Báo cáo nghiên cứu khoa học: "CƠ CẤU KINH TẾ NGÀNH NÔNG NGHIỆP TỈNH GIA LAI - HIỆN TRẠNG VÀ PHƯƠNG HƯỚNG CHUYỂN DỊCH"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

122
lượt xem 22
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong sự phát triển kinh tế nói chung và phát triển kinh tế nông nghiệp nói riêng, Gia Lai cũng như các tỉnh khu vực Tây Nguyên đang đứng trước một thực tế là thiếu một sự ổn định cần thiết. Một trong những nguyên nhân rất cơ bản của tình hình trên là sự lạc hậu về trình độ sản xuất và sự bất hợp lý trong cơ cấu kinh tế nông nghiệp mặc dù đã bước đầu được điều chỉnh. Rõ ràng là sự lạc hậu tương đối của Gia Lai so với các tỉnh, thành khác; sự...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: "CƠ CẤU KINH TẾ NGÀNH NÔNG NGHIỆP TỈNH GIA LAI - HIỆN TRẠNG VÀ PHƯƠNG HƯỚNG CHUYỂN DỊCH"

CƠ CẤU KINH TẾ NGÀNH NÔNG NGHIỆP TỈNH GIA LAI - HIỆN TRẠNG V À PHƯƠNG HƯỚNG CHUYỂN DỊCH THE AGRICULTURAL ECONOMIC DEVELOPMENT OF GIA LAI PROVINCE – CURRENT SITUATION AND ORIENTATION NGUYỄN HỒNG CỬ Trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng TÓM T ẮT Trong sự phát triển kinh tế nói chung v à phát triển kinh tế nông nghiệp nói riêng, Gia Lai cũng như các tỉnh khu vực Tây Nguyên đang đứng trước một thực tế là thiếu một sự ổn định cần thiết. Một trong những nguyên nhân rất cơ bản của tình hình trên là sự lạc hậu về trình độ sản xuất v à sự bất hợp lý trong cơ cấu kinh tế nông nghiệp mặc dù đã bước đầu được điều chỉnh. Rõ ràng là sự lạc hậu tương đối của Gia Lai so với các tỉnh, thành khác; sự bất ổn định về kinh tế, chính trị xã hội cho thấy cần phải có sự tính toán lại cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo một hướng có hiệu quả hơn. Bài viết này nhằm xem xét, đánh giá tổng quan về hiện trạng cơ cấu kinh tế nông nghiệp, suy ngẫm v à góp thêm một cách nhìn v ề phương hướng cơ bản cho sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của tỉnh Gia Lai, một tỉnh mà sản xuất nông nghiệp có lợi thế và đang là ngành kinh tế chủ yếu. ABSTRACT In the economic development in general and the agricultural economic development in particular, Gia Lai as well as other provinces of Western Highlands is facing with a necessary stability. One of the basic causes of such a situation is the backward level of production and the unreasonable structure agricultural economy in spite of initial adjustments. Obviously, the backwardness of Gia Lai compared with other provinces, the economic, political and social instability indicate that we need to re-organize the structure of agricultural economy in an effective way. This article focuses on considering and evaluating the current economic situation, and providing a view on the basic orientation for the agricultural economic change in Gia Lai, where agricultural production is an advantage and a major economic field. ÂÀÛT VÁÚN ÂÃÖ Xáy dæûng cå cáúu kinh tãú hiãûn