intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo nghiên cứu khoa học " Các ngả đường của phong trào Đông Du Trung Quốc thời cận đại "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST
Báo xấu
68
lượt xem 8
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

I. Về thuật ngữ "Đông du" "Đông du" là một khái niệm bao gồm hai từ "đông" và "du". Đây là một cụm từ Hán - Việt dịch ra tiếng Việt thì "đông" có nghĩa là phía/h-ớng đông, còn "du" nghĩa là đi. Vì vậy cả cụm từ này sẽ đ-ợc dịch là đi về phía đông/ phía mặt trời mọc. ở Việt Nam, thuật ngữ “Đông du” xuất hiện lần đầu tiên trong tập hồi ký của Phan Bội Châu viết tại Huế trong thời gian ông bị thực dân Pháp giam lỏng và sống những ngày tháng cuối...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " Các ngả đường của phong trào Đông Du Trung Quốc thời cận đại "

  1. C¸c ng¶ ®−êng cña … NguyÔn V¨n V−îng ViÖn Nghiªn cøu Trung Quèc I . VÒ thuËt ng÷ "§«ng du" thêi ®iÓm tr−íc ®ã. Trong bµi §Ò tØnh quèc d©n ca cã c©u: " §«ng du" lµ mét kh¸i niÖm bao gåm "G−¬ng NhËt B¶n ®Êt ¸ § «ng hai tõ "®«ng" vµ "du". §©y lµ mét côm Dßng ta ta ph¶i soi chung kÎo lÇm" (2) . tõ H¸n - ViÖt dÞch ra tiÕng ViÖt th× "®«ng" cã nghÜa lµ phÝa/h−íng ®«ng, cßn Hay ngay ë phÇn më ®Çu bµi KhuyÕn "du" nghÜa lµ ®i. V× vËy c¶ côm tõ nµy quèc d©n t− trî häc v¨n, Phan Béi Ch©u sÏ ®−îc dÞch lµ ®i vÒ phÝa ®«ng/ phÝa viÕt ®Ó kªu gäi nguån tµi chÝnh cho mÆt trêi mäc. phong trµo du häc NhËt B¶n cã ®o¹n "Hìi ¬i! Th−¬ng thay! lªn nói C«n L«n ë ViÖt Nam, thuËt ng÷ “§«ng du” mµ tr«ng vÒ phÝa b¾c, ®øng bªn s«ng xuÊt hiÖn lÇn ®Çu tiªn trong tËp håi ký Khãng mµ ngã sang ®«ng" ( 3). cña Phan Béi Ch©u viÕt t¹i HuÕ trong thêi gian «ng bÞ thùc d©n Ph¸p giam Nh− vËy lµ, tr−íc khi xuÊt hiÖn kh¸i láng vµ sèng nh÷ng ngµy th¸ng cuèi ®êi. niÖm "§«ng du" th× mét sè tõ cã liªn "Ng−êi n−íc ta §«ng du lÇn nµy nhiÒu quan ®Õn viÖc ®i vÒ phÝa ®«ng ®· xuÊt nhÊt, l¹i ®ñ c¶ häc sinh Tam Kú, trong hiÖn. VËy b¶n chÊt cña "§«ng du" lµ g×? mét chiÕc tµu, thùc lµ mét viÖc l¹ mµ Cho ®Õn nay, trong giíi nghiªn cøu vÉn tiÒn sö ch−a cã bao giê"(1) . ch−a thèng nhÊt c¸ch gi¶i thÝch thuËt ng÷ "§«ng du". Ýt nhÊt cã bèn c¸ch hiÓu Theo Phan Béi Ch©u niªn biÓu th× kh¸c nhau: thêi ®iÓm xuÊt hiÖn kh¸i niÖm "§«ng du" mµ Phan Béi Ch©u sö dông lµ lóc Thø nhÊt , coi "§«ng du" lµ "vÒ mÆt «ng cïng l−u häc sinh ®Õn NhËt B¶n lÇn ®Þa lý ë vÒ phÝa ®«ng n−íc ta, phÝa mÆt thø hai. trêi mäc nªn míi cã tªn lµ ®i sang ®«ng (§«ng du)"(4). Tuy nhiªn, nh÷ng tõ cã liªn quan ®Õn tõ "®«ng" hay ®i sang "®«ng", nghÜa lµ ®i Thø hai , cã nhµ nghiªn cøu cho r»ng: sang NhËt B¶n ®· xuÊt hiÖn vµo nh÷ng kh¸i niÖm "§«ng du" vÒ mÆt ®Þa lý th× nghiªn cøu trung quèc sè 5(84)-2008 71
  2. NguyÔn v¨n v−îng ch©u ¸ ®· cho ta chøng cø thuyÕt phôc chØ cã ë Trung Quèc, cßn ë ViÖt Nam vÒ trµo l−u nµy. ph¶i sö dông thuËt ng÷ "§«ng b¾c du" (5) . Nh− vËy, nÕu hiÓu theo nghÜa réng Thø ba, trong §¹i tõ ®iÓn tiÕng viÖt th× phong trµo nµy ph¶n ¸nh trµo l−u c ã ®Þnh nghÜa vÒ "§«ng du" nh− sau: " cña thêi ®¹i. Do ®ã, theo chóng t«i nªn Du häc c¸c n−íc phÝa ®«ng" (6) . hiÓu thuËt ng÷ "§«ng du" nh− sau: Thø t−, c ã ý kiÕn cho r»ng: "Víi ý "§«ng du" lµ mét hiÖn t−îng mang tÝnh lÞch sö khu vùc thêi cËn ®¹i. Nã ®Þnh "cÇu viÖn trî" vÒ binh lÝnh, vò khÝ vµ tiÒn cña, ®Çu n¨m 1905, Phan Béi xuÊt hiÖn trong lÞch sö Trung Quèc vµ Ch©u vµ mét sè ng−êi kh¸c lªn ®−êng ViÖt Nam vµ g¾n liÒn víi mét thêi ®iÓm sang Trung Quèc ®Ó t×m ®−êng sang lÞch sö nhÊt ®Þnh. NhËt B¶n. ChÝnh ®iÒu nµy ®· më ®Çu "§«ng du" nªn hiÓu lµ phong trµo cña cho mét phong trµo du häc mµ lÞch sö c¸c d©n téc ch©u ¸ sang NhËt B¶n víi gäi lµ "phong trµo §«ng du" (7) . kh¸t väng t×m chç dùa vµ häc tËp NhËt Nh−ng thùc tÕ lµ ®a sè c¸c nhµ B¶n. Nã kh«ng chØ diÔn ra trong lÞch sö nghiªn cøu ®Òu cho r»ng "§«ng du" lµ Trung Quèc, ViÖt Nam, mµ cã ë hÇu hÕt c¸c quèc gia ch©u ¸ thêi cËn ®¹i. Tuy phong trµo ®−a thanh niªn ViÖt Nam sang NhËt B¶n du häc ®Çu thÕ kû XX. nhiªn, ViÖt Nam vµ Trung Quèc lµ ®iÓn Theo PGS. NguyÔn V¨n Hång th× "§«ng h×nh cho trµo l−u nµy. du" kh«ng nh÷ng cã ë ViÖt Nam mµ cßn ThuËt ng÷ "§«ng du" kh«ng nh÷ng cã ë c¶ Trung Quèc. Theo «ng th× "cã lÏ chØ cã ë trong sö s¸ch cña ViÖt Nam, mµ c¶ nghÜa ®en lÉn nghÜa bãng th× chØ cã cßn ®−îc sö dông ë Trung Quèc tõ rÊt Trung Quèc vµ ViÖt Nam lµ cã hiÖn sím. Trong lÞch sö Trung Quèc thêi cËn t−îng §«ng du lÞch sö" (8) . ®¹i, còng nh− c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu Qu¶ thËt, nÕu xÐt vÒ mÆt ®Þa lý th× vÒ quan hÖ Trung - NhËt cña c¸c nhµ sö chØ cã Trung Quèc míi cã thÓ gäi lµ häc Trung Quèc vµ NhËt B¶n ®Òu Ýt "§«ng du", cßn ViÖt Nam ph¶i lµ "§«ng dïng thuËt ng÷ "§«ng du", mÆc dï xÐt B¾c du" khi ®i sang NhËt B¶n. Nh−ng vÒ mÆt ®Þa lý th× chØ cã NhËt B¶n míi theo chóng t«i, ®ã míi chØ lµ c¸ch hiÓu n»m ë phÝa ®«ng cña Trung Quèc. bªn ngoµi cña thuËt ng÷, nã kh«ng lý Tõ tr−íc tíi nay ®· xuÊt hiÖn mét sè gi¶i ®−îc b¶n chÊt cña kh¸i niÖm. c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy nh−: C«ng cuéc Duy T©n ë NhËt B¶n nh− T¹i Trung Quèc cã LÞch sö du häc mét ¸nh hµo quang s¸ng chãi, cã t¸c thêi cËn ®¹i Trung Quèc(9) , hay : Häc ®éng to lín vµ s©u s¾c ®Õn mét sè n−íc ë sinh l−u häc NhËt B¶n cuèi ®êi Thanh. ch©u ¸ lóc nµy nh− Trung Quèc, ViÖt T¹i NhËt B¶n cã: LÞch sö l−u häc Nam, TriÒu Tiªn, Ên §é, In®«nªxia, NhËt B¶n cña ng−êi T rung Quèc cña Philippin,… Mét trµo l−u h−íng tíi Saneto Keishu, hoÆc L−u häc NhËt B¶n NhËt ®· n¶y sinh. Nh÷ng nghiªn cøu vµ phong trµo c¸ch m¹ng cña Kamigai míi nhÊt cña c¸c nhµ nghiªn cøu lÞch sö do Kenichi . quan hÖ gi÷a NhËt B¶n vµ c¸c n−íc nghiªn cøu trung quèc sè 5(84)-2008 72
  3. C¸c ng¶ ®−êng cña … K h¸i niÖm "§«ng du" còng ®· xuÊt Trung Quèc cßn sím h¬n nhiÒu, cã thÓ hiÖn ngay tõ cuèi thÕ kû XIX - ®Çu thÕ xuÊt hiÖn tr−íc n¨m 1894 - 1895, tr−íc khi kû XX trong c¸c t¸c phÈm nh− §«ng du Trung Quèc bÞ NhËt B¶n ®¸nh b¹i ë chiÕn nhËt ký cña Hoµng Kh¸nh Trõng, hay tranh TriÒu Tiªn vµ "søc hÊp dÉn cña Ngu trai §«ng du nhËt ký cña ThÞnh NhËt B¶n víi Trung Quèc cã lÏ −¬m mÇm Tuyªn Hoµi (10). tõ sím vµo nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XIX tõ cuéc tranh chÊp c¸c ®¶o t¹i chung Nh− vËy kh¸i niÖm "§«ng du" còng quanh §µi Loan sau NhËt B¶n Duy ®−îc sö dông ®Ó chØ mét phong trµo T©n"(12). VÒ thêi ®iÓm kÕt thóc cña phong sang NhËt B¶n cña Trung Quèc thêi cËn trµo §«ng du Trung Quèc thêi cËn ®¹i th× ®¹i. VËy t¹i sao kh¸i niÖm nµy ®Õn nay ®a sè c¸c nhµ nghiªn cøu ®Òu thèng nhÊt Ýt ®−îc ng−êi Trung Quèc dïng. Theo lµ vµo kho¶ng thêi kú C¸ch m¹ng T©n Hîi chóng t«i cã mét sè lý do sau: n¨m 1911(13). Thø nhÊt, vÒ mÆt ®Þa lý th× NhËt B¶n Theo chóng t«i, nªn lÊy mèc 1896 lµ n»m ë phÝa ®«ng cña Trung Quèc, hai mèc më ®Çu cho phong trµo §«ng du n−íc nµy c¸ch nhau mét vïng biÓn. Trung Quèc thêi cËn ®¹i. Bëi lÏ tr−íc Trong lÞch sö, NhËt B¶n vèn t¸ch ra cuéc chiÕn tranh Trung - NhËt (1894 - khái lôc ®Þa ch©u ¸ tõ Trung Quèc. Do 1895) ®· cã ng−êi sang NhËt B¶n häc gÇn nhau vÒ mÆt ®Þa lý nªn nÕu sö dông tËp. Trong phong trµo D−¬ng vô, mÆc dï thuËt ng÷ "§«ng du" víi nghÜa lµ ®i ph¸i D−¬ng vô ®Ò ra chñ tr−¬ng häc tËp sang ®«ng th× kh«ng hîp lý l¾m. ph−¬ng T©y, ®−a ng−êi sang ph−¬ng Thø hai , ng−êi Trung Quèc sö dông T©y häc tËp, nh−ng vÉn chó ý ®Õn tÊm kh¸i niÖm "du häc/l−u häc" chÝnh x¸c g−¬ng cña NhËt B¶n nªn ®· cö ng−êi h¬n, ph¶n ¸nh b¶n chÊt cña vÊn ®Ò. sang du häc NhËt B¶n. Tuy nhiªn, Ng−êi Trung Quèc thêi :Ën ®¹i sang phong trµo nµy thùc sù trë thµnh mét