Báo cáo khoa học: THầNH PHầN SÂU HạI LúA, SÂU CUốN Lá NHỏ Và CÔN TRùNG Ký SINH CHúNG Vụ MùA 2005 TạI GIA LÂM – Hà NộI

Chia sẻ: Nguyễn Phi Nhung Nhung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

215
lượt xem 39
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tập đoàn sâu hại lúa trên thế giới cũng nh- ở Việt Nam vô cùng phong phú. Theo Viện Bảo vệ thực vật (1968) tại các tỉnh phía Bắc có 88 loài, một số loài xuất hiện th-ờng xuyên và sự gây hại của chúng ảnh h-ởng lớn đến năng suất. Sâu cuốn lá nhỏ là một trong những đối t-ợng đó. Litsinger et all. (1987) cho rằng sự xuất hiện th-ờng xuyên các đợt dịch do sâu cuốn lá nhỏ đem lại trong những năm gần đây là do đ-a các giống lúa mới thấp cây, đẻ nhánh khoẻ, chịu phân, cho năng suất...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo khoa học: THầNH PHầN SÂU HạI LúA, SÂU CUốN Lá NHỏ Và CÔN TRùNG Ký SINH CHúNG Vụ MùA 2005 TạI GIA LÂM – Hà NộI

Báo cáo khoa học: THầNH PHầN SÂU HạI LúA, SÂU CUốN Lá NHỏ Và CÔN TRùNG Ký SINH CHúNG Vụ MùA 2005 TạI GIA LÂM – Hà NộI
THÇNH PHÇN S¢U H¹I LóA, S¢U CUèN L¸ NHá Vµ C¤N TRïNG Ký SINH CHóNG Vô MïA 2005 T¹I GIA L¢M – Hµ NéI Rice insect composition, leaf folder and their parasitoids in auturm crop 2005 in gialam, hanoi §Æng ThÞ Dung Summary There are 31 rice insect species in Autumn crop 2005 in Gialam, Hanoi. Rice leaf folder occurs with high frequency. The parasitoid composition of leaf folder is 6 species, which belongs 3 family of Hymenoptera. Among them, Apanteles cypris and Apanteles ruficrus apared with high frequency. In the condition of autumn 2005, rice leaf folder appeared early on the paddy field, with low density. The leaf damaged rate also low. It seems no different between rice leaf folder density and the rate damaging by leaf folder at the Hanoi Agricultural University that have been surveyed. The relationship between leaf folder and their parasitoids in paddy field 2005 is rather closed. The parasite percentage varies from 6.7 to 30%. That means insect parasitoids can control rice leaf folder in condition of autumn crop 2005. The chemical insecticide has affect to parasite percentage. At the spraying area, the percentage of leaf folder parasited was lower than those no spraying area. Key words: 1. §ÆT VÊN §Ò TËp ®oµn s©u h¹i lóa trªn thÕ giíi còng nh− ë ViÖt Nam v« cïng phong phó. Theo ViÖn B¶o vÖ thùc vËt (1968) t¹i c¸c tØnh phÝa B¾c cã 88 loµi, mét sè loµi xuÊt hiÖn th−êng xuyªn vµ sù g©y h¹i cña chóng ¶nh h−ëng lín ®Õn n¨ng suÊt. S©u cuèn l¸ nhá lµ mét trong nh÷ng ®èi t−îng ®ã. Litsinger et all. (1987) cho r»ng sù xuÊt hiÖn th−êng xuyªn c¸c ®ît dÞch do s©u cuèn l¸ nhá ®em l¹i trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ do ®−a c¸c gièng lóa míi thÊp c©y, ®Î nh¸nh khoÎ, chÞu ph©n, cho n¨ng suÊt cao. T¸c gi¶ Hirao (1982) còng nhËn xÐt r»ng s©u cuèn l¸ nhá trë thµnh ®èi t−îng g©y h¹i chñ yÕu ë nh÷ng vïng sinh th¸i ®ång lóa ch©u ¸, phÝa nam ®¶o Th¸i B×nh D−¬ng, Hawai vµ Australia. ë vïng §«ng Nam ch©u ¸, xuÊt hiÖn 4 loµi s©u cuèn l¸ nhá, trong ®ã, loµi Cnaphalocrocis medinalis GuenÐe lµ phæ biÕn nhÊt (Reissig et all, 1985), song s©u cuèn l¸ nhá chÞu sù ®iÒu hßa sè l−îng cña c¸c loµi thiªn ®Þch nãi chung, c«n trïng ký sinh nãi riªng. Theo Joshi et all (1987), ë ch©u ¸ cã trªn 60 loµi ong vµ 6 loµi ruåi ký sinh s©u cuèn l¸ nhá ë c¸c pha. Loµi ong ký sinh trøng (Trichogramma sp.) ®· khèng chÕ thµnh c«ng kho¶ng 60 – 70% trøng s©u cuèn l¸ nhá ë Ên §é vµ 21% ë NhËt B¶n. ë ViÖt Nam, nhéng s©u cuèn l¸ nhá th−êng bÞ ký sinh trung b×nh 27,6% vµo vô xu©n vµ 20,0% vµo vô mïa (Bïi TuÊn ViÖt,1990). Trong sè c¸c loµi c«n trïng ký sinh s©u cuèn l¸ nhá th× loµi Apanteles cypris thÓ hiÖn vai trß quan träng nhÊt, tû lÖ ký sinh ®¹t tõ 1,2 – 30,5% (Ph¹m V¨n LÇm, 1992). Cã kho¶ng 34 loµi ong ký sinh s©u non cuèn l¸ nhá (Vò Quang C«n vµ ctv, 1989). HiÖu qu¶ cña c¶ t©p ®oµn ký sinh ®¹t 15 – 30%. Do vËy, viÖc duy tr×, b¶o vÖ c¸c loµi thiªn ®Þch s½n cã trªn ®ång lóa lµ thùc sù cÇn thiÕt, nh»m kh«i phôc mèi c©n b»ng sinh häc trong tù nhiªn, b¶o vÖ n¨ng suÊt lóa. 2. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU X¸c ®Þnh thµnh phÇn s©u h¹i lóa vµ thiªn ®Þch cña chóng vô mïa 2005 t¹i Gia L©m – Hµ Néi ®−îc thùc hiÖn theo ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra tù do, ®Þnh kú mçi tuÇn mét lÇn. Ghi chÐp, thu thËp tÊt c¶ nh÷ng mÉu s©u b¾t gÆp vÒ nu«i tiÕp ®Ó gi¸m ®Þnh. §iÒu tra diÔn biÕn mËt ®é s©u cuèn l¸ nhá (Cnaphalocrocis medinalis GuenÐe) vµ tû lÖ h¹i trªn c¸c gièng lóa: TN13-5, TK90, Khang d©n vµ H−¬ng cèm. §iÒu tra theo 5 ®iÓm chÐo gãc, 1