âaûi, håüp lyï, coï hiãûu quaí cao laì mäüt trong nhæîng näüi dung troüng yãúu cuía quaï trçnh Cäng nghiãûp hoaï, Hiãûn âaûi hoaï åí næåïc ta. Sæû laûc háûu cuía cå cáúu kinh tãú noïi chung vaì cå cáúu näng nghiãûp noïi riãng âang laì mäüt trong nhæîng caín tråí låïn âäúi våïi sæû phaït triãøn cuía nhiãöu âëa phæång. Chuyãøn sang nãön kinh tãú thë træåìng coï sæû quaín lyï cuía Nhaì næåïc, âënh hæåïng XHX; gàõn liãön våïi quaï trçnh phaït triãøn cuía LLSX trong näng nghiãûp; sæû chuyãøn biãún cuía nãön kinh tãú trong thåìi kyì CNH, HÂH; taïc âäüng cuía quaï trçnh khu væûc hoaï, toaìn cáöu hoaï táút yãúu dáùn âãún sæû chiãöu chènh vãö cå cáúu kinh tãú näng nghiãûp. Chuyãøn dëch cå cáúu kinh tãú noïi chung vaì chuyãøn dëch cå cáúu näng nghiãûp noïi riãng laì mäüt yãu cáöu khaïch quan, laì con âæåìng âãø kha i thaïc triãût âãø nhæîng låüi thãú vãö taìi nguyãn, lao âäüng, âaïp æïng nhæîng nhu cáöu cáúp baïch vãö an ninh læång thæûc, nhu cáöu nguyãn liãûu cho CNH, goïp pháön têch luyî väún, taûo thë træåìng cho cäng nghiãûp
vaì laì cå såí âãø äøn âënh kinh tãú, chênh trë, xaî häüi, âang laì mäüt trong nhæîng váún âãö noïng cuía Gia Lai vaì Táy Nguyãn. Nãúu so saïnh våïi giai âoaûn træåïc âáy, ngaình kinh tãú näng nghiãûp cuía Gia Lai âaî coï nhæîng thay âäøi låïn lao caí vãö khaí nàng saín xuáút vaì cå cáúu nhæng dæåìng nhæ sæû thay âäøi âoï váùn tiãöm áøn mäüt sæû thiãúu bãön væîng vaì keïm hiãûu quaí. Váún âãö âàût ra laì cå cáúu kinh tãú ngaình näng nghiãûp hiãûn nay âang váûn âäüng theo xu hæåïng naìo? Xu hæåïng áúy coï phuì håüp hay khäng? Cáön âënh hæåïng vaì tiãúp tuûc âiãöu chènh nhæ thãú naìo âãø hæåïng tåïi mäüt cå cáúu coï hiãûu quaí cao. 1. THÆÛC TRAÛNG CÅ CÁÚU NGAÌNH KINH TÃÚ NÄNG NGHIÃÛP GIA LAI Gia Lai laì mäüt tènh nàòm åí phêa Bàõc Táy Nguyãn våïi diãûn têch tæû nhiãn laì 15.495,71km2, diãûn têch âáút näng nghiãûp laì 338.203 ha, trong âoï chiãúm tåïi 33% âáút âoí bazan thêch håüp våïi nhiãöu loaûi cáy träöng, nháút laì cáy cäng nghiãûp. Täøng diãûn têch ræìng laì 757.675 ha våïi nhiãöu loaûi lám âàûc saín. Nguäön næåïc däöi daìo våïi caïc hãû thäúng säng Ba, Sã San, Sãrãpäk, Biãøn Häö, caïc cäng trçnh thuyí âiãûn Ialy, Ayun Haû... Nhçn chung, taìi nguyãn âáút âai, nguäön næåïc, khê háûu, hãû thäúng âäüng, thæûc váût..cho pheïp Gia Lai coï thãø phaït triãøn mäüt nãön näng nghiãûp khaï toaìn diãûn. Trong nhæîng nàm qua, näng nghiãûp váùn laì ngaình kinh tãú chuí yãúu cuía Gia Lai. Våïi viãûc thæûc hiãûn caïc chæång trçnh phaït triãøn kinh tãú: âáøy maûnh CNH, HÂH näng nghiãûp, näng thän; chæång trçnh 135, 327; chênh saïch âënh canh, âënh cæ...näng nghiãûp âaî coï nhæîng bæåïc phaït triãøn måïi. Trçnh âäü phaït triãøn, nàng suáút, saín læåüng näng nghiãûp âaî tàng lãn âaïng kãø, cå cáúu kinh tãú näng nghiãûp âaî coï sæû chuyãøn âäøi theo hæåïng têch cæûc. Tuy váûy, nhæîng kãút quaí trãn chæa âuí sæïc âãø âæa Gia Lai thoaït khoíi