NhËt B¶n víi môc ®Ých lµ häc tËp, thÓ cuéc vËn ®éng x· héi réng lín vµ cã qui hiÖn râ t− t−ëng míi mong muèn häc m« sau khi ng−êi Trung Quèc thua trËn tËp NhËt B¶n, tiÕp thu v¨n minh trong chiÕn tranh Gi¸p Ngä. Ng−êi ph−¬ng T©y ®Ó tù c−êng d©n téc. Kh¸i Trung Quèc ®· tù ngé ra r»ng, con niÖm "du häc" mang tÝnh cÇu thÞ, thÓ ®−êng mµ ng−êi NhËt B¶n ®i víi khÈu hiÖn râ vÊn ®Ò mµ ng−êi Trung Quèc hiÖu "häc ph−¬ng T©y, ®uæi kÞp ph−¬ng cÇn lóc ®ã. T©y, v−ît ph−¬ng T©y" (14) ®· thµnh c«ng. N¨m 1896 trë ®i còng lµ thêi ®iÓm Phong trµo §«ng du Trung Quèc còng ®¸nh dÊu khuynh h−íng chän NhËt B¶n cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ x¸c lµ ®iÓm dõng ch©n trong con ®−êng ho¹t ®Þnh mèc më ®Çu vµ thêi ®iÓm kÕt thóc. ®éng c¸ch m¹ng cña c¸c nhµ c¸ch m¹ng, Theo Shiraishi Masaya th× "viÖc l−u häc t− t−ëng cña Trung Quèc nh− Khang NhËt B¶n cña ng−êi Trung Quèc b¾t H÷u Vi, L−¬ng Kh¶i Siªu, Lç TÊn vµ ®Çu tõ n¨m 1896" (11) . T«n Trung S¬n,… Nh−ng còng cã quan ®iÓm cho r»ng VÒ thêi ®iÓm kÕt thóc cña phong trµo phong trµo du häc NhËt B¶n cña ng−êi §«ng du Trung Quèc thêi cËn ®¹i, chóng nghiªn cøu trung quèc sè 5(84)-2008 73
  4. NguyÔn v¨n v−îng t «i còng nhÊt trÝ víi quan ®iÓm lÊy ®iÓm Thø nhÊt, n¨m 1905 lµ n¨m Trung mèc lµ n¨m 1911. N¨m 1911 ®−îc nhiÒu Quèc cã sè l−îng lín thanh niªn h−íng tíi nhµ sö häc dïng lµm mèc kÕt thóc lÞch m« h×nh TBCN cña §øc. V× vËy mµ sè sö cËn ®¹i Trung Quèc, lµ thêi ®iÓm më l−îng lín thanh niªn sang NhËt häc tËp bÞ ®Çu lÞch sö hiÖn ®¹i Trung Quèc. N¨m ¶nh h−ëng. 1911 còng lµ mèc ®¸nh dÊu sù kÕt thóc Thø hai, n¨m 1905, chÝnh s¸ch l−u cña c¸c t− t−ëng c¶i c¸ch Trung Quèc häc sinh cña Trung Quèc vµ NhËt B¶n thêi cËn ®¹i, ®· diÔn ra tõ nh÷ng thËp cã nhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp nh− cÊp häc kû 90 cña thÕ kû XIX. bæng, chÕ ®é ®·i ngé,… V× vËy ®· xuÊt hiÖn hµng lo¹t c¸c phong trµo ph¶n ®èi I I. Nguyªn nh©n vµ c¸c ng¶ quy t¾c qu¶n lý l−u häc sinh, hµng lo¹t ®−êng cña phong trµo §«ng du häc sinh bá vÒ n−íc. Trung Quèc thêi cËn ®¹i Thø ba, n ¨m 1905, cuéc chiÕn tranh Nga - NhËt ®ang diÔn ra, NhËt B¶n h¹n P hong trµo §«ng du Trung Quèc thêi chÕ ph−¬ng tiÖn ra vµo, trong ®ã cã tµu cËn ®¹i kÐo dµi tõ n¨m 1896 - 1911, sè bÌ tõ Trung Quèc tíi, do ®ã l−u häc sinh l−îng ng−êi Trung Quèc yªu n−íc sang Trung Quèc rÊt khã ®Õn NhËt B¶n. §©y NhËt B¶n rÊt lín. ChØ tÝnh riªng tõ lµ t×nh tr¹ng chung cña phong trµo du n¨m 1900 ®Õn n¨m 1905 ®· cã tíi hµng häc NhËt B¶n cña c¸c n−íc ch©u ¸ , v¹n ng−êi Trung Quèc sang NhËt trong ®ã cã ViÖt Nam. Ch¼ng h¹n, th¸ng B¶n (15) . Trong thêi gian sau MËu TuÊt 2-1905, Phan Béi Ch©u ®· b¾t ®Çu Duy T©n 1896 - 1906, sè l−îng l−u häc chuyÕn §«ng du, nh−ng khi ®Õn Trung sinh Trung Quèc t¹i NhËt lªn ®Õn 800 Quèc v× kh«ng cã tµu sang NhËt nªn «ng ng−êi, gÊp h¬n nhiÒu lÇn sè ®ang l−u ph¶i ë l¹i Th−îng H¶i h¬n mét th¸ng häc t¹i MÜ vµ c¸c n−íc ph−¬ng T©y míi tiÕp tôc cuéc hµnh tr×nh. kh¸c (16) . Còng cã mét thèng kª rÊt chi tiÕt vÒ sè l−îng l−u häc sinh Trung 1. Nguyªn nh©n cña phong trµo Quèc t¹i NhËt B¶n tõ 1899 - 1905: "Sè §«ng ®u l−u häc sinh Trung Quèc t¹i NhËt B¶n 1.1. TÝnh tÊt yÕu vÒ sù giao l−u v¨n häc b»ng kinh phÝ nhµ n−íc vµ t− nh©n ho¸, quan hÖ gi÷a c¸c nÒn v¨n minh n¨m 1899 lµ trªn 100 ng−êi, n¨m 1902 thÓ hiÖn trµo l−u cña thêi ®¹i lµ trªn 600 ng−êi, n¨m 1903 lµ trªn 1300 ng−êi, n¨m 1904 lµ 3000 ng−êi vµ C¸c n−íc ViÖt Nam, TriÒu Tiªn, NhËt n¨m 1906 lµ 8000 ng−êi" (17) . B¶n sím chÞu sù lÖ thuéc, tiÕp thu nhiÒu Nh×n chung, sè l−îng l−u häc sinh thµnh tùu cña v¨n hãa Trung Hoa. Do Trung Quèc t¹i NhËt B¶n tõ 1896 - 1911 ®ã phong tôc, tËp qu¸n, lèi sèng v¨n hãa cña nh©n d©n §«ng ¸ c ã nhiÒu ®iÓm t¨ng liªn tôc, cµng vÒ giai ®o¹n cuèi cµng t¨ng nhanh. Tuy nhiªn, n¨m 1905, t−¬ng ®ång. Tuy nhiªn, th«ng qua ¶nh sè l−îng l−u häc sinh Trung Quèc sang h−ëng cña m×nh, v¨n minh Trung Hoa NhËt B¶n gi¶m ®ét biÕn(18) . Theo chóng kh«ng nh÷ng ngµy cµng n©ng cao vÞ thÕ, t«i nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy mµ cßn biÕt ch¾t läc, tiÕp thu tinh hoa lµ do: cña nÒn v¨n minh kh¸c. §Æc biÖt thêi nghiªn cøu trung quèc sè 5(84)-2008 74