mçi ®iÓm 1m2. §Õm sè bao l¸ cã trªn c¸c ®iÓm ®iÒu tra. T¸ch bao l¸ ®Ó ®Õm sè s©u cã trªn mçi ®iÓm ®iÒu tra (Côc B¶o vÖ thùc vËt, 2002). §iÒu tra theo dâi tû lÖ s©u cuèn l¸ nhá bÞ ký sinh: KÕt hîp ®iÒu tra ®Þnh kú, mçi lÇn ®iÒu tra, trªn mçi ®¹i diÖn, thu thËp 20 – 30 c¸ thÓ s©u non vµ nhéng s©u cuèn l¸ nhá vÒ nu«i tiÕp ®Ó thu theo dâi ký sinh. X¸c ®Þnh mèi quan hÖ gi÷a s©u cuèn l¸ nhá vµ c«n trïng ký sinh chóng b»ng ch−¬ng tr×nh Microsoft Excel (xö lý t−¬ng quan). 3. KÕT QU¶ NGHI£N CøU Vµ TH¶O LUËN 3.1. Thµnh phÇn s©u h¹i lóa vô mïa 2005 t¹i Gia L©m – Hµ Néi B¶ng 1. Thµnh phÇn s©u h¹i lóa vô mïa 2005 t¹i Gia L©m – Hµ Néi TT Tªn ViÖt Nam Tªn khoa häc Bé/Hä Møc ®é phæ biÕn Th.7 Th.8 Th.9 I. Bé c¸nh th¼ng - ORTHOPTERA 1 Ch©u chÊu lóa Acrididae + +++ +++ Oxya chinensis Oliver 2 Ch©u chÊu voi ‘’ 0 + + Chondracis rosea rosea De Geer 3 Ch©u chÊu n©u ‘’ 0 + 0 Acridium sp. 4 Cµo cµo nhá ‘’ ++ +++ ++ Atractomorpha chinensis Bolivar 5 Cµo cµo lín ‘’ + + + Acrida lata M. II. Bé c¸nh ®Òu - Homoptera 6 RÇy n©u Delphacidae + ++ + Nilaparvata lugens Stal 7 RÇy l−ng tr¾ng '' 0 + 0 Sogatella furcifera (Horvath) 8 RÇy tr¾ng nhá Cicadellidae + ++ 0 Thata subrufa (Motschulsky) 9 RÇy zigzag ‘’ + + + Recilia dorsalis (Motschulsky) 10 RÇy xanh l¸ m¹ ‘’ ++ + + Empoasca flavescens F. 11 RÇy xanh ®u«i ‘’ + + + Nephotettix virescens (Distant) ®en III. Bé c¸nh nöa - HEMIPTERA 12 Bä xÝt xanh Pentatomidae + ++ ++ Nezara viridula (Linnaeus) 13 Bä xÝt ®en ‘’ + ++ ++ Scotinophora lurida (Burm.) 14 Bä xÝt n©u 2 chÊm Eusarcoris guttiger Thunb. ‘’ 0 + + tr¾ng 15 Bä xÝt dµi Coreidae 0 ++ ++ Leptocorisa varicornis (Thunb.) 16 Bä xÝt gai n©u ‘’ + ++ ++ Cletus trigonus Thunb. IV. Bé c¸nh cøng - COLEOPTERA 17 ¸nh kim n©u vµng Chrysomelidae 0 0 Aulacophora sp. + 18 Bä bÇu vµng ‘’ 0 Aulacophora similis (Oliver) + + 19 ¸nh kim xanh ‘’ 0 Lema sp. + + ngùc ®á 20 Bä ®Çu dµi Curculionidae 0 Myosides sp. + + 21 Bä hung n©u nhá Scarabaeidae 0 0 Adoretus sp. + V. Bé c¸nh t¬ - THYSANOPTERA 22 Bä trÜ Thripidae 0 0 Thrips oryzae Bagnall + VI. Bé c¸nh v¶y - LEPIDOPTERA 23 S©u §T 2 chÊm Pyralidae Tryporiza incertulas (Walker) + ++ ++ 24 S©u cuèn l¸ nhá ‘’ Cnaphalocrocis medinalis ++ +++ +++ (cln) GuenÐe 25 S©u cln. ®Çu ®en ‘’ 0 Brachimia sp. + + 26 S©u cuèn l¸ lín Hesperiidae 0 Parnara guttata (Bremer and + + Grey) 27 S©u ®o xanh Noctuidae Naranga aenescens Moore + ++ + 28 S©u c¾n giÐ ‘’ 0 0 Mythimna separata (Walk.) + 29 S©u sõng Satyridae 0 Melanitis leda Butler ++ + 30 S©u rãm n©u Lymantridae 0 0 Euproctis sp1. + 31 S©u rãm ®en 0 0 Euproctis sp2. ‘’ + Thµnh phÇn s©u h¹i lóa cã thÓ thay ®æi tuú theo c¬ cÊu gièng lóa, kü thuËt canh t¸c, ®iÒu kiÖn thêi tiÕt (mïa vô) vµ ®Æc biÖt lµ biÖn ph¸p hãa häc phßng trõ dÞch h¹i. Trong ®iÒu kiÖn thêi tiÕt vô mïa 2005, trªn ®ång lóa vïng Gia L©m – Hµ Néi xuÊt hiÖn 31 loµi s©u h¹i thuéc 6 bé 14 hä c«n trïng. Trong sè ®ã bé c¸nh v¶y cã sè l−îng loµi xuÊt hiÖn nhiÒu nhÊt (9/31 loµi). Bé c¸nh 2