tçnh traûng cháûm phaït triãøn. Coï thãø tháúy âiãöu naìy åí mäüt säú chè tiãu so saïnh sau âáy: So saïnh mäüt säú chè tiãu cuía Gia Lai våïi mæïc trung bçnh cuía khu væûc Táy Nguyãn vaì caí næåïc (nàm 2000) [1] Chè tiãu Âån vë Gia Lai Táy Nguyãn Caí næåïc 1. GDP/ngæåìi 1000 â 2.765 3.196 5.736 2. Giaï trë xuáút USD/ 61,5 113,7 183 kháøu/ng ngæåìi 3. SL læång thæûc quy Kg/ ngæåìi 235,7 298 453 thoïc 4. Tyí lãû thu NS/ GDP % 9,4 7 23,2 5. Säú maïy âiãûn Maïy 2,1 2,7 4 thoaûi/100 dán 6. Säú baïc sé/ 1 vaûn BS/ 1vaûn 2,8 2,7 4,7 dán dán Âãø xem xeït cå cáúu kinh tãú cuía ngaình näng nghiãûp træåïc hãút chuïng ta haîy xem xeït cå cáúu kinh tãú cuía tènh. Cå cáúu kinh tãú cuía Gia Lai nhçn chung váùn laì mäüt cå cáúu laûc háûu, mang nàûng tênh cháút cuía mäüt nãön kinh tãú thuáön näng. So våïi cå cáúu kinh tãú chung cuía caí næåïc, näng nghiãûp Gia Lai coìn
chiãúm tyí lãû quaï cao so våïi cäng nghiãûp vaì dëch vuû. Âiãöu naìy cho tháúy træåïc màõt vaì kãø caí láu daìi, näng nghiãûp váùn laì ngaình säú mäüt cuía tènh. Cå cáúu kinh tãú cuía tènh Gia Lai (1994 - 2003) [2] Âån vë tênh: % Cå cáúu 1994 1996 2000 2002 2003 Täøng säú 100 100 100 100 100 Näng nghiãûp 58,3 51,8 57,9 55,7 53,9 Cäng nghiãûp 12,8 22,2 19,6 17,7 20,6 Dëch vuû 28,9 26,0 22,5 26,6 26,5 Baíng säú liãûu trãn cho tháúy trong 10 nàm qua näng nghiãûp váùn laì ngaình chiãúm chuí yãúu. Sæû chuyãøn dëch cå cáúu kinh tãú âaî theo hæåïng giaím dáön tyí troüng näng nghiãûp, tàng dáön tyí troüng cäng nghiãûp nhæng täúc âäü tæång âäúi cháûm vaì coìn khaï xa so våïi muûc tiãu cuía tènh laì giaím tyí troüng cuía näng nghiãûp xuäúng coìn khoaíng 42% vaìo nàm 2010. Âaïng chuï yï laì tyí troüng cuía ngaình cäng nghiãûp coï xu hæåïng tàng nhæng khäng äøn âënh trong khi âoï tyí troüng ngaình dëch vuû laûi giaím, âiãöu naìy cho tháúy roî nhæîng aính hæåíng cuía nãön kinh tãú tæû cung, tæû cáúp coìn khaï cao. Thæûc traûng cå cáúu ngaình näng nghiãûp Gia Lai hiãûn nay nhæ thãú naìo? Træåïc hãút chuïng ta xem xeït baíng säú liãûu sau: Giaï trë saín xuáút vaì cå cáúu ngaình näng nghiãûp. [2] 1996 2000 2003 GTSX GTSX GTSX % % % (Tr.â) (Tr.â) (Tr.â) Toaìn ngaình 1.272.960 100 3.144.93 100 4.063.29 100 2 6 Näng nghiãûp 1.147.473 90,14 3.035.04 96,50 3.926.53 96,63 9 6 Lám nghiãûp 123.887 9,74 108.121 3,44 133.923 3,30 Thuyí saín 1.600 0,12 1.762 0,06 2.837 0,07 Tçnh hçnh trãn cho tháúy giaï trë saín xuáút cuía näng - lám - thuyí saín âãöu tàng qua caïc nàm, trong âoï näng nghiãûp tàng bçnh quán haìng nàm khoaíng 3,45%, lám nghiãûp tàn g bçnh quán 0,02%, thuyí saín tàng bçnh quán 1,10%. Täúc âäü tàng træåíng naìy laì khaï cháûm so våïi mæïc bçnh quán cuía caí næåïc. Tuy nhiãn xeït vãö cå cáúu, näng nghiãûp chiãúm tyí troüng ráút cao vaì váùn coï xu hæåïng tàng lãn trong khi âoï tyí troüng cuía lám nghiãûp vaì thuyí saín coï xu hæåïng giaím maûnh. Cå cáúu naìy phaín aïnh sæû laûc láûu cuía näng nghiãûp