Báo cáo khoa học:Ảnh hưởng của mưa và các loại hình sử dụng đất đến quá trình suy thoái đất trong lưu vực nhỏ ở tân minh - đà bắc - hoà bình

Chia sẻ: Nguyễn Phi Nhung Nhung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

154
lượt xem 34
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Xói mòn đất, dòng chảy bề mặt, v. sự can thiệp của con ng-ời l. những nguyên nhân chính l.m cho đất suy thoái nhanh. Nguyễn Tử Xiêm v. Thái Phiên (1991) nghiên cứu tại Ho. Bình đC kết luận dinh d-ỡng trên đất dốc trồng lúa giảm đáng kể trong mùa m-a: mùn tổng số từ 7,93 % giảm còn 3,7 %, đạm tổng số từ 0,46 % xuống 0,05 % sau 2 vụ trồng lúa. Nguyễn Văn Bộ (1997), Bùi Đình Dinh (1995), Tôn Thất Chiểu (1997) cũng có kết luận t-ơng tự. Theo Rambo v. Terry (1998) với đất dốc 27o, l-ợng đất mất trên đất trống đồi núi trọc l....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo khoa học:Ảnh hưởng của mưa và các loại hình sử dụng đất đến quá trình suy thoái đất trong lưu vực nhỏ ở tân minh - đà bắc - hoà bình

Báo cáo khoa học Ảnh hưởng của mưa và các loại hình sử dụng đất đến quá trình suy thoái đất trong lưu vực nhỏ ở tân minh - đà bắc - hoà bình
T¹p chÝ KHKT N«ng nghiÖp, TËp 1, sè 2/2003 ¶nh h−ëng cña m−a vµ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®Õn qu¸ tr×nh suy tho¸i ®Êt trong l−u vùc nhá ë t©n minh - ®µ b¾c - hoµ b×nh Effects of rainfall and land use types on soil degradation at micro watershed in Tan Minh commune of Da Bac district, Hoa Binh province NguyÔn V¨n Dung1, TrÇn §øc Viªn2, Ph¹m TiÕn Dòng2, NguyÔn Thanh L©m2 Summary Surfaced water run-off and soil erosion in slope land mainly depend on the intensity of rainfall and vegetation cover. The effects of rainfall and land use types on soil degradation were conducted from 2000 to 2002 at micro watershed in Tan Minh, Da Bac, Hoa Binh. Soil erosion was closely related to the intensity of rainfall and soil loss varied with land use types. In general, the farming system on slope land led to depletion of soil nutrients and thus it is necessary to identify suitable land use practices to reduce soil degradation. Key words: Surfaced water, cover of land use and soil loss. Trång trät trªn ®Êt dèc l h×nh thøc 1. §Æt vÊn ®Ò1 canh t¸c phæ biÕn ë vïng nói T©y B¾c cña Xãi mßn ®Êt, dßng ch¶y bÒ mÆt, v sù