Báo cáo " CEDAW và vấn đề quyền bình đẳng giới trong pháp luật hôn nhân và gia đình Việt Nam "

Chia sẻ: Phung Han | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

136
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Vì vậy, pháp luật cần quy định thống nhất về thời hạn lưu trữ các văn bản, giấy tờ trong hồ sơ công chứng ít nhất là hai mươi năm. Luật công chứng hiện hành cũng không quy định trực tiếp nghĩa vụ của các tổ chức hành nghề công chứng phải vào sổ (sổ công chứng) tất cả các vụ việc công chứng mà tổ chức đã tiếp nhận thực hiện.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo " CEDAW và vấn đề quyền bình đẳng giới trong pháp luật hôn nhân và gia đình Việt Nam "

Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW ThS. NguyÔn Ph−¬ng Lan * C EDAW có ý nghĩa th c ti n sâu s c và là cơ s pháp lí quan tr ng trong quá trình u tranh gi i phóng ph n và th c và ph n có cơ h i và i u ki n như nhau trong vi c ti p c n, ki m soát ngu n l c, phát huy ti m năng c a mình, trong tham gia bàn hi n quy n bình ng c a ph n các qu c b c và ra quy t nh, trong vi c th hư ng gia trên th gi i. Bình ng gi i theo quy thành qu lao ng và phúc l i xã h i. Nói nh c a CEDAW ư c i u ch nh trên nhi u cách khác, bình ng gi i là “ph n và nam lĩnh v c, bao hàm không ch s bình ng gi i ư c coi tr ng như nhau, cùng ư c gi a v và ch ng mà còn là s bình ng gi a công nh n và có v th bình ng”.(2) Trong nam gi i và ph n trong quan h tính giao, ph m vi c a bài vi t này, quy n bình ng quan h v i con chung, b t k tình tr ng hôn gi i theo quy nh c a pháp lu t hôn nhân và nhân c a h như th nào. Lu t hôn nhân và gia ình ư c phân tích dư i các góc sau: gia ình (Lu t HN&G ) năm 2000 ã th 1. Quy n bình ng trong vi c k t hôn hi n rõ tinh th n ó qua nh ng quy nh “n i c a nam và n lu t hoá” nh ng n i dung ư c quy nh t i C th hoá các quy nh c a CEDAW kho n 2 i u 4, i u 5a, kho n 1 i u 9, i u ch nh vi c k t hôn, Lu t HN&G quy i u 12 và c bi t là i u 16 c a Công ư c. nh m t s i m cơ b n sau: Trư c h t, nam, n k t hôn trên cơ s Các n i dung này ư c quy nh trên cơ s bình ng, t do, t nguy n.(3) ó là tư tư ng tính n s khác bi t c thù v gi i tính gi a cơ b n, có ý nghĩa ch o và ư c th hi n nam và n nh m xoá b nh ng nh ki n trong Lu t HN&G như sau: “Vi c k t hôn truy n th ng c a xã h i v vai trò c a nam do nam và n t nguy n quy t nh, không gi i và n gi i, xác l p nh ng khuôn m u bên nào ư c ép bu c, l a d i bên nào; ng x trên cơ s bình ng gi i. không ai ư c cư ng ép ho c c n tr ”.(4) ây Khái ni m bình ng gi i có th ư c là m t i u ki n quan tr ng vi c k t hôn hi u như sau: “Bình ng gi i là nói n m t có giá tr pháp lí. V nguyên t c, vi c k t hôn b i c nh c th v m i quan h gi i trong ó vi ph m s t nguy n b coi là trái pháp lu t ph n và nam gi i có quy n như nhau, có cơ và s b x hu . Tuy nhiên, b o v quy n, h i như nhau phát tri n, ư c th hư ng bình ng và công b ng nh ng l i ích c a s phát tri n”.(1) N i dung bình ng gi i bao * Gi ng viên chính Khoa lu t dân s g m: bình ng gi i trư c pháp lu t, nam gi i Trư ng i h c Lu t Hà N i 50 T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006
Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW l i ích chính áng c a các bên, tuỳ t ng th a nh n có quan h v ch ng, các quy n và trư ng h p c th , căn c vào i u ki n hoàn nghĩa v gi a hai bên m i ư c b o v . c nh k t hôn, vào th c t i s ng chung gi a 2. Bình ng trong quan h v ch ng hai bên ( ã có hay không có tình c m v Theo quy nh t i các i m c, d, e, f, g, h ch ng trong th i gian chung s ng, có s i u 16 c a Công ư c, quan h gi a v và thông c m v i nhau hay không...), vào tính ch ng ư c xác l p trên cơ s bình ng v ch t, m c c a hành vi vi ph m, có th x nhân thân và v tài s n trong th i gian hôn hu ho c không x hu . i v i trư ng h p nhân cũng như khi ch m d t hôn nhân, bình k t hôn do b l a d i, cư ng ép thì ch b n ng trong vai trò làm cha m , b t k tình thân ngư i b l a d i, b cư ng ép là nh n tr ng hôn nhân như th nào. Trên cơ s ó, th c và ánh giá ư c chính xác tình tr ng quy n bình ng gi a v và ch ng ư c xem ó, h u qu c a vi c ó i v i mình, vì v y xét theo các khía c nh sau: khi chính b n thân h có yêu c u toà án m i 2.1. Bình ng trong quan h nhân thân xem xét.(5) Khi x hu , quy n, l i ích chính gi a v và ch ng áng c a ph n và con ư c b o v .(6) Lu t HN&G năm 2000 ã có quy nh Th hai, Công ư c yêu c u “b t bu c c th v quan h nhân thân gi a v và ph i làm th t c ăng kí k t hôn chính th c”. ch ng. V ch ng có nghĩa v chung thu , yêu Th c hi n quy nh này, Lu t HN&G năm thương, quý tr ng, chăm sóc, giúp nhau, 2000 ã quy nh rõ t i i u 11: “Vi c k t cùng nhau xây d ng gia ình ( i u 18), có hôn ph i ư c ăng kí và do cơ quan nhà quy n t do l a ch n nơi cư trú ( i u 20), có nư c có th m quy n th c hi n... Nam, n nghĩa v tôn tr ng danh d , nhân ph m, uy không ăng kí k t hôn mà chung s ng v i tín c a nhau ( i u 21), giúp , t o i u ki n nhau như v ch ng thì không ư c pháp lu t cho nhau phát tri n v m i m t ( i u 23). công nh n là v ch ng”. K t ngày 1/1/2001 Vi c xác l p quan h v ch ng không làm (ngày Lu t HN&G năm 2000 có hi u l c), nh hư ng t i ngh nghi p c a m i bên. nh ng trư ng h p nam, n chung s ng v i Ngư c l i v ch ng còn có trách nhi m h nhau như v ch ng mà không th c hi n th tr , giúp nhau phát tri n v chuyên môn, t c ăng kí k t hôn s không ư c công nh n ngh nghi p, năng khi u, tư ch t c a b n thân là v ch ng. i v i nh ng trư ng h p chung theo nguy n v ng và kh năng c a m i bên. s ng v i nhau trư c ngày 1/1/2001 ư c gi i Nh ng quy nh này là s c th hoá n i quy t theo Ngh quy t s 35/2000/QH10 và dung i m g i u 16 c a CEDAW. Bên c nh Ngh nh s 77/2001/N -CP. Quy nh như ó v ch ng có nghĩa v tôn tr ng quy n t v y nh m b o m quy n, l i ích h p pháp do tín ngư ng, tôn giáo c a nhau, không ư c c a các bên. Như v y, theo Lu t HN&G cư ng ép, c n tr nhau theo ho c không theo năm 2000, ch khi th c hi n y th t c m t tôn giáo nào ( i u 22); C m v , ch ng ăng kí k t hôn t i cơ quan nhà nư c có th m có hành vi ngư c ãi, hành h , xúc ph m n quy n theo nghi th c nhà nư c thì vi c chung danh d , nhân ph m, uy tín c a nhau (kho n s ng gi a hai bên nam n m i ư c pháp lu t 2 i u 21). Lu t ã quy nh v quy n i T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006 51
Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW di n cho nhau gi a v , ch ng ( i u 24); trách chung và ng th i có quy n s h u i v i nhi m liên i c a v , ch ng ( i u 25). tài s n riêng. Như v y quy n s h u riêng c a Nh ng quy nh này nh m b o m quy n v , ch ng v i tư cách là công dân không b bình ng trên th c t gi a v và ch ng. Trên thay i khi k t hôn. Công nh n và b o v quan i m bình ng gi i, nh ng hành vi quy n bình ng v tài s n gi a v và ch ng ngư c ãi, hành h , xúc ph m danh d , nhân b ng pháp lu t là i u ki n tiên quy t xác ph m c a nhau gi a v và ch ng ph i ư c l p quy n bình ng v kinh t gi a v và nhìn nh n t c hai phía: hành vi c a ch ng ch ng trong th c ti n. Tài s n là ngu n l c i v i v và hành vi c a v i v i ch ng. kinh t trong i s ng v ch ng. Theo quan Nh ng d ng hành vi ó dư i góc gi i i m gi i, “ngu n l c là nh ng th mà con ư c g i là b o l c trên cơ s gi i. B o l c ngư i c n th c hi n có hi u qu m t ho t trong gia ình bao g m: “B t kì hành ng ng nào ó”.