t¬ chØ thu ®−îc mét loµi. C¸c bé kh¸c mçi bé thu ®−îc 5-6 loµi (b¶ng 1). Nh− vËy, so víi mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu tr−íc ®©y, sè loµi s©u h¹i lóa xuÊt hiÖn trong vô mïa 2005 thÊp h¬n. §iÒu nµy, lý do chñ quan lµ do sè liÖu ®iÒu tra chØ trong mét vô trªn mét sè gièng lóa víi ®Þa bµn nhá. Tuy nhiªn, sè l−îng c¸ thÓ cña mét sè loµi tån t¹i ®−îc th× kh¸ cao. Do ®ã, nhiÒu vïng ®· xuÊt hiÖn dÞch mét sè loµi s©u h¹i chñ yÕu. Trong sè 31 loµi s©u h¹i thu ®−îc, mét sè loµi xuÊt hiÖn víi møc ®é phæ biÕn kh¸ cao, trong ®ã cã s©u cuèn l¸ nhá (loµi Cnaphalocrocis medinalis). Cßn loµi s©u cuèn l¸ nhá ®Çu ®en chiÕm tû lÖ rÊt thÊp. C¸c loµi kh¸c xuÊt hiÖn ë møc Ýt ®Õn trung b×nh. 3.2. DiÔn biÕn mËt ®é s©u cuèn l¸ nhá vµ tû lÖ h¹i trªn mét sè gièng lóa vô mïa 2005 t¹i §¹i häc N«ng nghiÖp I Hµ Néi B¶ng 2. DiÔn biÕn mËt ®é s©u cuèn l¸ nhá vµ tû lÖ h¹i trªn lóa vô mïa 2005 t¹i Gia L©m - Hµ Néi TN.13-5 H−¬ng cèm NÕp TK.90 Giai ®o¹n sinh tr−ëng M§ s©u Tû lÖ h¹i M§ s©u Tû lÖ h¹i M§ s©u Tû lÖ h¹i (c/m2) (c/m2) (c/m2) (%) (%) (%) BÐn rÔ håi xanh 0 0 0 0 0,1 0,4 B¾t ®Çu ®Î nh¸nh 0,1 0 0,2 0,4 0,5 0,7 §Î nh¸nh ré 1,2 0,2 0,5 0,2 1,7 0,5 Cuèi ®Î nh¸nh 4,6 1,6 1,8 0,7 3,5 1,2 §øng c¸i 1,5 1,9 3,6 1,8 8,6 4,5 Lµm ®ßng 0,8 2,1 1,1 2,1 2,4 4,9 §ßng giµ 2,6 2,5 1,7 2,2 1,6 5,2 Trç 3,5 2,7 2,5 2,9 4,8 6,4 ChÝn s÷a 4,2 3,1 3,6 3,2 12,4 8,5 ChÝn s¸p 2,4 3,3 1,4 2,7 7,5 8,7 ChÝn 50% 1,8 3,0 0,2 2,7 4,4 8,2 ChÝn hoµn toµn 1,5 3,4 0,0 2,2 2,9 9,4 Thêi tiÕt thay ®æi, gièng lóa thay ®æi, kü thuËt canh t¸c c¶i tiÕn ®Òu ¶nh h−ëng ®Õn sè l−îng s©u h¹i còng nh− kÎ thï tù nhiÖn cña s©u h¹i. Vô mïa 2005, trªn ®ång lóa tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, s©u cuèn l¸ nhá xuÊt hiÖn vµ g©y h¹i suèt tõ ®Çu vô ®Õn cuèi vô, song mËt ®é s©u vµ tû lÖ l¸ bÞ h¹i nh×n chung thÊp. Do ®ã, ng−êi s¶n xuÊt hÇu nh− kh«ng ph¶i sö dông mét biÖn ph¸p b¶o vÖ thùc vËt nµo ®Ó h¹n chÕ sè l−îng s©u cuèn l¸ nhá. Trong 3 gièng lóa ®iÒu tra, thÊy r»ng gièng NÕp TK.90 cã vÎ bÞ s©u cuèn l¸ nhá g©y h¹i víi mËt ®é vµ tû lÖ h¹i cao h¬n gièng TN.13-5 vµ gièng H−¬ng cèm. §Ønh cao mËt ®é r¬i vµo giai ®o¹n lóa ®øng c¸i