ViÖt Nam, do ®ã viÖc nghiªn cøu ¶nh can thiÖp cña con ng−êi l nh÷ng nguyªn h−ëng cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt kh¸c nh©n chÝnh l m cho ®Êt suy tho¸i nhanh. nhau ®Õn qu¸ tr×nh suy tho¸i ®Êt l cÇn NguyÔn Tö Xiªm v Th¸i Phiªn (1991) thiÕt. Môc ®Ých cña nghiªn cøu n y nh»m nghiªn cøu t¹i Ho B×nh ® kÕt luËn dinh x¸c ®Þnh l−îng ®Êt v dinh d−ìng mÊt bëi d−ìng trªn ®Êt dèc trång lóa gi¶m ®¸ng kÓ xãi mßn, dßng ch¶y mÆt, thÊm s©u do m−a trong mïa m−a: mïn tæng sè tõ 7,93 % v sö dông ®Êt kh¸c nhau dÉn ®Õn suy gi¶m cßn 3,7 %, ®¹m tæng sè tõ 0,46 % tho¸i ®Êt. xuèng 0,05 % sau 2 vô trång lóa. NguyÔn 2. ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu V¨n Bé (1997), Bïi §×nh Dinh (1995), T«n ThÊt ChiÓu (1997) còng cã kÕt luËn ThÝ nghiÖm ®−îc tiÕn h nh t¹i b¶n T¸t, t−¬ng tù. x T©n Minh, huyÖn § B¾c, tØnh Ho Theo Rambo v Terry (1998) víi ®Êt B×nh víi 4 h×nh thøc sö dông ®Êt kh¸c dèc 27o, l−îng ®Êt mÊt trªn ®Êt trèng ®åi nhau: ®Êt rõng, lóa n−¬ng, trång s¾n, bá nói träc l 130 tÊn/ha/n¨m, nÕu trång cä ho¸. §é dèc thay ®æi tõ 29,30 ®Õn 36,44 dÇu, xãi mßn trªn mÆt chØ cßn 107 ®é. Thêi gian nghiªn cøu trong 3 n¨m tÊn/ha/n¨m. (2000- 2002). 1 Bé m«n Thuû n«ng - Canh t¸c, Khoa §Êt v M«i tr−êng 2 Trung t©m Sinh th¸i M«i tr−êng 133
¶nh h−ëng cña m−a vµ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt... H×nh 2. ¤ ®o xãi mßn ®Êt H×nh 1. Tr¹m khÝ t−îng 3. KÕt qu¶ v th¶o luËn Sè liÖu l−u tr÷ l−îng m−a trong 10 phót v 30 phót ®−îc tù ®éng cËp nhËt t¹i tr¹m 3.1. §Æc ®iÓm m−a v xãi mßn ®Êt khÝ t−îng (h×nh 1). 3.1.1. §Æc ®iÓm m−a v dßng ch¶y bÒ mÆt §o xãi mßn b»ng « tiªu chuÈn cã kÝch Trong 3 n¨m, m−a tõ th¸ng 5 v t¨ng th−íc l 100 m2 (20 × 5 m). dÇn v o th¸ng 7, th¸ng 8 v th¸ng 9, sau gi¶m dÇn ®Õn th¸ng 12 (h×nh 3). MÉu ®Êt, n−íc thu ®−îc sau mçi trËn Ngo i ra, trong mét n¨m, cïng mét m−a, ®−a vÒ phßng thÝ nghiÖm ph©n tÝch l−îng m−a, nh−ng dßng ch¶y bÒ mÆt kh¸c ®Ó tÝnh l−îng ®Êt bÞ xãi mßn v dinh nhau tuú theo h×nh thøc sö dông ®Êt: n¨m d−ìng bÞ röa tr«i (h×nh 2) 2000, tæng l−îng m−a tõ th¸ng 5 ®Õn Dùa v o n¨ng suÊt cña c¸c gièng lóa v th¸ng 10 l 1756 mm, dßng ch¶y mÆt trªn c¸c gièng s¾n ®−îc trång qua 3 n¨m ®Êt rõng chØ cã 493 mm, t¨ng lªn 678 mm nghiªn cøu ®Ó x¸c ®Þnh ¶nh h−ëng cña suy trªn ®Êt trång lóa n−¬ng. N¨m 2002, tæng tho¸i ®Êt ®Õn n¨ng