(9) Có th nói công nh n và b o b o l c d a trên cơ s gi i nào d n n ho c v quy n bình ng v s h u tài s n gi a v có kh năng d n n nh ng t n th t v thân và ch ng là cơ s ph n có th ti p c n và th , v tình d c hay tâm lí, hay nh ng au ki m soát ngu n l c, trên cơ s ó m i có kh c a ph n , bao g m c s e do có kh năng tham gia và ra quy t nh. nh ng hành ng như v y, s cư ng b c hay * Quy n s h u i v i tài s n chung tư c o t m t cách tuỳ ti n s t do dù nó Theo quy nh c a pháp lu t, tài s n x y ra trong cu c s ng riêng tư hay nơi chung c a v ch ng thu c s h u chung h p công c ng...”.(7) Vi c xoá b b o l c trong gia nh t. Tính ch t h p nh t c a kh i tài s n ình, c bi t là b o l c i v i ph n là m t chung c a v ch ng là do tính ch t c ng ng yêu c u khách quan, là nhi m v c a t t c c a hôn nhân quy t nh. Trong cu c s ng các qu c gia. B i vì “b o l c gia ình i v i chung c a v ch ng, do s g n bó m t thi t ph n làm t n h i nghiêm tr ng t i s c kho v tình c m, s cùng chung công s c, ý chí th ch t và tinh th n c a ph n và n i s hãi t o d ng tài s n chung, xây d ng i s ng b o l c h n ch kh năng c a ph n trong chung nên không có s phân bi t m c óng vi c ti p c n các ngu n l c tham gia s n góp c a m i bên v ch ng i v i tài s n xu t và các ho t ng khác (UNDP 1995)”.(8) chung. Vì v y, i u 95 Lu t HN&G quy 2.2. Bình ng trong quan h tài s n gi a nh: “Lao ng c a v , ch ng trong gia ình v và ch ng ư c coi như lao ng có thu nh p”. V S bình ng trong quan h tài s n gi a nguyên t c, tài s n mà v ch ng làm ra trong v và ch ng ư c th hi n các khía c nh th i gian hôn nhân là tài s n chung. iv i sau: bình ng trong quan h s h u tài s n, tài s n chung h p nh t, v ch ng có quy n quan h c p dư ng và quan h th a k tài s n. bình ng như nhau trong vi c chi m h u, 2.2.1. Bình ng v quy n s h u tài s n qu n lí, s d ng, nh o t. Vi c xác l p, th c c a v ch ng. hi n nh ng giao d ch có giá tr l n ho c là Pháp lu t hôn nhân và gia ình công nh n ngu n s ng duy nh t c a gia ình, vi c dùng v ch ng có quy n s h u i v i tài s n tài s n chung u tư kinh doanh ph i ư c 52 T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006
Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW v ch ng bàn b c, tho thu n. Nh ng giao năm 2000 còn quy nh: “Quy n s d ng t d ch liên quan n nh ng tài s n trên mà mà v ch ng có ư c sau khi k t hôn là tài không có s ng ý c a m t bên thì bên ó có s n chung c a v ch ng. Quy n s d ng t quy n yêu c u toà án tuyên b giao d ch ó mà v ho c ch ng có ư c trư c khi k t hôn, vô hi u.(10) ây là s c th hoá quy nh t i ư c th a k riêng ch là tài s n chung khi v i m h i u 16 c a CEDAW. ch ng có tho thu n”. Ngh nh s b o m kh năng ki m soát tài s n 70/2001/N -CP quy nh c th v vi c xác c a v , ch ng cũng như kh năng s d ng, nh quy n s d ng t là tài s n chung hay hư ng th và nh o t tài s n ó, Lu t tài s n riêng c a v ch ng trong t ng trư ng HN&G năm 2000 ã có quy nh m t cách h p t i các i u 23, 24, 25, 26, 27 khi gi i c th hơn v v n ăng kí quy n s h u tài quy t chia tài s n là quy n s d ng t c a v s n. Kho n 2 i u 27 Lu t HN&G năm ch ng khi li hôn. ây là m t bư c ti n m i 2000 quy nh: i v i nh ng “tài s n thu c b o m kh năng ti p c n, ki m soát, s s h u chung c a v ch ng mà pháp lu t