  5. C¸c ng¶ ®−êng cña … c Ën ®¹i, khi NhËt B¶n c¶i c¸ch Duy T©n ngay bªn c¹nh m×nh, ®ã chÝnh lµ m« thµnh c«ng, Trung Quèc ng−ìng mé vµ h×nh cña NhËt B¶n ®· thö nghiÖm quyÕt t©m häc NhËt B¶n ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng. VËy lµ phong trµo Duy T©n −íc väng phó c−êng. Phong trµo §«ng MËu TuÊt bª nguyªn m« h×nh cña NhËt du Trung Quèc thêi cËn ®¹i mét phÇn B¶n vµo Trung Quèc. Sau khi Duy T©n ph¶n ¸nh mèi giao l−u v¨n hãa, quan hÖ MËu TuÊt thÊt b¹i, ng−êi Trung Quèc gi÷a Trung Quèc vµ NhËt B¶n n»m tiÕp tôc sang NhËt B¶n häc tËp víi chñ trong sù va ch¹m mang tÝnh tÊt yÕu tr−¬ng vµ néi dung míi. gi÷a c¸c nÒn v¨n minh. Phong trµo Nh− vËy, phong trµo §«ng du Trung §«ng du sang NhËt B¶n häc tËp kh«ng Quèc diÔn ra ®an xen víi c¸c phong trµo nh÷ng cã ë Trung Quèc mµ nã diÔn ra ë ®Êu tranh cña nh©n d©n. Trung Quèc hÇu hÕt c¸c quèc gia ch©u ¸, ph¶n ¸nh nhËn thÊy cÇn ph¶i cã mét m« h×nh míi, mét xu thÕ coi n−íc NhËt lµ khu«n mÉu, con ®−êng míi, t− t−ëng vµ khu«n mÉu biÓu hiÖn cña trµo l−u thêi ®¹i. míi ®Ó ®−a Trung Quèc cã thÓ tù c−êng. NhËt B¶n trë thµnh ®iÓm ®Õn cña Do ®ã, nhu cÇu du häc, häc tËp n−íc nh÷ng nhµ c¶i c¸ch Philippin, cña ®Êt ngoµi n»m trong sù ®ßi hái cña x· héi n−íc non trÎ In®«nªxia, nh÷ng con Trung Quèc lóc bÊy giê. Nã trë thµnh " nh©n tè ®Èy " (19) ng−êi Trung Quèc sang ng−êi trong phong trµo d©n téc Mianma, Ên §é, TriÒu Tiªn vµ cña nh÷ng sÜ phu NhËt B¶n du häc. yªu n−íc ViÖt Nam ®Çu thÕ kû XX. 1.3. Søc hÊp dÉn cña ®Êt n−íc NhËt B¶n 1.2. XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu néi t¹i cña Trung Quèc thêi cËn ®¹i S øc hÊp dÉn cña NhËt B¶n ®èi víi S au cuéc chiÕn tranh Nha phiÕn Trung Quèc ®−îc −¬m mÇm tõ sím. 1840, Trung Quèc trë thµnh mét n−íc NhËt B¶n trong c«ng cuéc c¶i c¸ch Minh phô thuéc vµo ph−¬ng T©y. Tõ ®ã, c¸c TrÞ (1868-1912) ®· "lµm say mª c¸c d©n téc ch©u ¸" (20) t rong ®ã cã Trung Quèc. phong trµo yªu n−íc, ®Êu tranh, c¶i c¸ch cña nh©n d©n Trung Quèc ®· lÇn Cuéc ®ä søc gi÷a NhËt B¶n víi Trung l−ît bïng næ. Sù thÊt b¹i cña c¸c phong Quèc trong cuéc chiÕn tranh Gi¸p Ngä, trµo yªu n−íc nh− Phong trµo n«ng d©n hiÖp −íc T©n Söu buéc Trung Quèc ph¶i Th¸i B×nh Thiªn Quèc; phong trµo g¸nh chÞu kho¶n båi th−êng chiÕn phÝ D−¬ng vô, ng−êi Trung Quèc ngé ra lín, mÊt chñ quyÒn ë nhiÒu vïng l·nh r»ng " Tµu T©y nhanh h¬n, sóng t©y thæ, cïng víi viÖc më toang c¸nh cöa m¹nh h¬n" nªn ®· ra søc häc tËp khoa Trung Quèc vµo s©u trong lôc ®Þa ®Õn tËn vïng Tø Xuyªn, Trïng Kh¸nh (21). häc kü thuËt cña ph−¬ng T©y, nh−ng cuèi cïng kh«ng thµnh c«ng. §ã lµ mét §Õn cuéc chiÕn tranh Nga - NhËt n¨m sù thøc tØnh ®óng lóc, nhËn thøc ph¶i 1905, NhËt l¹i chiÕn th¾ng mét ®Õ quèc häc tËp ph−¬ng T©y míi cã thÓ tiÕn kÞp lín ph−¬ng T©y. Ng−êi Trung Quèc thêi ®¹i. Giíi trÝ thøc Trung Hoa sau thÊm thÝa c©u nãi víi −íc väng "S− Di khi phong trµo D−¬ng vô thÊt b¹i còng tr−êng kü dÜ chÕ Di"(t«n ng−êi ph−¬ng ®· hiÓu ra r»ng kh«ng ph¶i ®i ®©u ®Ó T©y lªn lµm thµy vÒ khoa häc kü thuËt häc hái m« h×nh ph−¬ng T©y mµ nã n»m ®Ó chÕ ngù ng−êi ph−¬ng T©y). §iÒu mµ nghiªn cøu trung quèc sè 5(84)-2008 75