vµ giai ®o¹n chÝn s÷a (8,6 vµ 12,4 con/m2). Tû lÖ h¹i ®¹t cao nhÊt 9,4% (b¶ng 2). Gièng lóa H−¬ng cèm bÞ s©u cuèn l¸ nhá g©y h¹i nhÑ, nh−ng l¹i bÞ bÖnh b¹c l¸ lóa g©y h¹i rÊt nÆng. §iÒu nµy rÊt cã thÓ do l¸ lóa bÞ kh« nhiÒu, ¶nh h−ëng ®Õn sù lùa chän vÞ trÝ ®Î trøng cña tr−ëng thµnh s©u cuèn l¸ nhá. Bëi v×, khi l¸ lóa bÞ kh« nhiÒu, chÊt keromon do c©y lóa tiÕt ra kh«ng thÓ cßn ®Ëm ®Æc nh− nh÷ng c©y lóa ®ang sinh tr−ëng tèt. V× thÕ, tr−ëng thµnh ®Õn ®Î trøng Ýt, dÉn ®Õn mËt ®é s©u thÊp. MÆt kh¸c, sù gi¶m thiÓu ho¸ chÊt ®éc h¹i phun lªn ®ång ruéng (hÇu nh− kh«ng phun) t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thiªn ®Þch cña s©u h¹i nãi chung, thiªn ®Þch cña s©u cuèn l¸ nhá nãi riªng ®−îc tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Chóng gãp phÇn ®iÒu hoµ sè l−îng s©u cuèn l¸ nhá trªn ruéng lóa. 3.3. Mèi quan hÖ gi÷a s©u cuèn l¸ nhá vµ c«n trïng ký sinh trªn lóa vô mïa 2005 t¹i Gia L©m Hµ Néi Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, s©u cuèn l¸ nhá th−êng xuyªn g©y thµnh dÞch ë hÇu hÕt c¸c tØnh tõ B¾c vµo Nam. Ng−êi s¶n xuÊt cµng sö dông nhiÒu ho¸ chÊt, lùc l−îng thiªn ®Þch bÞ tiªu diÖt cµng nhiÒu vµ s©u h¹i l¹i cµng cã c¬ héi bïng ph¸t sè l−îng. T¹i Gia L©m – Hµ Néi, s©u cuèn l¸ nhá bÞ ký sinh víi tû lÖ tõ 6,7-30% (b¶ng 3). Nh− vËy, s©u cuèn l¸ nhá rÊt dÔ bÞ khèng chÕ sè l−îng bëi thiªn ®Þch trªn ®ång ruéng. Sù t−¬ng quan gi÷a s©u cuèn l¸ nhá víi tû lÖ ký 3
sinh t¹i mçi ®iÓm ®iÒu tra ®−îc thÓ hiÖn b»ng ph−¬ng tr×nh håi quy bËc 2, Y = -0.73x2 + 6.99x + 2.81 víi r = 0.62. T¹i x· Cæ Bi, sù t−¬ng quan ®−îc thÓ hiÖn qua ph−¬ng tr×nh Y = -0.21x2 + 4.02x + 3.69, r = 0.74. Vµ t¹i x· §a Tèn lµ Y = -0.19x2 + 2.72x + 7.54, r = 0.32. Nh− vËy, mèi t−¬ng quan gi÷a s©u cuèn l¸ nhá víi tû lÖ ký sinh trªn ®ång lóa tr−êng §HNN. I vµ ë x· Cæ Bi lµ t−¬ng ®èi chÆt. Cßn ë §a Tèn, sù t−¬ng quan nµy ®−îc thÓ hiÖn kh«ng chÆt (r = 0.31). §iÒu nµy cã thÓ do sè mÉu thu thËp ch−a ®ñ nhiÒu vµ x¸c suÊt thu ph¶i nh÷ng c¸ thÓ kh«ng bÞ ký sinh cao, do ®ã sè liÖu ph¶n ¸nh kh«ng theo quy luËt. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ ®iÒu tra vÉn cho thÊy, loµi s©u cuèn l¸ nhá cã t−¬ng quan víi c«n trïng ký sinh chóng. Vµ sè l−îng c¸ thÓ s©u cµng nhiÒu, tû lÖ ký sinh cµng cao. Do vËy, viÖc duy tr×, b¶o vÖ vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c«n trïng ký sinh s©u cuèn l¸ nhá tån t¹i vµ ph¸t triÓn lµ tuyÖt ®èi cÇn thiÕt, nh»m duy