quy d ng trên th c t quy n s d ng t c a c v nh ph i ăng kí quy n s h u thì trong gi y và ch ng, ngay c trong trư ng h p li hôn. ch ng nh n quy n s h u ph i ghi tên c a c Nh ng quy nh này có ý nghĩa quan tr ng v ch ng”. Nh ng tài s n ph i ăng kí quy n i v i vi c b o m l i ích chính áng c a s h u bao g m: nhà , quy n s d ng t và v ch ng v quy n s d ng t, c bi t là nh ng tài s n khác mà pháp lu t quy nh. i v i ngư i v nông thôn. Quy nh này ã t o ra s thay i quan tr ng * Quy n s h u c a v , ch ng i v i tài trong nh n th c c a ngư i dân, c a các c p, s n riêng các ngành v b o m bình ng gi i v quy n Kho n 1 i u 32 Lu t HN&G năm 2000 s h u tài s n trên th c t . th c hi n quy quy nh “v , ch ng có quy n có tài s n nh này, Ngh nh s 70/2001/N -CP và riêng”. Vi c th a nh n và b o v quy n có Ngh quy t s 02/2000/NQ-H TP ã có quy tài s n riêng c a v ho c ch ng là phù h p nh: i v i nh ng tài s n trư c ây ch ghi v i xu th phát tri n c a n n kinh t , phù tên m t ngư i, v ho c ch ng, n u không có h p v i quy n s h u tài s n riêng c a công tranh ch p thì tài s n ó là tài s n chung c a dân ư c Hi n pháp quy nh. Trên cơ s v ch ng; n u có tranh ch p thì bên nào cho quy n s h u tài s n riêng c a m i bên v , ó là tài s n thu c s h u riêng c a mình thì ch ng, mà v , ch ng có kh năng th c hi n có nghĩa v ch ng minh; không ch ng minh m t cách c l p các nghĩa v riêng v tài ư c thì tài s n ó là tài s n chung theo kho n s n c a mình, có kh năng tham gia c l p 3 i u 27 Lu t HN&G năm 2000. V ho c vào các ho t ng s n xu t kinh doanh, m ch ng cũng có quy n yêu c u cơ quan có th m b o s bình ng và không l thu c l n nhau quy n c p l i gi y ăng kí quy n s h u tài gi a v ch ng v tài s n. s n có ghi tên c a c v và ch ng.(11) i v i tài s n riêng, v , ch ng có quy n Ngoài các tài s n ư c quy nh là tài s n chi m h u, s d ng, nh o t c l p, tr chung c a v ch ng, i u 27 Lu t HN&G trư ng h p pháp lu t có quy nh khác vì l i T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006 53
Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW ích chung c a gia ình, trong ó g n li n v i V ch ng v n có nghĩa v yêu thương, chăm l i ích c a v , ch ng.(12) Tài s n riêng c a sóc giúp l n nhau trong cu c s ng, v n m i bên v ho c ch ng luôn thu c v ngư i ph i th c hi n nghĩa v chung thu i v i ó, dù trong th i kì hôn nhân hay khi li hôn, nhau. V tài s n, ph n tài s n ã chia là tài tr trư ng h p ngư i có tài s n riêng ã chi s n riêng c a m i bên, hoa l i, l i t c phát dùng tài s n riêng vào i s ng chung ho c sinh t tài s n ó cũng là tài s n riêng. Ph n ã t nguy n nh p tài s n riêng ó vào tài s n tài s n còn l i không chia là tài s n chung và chung c a v ch ng. Vi c nh p tài s n riêng hoa l i, l i t c c a nó thu c tài s n chung. có giá tr l n, nhà , quy n s d ng t ph i V , ch ng cũng có th tho thu n khôi ph c có s ng ý c a c v , ch ng.(13) b ov l i ch tài s n chung b t c lúc nào b ng l i ích chung c a gia ình, quy n, l i ích văn b n ( i u 9, i u 10 Ngh nh s chính áng c a m i bên v ch ng, pháp lu t 70/2001/N -CP). quy nh, trong trư ng h p có tranh ch p v Quy nh v vi c chia tài s n chung c a tài s n, thì ngư i nào cho r ng tài s n ó là tài v ch ng trong th i kì hôn nhân là òi h i s n riêng c a mình thì ngư i ó ph i có nghĩa khách quan, nh m áp ng ư c nh ng yêu v ch ng minh. Không ch ng minh ư c thì c u c a v , ch ng trong vi c qu n kí, s tài s n ó ư c coi là tài s n chung. Quy n d ng, ki m soát, nh o t tài s n chung m t yêu c u và quy n ch ng minh là bình ng cách có