn có tên Phụ phiến sao. Theo YHCT, cả Ô đầu và Phụ tử đều có gọi khác là Xuyên ô, Thảo ô. Ô đầu và Phụ tử đều do vị cay, ngọt, tính đại nhiệt, có độc, vào 12 đường kinh. 229
  6. L.T.L. Huong et al. / Vietnam Journal of Community Medicine, Vol. 64, Special Issue 8 (2023) 225-231 Phụ tử có tác dụng hồi dương cứu nghịch, bổ hỏa trợ beiwutinine, 15α-hydroxyneoline [8]. dương, trục phong hàn, thấp tà; Ô đầu sưu phong, táo Các bài thuốc có thành phần Phụ tử được sử dụng thấp khứ hàn; Phụ tử dùng chữa mồ hôi toát ra nhiều rộng rãi như: Tứ nghịch thang (Aconiti Lateralis Radix quá, vong dương, bụng quặn đau, dương hư, sợ lạnh, Praeparata, Zingiberis Rhizoma, and Glycyrrhizae mồ hôi trộm, ngực bụng lạnh đau, tả lỵ lâu ngày, phong Radix et Rhizoma), Chân vũ thang (Aconiti Lateralis hàn thấp tỳ. Ô đầu dùng chữa phong hàn thấp tỳ, các Radix Praeparata, Poria, Paeoniae Rubra Radix, khớp sưng đau, chân tay co quắp, bán thân bất toại. Zingiberis Rhizoma, and Atractylodis Macrocephalae Những người âm hư, dương thịnh, phụ nữ có thai không Rhizoma), Ma hoàng phụ tử tế tân thang, và Phụ tử lý được dùng. Ô đầu không được dùng chung với Bán hạ, trung thang. Các bài thuốc này được sử dụng trong lâm Qua lâu, Bối mẫu, Bạch cập. Mặc dù Sinh phụ, Hắc phụ sàng để điều trị các bệnh lý về hô hấp (21,5%), tiêu hóa hay Bạch phụ đã được bào chế nhưng khi dùng thường (17,3%), khớp (11,0%), thần kinh (10,1%) và phụ khoa được chế với đậu đen hoặc ngâm với nước nhiều lần (8,7%) [9]. mới dám dùng. Phụ tử thường được phối hợp các loại thảo dược khác, Về thành phần hóa học của Ô đầu – Phụ tử có chứa trong đó Fuzi–Dahuang (Rhei Radix et Rhizoma) aconitine, mesaconitine, hypaconitine, chasmanine, (16.5%), Fuzi–Hsihsin (Asari Radix et Rhizoma) atisine, coryneine, higenamine, và các alkaloids khác. (15.9%), Fuzi–Ganjiang (Zingiberis Rhizoma) Trong đó, Aconitine (C34H47O11N) là một alkaloid cực (15.5%), Fuzi–Fuling (Poria) (13.8%), Fuzi–Baizhu độc, có khả năng mở các kênh ion Na+ nhạy cảm TTX ở (Atractylodis Macrocephalae Rhizoma) (10.3%), Fuzi– tim và các cơ quan khác, ngoài ra còn có tác dụng giảm Quizhi (Cinnamomi Ramulus) (10.1%), Fuzi–Huangqi đau, hạ sốt, tiêu đàm, chống co thắt và giải độc [6]. (Astragali Radix) (9.0%), Fuzi–Banxia (Pinelliae Dang Wantai đã phân lập được hoạt chất fuziznoside từ Rhizoma) (8.3%), Fuzi–Rouqui (Cinnamomi Cortex) dịch chiết Phụ tử chế, có hiệu quả trong sử dụng điều trị (8.0%), and Fuzi-Gancao (Glycyrrhizae Radix et suy tim [7]. Và bằng phương pháp chiết xuất n-BuOH Rhizoma) (7.1%) [9]. của Phụ tử, đã phân lập nên những Alkaloid C19– diterpenoid có hoạt tính trợ tim như N-deethylaconine, Bài thuốc người bệnh đã sử dụng gồm 19 loại dược liệu: Ma hoàng 12g Khương hoạt 12g Chế phụ tử 12g Chế xuyên ô 12g Chế thảo ô 12g Tầm cốt phong 12g Thân cân thảo 10g Thương nhĩ tử 10g Quế chi 10g Tang ký sinh 15g Hoàng kỳ 20g Chích thảo 10g Xuyên ngưu tất 