vaì máút cán âäúi nãúu so saïnh våïi tiãöm nàng lám nghiãûp cuía Gia Lai. Coï nhiãöu nguyãn nhán khaïch quan cuía tçnh hçnh trãn nhæ chênh saïch âoïng cæía ræìng, giaím saín læåüng khai thaïc gäù, sæû biãún âäüng liãn tuûc våïi biãn âäü cao cuía giaï caí caïc màût haìng näng saín chuí yãúu...nhæng cå baín váùn laì do tàng quaï nhanh diãûn têch träöng caì phã mäüt caïch tæû phaït laìm cho diãûn têch ræìng bë thu heûp, trçnh âäü saín xuáút näng nghiãûp coìn yãúu keïm, âäüc canh. Màût khaïc, cäng taïc âiãöu haình chè âaûo cuía caïc cáúp chênh quyãön âëa phæång chæa âi saït våïi muûc tiãu chuyãøn dëch, thiãúu linh hoaût, coìn nhiãöu haûn
chãú vaì luïng tuïng. Dæåïi âáy chuïng ta seî âi sáu vaìo phán têch cå cáúu cuía caïc ngaình trong näüi bäü ngaình näng nghiãûp. * Cå cáúu ngaình näng nghiãûp (träöng troüt vaì chàn nuäi) Näng nghiãûp theo nghéa heûp bao gäöm träöng troüt vaì chàn nuäi. Trong täøng thu tæì näng nghiãûp, ngaình träöng troüt váùn laì ngaình chuí yãúu, chàn nuäi chè chiãúm tyí lãû tháúp. Cå cáúu giaï trë träöng troüt vaì chàn nuäi [2] 1994 1996 2000 2002 2003 GTSX näng nghiãûp 771.282 1.147.4 3.033.0 3.509.0 3.926.3 (Tr.â) 73 49 39 56 Träöng troüt (%) 79,20 84,80 93,30 93,60 94,40 Chàn nuäi (%) 20,80 15,20 6,70 6,40 5,60 Nhæ váûy trong 10 nàm, tæì 1994 âãún 2003 tyí troüng cuía ngaình träöng troüt khäng ngæìng tàng nhanh vaì tæång æïng laì sæû giaím maûnh tyí troüng cuía ngaình chàn nuäi. Sæû biãún âäøi tæång quan tyí lãû trãn laì báút håüp lyï våïi xu hæåïng phaït triãøn tiãún bäü cuía näng nghiãûp, nháút laì trong âiãöu kiãûn Gia Lai laì tènh coï khaí nàng däöi daìo vãö âäöng coí, nguyãn liãûu vaì cäng nghiãûp chãú biãún thæïc àn gia suïc, gia cáöm. Chàn nuäi roî raìng laì chæa âæåüc nháûn thæïc laì mäüt lénh væûc quan troüng, cáön phaíi âáöu tæ phaït triãøn thaình mäüt trong nhæîng lénh væûc saín xuáút haìng hoaï chuí yãúu. Trong näüi bäü ngaình träöng troüt, trong thåìi gian qua, diãûn têch, saín læåüng vaì giaï trë saín xuáút âãöu tàng nhanh. Chè riãng diãûn têch cáy träöng âaî tàng tæì 157.448 ha nàm 1994 lãn 338.203 ha nàm 2003, gáúp 2,15 láön. Cå cáúu cáy träöng âaî coï sæû thay âäøi theo chiãöu hæåïng têch cæûc: diãûn têch cáy haìng nàm tæì 75,9% nàm 1994 âaî giaím xuäúng 54,5% nàm 2003, trong khi âoï diãûn têch cáy láu nàm cuìng thåìi kyì âaî tàng tæì 24,1% lãn 45,5%.[3] Trong cå cáúu cáy träöng haìng nàm, diãûn têch ngä, sàõn, luïa næåïc âãöu tàng nhanh, gáön gáúp âäi thåìi kyì 1994, chiãúm 38% diãûn têch gieo träöng. Cáön tháúy roî ràòng, Gia Lai khäng coï thãú maûnh vãö träöng luïa do âoï chè nãn nãn táûp trung vaìo ngä lai, sàõn, chè duy trç träöng luïa næåïc åí nhæng nåi coï âiãöu kiãûn thuáûn låüi, coï khaí nàng thuyí låüi täút, âäöng thåìi giaím vaì tiãún tåïi xoaï boí diãûn têch träöng luïa caûn, nàng suáút tháúp vaì báúp bãnh. Tæì 1995 tåïi nay bçnh quán mäùi nàm âaî giaím khoaíng 1.625 ha luïa caûn. Cuìng