suÊt c©y trång. l−îng m−a tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10 l B¶ng 1. Dßng ch¶y mÆt v xãi mßn ®Êt trªn c¸c h×nh thøc sö dông ®Êt kh¸c nhau H×nh thøc sö dông ®Êt N¨m M−a Dßng ch¶y L−îng ®Êt xãi (mm) mÆt (mm) mßn (t/ha) Rõng 2000 1756 493 2,94 Lóa n−¬ng n¨m ®Çu 678 10,07 Rõng 2001 2262 817 1,41 Lóa n−¬ng n¨m thø hai 1100 30,07 Bá ho¸ n¨m ®Çu (b¨ng chÌ t¸i sinh) 1074 6,99 S¾n n¨m thø nhÊt 1118 25,57 Rõng 2002 2045 400 0,97 Bá ho¸ n¨m thø hai 655 1,32 S¾n n¨m thø hai 765 9,64 134
NguyÔn V¨n Dung, TrÇn §øc Viªn,Ph¹m TiÕn Dòng, NguyÔn Thanh L©m 600 2000 2001 2002 500 400 mm/th¸ng 300 200 100 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Th¸ng H×nh 3. Tæng l−îng m−a th¸ng qua c¸c n¨m 2045 mm, nh−ng dßng ch¶y bÒ mÆt l¹i Trong n¨m 2000, tû lÖ che phñ ®Êt cña gi¶m dÇn theo møc ®é che phñ thùc vËt, lóa n−¬ng thÊp kh«ng ®ñ h¹n chÕ t¸c ®éng trªn ®Êt trång s¾n, bá ho¸ v rõng t−¬ng cña m−a, l−îng ®Êt bÞ mÊt do xãi mßn l øng l : 765 mm; 655 mm v 406 mm. 10,07 tÊn/ha; trong khi ®Êt rõng chØ bÞ mÊt Ngo i ra, sù phôc håi cña th¶m thùc vËt 2,94 tÊn/ha. trong canh t¸c n−¬ng rÉy còng l nguyªn N¨m 2001, cã 4 h×nh thøc sö dông ®Êt: nh©n chÝnh gi¶m dßng ch¶y mÆt, ®Æc biÖt lóa n−¬ng gieo v o th¸ng 6 n¨m 2001, ®Êt ë lo¹i h×nh sö dông cã c©y trång l©u n¨m. bá ho¸, ®Êt trång s¾n v ®Êt rõng. Trªn ®Êt VÝ dô trªn ®Êt trång s¾n cã xoan, cä v bå rõng v ®Êt bá ho¸, l n¬i cã c©y l©u n¨m ®Ò ph¸t triÓn, ®é che phñ ®Êt t¨ng lªn dÉn t¸i sinh cïng c©y bôi, cã tû lÖ che phñ lín ®Õn dßng ch¶y mÆt gi¶m tõ 1118 mm v kh«ng chÞu sù t¸c ®éng canh t¸c cña (2001) xuèng 765 mm (2002) (b¶ng 1). con ng−êi nªn l−îng ®Êt bÞ mÊt do xãi mßn l Ýt nhÊt (1,41tÊn/ha); Trªn ®Êt bá 3.1.2. Xãi mßn ®Êt ho¸: 6,99 tÊn/ha; Trªn ®Êt lóa: 30,07 v trªn ®Êt trång s¾n: 25,57 tÊn/ha. N¨m - ¶nh h−ëng cña m−a: V o mïa m−a, 2002, cßn l¹i 3 h×nh thøc sö dông ®Êt: bá do lóa míi b¾t ®Çu gieo v s¾n cßn nhá, ho¸, trång s¾n v rõng. L−îng ®Êt bÞ xãi nªn ®é che phñ ®Êt kh«ng ®ñ ®Ó gi¶m t¸c mßn trong n¨m 2002 còng diÔn ra theo xu h¹i cña m−a do ®ã ë ®Çu mïa m−a l−îng h−íng t−¬ng tù nh− hai n¨m ®Çu (®Êt trång ®Êt xãi mßn lín. VÝ dô: n¨m 2001, trªn ®Êt s¾n l 9,64 tÊn/ha, ®Êt bá ho¸ l 1,32 trång lóa trong th¸ng 6 l−îng ®Êt xãi mßn tÊn/ha). Tuy nhiªn do ¶nh h−ëng cña xãi l 11,48 v th¸ng 7 l 9,92 tÊn/ha; trªn ®Êt mßn ®Êt trong n¨m 2001 v nguyªn nh©n trång s¾n th¸ng 6 l 9,75 tÊn/ha, v th¸ng chÝnh l chÊt h÷u c¬ ® bÞ mÊt do canh t¸c 7 l 7,55 tÊn/ha). Nh− vËy, ®Êt trång s¾n bÞ cña vô tr−íc, nªn cßn l¹i chñ yÕu l cÊp xãi mßn Ýt h¬n ®Êt trång lóa n−¬ng trong h¹t sÐt cã kh¶ n¨ng kÕt b¸m lín h¬n, céng cïng mét giai ®o¹n thêi gian (h×nh 4). víi kh¶ n¨ng che phñ cña c©y trång l©u - ¶nh h−ëng cña c¸c h×nh thøc sö dông ®Êt: 135
¶nh h−ëng cña m−a vµ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt... R õng Lóa n−¬ng Bá ho¸ S ¾n 14 §Êt mÊt do xãi mßn 2001(t/ha) 12 10 8 6 4 2 0 T h¸ng 3 T h¸ng 4 Th¸ng 5 Th¸ng 6 Th¸ng 7 Th¸ng 8 Th¸ng 9 T h¸ng 10 H×nh 4. L−îng ®Êt mÊt h ng th¸ng n¨m 2001 B¶ng 2. Mét sè ®Æc tÝnh ho¸ häc ®Êt sau 3 n¨m thÝ nghiÖm H×nh thøc sö Mïn Tæng sè (%) DÔ tiªu (mg/100g) dông ®Êt (%) pHKCl N P2O5 K2O N P2O5 K2O Tr−íc thÝ nghiÖm (1999) 3,84 5,01 0,16 0,050 2,77 7,96 1,50 17,92 Sau hai vô lóa (2001) 3,70 3,10 0,17 0,042 1,36 10,50 1,50 5,78 1lóa + bá ho¸ 2001 3,70 3,50 0,16 0,033 1,00 6,50 1,50 8,80 1 lóa + 1 vô s¾n 2001 3,50 3,80 0,13 0,042 3,15 10,80 1,80 8,60 1 lóa + 2 vô s¾n 2002 3,86 3,56 0,13 0,040 3,99 6,23 2,17 15,13 Rõng 2002 3,65 4,40 0,16 0,030 3,59 9,05 2,10 9,40 n¨m (xoan, cä) ® l m cho ®Êt bÞ xãi mßn v c¸c chÊt dinh d−ìng thay ®æi kh«ng Ýt h¬n c¸c n¨m ®Çu (b¶ng 1). nhiÒu so víi tr−íc khi thÝ nghiÖm (b¶ng 2). 3.2. §Æc tÝnh lý ho¸ häc ®Êt sau 3 n¨m 3.3. ¶nh h−ëng suy tho¸i ®Êt ®Õn n¨ng thÝ nghiÖm suÊt c©y trång Trªn ®Êt canh t¸c, tû lÖ che phñ ®Êt Do xãi mßn, chÊt h÷u c¬, ®¹m, l©n, kali gi¶m, ®Êt bÞ xãi mßn do m−a v t¸c ®éng gi¶m dÉn ®Õn n¨ng suÊt lóa gi¶m ®¸ng kÓ. cña con ng−êi (l m ®Êt). Mïn gi¶m tõ N¨ng suÊt gièng Khau Kh×n gi¶m tõ 1020 5,01 % (n¨m 1999) xuèng cßn 3,10 % kg/ha (n¨m 2000) xuèng chØ cßn 135 (n¨m 2001). Trªn ®Êt trång s¾n h m l−îng kg/ha (n¨m 2001). N¨ng suÊt gièng Tr¹m mïn cña ®Êt cßn 3,56 %. C¸c chØ tiªu L−îng cña n¨m 2001 gi¶m xuèng chØ cßn ®¹m, l©n v kali còng thay ®æi, trong ®ã 20,69% so víi n¨m 2000. KÕt qu¶ sau 2 kali l yÕu tè cã biÕn ®æi nhiÒu nhÊt ®Æc n¨m trång lóa, ng−êi d©n ph¶i chuyÓn biÖt trªn ®Êt trång s¾n. Trªn ®Êt rõng, mïn sang trång s¾n do dinh d−ìng ®Êt kh«ng ®ñ cung cÊp cho vô lóa thø 3. N¨ng suÊt 136