hi u qu , t o cơ h i cho v , ch ng có như nhau gi a hai v ch ng. th tham gia c l p vào i s ng năng ng * V n chia tài s n chung c a v ch ng c a n n kinh t th trư ng mà không nh trong th i kì hôn nhân. hư ng n kinh t c a gia ình. Vi c yêu c u chia tài s n chung c a v Ch tài s n c a v ch ng theo Lu t ch ng trong th i kì hôn nhân ch t ra khi có HN&G năm 2000 ã th c s xác l p s yêu c u c a m t bên v ho c ch ng ho c c a bình ng gi a v và ch ng v tài s n trong c hai v ch ng. Quy n yêu c u chia tài s n gia ình. Tuy nhiên, s bình ng v pháp lí chung là quy n c l p và bình ng như chưa ph i là s bình ng trong th c t . “V n nhau gi a v và ch ng, do v , ch ng t quy t còn m t t l không nh các trư ng h p m i nh. V ch ng có th tho thu n chia, n u v n trong gia ình do ngư i ch ng t không tho thu n ư c thì có quy n yêu c u quy t nh mà không c n n ý ki n c a Toà án gi i quy t. ngư i v . Càng nh ng nơi kém phát tri n Chia tài s n chung trong th i kì hôn nhân thì vai trò gia trư ng c a nam gi i càng th có th chia toàn b ho c chia m t ph n tài s n hi n m nét và ngư c l i vai trò c a ph n chung c a v ch ng. Dù chia như th nào thì trong gia ình càng tr nên m nh t...”.(14) v n ph i b o m nguyên t c chia ôi tài s n V n quan tr ng hi n nay là tuyên truy n, chung, t c là m b o s bình ng như nhau nâng cao nh n th c cho ph n , giúp h hi u gi a v và ch ng v tài s n. Vi c chia tài s n ư c mình có quy n gì và th c hi n nh ng chung trong th i kì hôn nhân không làm quy n ó như th nào, b ng cách nào; m t ch m d t quan h v ch ng trư c pháp lu t. khác c n t o ra nh ng công c , i u ki n, cơ 54 T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006
Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW h i cho ph n ư c ti p c n th t s v i các ph i c p dư ng theo kh năng c a mình, n u ngu n l c. bên kia có yêu c u và có lí do chính áng. 2.2.2. Bình ng trong quan h th a k tài V nguyên t c, trong cu c s ng chung, s n gi a v và ch ng v ch ng có nghĩa v chăm lo cho nhau, S bình ng gi a v và ch ng v quy n giúp nhau b ng tài s n chung nên nghĩa th a k ư c quy nh trong BLDS. Nh m v c p dư ng không t ra. Nghĩa v c p b o v quy n, l i ích chính áng c a bên v dư ng là nghĩa v riêng c a m t bên, nên nó ho c ch ng còn s ng và gia ình khi m t bên ư c th c hi n b ng tài s n riêng c a ngư i ch t trư c, i u 31 Lu t HN&G năm 2000 có nghĩa v . Vì v y, nghĩa v c p dư ng quy nh v ho c ch ng có quy n yêu c u gi a v và ch ng ch t ra khi v ch ng li t m hoãn vi c phân chia di s n th a k trong hôn ho c khi hôn nhân t n t i trong hoàn m t th i gian nh t nh, n u vi c phân chia di c nh nh t nh. i u 60 Lu t HN&G năm s n th a k nh hư ng nghiêm tr ng n i 2000 quy nh: “Khi li hôn, n u bên khó s ng c a bên v ho c ch ng còn s ng và gia khăn, túng thi u có yêu c u c p dư ng mà ình. Th i gian t m hoãn t i a là ba năm. có lí do chính áng thì bên kia có nghĩa v nh hư ng nghiêm tr ng có th là vi c chia c p dư ng theo kh năng c a mình”. di s n làm m t ngu n tư li u s n xu t, m t 2.3. Quy n li hôn c a v ch ng ngu n thu nh p ch y u c a gia ình, làm cho Quy n li hôn là quy n nhân thân c a v gia ình không còn ch ...