våïi viãûc âæa caïc giäúng cáy träöng måïi, aïp duûng kyî thuáût måïi vaìo canh taïc, nàng suáút, saín læåüng cáy träöng âaî tàng lãn âaïng kãø (vê duû luïa nàng suáút tàng 31%, saín læåüng tàng 59%; ngä lai nàng suáút tàng 136%, saín læåüng tàng 753% so våïi nàm 1995[3]. Kãút quaí trãn goïp pháön quan troüng cho viãûc âaïp æïng nhu cáöu læång thæûc taûi chäù, tàng nguäön näng saín haìng hoaï vaì nguyãn liãûu cho cäng nghiãûp chãú biãún. Cáy cäng nghiãûp ngàõn ngaìy cuía Gia Lai træåïc âáy váùn táûp trung chuí yãúu laì mêa våïi diãûn têch canh taïc khoaíng 15.543 ha, tàng gáúp 4,3 láön nàm 1994. Gáön âáy, tènh âaî âæa thãm mäüt säú loaûi cáy träöng måïi nhæ bäng, dæïa Cayen... nhàòm âa daûng hoaï cáy träöng, thay thãú caïc loaûi cáy träöng coï hiãûu quaí kinh tãú
tháúp sang caïc loaûi cáy träöng coï hiãûu quaí cao hån. Âáy laì mäüt hæåïng âi âuïng tuy nhiãn do giaï caí chæa äøn âënh, thiãúu biãûn phaïp cáön thiãút âãø thuïc âáøy nãn kãút quaí coìn haûn chãú. Diãûn têch bäng måïi chè âaût hån 5000 ha, dæïa 180 ha. Trong cå cáúu cáy träöng láu nàm, caì phã laì cáy cäng nghiãûp coï giaï trë haìng hoaï låïn, coï låüi thãú so saïnh cuía tènh. Diãûn têch caì phã nàm 1994 måïi chè laì 8.295 ha âaî tàng lãn 81.037 ha nàm 2000, gáúp gáön 10 láön, chiãúm tåïi 24% diãûn têch gieo träöng [4]. Tuy nhiãn pháön låïn diãûn têch noïi trãn la ûi laì träöng caì phã väúi (95%) vç váûy hiãûu quaí kinh tãú khäng cao. Trong nhiãöu nàm liãön, giaï caì phã giaím maûnh, thë træåìng khäng äøn âënh nãn viãûc träöng måïi giaím. Diãûn têch caì phã bàõt âáöu thu heûp dáön, nàm 2003 giaím xuäúng coìn 77.531 ha. Giaï caí tháúp âaî aính hæåíng nghiãm troüng tåïi viãûc thu häöi väún âãø tàng âáöu tæ thám canh. Tçnh hçnh trãn buäüc Gia Lai phaíi tênh âãún viãûc tênh toaïn diãûn têch caì phã håüp lyï, kçm haîm viãûc gia tàng diãûn têch tæû phaït. Chuyãøn âäøi cáy träöng âäúi våïi diãûn têch caì phã keïm hiãûu quaí, giaím båït diãûn têch caì phã väúi âãø tàng diãûn têch caì phã cheì. Quaï trçnh chuyãøn âäøi naìy laì phuì håüp âãø phaï thãú âäüc canh cáy caì phã, dáön tiãún tåïi mäüt cå cáúu cáy träöng âa daûng hoaï, gàõn våïi kinh tãú thë træåìng. Cao su laì cáy thêch nghi våïi âáút âai, khê háûu phêa Táy cuía tènh, laì cáy coï giaï trë kinh tãú khaï cao, nháút laì trong vaìi nàm gáön âáy. Nàm 2003, diãûn têch cao su cuía tènh âaût 57.307 ha, gáúp gáön 3 láön nàm 1994, chiãúm 17% diãûn têch gieo träöng. Nàng suáút tæång âäúi cao tæì 15 - 17 taû muí khä/ ha/ nàm. Âáy laì cáy coï thãø âáöu tæ phaït triãøn thãm. Cáy tiãu cuîng laì mäüt trong nhæîng thãú maûnh cuía Gia Lai. Tæì 1994 âãún 2003, diãûn têch tiãu âaî tàng tæ ì 99 ha lãn 2.507,6 ha, gáúp hån 2,5 láön. Nàng suáút tàng tæì 8 taû/ ha lãn 27 taû/ ha, gáúp 3,8 láön [6]. Âáy laì loaûi cáy thêch håüp våïi quy mä væåìn häü gia âçnh. Cáy âiãöu khaï thêch håüp våïi vuìng Âäng Nam cuía tènh nhæ caïc huyãûn Kräng Pa, Käng Chro. Tæì 