  6. NguyÔn v¨n v−îng ng−êi Trung Quèc kh«ng lµm ®−îc th× TrÞ trë thµnh mét c−êng quèc ngang tÇm ng−êi NhËt B¶n ®· thµnh c«ng chØ ch−a víi c¸c n−íc ¢u - Mü. Lóc bÊy giê, NhËt B¶n lµ ®iÓm tèt nhÊt ch©u ¸ cho viÖc ®Çy 40 n¨m khi Minh TrÞ b¾t ®Çu c«ng cuéc Duy T©n. NhËt B¶n lµ "biÓu t−îng tiÕp cËn víi t− t−ëng míi vµ khoa häc cho mét m« h×nh ph¸t triÓn míi" lµm tiªn tiÕn cña ph−¬ng T©y. NhËt B¶n cho Trung Quèc vµ ch©u ¸ ph¶i "ng−ìng còng lµ n¬i cã nhiÒu s¸ch cña ph−¬ng T©y nhÊt ch©u ¸ víi ®ñ c¸c néi dung vÒ väng, tin theo vµ muèn lùa chän mét con ®−êng ®i t−¬ng tù nh− NhËt B¶n ®Ó v¨n häc, kinh tÕ, chÝnh trÞ, ph¸p luËt, chÊn h−ng ®Êt n−íc, x©y dùng d©n téc thèng kª, triÕt häc vµ ®Æc biÖt lµ s¸ch tù c−êng"(22) . §µm Tù §ång còng ph¶i khoa häc kü thuËt. NhËt B¶n cuèi thÕ thèt lªn r»ng: "Muèn cøu nguy d©n téc, kû XIX - ®Çu thÕ kû XX trë thµnh nhÞp tr−íc hÕt ph¶i lµm cho Trung Quèc giµu cÇu tiªn phong chuyÓn t¶i t− t−ëng míi m¹nh, muèn Trung Quèc giµu m¹nh chØ vµo ph−¬ng §«ng, më ®−êng cho t− cã con ®−êng Duy T©n, häc tËp c¸c n−íc t−ëng khai s¸ng cña ch©u ¢u th©m nhËp vµo ch©u ¸ , cæ sóy cho viÖc canh t− b¶n chñ nghÜa ph−¬ng T©y. NhËt B¶n vèn lµ mét ®¶o quèc nhá bÐ mµ ®¸nh b¹i t©n ®Êt n−íc ®Ó tho¸t khái ¸ch thèng trÞ Trung Quèc, ®ñ thÊy hiÖu qu¶ cña viÖc cña thùc d©n. häc tËp c¸c n−íc t− b¶n chñ nghÜa" (23) . 1.4. Nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi khi Giíi trÝ thøc Trung Quèc nhËn ra ®Õn NhËt B¶n so víi ®Õn ph−¬ng T©y r»ng: Muèn th¾ng t− b¶n th× ph¶i dïng Thø nhÊt , ng−êi Trung Quèc sang hÖ t− t−ëng míi h¬n hoÆc Ýt nhÊt b»ng NhËt B¶n ®Ó häc khoa häc kÜ thuËt ¢u - hä. V× vËy, th«ng qua phong trµo D−¬ng MÜ. So víi sang ph−¬ng T©y, sang NhËt vô, Trung Quèc ®· häc tËp ph−¬ng T©y B¶n "gÇn ®−êng, v¨n hãa ng«n ng÷ gÇn vÒ khoa häc kü thuËt. Phong trµo D−¬ng lo¹i h×nh, thêi gian häc ng¾n hiÖu qu¶, vô kh«ng thµnh c«ng, ng−êi Trung Quèc chi phÝ rÎ"(25) . ngé ra r»ng kh«ng cÇn ®i ®©u xa mµ ®Õn Thø hai, nh÷ng T©n v¨n, T©n th− ngay NhËt B¶n còng cã thÓ häc tËp ®−îc ph−¬ng T©y ®−îc ng−êi NhËt dÞch ra ph−¬ng T©y. Tr−¬ng Chi §éng, mét tiÕng NhËt. S¸ch ph−¬ng T©y rÊt phøc thanh niªn xuÊt s¾c cña Trung Quèc ®· t¹p, nh÷ng g× thiÕt thùc ng−êi NhËt gi÷ tõng viÕt "Sang NhËt B¶n du häc so víi l¹i, phong tôc tËp qu¸n NhËt B¶n gÇn sang ¢u - Mü gÇn ®−êng vµ Ýt tèn kÐm.., víi phong tôc Trung Quèc, dÔ häc tËp, v¨n hãa NhËt B¶n gÇn gòi víi v¨n hãa dÔ tiÕp thu. Ng−êi Trung Quèc nhËn Trung Quèc, dÔ hiÓu. S¸ch T©y rÊt phøc thøc ®−îc r»ng sang NhËt B¶n häc tËp t¹p, nh÷ng g× kh«ng thiÕt thùc ng−êi kinh nghiÖm vÒ chñ nghÜa t− b¶n lµ tèt NhËt ®· l−îc bá råi" (24) . NhËt B¶n trong h¬n, ®©y lµ mét nhËn thøc kh«n ngoan. vµ sau c¶i c¸ch Minh TrÞ ®· trë thµnh Bëi v× häc tËp con ®−êng NhËt B¶n ®· mét n−íc TBCN ®Çu tiªn ë ch©u ¸, chØ tr¶i qua, ®· thö nghiÖm, kh«ng ph¶i mß trong vßng 21 n¨m (1868-1889) ®· cã mÉm sang ph−¬ng T©y xa x«i, nÕu sang 2299 ng−êi n−íc ngoµi bao gåm Anh, ph−¬ng T©y th× ph¶i mÊt mét thêi gian Ph¸p, Mü, §øc, Hµ Lan, Italia ®Õn d¹y tr¶i nghiÖm thùc tÕ. häc ë NhËt B¶n. NhËt B¶n thêi Minh nghiªn cøu trung quèc sè 5(84)-2008 76
  7. C¸c ng¶ ®−êng cña … Thø ba, xÐt trªn b×nh diÖn v¨n hãa ®¶o nhÊt vµ cã tiÕng vang lín nhÊt lµ th× Trung Quèc vµ NhËt B¶n cã nhiÒu l−u häc sinh V©n Nam, Qu¶ng §«ng, ®iÓm t−¬ng ®ång, ®Æc biÖt lµ vÒ vÊn ®Ò Qu¶ng T©y. Theo thèng kª, n¨m 1902 Nho gi¸o. NhËt B¶n còng ®· ¶nh h−ëng l−u häc sinh V©n Nam t¹i NhËt ®−îc ch÷ viÕt cña ng−êi Trung Quèc. Theo nhµ Thanh cÊp häc bæng chØ cã 10 ng−êi, thèng kª vµ tÝnh to¸n s¬ bé th× trong ®Õn n¨m 1904 t¨ng lªn kho¶ng 140 "ng«n ng÷ NhËt B¶n cã tíi trªn 50% tõ ng−êi, chiÕm 10% tæng sè l−u häc sinh gèc H¸n"(26) . V× vËy, mét trong nh÷ng lÝ nhµ Thanh n¨m 1904 (28) . V× sao sè l−îng do ®Ó thanh niªn Trung Quèc l−u häc l−u häc sinh Trung Quèc t¹i NhËt B¶n, hµng lo¹t ë NhËt B¶n còng lµ do sù trong ®ã V©n Nam, L−ìng Qu¶ng l¹i thuËn lîi trong viÖc hiÓu tiÕng NhËt. ®«ng nh− vËy? Theo chóng t«i cã nh÷ng Nh÷ng s¸ch cña chñ nghÜa