(15) ch ng, ch có v , ch ng ho c c hai v ch ng 2.2.3. Bình ng trong quan h c p dư ng quy t nh mà không ai có quy n ép bu c, gi a v và ch ng cư ng ép ho c c n tr . V ch ng có quy n Quy n và nghĩa v c p dư ng gi a v và bình ng như nhau trong vi c yêu c u li hôn. ch ng là h qu c a quy n và nghĩa v chăm Tuy nhiên xu t phát t nguyên t c b o v bà sóc, giúp l n nhau trong cu c s ng. Nghĩa m và tr em, pháp lu t quy nh h n ch v c p dư ng nh m m b o cu c s ng, nhu quy n yêu c u li hôn c a ngư i ch ng trong c u s ng thi t y u c a m i bên v ho c ch ng trư ng h p ngư i v ang có thai ho c nuôi khi g p khó khăn, túng thi u. V ho c ch ng con dư i mư i hai tháng tu i (kho n 2 i u u có quy n và nghĩa v như nhau trong 85 Lu t HN&G năm 2000). Vi c h n ch quan h c p dư ng i v i nhau. V , ch ng này không ph thu c vào vi c “ngư i v có có th là ngư i c p dư ng, cũng có th là thai v i ai ho c b c a a tr dư i mư i hai ngư i ư c c p dư ng tuỳ t ng hoàn c nh c tháng tu i là ai”.(16) i u h n ch này ch t th . Nghĩa v c p dư ng không ph i là nghĩa ra i v i ngư i ch ng, không áp d ng i v c a riêng ngư i ch ng và cũng không t v i yêu c u li hôn c a ngư i v . ra trư c h t i v i ngư i ch ng như trong m b o quy n yêu c u li hôn c a v , quy nh c a pháp lu t trư c cách m ng hay ch ng, pháp lu t quy nh hai trư ng h p li theo phong t c t p quán. Pháp lu t hi n hành hôn: li hôn do m t bên v ho c ch ng yêu ch xem xét v ho c ch ng có kh năng c p c u và li hôn do thu n tình. Trong c hai dư ng hay không mà thôi, khi có kh năng thì trư ng h p ó, vi c gi i quy t li hôn u ph i T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006 55
Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW d a trên cơ s căn c li hôn ư c quy nh t i lư ng nòi gi ng c a dân t c, c a nhân lo i. i u 89 Lu t HN&G năm 2000. Ch khi có Vì v y “vi c các nư c tham gia Công ư c căn c li hôn m i ph n ánh úng s th t thông qua nh ng bi n pháp c bi t, k c khách quan c a quan h v ch ng, do ó vi c nh ng bi n pháp nêu trong Công ư c này gi i quy t li hôn m i chính xác, b o m nh m b o v ngư i m s không b coi là ư c quy n, l i ích chính áng c a v , phân bi t i x ”.(17) Kho n 6 i u 2 Lu t ch ng, h n ch s tan v c a gia ình khi HN&G năm 2000 quy nh: “Nhà nư c, xã chưa áng x y ra. h i và gia ình có trách nhi m b o v ph n Pháp lu t quy nh khá y và toàn và tr em, giúp các bà m th c hi n t t di n v quan h nhân thân, quan h tài s n và ch c năng cao quý c a ngư i m ”. Quy n quan h i v i con chung gi a v và ch ng làm cha m ư c xác l p trên cơ s s ki n sau khi li hôn trên cơ s b o m như nhau sinh con ho c nh n nuôi con nuôi. quy n, l i ích c a c hai bên, c bi t là 3.1.1. Quy n sinh con quy n, l i ích h p pháp c a ngư i v và con Quy n sinh con ư c pháp lu t quy nh chưa thành niên, con ã thành niên không có và b o m th c hi n i v i v ch ng có kh năng lao ng. c bi t, v n chia tài quan h hôn nhân h p pháp và i v i c s n là quy n s d ng t khi v ch ng li hôn ngư i ph n c thân. Con ư c sinh ra ã ư c quy nh khá c th và chi ti t t i trên cơ s hôn nhân h p pháp ho c ngoài Lu t HN&G năm 2000 và Ngh nh quan h hôn nhân u có quy n l i như 70/2001/N -CP. ây là cơ s pháp lí b o nhau. b o v quy n c a tr em, quy n v quy n v tài s n c a ngư i v , c bi t là làm cha, làm m , pháp lu t HN&G quy quy n s d ng t c a ngư i ph n nông nh ch nh xác nh cha, m , con. Ch thôn sau khi li hôn. nh này hư ng t i b o v quy n, l i ích h p 3. Quy n bình ng gi a cha và m trong vi c th c hi n quy n cha m i v i con pháp c a c ngư i cha ngư i m , nhưng 3.1. Quy n ư c làm cha m trư c h t là l i ích c a a tr . Quy n ư c làm cha m là m t quy n Quy n có con g n li n v i nghĩa v c a nhân thân quan tr ng c a con ngư i, g n li n v ch ng trong vi c th c hi n k ho ch hoá v i t ng ngư i, bình ng như nhau gi a nam gia ình. V ch ng có nghĩa v như nhau và n , ư c pháp lu t tôn tr ng, b o v và t o trong vi c th c hi