tr× mèi c©n b»ng sinh häc, t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ cho ng−êi s¶n xuÊt lóa vµ b¶o vÖ m«i sinh. B¶ng 3. DiÔn biÕn mËt ®é s©u cuèn l¸ nhá (Cnaphalocrocis medinalis) vµ tû lÖ ký sinh vô mïa 2005 t¹i Gia L©m - Hµ Néi (Gièng Khang d©n) §HNN.I Cæ Bi §a Tèn Giai ®o¹n sinh M§ s©u Tû lÖ ký M§ s©u Tû lÖ ký M§ s©u Tû lÖ ký tr−ëng (c/m2) (c/m2) (c/m2) sinh (%) sinh (%) sinh (%) BÐn rÔ håi xanh 0 0 0,8 0 0 0 B¾t ®Çu ®Î nh¸nh 0,3 0 0,8 6,7 0,4 0 §Î nh¸nh ré 1,8 6,7 3,7 13,3 3,0 6,7 Cuèi ®Î nh¸nh 3,4 16,7 5,4 17,5 5,5 6,7 §øng c¸i 3,1 10,0 8,5 27,9 7,2 23,3 Lµm ®ßng 7,8 13,3 5,7 15,8 11,7 13,3 §ßng giµ 7,3 13,3 18,5 6,7 5,4 16,7 Trç 4,7 26,7 4,8 13,3 3,5 6,7 ChÝn s÷a 2,2 16,7 2,5 12,5 4,5 13,3 ChÝn s¸p 1,8 6,7 3,7 18,4 2,6 26,7 ChÝn 50% 1,3 23,3 3,3 26,7 1,8 16,7 ChÝn hoµn toµn 0,8 16,7 2,8 18,1 1,4 30,0 3.4. ¶nh h−ëng cña thuèc ho¸ häc ®Õn s©u cuèn l¸ nhá vµ c«n trïng ký sinh chóng vô mïa 2005 t¹i §a Tèn, Gia L©m - Hµ Néi §· cã kh«ng Ýt c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ t¸c ®éng cña thuèc ho¸ häc tíi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña s©u h¹i còng nh− ®èi víi lùc l−îng thiªn ®Þch cña chóng. Tuy nhiªn, mçi loµi c«n trïng trªn mçi c©y trång cã nh÷ng ®Æc tÝnh sinh häc riªng cña nã. Bªn c¹nh ®ã, t¸c ®éng cña thuèc ho¸ häc lªn c«n trïng cßn phô thuéc vµo mét sè yÕu tè kh¸c. Ch¼ng h¹n, tÝnh chèng thuèc cña s©u, chÊt l−îng cña thuèc, sè lÇn phun thuèc, ®iÒu kiÖn thêi tiÕt (m−a n¾ng) … mµ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu ®ã cã thÓ øng dông ®−îc hay kh«ng cho nh÷ng loµi c«n trïng kh¸c. Sè liÖu b¶ng 4 còng chØ ra r»ng, mËt ®é s©u cuèn l¸ nhá gi÷a c«ng thøc phun thuèc vµ kh«ng phun kh«ng cã sù sai kh¸c. §iÒu nµy cã lÏ lµ do mËt ®é s©u thÊp, nªn t¸c ®éng cña thuèc kh«ng râ rÖt. MÆt kh¸c, thêi ®iÓm ng−êi n«ng d©n phun thuèc th× s©u cuèn l¸ nhá ë tuæi ®· lín (phÇn lín ë tuæi 4 vµ 5) nªn kh¶ n¨ng chÞu thuèc ho¸ häc cao h¬n, tû lÖ s©u chÕt thÊp. ë c«ng thøc kh«ng phun, mËt ®é s©u còng gi¶m t−¬ng tù c«ng thøc phun thuèc, ®ã lµ do s©u tuæi lín sau ®ã vµo nhéng. B¶ng 4. ¶nh h−ëng cña thuèc ho¸ häc ®Õn s©u cuèn l¸ nhá (C. medinalis) vµ tû lÖ ký sinh vô mïa 2005 t¹i §a Tèn, Gia L©m – Hµ Néi (gièng Khang d©n) Kh«ng phun thuèc Phun thuèc Giai ®o¹n sinh tr−ëng MËt ®é s©u Tû lÖ ký sinh MËt ®é s©u Tû lÖ ký sinh (c/m2) (c/m2) (%) (%) 0 0 BÐn rÔ håi xanh 0 0 0,4 0 B¾t ®Çu ®Î nh¸nh 0,2 0 3,0 6,7 §Î nh¸nh ré 3,7 6,7 5,5 6,7 Cuèi ®Î nh¸nh 6,4 13,3 7,2 23,3 §øng c¸i 8,5 20,0 4