1994 âãún 2003 diãûn têch âiãöu âaî tàng tæì 5.906 ha lãn 12.324 ha[6]. Viãûc hçnh thaình caïc væåìn âiãöu træåïc âáy pháön låïn mang tênh tæû phaït, khäng chuï yï tåïi giäúng nãn nàng suáút tháúp cáön phaíi tæìng bæåïc caíi taûo, âæa vaìo caïc giäúng måïi coï nàng suáút vaì hiãûu quaí cao hån. Ngaình chàn nuäi laì ngaình coï tiãöm nàng to låïn cuía Gia Lai nhæng tyí troüng liãn tuûc giaím (gáön 4 láön so våïi nàm 1994). So våïi nàm 1994, cå cáúu ngaình chàn nuäi chuyãøn dëch theo xu hæåïng giaím dáön chàn nuäi gia suïc, tàng chàn nuäi gia cáöm: âaìn tráu giaím 24,6 %, ngæûa giaím 28%, dã cæìu giaím 23%, âaìn boì tàng 16,3%, âaìn låün tàng 32%, gia cáöm tàng 73,2%. Xu hæåïng biãún âäøi noïi trãn laì do taïc âäüng cuía cå giåïi hoaï näng nghiãûp vaì váûn taíi laìm cho nhu cáöu vãö sæïc keïo giaím. Ngæåüc laûi nhu cáöu thæûc pháøm cuía thë træåìng ngaìy caìng tàng dáùn âãún sæû gia tàng cuía âaìn boì, låün, gia cáöm. Sæû âiãöu chènh naìy laì phuì håüp, tuy nhiãn âiãöu âaïng noïi åí âáy laì Gia Lai hoaìn toaìn coï thãø phaït triãøn täút vãö chàn nuäi âaûi gia suïc nháút laì boì. Hiãûn nay, chàn nuäi boì âaût hiãûu quaí kinh tãú khaï cao, täún êt lao âäüng nhæng täúc âäü tàng træåíng khaï cháûm. Âiãöu naìy phaín aïnh
sæû khoï khàn vãö väún âáöu tæ vç giaï cuía mäüt con boì træåíng thaình khaï cao, tæì 3 - 5 tr. âäöng/ con. Chàn nuäi boì hiãûn nay váùn chuí yãúu laì åí caïc häü gia âçnh vaì caïc trang traûi. Gàõn liãön våïi quaï trçnh trãn, tènh âaî chuï troüng tåïi viãûc häù tråü âáöu tæ cho caïc chæång trçnh aïp duûng tiãún bäü khoa hoüc cäng nghãû vaìo chàn nuäi nhæ naûc hoaï âaìn låün, sinh hoaï âaìn boì... nhæng kãút quaí coìn haûn chãú. * Cå cáúu näüi bäü ngaình lám nghiãûp: âang coï xu hæåïng chuyãøn tæì khai thaïc sang khoanh nuäi, nuäi träöng, chà m soïc vaì baío vãû ræìng. Kãút quaí cuía sæû chuyãøn hæåïng naìy âaî náng âäü che phuí cuía ræìng tæì 47,7% nàm 1994 lãn 48,5% nàm 2000 vaì 49% nàm 2003. [4] Cå cáúu giaï trë saín xuáút ngaình lám nghiãûp [4],[2] 1994 2000 2002 2003 Tyí troüng lám nghiãp trong 5,78 3,67 1,6 1,4 GDP(%) Giaï trë saín xuáút lám 85.208 108.121 110.368 133.923 nghiãûp (Tr. â) Cå cáúu (%): 100 100 100 100 86,3 73,0 69,8 62,2 - Khai thaïc lám sinh 13,7 27,0 30,2 37,8 - Khai thaïc lám saín Caïc säú liãûu trãn cho tháúy màûc duì giaï trë saín xuáút lám nghiãûp tàng dáön qua caïc nàm nhæng tyí troüng cuía lám nghiãûp ngaìy caìng giaím. So våïi tiãöm nàng vaì nguäön læûc sæí duûng (âáút lám nghiãûp chiãúm tåïi 53,6% diãûn têch âáút tæû nhiãn) thç kãút quaí trãn laì yãúu keïm. Tuy váûy sæû tiãún bäü åí âáy laì tyí troüng giaï trë khai thaïc lám sinh coï xu hæåïng giaím vaì khai thaïc lám saín coï xu hæåïng tàng. Âáy laì hæåïng phaït triãøn lám nghiãûp âuïng âàõn theo con âæåìng kãút håüp giæîa hiãûu quaí kinh tãú vaì baío vãû mäi træåìng sinh thaïi. * Ngaình Thuyí saín chè chiãúm tyí troüng ráút nhoí trong näng