khai s¸ng lý do sau ®©y: Trung Quèc còng lÊy tõ NhËt B¶n, cuèn Thø nhÊt , c¸c tØnh V©n Nam, L−ìng Tuyªn ng«n cña §¶ng Céng s¶n cña Qu¶ng lµ nh÷ng vïng ®Êt ®Æt d−íi sù Marx - Engels còng ®−îc dÞch tõ tiÕng thèng trÞ trùc tiÕp cña ®Õ quèc. Sèng NhËt. d−íi chÕ ®é phong kiÕn trong thêi suy 1.5. Sù tháa hiÖp cña ChÝnh phñ hai tµn vèn ®· hµ kh¾c, nay l¹i ph¶i g¸nh n−íc Trung Quèc - NhËt B¶n chÞu ¸ch bãc lét cña thùc d©n, ®êi sèng cña ng−êi d©n ngµy cµng khã kh¨n, ngét Phong trµo §«ng du Trung Quèc ®−îc ng¹t vÒ chÝnh trÞ. Tuy ®©y lµ nh÷ng tiÕn hµnh mét c¸ch rÊt thuËn lîi lµ do vïng ®Êt cã thÓ nãi Ýt cã truyÒn thèng kh«ng bÞ chÝnh quyÒn nhµ Thanh c¶n häc vÊn nh−ng tr−íc th¸ch thøc vµ sù trë . Do sù b¾t tay ®ã n»m trong ch−¬ng thay ®æi lín vÒ ®êi sèng x· héi ®Êt n−íc tr×nh hîp t¸c cña hai quèc gia, sè l−u Trung Hoa, hä ®· dÊy lªn trong lßng häc sinh Trung Quèc cö ®i häc ®−îc mét nhiÖt huyÕt mong muèn tho¸t khái chÝnh phñ NhËt B¶n cung cÊp häc bæng. ¸ch n« lÖ, lªn ®−êng ®i ra n−íc ngoµi Theo hiÖp ®Þnh gi÷a ChÝnh phñ NhËt t×m tßi, häc hái tri thøc míi trong khi B¶n vµ C«ng sø nhµ Thanh th¸ng 8 - c¸c phong trµo ®Êu tranh trong n−íc 1903 vÒ vÊn ®Ò l−u häc sinh Trung Quèc ®Òu thÊt b¹i. Hä mong muèn sau khi t¹i NhËt, ®−îc thiÕt lËp t¹i phè Kawada quay vÒ n−íc, b»ng nh÷ng tri thøc ®· quËn Vshigome d−íi sù qu¶n lý cña Bé häc ®−îc, hä trùc tiÕp tham gia vµo tham m−u lôc qu©n NhËt B¶n: TÊt c¶ phong trµo c¸ch m¹ng gi¶i phãng quª häc sinh vµo ë kÝ tóc cña tr−êng, thêi h−¬ng m×nh. Qu¶ng §«ng, Qu¶ng T©y lµ h¹n häc tËp lóc ®Çu lµ mét n¨m ba nh÷ng vïng ®Êt sím tiÕp xóc víi v¨n th¸ng, nh−ng nh÷ng ng−êi vµo häc tõ minh ph−¬ng T©y. N¬i ®©y còng lµ ®Þa th¸ng 10 - 1905 th× thêi h¹n lµ 1 n¨m 6 ®iÓm quan träng cho sù giao l−u tiÕp th¸ng. Häc sinh tèt nghiÖp ®−îc vµo xóc b»ng ®−êng thñy víi thÕ giíi bªn thùc tËp t¹i c¸c trung ®oµn qu©n ®éi c¸c ngoµi th«ng qua th−¬ng nh©n. V× vËy n¬i ë NhËt B¶n, sau ®ã ®−îc vµo häc sÜ chÝnh vÞ trÝ ®Þa lý ®ã ®· gãp phÇn thóc quan lôc qu©n(27) . ®Èy vµ t¹o ra nhiÒu c¬ héi cho thanh Trong sè häc sinh l−u häc NhËt B¶n cña Trung Quèc tõ 1896 - 1911, ®«ng nghiªn cøu trung quèc sè 5(84)-2008 77
  8. NguyÔn v¨n v−îng sao L−¬ng Kh¶i Siªu kÝnh träng nh©n niªn V©n Nam, L−ìng Qu¶ng thùc hiÖn vËt Phan Béi Ch©u nh− vËy? Lý do quan −íc m¬ cña m×nh. träng nhÊt lµ dÜ nhiªn «ng L−¬ng muèn Thø hai , V©n Nam lµ vïng ®Êt tiÕp t×m hiÓu t×nh h×nh ViÖt Nam d−íi ¸ch gi¸p trùc tiÕp víi phÝa T©y B¾c vµ phÝa thèng trÞ cña thùc d©n Ph¸p" (29). B¾c cña ViÖt Nam. L−ìng Qu¶ng lµ n¬i Thø ba , mét sè nh©n vËt tiÒn bèi gÇn ViÖt Nam ë phÝa §«ng B¾c. ChÝnh ®ãng vai trß khai ph¸ lµ ng−êi V©n vÞ thÕ nµy ®· ®−îc chÝnh quyÒn nhµ Nam, L−ìng Qu¶ng ®· sang NhËt. ¢n Thanh nh×n nhËn vµ cã mét kÕ ho¹ch Thõa HiÕu, D−¬ng ChÊn Hång, TriÖu chiÕn l−îc rÊt râ rµng. Nhµ Thanh lùa Th©n, §−êng KÕ Nghiªu chÝnh lµ líp chän thanh niªn −u tó ra n−íc ngoµi häc thanh niªn ®µn anh ®· g©y c¬ së, thµnh tËp, trë thµnh h¹t nh©n nßng cèt trong lËp nªn c¸c héi l−u häc sinh ng−êi V©n viÖc b¶o vÖ V©n Nam, L−ìng Qu¶ng. Bëi Nam nh»m l«i kÐo, thóc ®Èy, ®éng viªn ChÝnh phñ nhµ Thanh rÊt lo sî Ph¸p sÏ thanh niªn V©n Nam, L−ìng Qu¶ng å ¹t cÊu kÕt víi ®Õ quèc x©m l−îc Trung sang NhËt du häc. Quèc tõ ViÖt Nam. V©n Nam, Qu¶ng §«ng, Qu¶ng T©y sÏ lµ bøc t−êng bao Nh− vËy, nhu cÇu néi t¹i ®Æt ra cho v÷ng ch¾c cho Trung Quèc ë phÝa Nam Trung Quèc thêi cËn ®¹i gãp phÇn thóc nÕu thùc d©n Ph¸p x©m l−îc b»ng ®Èy phong trµo du häc ®ãng vai trß nh− lµ ®−êng bé; L−ìng Qu¶ng sÏ lµ thµnh tr× "nh©n tè ®Èy", nh÷ng thuËn lîi bªn ngoµi kiªn cè ë phÝa §«ng Nam Trung Quèc ®ãng vai trß lµ "nh©n tè kÐo"(30). nÕu Ph¸p liªn kÕt víi Anh, Mü x©m l−îc 2. Nh÷ng ng¶ ®−êng cña phong Trung Quèc b»ng ®−êng thñy. H¬n n÷a, trµo §«ng du