11,7 13,3 Lµm ®ßng 15,6* 23,3 5,4 16,7 §ßng giµ 6,2 6,7 3,5 6,7 Trç 4,8 3,3 4,5 13,3 ChÝn s÷a 3,5 6,7 2,6 26,7 ChÝn s¸p 1,2 10,0 1,8 16,7 ChÝn 50% 1,6 13,3 1,4 30,0 ChÝn hoµn toµn 2,4 16,7 Ghi chó: *: Thêi ®iÓm phun thuèc, Thuèc sö dông – Padan 95SP – 0.15%. So s¸nh vÒ tû lÖ ký sinh trªn s©u cuèn l¸ nhá gi÷a 2 c«ng thøc, thÊy r»ng, cã sù sai kh¸c vÒ chØ tiªu nµy tÝnh tõ thêi ®iÓm sau phun thuèc. §iÒu nµy dÔ hiÓu lµ do c«n trïng ký sinh mÉn c¶m h¬n ®èi víi thuèc ho¸ häc. Qua thÝ nghiÖm nµy, chóng ta cã thÓ khuyÕn c¸o ng−êi s¶n xuÊt lóa kh«ng cÇn ph¶i t¸c ®éng biÖn ph¸p ho¸ häc trõ s©u cuèn l¸ nhá nÕu mËt ®é s©u thÊp. 3.5. Thµnh phÇn c«n trïng ký sinh s©u cuèn l¸ nhá trªn lóa vô mïa 2005 t¹i Gia L©m – Hµ Néi Vô mïa 2005 võa qua, sè loµi c«n trïng ký sinh s©u cuèn l¸ nhá trªn lóa vïng Gia L©m - Hµ Néi xuÊt hiÖn kh«ng nhiÒu (6 loµi) thuéc 3 hä cña bé c¸nh mµng. TÊt c¶ 6 loµi ®Òu lµ ký sinh pha s©u non vµ s©u non-nhéng. Ký sinh trøng chóng t«i kh«ng thu ®−îc, bëi v× mËt ®é trøng trªn ®ång ruéng qu¸ thÊp. Møc ®é phæ biÕn cña c¸c loµi ký sinh nh×n chung kh«ng cao, chØ 2 loµi ong ký sinh thuéc hä Braconidae cã møc ®é phæ biÕn trung b×nh. C¸c loµi cßn l¹i ®Òu xuÊt hiÖn víi møc ®é phæ biÕn thÊp (b¶ng 5). Sè loµi thu ®−îc so víi mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu tr−íc ®©y (Hµ Quang Hïng, 1991; Vò Quang C«n vµ ctv, 1991) th× Ýt h¬n rÊt nhiÒu. §ã lµ mét thùc tÕ, do mËt ®é s©u thÊp, nªn nh÷ng loµi ký sinh ®a thùc ®i t×m nh÷ng vËt chñ trªn nh÷ng c©y trång kh¸c. B¶ng 5. Thµnh phÇn c«n trïng ký sinh s©u cuèn l¸ nhá (Cnaphalocrocis medinalis) trªn lóa vô mïa 2005 t¹i Gia L©m – Hµ Néi Møc ®é phæ Tªn khoa häc Bé/Hä biÕn HYMENOPTERA Bé c¸nh mµng Ichneumonidae + Temelucha nr. philippinensis Ashmead ‘’ + Xanthopimpla flavolineata Cameron ‘’ + Xanthopimpla punctata Fabricius Braconidae ++ Apanteles cypris Nixon ‘’ ++ Apanteles ruficrus Haliday Encyrtidae + Copidosomopsis sp. Ghi chó: +: XuÊt hiÖn Ýt (20% tû lÖ ký sinh). 4. KÕT LUËN Thµnh phÇn s©u h¹i lóa vô mïa 2005 t¹i Gia L©m – Hµ Néi xuÊt hiÖn 31 loµi thuéc 6 bé 14 hä, s©u cuèn l¸ nhá cã møc ®é phæ biÕn cao. Thµnh phÇn c«n trïng ký sinh s©u cuèn l¸ nhá thu ®−îc 6 loµi thuéc 3 hä cña bé c¸nh mµng, møc ®é phæ biÕn t−¬ng ®èi thÊp, loµi Apanteles cypris vµ A. ruficrus cã møc ®é phæ biÕn cao h¬n c¸c loµi kh¸c. Trong ®iÒu kiÖn thêi tiÕt vô mïa 