15g Đương quy 15g Uy linh tiên 15g Bạch thược 15g Kê huyết đằng 12g Ngũ linh chi 40g Tế tân 3g Trong toa thuốc sử dụng Phụ tử, Xuyên ô, Thảo ô với Benzoylmesaconine, Benzolhypacone, tăng Fuziline – liều cao (12g), tuy ở dạng đã bào chế nhưng kỹ thuật bào một alkaloid có hoạt tính bảo vệ tim mạch [10]. chế có ý nghĩa rất quan trọng trong việc làm giảm độc tính của dược liệu cũng như tăng tác dụng mong muốn. 5. KẾT LUẬN Các dạng bào chế giúp làm biến đổi các thành phần gây độc trong Phụ tử đặc biệt là Aconitine, mesaconitine, Phụ tử, tuy là một loại dược liệu quý của Đông y và Hypaconitine thành các hoạt chất như Benzoylaconine, cũng được sử dụng rộng rãi, nhưng dạng bào chế, 230
  7. L.T.L. Huong et al. / Vietnam Journal of Community Medicine, Vol. 64, Special Issue 8 (2023) 225-231 liều lượng, cách phối ngũ trong bài thuốc rất quan Anti-Tumor Efficacy of Radiotherapy on Lung trọng, tránh nguy cơ ngộ độc, và các tác dụng không Cancer. J Cancer, 2017, 8(19): 3945-3951. mong muốn. [6] Min ZWX, Hongwu L, Antiviral activity of aconite alkaloids from Aconitum carmichaelii TÀI LIỆU THAM KHẢO Debx. Journal of Natural Product Research, 2019, 33(10): 1486-1490. [1] X. Chen, R. Wang, W. Meng et al., Exploration [7] Miao WDW, Yang X, The targeting study about of the Molecular Mechanism of FUZI (Aconiti CaN in regulation of heart failure by fuzinoside. Lateralis Radix Praeparata) in Allergic Rhinitis Pharmacology and Clinics of Chinese Materia Treatment Based on Network Pharmacology. Medica, 2011, 89(43): 728-733. Med Sci Monit, 2020, 26(e920872. [8] X. X. Liu, X. X. Jian, X. F. Cai et al., Cardioactive [2] Wuwen F, Juan L, Dandan Z et al., Revealing the C₁₉-diterpenoid alkaloids from the lateral roots efficacy-toxicity relationship of Fuzi in treating of Aconitum carmichaeli “Fu Zi”. Chem Pharm rheumatoid arthritis by systems pharmacology. Bull (Tokyo), 2012, 60(1): 144-9. Scientific Reports, 2021, 11(1): 23083. [9] Chi-Jung Tai, Mohamed El-Shazly, Yi-Hong [3] Z. Yang, Y. Lin, C. Su et al., Pharmacokinetics- Tsai et al., Uncovering Modern Clinical based chronoefficacy of Fuzi against chronic Applications of Fuzi and Fuzi-Based Formulas: kidney disease. J Pharm Pharmacol, 2021, 73(4): A Nationwide Descriptive Study With Market 535-544. Basket Analysis, 2021, 12. [4] J. Yang, Y. Zhang, H. Yi et al., Fuzi-Lizhong [10] Hui S, Bei N, Aihua Z et al., Metabolomics study Decoction Alleviates Nonalcoholic Fatty Liver on Fuzi and its processed products using ultra- Disease by Blocking TLR4/MyD88/TRAF6 performance liquid-chromatography/electrospray- Signaling. Evid Based Complement Alternat ionization synapt high-definition mass spectrometry Med, 2022, 2022(1637701. coupled with pattern recognition analysis. Analyst, [5] Q. Zhang, X. Chen, Y. Luo et al., Fuzi Enhances 2012, 137(1): 170-185. 231
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
4=>1