Trung Quèc tuyÕn ®−êng s¾t V©n Nam ®i tõ H¶i VÒ ph−¬ng tiÖn ®−a ng−êi Trung Phßng qua Lµo Cai ®Õn C«n Minh tØnh Quèc sang NhËt B¶n trong phong trµo V©n Nam sÏ lµ mét tuyÕn ®−êng quan §«ng du, do hai n−íc c¸ch nhau bëi träng cho thùc d©n Ph¸p thùc hiÖn ý ®å vïng biÓn réng lín, h¬n n÷a do ®iÒu x©m l−îc. ChÝnh phñ nhµ Thanh biÕt , kiÖn lÞch sö ch−a cho phÐp, v× vËy Ph¸p chuÈn bÞ tõng b−íc ®Ó sau nµy cai ph−¬ng tiÖn c¬ b¶n vµ h÷u hiÖu nhÊt lµ trÞ V©n Nam. §ã còng lµ lý do v× sao c¸c con tµu v−ît ®¹i d−¬ng. §Æc biÖt víi ng−êi V©n Nam rÊt quan t©m tíi ViÖt sù ph¸t triÓn vÒ khoa häc kü thuËt cña Nam lµ v× ViÖt Nam lµ cø ®iÓm ®Ó Ph¸p ph−¬ng T©y, c¸c cuéc ph¸t kiÕn ®Þa lý tÊn c«ng V©n Nam. Nh− vËy kh«ng thÓ cña ng−êi ch©u ¢u ®−îc thùc hiÖn thµnh coi lµ kh«ng cã mét vÊn ®Ò nghi vÊn c«ng nhê viÖc c¶i tiÕn kü thuËt ®ãng r»ng L−¬ng Kh¶i Siªu cã thùc sù quan tµu. Nh÷ng con tµu nµy ®−îc ng−êi t©m tíi ®−êng s¾t V©n Nam hay kh«ng ph−¬ng §«ng, ®Æc biÖt lµ giíi th−¬ng khi kÕt giao mËt thiÕt víi Phan Béi nh©n Trung Hoa vµ NhËt B¶n ¸p dông. Ch©u vµ nh÷ng thanh niªn l−u häc ViÖt Nam t¹i NhËt. Còng ®Ò cËp vÒ vÊn ®Ò Tuy nhiªn, xÐt vÒ c¸c ®iÓm xuÊt ph¸t nµy, Shiraishi Masaya - mét chuyªn gia cña phong trµo §«ng du Trung Quèc, cã NhËt B¶n vÒ Phan Béi Ch©u vµ phong thÓ kÓ ®Õn mét sè ®Þa ®iÓm sau: trµo §«ng du ®· nhËn ®Þnh r»ng: "T¹i nghiªn cøu trung quèc sè 5(84)-2008 78
  9. C¸c ng¶ ®−êng cña … § iÓm xuÊt ph¸t thø nhÊt tõ T rung trµo §«ng du Trung Quèc ®−îc diÔn ra mét Quèc råi ®i sang NhËt B¶n : §©y lµ con c¸ch c«ng khai, ®−îc chÝnh quyÒn nhµ ®−êng ®i sø cña quan l¹i nhµ Thanh n−íc ñng hé. Phong trµo §«ng du Trung sang NhËt B¶n, lµ con ®−êng cña thanh Quèc vµ phong trµo §«ng du ViÖt Nam cã niªn Trung Quèc sang NhËt häc tËp nhiÒu ®iÓm t−¬ng ®ång vµ dÞ biÖt. Tuy b»ng kinh phÝ cña nhµ n−íc hoÆc b»ng nhiªn vÒ thùc chÊt, phong trµo §«ng du con ®−êng tù phÝ. C¸c ®iÓm xuÊt ph¸t cña Trung Quèc vµ ViÖt Nam lµ phong trªn ®Êt Trung Quèc th−êng tõ c¸c c¶ng trµo yªu n−íc cuèi thÕ kØ XIX - ®Çu thÕ kØ Qu¶ng Ch©u, Th−îng H¶i, Phóc KiÕn,… XX. Do ®ã, phong trµo §«ng du Trung Quèc, ViÖt Nam diÔn ra lµ kÕt qu¶ cña §©y lµ con ®−êng chÝnh thèng cña phong trµo §«ng du Trung Quèc . mèi t−¬ng t¸c gi÷a c¸c yÕu tè truyÒn thèng vµ hiÖn t¹i, gi÷a yÕu tè mang tÝnh §iÓm xuÊt ph¸t thø hai cã thÓ kÓ ®Õn khu vùc vµ yÕu tè mang tÝnh quèc tÕ, lµ Hång K«ng hoÆc T riÒu Tiªn . TuyÕn gi÷a yÕu tè kinh tÕ, v¨n hãa vµ chÝnh trÞ, ®−êng Trung Quèc - Hång K«ng - NhËt gi÷a yÕu tè bªn trong vµ bªn ngoµi. B¶n lµ con ®−êng cña T«n Trung S¬n, Khang H÷u Vi. Hµnh tr×nh Trung Quèc - TriÒu Tiªn - NhËt B¶n còng lµ tuyÕn ®−êng ®−îc nh÷ng nhµ §«ng du chän lùa. RÊt nhiÒu nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ Chó thÝch: ®· ®Õn Hång K«ng vµ TriÒu Tiªn ®Ó ho¹t ®éng tr−íc, sau ®ã míi t×m ®−êng 1. Phan Béi Ch©u toµn tËp (2000), t6, sang NhËt B¶n. Nxb ThuËn Hãa, Hµ Néi, tr 176 §iÓm xuÊt ph¸t thø ba chÝnh lµ tõ 2. §Ò tØnh quèc d©n ca. DÉn theo ph−¬ng T©y ®Õn NhËt B¶n mµ ®¹i diÖn NguyÔn V¨n TËn (2005), Tõ c«ng cô«c Duy lµ T«n Trung S¬n. T«n Trung S¬n lµ T©n cña NhËt B¶n nh×n l¹i phong trµo mét ng−êi ra n−íc ngoµi tõ nhá, «ng ®· Duy t©n ViÖt Nam (Kû yÕu Héi th¶o khoa ®Õn Anh, Ph¸p, MÜ. Mïa hÌ n¨m 1905, häc: ViÖt Nam - 100 n¨m phong trµo §«ng T«n Trung S¬n tõ ch©u ¢u vÒ T«ky«. du vµ hîp t¸c NhËt - ViÖt ®Ó b¶o tån, ph¸t Con ®−êng Trung Quèc - Hång K«ng - triÓn v¨n hãa HuÕ. HuÕ 10/2005), tr20 NhËt B¶n; Trung Quèc - TriÒu Tiªn - 3. Nh− chó thÝch 1, tr150 NhËt B¶n, Trung Quèc - ph−¬ng T©y - 4. §inh Xu©n L©m (2005), VÞ trÝ vµ ý NhËt B¶n lµ con ®−êng ®i cña c¸c chÝnh nghÜa cña phong trµo §«ng du trong LÞch kh¸ch, c¸c nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ. sö cËn ®¹i ViÖt Nam, trÝch Phong