n k ho ch hoá. V ch ng i u ki n cá nhân th c hi n quy n ó. có quy n quy t nh s con, kho ng cách Quy n làm cha m g n li n v i nh ng thiên gi a các l n sinh, có quy n l a ch n, s d ng ch c t nhiên c a ngư i àn ông và ph n , các bi n pháp tránh thai(18) ng th i có nghĩa c bi t là quy n mang thai, sinh con, nuôi v th c hi n quy mô gia ình ít con. V con b ng s a m là m t ch c năng không th ch ng có nghĩa v như nhau trong vi c b o thay th ư c c a ngư i ph n . Thiên ch c v s c kho nói chung và s c kho sinh s n ó c a ngư i m ư c luôn pháp lu t th a nói riêng cho b n thân cũng như cho v ho c nh n và b o v vì nó nh hư ng n ch t ch ng mình. Th c t hi n nay cho th y, c n 56 T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006
Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW t o i u ki n cho c nam gi i ư c ti p c n, ư c làm cha m luôn luôn là m t quy n ư c tuyên truy n, giáo d c các thông tin, các quan tr ng không ch i v i ngư i ph n bi n pháp nh m b o v s c kho sinh s n. mà còn i v i c ngư i nam gi i. Vi c nh n N u ch chú ý v n này i v i ph n nuôi con nuôi ch ng minh kh năng có th không thôi thì chưa , chưa m b o s bình làm cha c a ngư i àn ông, kh năng làm ng gi i và không t ư c hi u qu thi t m c a ngư i ph n theo m t cách khác: ó th c. V n b o m s c kho sinh s n ph i là kh năng yêu thương, chăm sóc, nuôi ư c quan tâm chú ý i v i c hai gi i như dư ng m t a tr không do mình sinh ra nhau m i có th nâng cao ch t lư ng cu c như con mình. i u ó kh c ph c ư c s ng, ch t lư ng dân s , b i vì i v i nam nh ng khi m khuy t c a nam gi i và ph n gi i cũng có th g p ph i nh ng v n trong vi c không th sinh con, thông qua vư ng m c, c n ư c tư v n, gi i áp v s c vi c nh n nuôi con nuôi, nam gi i và ph n kho sinh s n. Do ó, trên quan i m bình c m th y hoàn thành ư c vai trò, ch c năng ng gi i òi h i ph i quan tâm n tình c a mình trư c xã h i. tr ng s c kho cũng như vi c áp d ng các 3.2. Trách nhi m như nhau c a cha m bi n pháp tránh thai, các bi n pháp phòng i v i con tránh các b nh nhi m khu n ư ng sinh s n, CEDAW ã kh ng nh: “Th a nh n các b nh lây truy n qua ư ng tình d c, trách nhi m chung c a c v l n ch ng trong HIV/AIDS như nhau i v i c hai gi i, mà vi c nuôi d y và phát tri n con cái, l i ích c th là i v i c ch ng và v . c a con cái ph i ư c nh n th c rõ là ưu tiên 3.1.2. Quy n nh n nuôi con nuôi hàng u trong m i trư ng h p” ( i m b Quy n nh n nuôi con nuôi là m t quy n i u 5). i u c bi t quan tr ng là Công nhân thân c a cá nhân và bình ng i v i ư c ã ch rõ: “Quy n và trách nhi m như c nam gi i và ph n . Pháp lu t quy nh nhau v i vai trò làm cha m trong m i v n các i u ki n i v i ngư i nh n nuôi con liên quan n con cái, b t k tình tr ng hôn nuôi như nhau, không phân bi t ó là nam nhân như th nào” ( i m d i u 16). Như gi i hay ph n . Ngư i nh n nuôi con nuôi v y trách nhi m c a cha m i v i con là có th là ngư i c thân ho c có th là c p như nhau trong m i trư ng h p: khi hôn nhân v ch ng. Trong trư ng h p ngư i nh n ang t n t i, sau khi li hôn, khi không có nuôi là ngư i ang có v có ch ng thì vi c quan h hôn nhân ho c trong hôn nhân trái nh n nuôi con nuôi ó ph i ư c c hai v pháp lu t. Pháp lu t hôn nhân và gia ình ch ng th ng nh t ý chí.(19) Vi t Nam ã chú ý n v n này và quy i u có ý nghĩa quan tr ng trong vi c nh b o v quy n l i c a con trong m i nh n nuôi con nuôi là nó t o ra kh năng trư ng h p như con trong hôn nhân h p pháp th c hi n quy n làm cha làm m c a ngư i (kho n 5 i u 2, kho n 2 i u 17, i u 92, nh n nuôi ng th i m b o ư c l i ích i u 93, i u 94 Lu t HN&G năm 2000). c a tr em ư c nh n làm con nuôi. Quy n Dù tình tr ng hôn nhân như th nào, cha, m T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006 57
Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW v n có trách nhi m như nhau i v i con. thu n tình li hôn không ti n hành th t c hoà 4. M t s ý ki n hoàn thi n pháp lu t gi i. Th c t xét x áp d ng quy nh này nh m m b o quy n bình ng gi i trong không th ng nh t, có toà v n ti n hành hoà lĩnh v c hôn nhân và gia ình gi i, có toà không. Theo chúng tôi, vì l i ích - C n có quy nh v quy n và nghĩa v c a gia ình, vì h nh phúc c a v ch ng, c a ngư i cha trong vi c ngh làm chăm trong trư ng h p thu n tình li hôn v n c n sóc con khi con m au, tr trư ng h p cha, ti n hành hoà gi i. Do ó c n có văn b n m có tho thu n khác; hư ng d n th t c gi i quy t th ng nh t i - C n có nh ng quy nh c th v vi c v i lo i vi c này. b o v và chăm sóc s c kho sinh s n i v i nam gi i, cũng như vi c khuy n khích áp (1), (9).Xem: “Gi i và quy n c a ph n trong pháp lu t Vi t Nam”, H i liên hi p ph n Vi t Nam, Cơ d ng các bi n pháp k ho ch hoá gia ình, quan h p tác phát tri n qu c t Thu i n, Hà N i các bi n pháp phòng tránh các b nh nhi m 2004, tr. 21. khu n, HIV/AIDS qua ư ng tình d c i v i (2).Xem: U ban qu c gia vì s ti n b c a ph n nam gi i, bên c nh vi c th c hi n nh ng bi n Vi t Nam, “Giáo trình dành cho gi ng viên v l ng pháp ó i v i ph n . T ch c khám, ch a ghép gi i trong ho ch nh và th c thi chính sách”, Hà N i 2004, tr. 41. b nh thư ng xuyên i v i c nam gi i và (3).Xem: i m a, i m b i u 16 c a CEDAW. ph n cơ quan, doanh nghi p...; (4).Xem: Kho n 2 i u 9 Lu t HN&G năm 2000. - C n có nh ng quy nh c th v nghĩa (5).Xem: Kho n 1 i u 15 Lu t HN&G năm 2000. v tài s n chung c a v ch ng, th nào là (6). Xem: Kho n 3 i u 17 Lu t HN&G năm 2000 và Ngh quy t s 02/2000/NQ-H TP. nh p tài s n riêng vào tài s n chung... có (7). Tuyên b xoá b b o l c i v i ph n ư c i cơ s pháp lí gi i quy t tranh ch p v tài s n h i ng Liên h p qu c thông qua trong Ngh quy t gi a v và ch ng; s 48/104 ngày 20/11/1993. - C n có quy nh th nào là k t hôn gi (8).Xem: “Phân tích tình hình và xu t chính sách t o và ch tài x lí c th i v i vi c k t hôn nh m tăng cư ng ti n b c a ph n và bình ng gi i Vi t Nam- Ph n II”, tr. 51. gi t o nh m ngăn ch n nh ng hành vi này (10).Xem: i m 4 i u 4 Ngh nh s 70/2001/N -CP. trên th c t và b o v quy n, l i ích chính (11).Xem: i m 3 i u 5 Ngh nh s 70/2001/N -CP. áng c a các bên, c bi t là ph n , ngư i (12).Xem: Kho n 5 i u 33 Lu t HN&G . d b l i d ng trong vi c k t hôn. (13).Xem: i u 13 Ngh nh s 70/2001/N -CP (14). Vi n khoa h c pháp lí, B tư pháp,“Công ư c - C n có quy nh c th v nghĩa v c p c a Liên h p qu c và pháp lu t Vi t Nam v xoá b dư ng cho nhau gi a v và ch ng khi hôn phân bi t i x v i ph n ”, Nxb. Chính tr qu c nhân ang t n t i. ây là v n có ý nghĩa gia, Hà N i 2004, tr. 366. r t thi t th c nh m b o m cu c s ng và l i (15).Xem: Ngh quy t s 02/2000/NQ-H TP và i u ích chính áng cho c v và ch ng nhưng 12 Ngh nh s 70/2001/N -CP. (16).Xem: Ngh quy t s 02/2000/NQ-H TP. pháp lu t hi n hành chưa có quy nh. (17).Xem: Kho n 2 i u 4 c a CEDAW. - Theo quy nh c a B lu t t t ng dân (18).Xem: Kho n 1 i u 10 Pháp l nh dân s . s , trư ng h p v ch ng thu n tình li hôn là (19).Xem: i u 71 Lu t HN&G và i u 36 Ngh vi c dân s nên khi gi i quy t công nh n nh s 83/1998/N -CP. 58 T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006