2005, s©u cuèn l¸ nhá xuÊt hiÖn sím trªn ®ång ruéng, song víi mËt ®é thÊp. Tû lÖ l¸ lóa bÞ h¹i còng thÊp. HÇu nh− kh«ng cã sù sai kh¸c vÒ mËt ®é s©u vµ tû lÖ h¹i do loµi cuèn l¸ nhá g©y ra gi÷a c¸c gièng lóa ®iÒu tra t¹i §HNN. I. Mèi quan hÖ gi÷a s©u cuèn l¸ nhá vµ c«n trïng ký sinh chóng trªn lóa vô mïa 2005 lµ t−¬ng ®èi chÆt. Tû lÖ ký sinh biÕn ®éng tõ 6.7 – 30.0%. C«n trïng ký sinh cã kh¶ n¨ng ®iÒu hoµ sè l−îng s©u cuèn l¸ nhá. Thuèc ho¸ häc ¶nh h−ëng ®Õn tû lÖ ký sinh. ë ruéng phun thuèc, tû lÖ s©u cuèn l¸ nhá bÞ ký sinh ®¹t thÊp h¬n ruéng kh«ng phun. 5
Tµi liÖu tham kh¶o Côc BVTV, (2002), Tµi liÖu so¸t xÐt tiªu chuÈn 10 TCN 224 – 95, tr.: 4-8. Côc BVTV (2003), B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c BVTV hµng n¨m (S©u bÖnh h¹i lóa) : 7-13. Vò Quang C«n vµ ctv. (1989), C¸c loµi ong ký sinh vµ hiÖu qu¶ cña chóng trong viÖc h¹n chÕ sè l−îng s©u cuèn l¸ nhá h¹i lóa. T/c N«ng nghiÖp & CNTP sè 3: 156-161 Hµ Quang Hïng (1991), S©u cuèn l¸ nhá h¹i lóa (Cnaphalocrocis medianlis) vµ ong ký sinh pha s©u non cña chóng. KÕt qu¶ nghiªn cøu KH cña khoa Trång trät 1986-1991, Nxb. N«ng nghiÖp: 90-92 Ph¹m V¨n LÇm (1992), Mét sè dÉn liÖu vÒ ong ®en kÐn tr¾ng ký sinh s©u non bä c¸nh v¶y h¹i lóa. T/c BVTV sè 2 : 10-13. ViÖn B¶o vÖ thùc vËt (1968), KÕt qu¶ ®iÒu tra c«n trïng c¬ b¶n 1967-1968 ë miÒn B¾c, ViÖt Nam, Nxb. N«ng nghiÖp, Hµ Néi: 12-60. Bïi TuÊn ViÖt (1990), Ong cù (Ichneumonidae, Hymenoptera) ký sinh nhéng s©u h¹i lóa (Lepidoptera) ë ®ång b»ng B¾c Bé, ViÖt Nam. LuËn ¸n Tãm t¾t TiÕn sÜ sinh häc, 24tr. Hill D. S. and Waller J. M. (1985), Pests and Diseases of Tropical Crops, Vol. 2 – Field Handbook. Intermediate Tropical Agriculture Series : 86-106. Hirao J., (1982), The Japan Pesticide Informatons (JPI)., No. 4: 14-17. Joshi R.C., E.P. Cadapan, E.A. Heinrichs, (1987). Natural Enemies of Rice leafolder (Cnaphalocrocis medinalis GuenÐe) (Pyralidae : Lepidopotera). A Critical Review : 295- 298. Litsinger, J.A., B.L. Canapi, J.P. Bandong, C.G. Dela Cruz, R.F. Apostol (1987), Rice Crop loss from insect pests in wetland and dryland enviroments of Asia with emphasis on the Philippines. Insect Sci. Applic. Vol. 8, No. 4: 677-692. Printed in Great Britain. All rights reserved, © 1987 ICIPE. Science Press. Reissig W.H., E.A. Heinrichs, J.A. Litsinger, K. Moody, (1985). Illustated Guide to Integrated Pest Management in Rice in Tropical Asia, IRRI : 121-127. 6
7