NguyÔn V¨n Dung, TrÇn §øc Viªn,Ph¹m TiÕn Dòng, NguyÔn Thanh L©m 2000 2001 2001 2002 1.20 N¨ng suÊt (t/ha) 35.00 N¨ng suÊt (t/ha) 30.00 1.00 25.00 0.80 20.00 0.60 15.00 0.40 10.00 0.20 5.00 0 .00 0.00 Khau kh×n Tr¹m l−îng S¾n chuèi S¾n xanh Gièng lóa Gièng s¾n H×nh 5. ¶nh h−ëng xãi mßn v suy tho¸i ®Êt ®Õn n¨ng suÊt c©y trång s¾n chuèi ®¹t 29,3 tÊn/ha, s¾n xanh ®¹t B¾c ViÖt Nam", Héi th¶o vÒ qu¶n lý dinh d−ìng v n−íc cho c©y trång trªn ®Êt dèc 23,52 tÊn/ha (n¨m 2001). N¨ng suÊt s¾n miÒn B¾c ViÖt Nam, ViÖn Thæ nh−ìng còng gi¶m ®¸ng kÓ v o n¨m 2002 (víi s¾n N«ng ho¸, ViÖn kali v l©n b¾c Mü, 13-14 chuèi chØ cßn 21,95 tÊn/ha, gi¶m 25,09% Jannuary 1997, H Néi, Tr. 3-5. v s¾n xanh cßn 13,24 tÊn/ha, gi¶m T«n ThÊt ChiÓu, Lª Th¸i B¹t (1997), "§Êt dèc 43,69% so víi n¨m 2001) (h×nh 5). v s¶n xuÊt l©u bÒn"; Héi th¶o vÒ qu¶n lý dinh d−ìng v n−íc cho c©y trång trªn ®Êt 4. KÕt luËn dèc miÒn B¾c ViÖt Nam, ViÖn Thæ nh−ìng Dßng ch¶y bÒ mÆt v xãi mßn ®Êt phô N«ng ho¸, ViÖn kali v l©n b¾c Mü, 13-14 thuéc chñ yÕu v o c−êng ®é m−a, thêi th¸ng 1, 1997, H Néi, Tr. 30-37. gian m−a v møc ®é che phñ thùc vËt. NguyÔn Tö Siªm v Th¸i Phiªn (1991), "§Êt L−îng m−a, h×nh thøc sö dông ®Êt kh¸c bÞ xãi mßn v röa tr«i ë ViÖt Nam v biÖn ph¸p qu¶n lý", Khoa häc kü thuËt v qu¶n nhau ¶nh h−ëng kh¸c nhau ®Õn xãi mßn lý kinh tÕ, sè 3. ®Êt v l−îng ®Êt bÞ mÊt do xãi mßn trªn Bïi §×nh Dinh (1995), "YÕu tè dinh d−ìng ®Êt lóa n−¬ng v ®Êt trång s¾n lín h¬n so h¹n chÕ n¨ng suÊt c©y trång v chiÕn l−îc víi trªn ®Êt rõng (10,07tÊn/ha so víi 2,94 qu¶n lý dinh d−ìng ®Ó ph¸t triÓn n«ng tÊn/ha trong n¨m 2000 v 30,07 v 25,57 nghÖp bÒn v÷ng". §Ò t i KN-01-04. ViÖn tÊn/ha so víi 1,41 tÊn/ha trong n¨m 2001; Thæ nh−ìng N«ng ho¸. Nxb N«ng nghiÖp, 9,64 tÊn/ha so víi 0,97 tÊn/ha trong n¨m H Néi, tr5-32. 2002). Rambo, A. Terry (1998), "The compiste Xãi mßn m¹nh do canh t¸c n−¬ng rÉy swiddenning agroecosystem of the Tay Ethnic Minority of the Northwestern cña ng−êi d©n dÉn ®Õn suy tho¸i dinh Mountains of Vietnam", In: A. Patanothai d−ìng ®Êt l m cho n¨ng suÊt c©y trång (ed), Land degradation and agricultural gi¶m nhanh chãng. sustainability: case studies from Southeast and East Asia, Regional Secretariat The T i liÖu tham kh¶o Southeast Asia Universities Agroecosystem Network (SUAN) Khon Kaen University, NguyÔn V¨n Bé (1997), "Qu¶n lý dinh d−ìng Khon Kaen, Thailand, pp: 43-64. v n−íc cho c©y trång trªn ®Êt dèc miÒn 137