trµo Tãm l¹i, vµo cuèi thÕ kØ XIX - ®Çu thÕ §«ng du vµ Phan Béi Ch©u, Nxb NghÖ An, kØ XX, ë Trung Quèc ®· diÔn ra mét trµo tr11 l−u rÇm ré cña nhiÒu thµnh phÇn, tÇng líp 5. NguyÔn V¨n Hång: ý kiÕn trao ®æi x· héi sang NhËt B¶n víi nhiÒu môc ®Ých gi÷a t¸c gi¶ vµ PGS. NguyÔn V¨n Hång, kh¸c nhau, trong ®ã thanh niªn Trung (Th¸ng 4/2007). Quèc sang NhËt B¶n du häc lµ thµnh phÇn 6. NguyÔn Nh− ý(chñ biªn) (1998), §¹i x· héi quan träng nhÊt. Kh«ng gièng víi tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, Nxb V¨n hãa - Th«ng phong trµo §«ng du cña ViÖt Nam, phong tin, tr 679. nghiªn cøu trung quèc sè 5(84)-2008 79
  10. NguyÔn v¨n v−îng 7. Hoµng V¨n HiÓn - D−¬ng Quang m¹ng vµ thÕ giíi, t1, Nxb ChÝnh trÞ quèc HiÖp (2002), B−íc ®Çu t×m hiÓu vÒ ¶nh gia, Hµ Néi, tr 367. h−ëng cña c«ng cuéc Minh TrÞ Duy T©n víi 19. ThuËt ng÷ cña Shiraishi Masaya. mét sè n−íc ch©u ¸ vµo nh÷ng n¨m cuèi 20. NguyÔn V¨n Hång (1994), LÞch sö thÕ kû XIX - ®Çu thÕ kû XX, T¹p chÝ gi¸o dôc Thêi Minh TrÞ Duy T©n, Nxb Nghiªn cøu NhËt B¶n vµ §«ng B¾c ¸ (sè Gi¸o dôc, Hµ Néi. Tr 5. 3), tr 55. 21. TriÖu Nguyªn, TrÇn Thôy V©n 8. NguyÔn V¨n Hång (2006), "§«ng du (1896), Trung Quèc cËn ®¹i gi¶n sö, Nxb Trung Quèc - ViÖt Nam" mét hiÖn t−îng lÞch C¸t L©m, tr 40. sö khu vùc thêi cËn ®¹i, T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc (sè 1), tr 37. 22. NguyÔn V¨n Kim (2005), C¶i c¸ch 9. Th− T©n Thµnh (1927), LÞch sö du Minh trÞ ë NhËt B¶n, nguyªn nh©n thµnh häc thêi cËn ®¹i Trung Quèc, Nxb Th−îng c«ng vµ ý nghÜa lÞch sö, trÝch “Phong trµo c¶i c¸ch ë mét sè quèc gia §«ng ¸ cuèi thÕ H¶i V¨n hãa. kû XIX- ®Çu thÕ kû XX”, §Ò tµi nghiªn cøu 10. V−¬ng HiÓu Thu (2003), CËn ®¹i cÊp Nhµ n−íc, m· sè: QG.04.07, Chñ tr× ®Ò Trung Quèc vµ ThÕ giíi, Nxb Tö CÊm tµi GS. Vò D−¬ng Ninh, Hµ Néi, tr 64. Thµnh, tr 237 – 241. 11. Shiraishi Masaya (2000), Phong 23. V−¬ng HiÓu Thu (2002), So s¸nh trµo d©n téc ViÖt Nam vµ quan hÖ cña nã nguyªn nh©n thµnh b¹i cña Duy t©n MËu víi NhËt B¶n vµ ch©u ¸. T− t−ëng cña TuÊt 1898 vµ Duy t©n Minh TrÞ 1868, T¹p Phan Béi Ch©u vÒ c¸ch m¹ng vµ thÕ giíi, chÝ Nghiªn cøu NhËt B¶n (sè 1), tr 43. t1, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, tr 366. 24. §inh Xu©n L©m (chñ biªn) (1997), 12. Nh− chó thÝch 8. T©n th− vµ x· héi ViÖt Nam cuèi thÕ kû 13. Nh− chó thÝch 10. XIX - ®Çu thÕ kû XX, Nxb ChÝnh trÞ Quèc 14. VÜnh SÝnh (1999), NhËt B¶n cËn gia, Hµ Néi, tr 61. ®¹i, Nxb V¨n hãa Tïng Th−, tr109 25. Th− T©n Thµnh (1927), LÞch sö du 15. Nh− chó thÝch 8, tr 41. häc thêi cËn ®¹i Trung Quèc, Nxb Th−îng 16. NguyÔn ThÞ ViÖt Thanh (2005), H¶i V¨n hãa, tr 46. NhËt B¶n - nhÞp cÇu chuyÓn t¶i t− t−ëng 26. NguyÔn V¨n Hång (2003), Giao l−u vµ v¨n hãa ph−¬ng T©y vµo ph−¬ng §«ng, v¨n ho¸ Trung Quèc, NhËt B¶n, Korea, trÝch “T©n th− vµ x· héi ViÖt Nam cuèi thÕ ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh lÞch sö, T¹p chÝ kû XIX - ®Çu thÕ kû XX”, Nxb ChÝnh trÞ Th«ng tin Khoa häc x· héi (sè 2), tr 38. Quèc gia, Hµ Néi, tr 21. 27. Nh− chó thÝch 11, tr 339 – 440. 17. Nh− chó thÝch 11. 28. Shiraishi Masaya (2000), Phong 18. Saneto Keishu: LÞch sö l−u häc trµo d©n téc ViÖt Nam vµ quan hÖ cña nã NhËt B¶n cña ng−êi Trung Quèc, Hoµng víi NhËt B¶n vµ ch©u ¸. T− t−ëng cña Phóc Kh¸nh: L−u häc NhËt B¶n vµ phong Phan Béi Ch©u vÒ c¸ch m¹ng vµ thÕ giíi, trµo c¸ch m¹ng, dÉn theo Shiraishi t2, S®d, tr24 Masaya, Phong trµo d©n téc ViÖt Nam vµ 29. Nh− chó thÝch 11, tr 43. quan hÖ cña nã víi NhËt B¶n vµ ch©u ¸. T− t−ëng cña Phan Béi Ch©u vÒ c¸ch 30. Nh− chó thÝch 11, tr 340. nghiªn cøu trung quèc sè 5(84)-2008 80
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

TL.01: Bộ Tiểu Luận Triết Học
207 tài liệu
1470 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
3=>0