nghiãûp cuía Gia Lai våïi diãûn têch nuäi träöng hiãûn taûi khoaíng 109 ha, saín læåüng haìng nàm khoaíng 95 táún, taûo ra giaï trë khoaíng 2.800 tr. âäöng. Våïi âëa hçnh âäöi tháúp vaì nhiãöu suäúi, Gia Lai coï thãø caíi taûo tàng diãûn têch nuäi träöng thuyí saín âãø êt nháút âaïp æïng âæåüc nhu cáöu trong tènh. Tæì bæïc tranh täøng thãø vãö cå cáúu ngaình kinh tãú näng nghiãûp Gia Lai coï thãø ruït ra nhæîng nháûn xeït täøng qu aït sau: - Cå cáúu kinh tãú noïi chung vaì cå cáúu näng nghiãûp hiãûn taûi cuía tènh váùn laì mäüt cå cáúu laûc háûu, thuáön näng, thiãúu cán âäúi giæîa cäng nghiãûp - näng nghiãûp - dëch vuû; giæîa näng nghiãûp - lám nghiãûp; giæîa träöng troüt vaì chàn nuäi. - Chuyãøn dëch cå cáúu näng nghiãûp âaî theo xu hæåïng têch cæûc trong näüi bäü ngaình träöng troüt vaì chàn nuäi, trong cå cáúu cáy träöng nhæng coìn cháûm vaì thiãúu væîng chàõc. Âaïng lo ngaûi laì tyí troüng cuía ngaình chàn nuäi coìn quaï tháúp v aì coï xu hæåïng giaím. Thãú maûnh vãö cáy cäng nghiãûp, lám nghiãûp chæa âæåüc khai thaïc âãø taûo ra mäüt cå cáúu näng nghiãûp håüp lyï vaì coï hiãûu quaí cao.
- Chuyãøn dëch cå cáúu kinh tãú näng nghiãûp coìn mang tênh tæû phaït, thiãúu hàón mäüt quy hoaûch baìi baín, khaï luïng tuïng, nàûng vãö âäúi phoï tçnh thãú ngàõn haûn, mang tênh chuí quan, chæa gàõn våïi cå chãú thë træåìng. - Caïc âiãöu kiãûn cå baín cho viãûc chuyãøn sang mäüt cå cáúu näng nghiãûp hiãûn âaûi coìn haûn chãú âoï laì tçnh traûng thiãúu väún âáöu tæ, sæû ngheìo naìn cuía cå såí váût cháút kyî thuáût, dán trê tháúp, táûp quaïn canh taïc laûc háûu, hãû thäúng dëch vuû, cäng nghiãûp chãú biãún phuûc vuû cho chuyãøn âäøi cå cáúu kinh tãú näng nghiãûp phaït triãøn keïm, thë træåìng khäng äøn âënh vaì taïc âäüng cuía nhæîng chênh saïch khuyãún khêch chuyãøn dëch cå cáúu chæa âuí mæïc. 2. PHÆÅNG HÆÅÏNG VAÌ MÄÜT SÄÚ BIÃÛN PHAÏP CHUYÃØN DËCH CÅ CÁÚU KINH TÃÚ NGAÌNH NÄNG NGHIÃÛP GIA LAI Nháûn thæïc âæåüc táöm quan troüng cuía cuía viãûc chuyãøn dëch cå cáúu kinh tãú trong quaï trçnh CNH, HÂH, Nghë quyãút Âaûi häüi Âaíng láön thæï IX khàóng âënh cáön phaíi: “Phaït triãøn kinh tãú nhanh, coï hiãûu quaí vaì bãön væîng, chuyãøn dëch cå cáúu kinh tãú, cå cáúu lao âäüng theo hæåïng cäng nghiãûp hoaï, hiãûn âaûi hoaï’’ [5, tr 92]. Âäúi våïi khu væûc Táy Nguyãn, Nghë quyãút cuîng chè roî: “Táy Nguyãn laì âëa baìn chiãún læåüc quan troüng cuía caí næåïc caí vãö kinh tãú xaî häüi vaì quäúc phoìng - an ninh, coï låüi thãú âãø phaït triãøn näng nghiãûp, lám nghiãûp saín xuáút haìng hoaï låïn kãút håüp våïi cäng nghiãûp chãú biãún, phaït triãøn cäng nghiãûp nàng læåüng vaì cäng nghiãûp khai thaïc khoaïng saín” do váûy cáön ‘’Coï chiãún læåüc vaì quy hoaûch xáy dæûng Táy Nguyãn giaìu vãö kinh tãú, væîng maûnh vãö quäúc phoìng, an ninh, tiãún tåïi thaình vuìng kinh tãú âäüng læûc”. Trãn cå såí âoï phæång hæåïng chuyãøn dëch cå cáúu kinh tãú cuía Táy Nguyãn laì “Phaït triãøn nhanh theo hæåïng thám canh laì chênh âäúi våïi caïc cáy cäng nghiãûp gàõn våïi thë træåìng xuáút kháøu (caì phã, cao su, cheì, bäng...), chàn nuäi âaûi gia suïc, träöng vaì baío vãû ræìng, cáy dæåüc liãûu, cáy âàûc saín vaì cäng nghiãûp chãú biãún näng, lám saín” [5, tr 186]. Váûy phæång hæåïng chuyãøn dëch cå cáúu kinh tãú näng nghiãûp cuía Gia Lai hiãûn nay laì gç? Tæì sæû phán têch hiãûn traûng cå cáúu kinh tãú näng nghiãûp, dæûa trãn nhæîng kãút quaí khaío saït vãö caïc âiãöu kiãûn tæû nhiãn xaî häüi cuía Gia Lai vaì âënh hæåïng phaït triãøn Táy Nguyãn cuía Âaíng vaì Nhaì næåïc coï thãø âãö xuáút phæång hæåïng chuyãøn dëch cå cáúu näng nghiãûp nhæ sau: Phæång hæåïng chung cuía sæû chuyãøn dëch cå cáúu näng nghiãûp Gia Lai laì nhanh choïng thoaït khoíi nãön näng nghiãûp laûc háûu, chëu aính hæåíng nàûng nãö cuía läúi saín xuáút tæû cung tæû cáúp sang mäüt nãön kinh tãú näng nghiãûp saín xuáút haìng hoaï låïn phaït triãøn toaìn diãûn gàõn våïi cäng nghiãûp chãú biãún nhàòm náng cao cháút læåüng vaì giaï trë saín pháøm näng nghiãûp. Muûc tiãu cuía tènh laì: - Täúc âäü tàng træåíng cuía näng nghiãûp laì 9% (giai âoaûn 2001 - 2005), 8,1% (giai âoaûn 2006 - 2010);
- Giaím tyí troüng cuía näng nghiãûp trong GDP xuäúng coìn 49,5% nàm 2005, 42% nàm 2010. Tyí troüng lao âäüng trong näng nghiãûp 67,7% nàm 2005, 63,5% nàm 2010. - GDP bçnh quán/ ngæåìi âaût 4.202.000 â nàm 2005, 6.385.000 â nàm 2010. [6] - Âäúi våïi träöng troüt: Tiãúp tuûc âiãöu chènh giaím tyí troüng cuía träöng troüt. Bäú trê laûi cå cáúu cáy träöng thêch håüp våïi âiãöu kiãûn tæû nhiãn, våïi nhu cáöu thë træåìng. Táûp trung æu tiãn phaït triãøn cáy cäng nghiãûp, cán âäúi giæîa diãûn têch träöng cáy cäng nghiãûp ngàõn ngaìy vaì láu nàm, taûo ra sæû häù tråü láùn nhau khi coï sæû biãún âäüng cuía nhu cáöu thë træåìng. Træåïc màõt cáön giaím båït diãûn têch caì phã, nháút laì nhæîng nåi keïm hiãûu quaí, tàng diãûn têch cao su, bäng.... Duy trç diãûn têch cáy læång thæûc åí mæïc âaím baío nhu cáöu cáön thiãút, cuû thãø laì saín læåüng læång thæûc quy thoïc 350.000 táún nàm 2005, 400.000 táún nàm 2010. [1] - Âäúi våïi chàn nuäi cáön phaït triãøn maûnh chàn nuäi, tàng nhanh tyí troüng cuía chàn nuäi trong näng nghiãûp. Pháún âáúu âãún 2010 âæa chàn nuäi thaình ngaình saín xuáút haìng hoaï quan troüng. Phaït triãøn maûnh chàn nuäi âaûi gia suïc våïi phæång thæïc láúy häü laìm âån vë saín xuáút chênh, coï sæû håüp taïc giuïp âåî cuía caïc hiãûp häüi, doanh nghiãûp vaì Nhaì næåïc. Chàn nuäi gia cáöm chè duy trç åí mæïc âaïp æïng nhu cáöu näüi tènh. - Âäúi våïi lám nghiãûp: Gàõn phaït triãøn lám nghiãûp våïi âënh canh, âënh cæ, xáy dæûng xaî häüi nghãö ræìng. Pháún âáúu âãún nàm 2005 phuí xanh toaìn bäü âáút träúng, tyí lãû ræìng che phuí 52% nàm 2005 vaì 58,7% nàm 2010.[1] Træåïc màõt chè chuï troüng tàng giaï trë saín xuáút vaì tyí troüng cuía lám nghiãûp chuí yãúu dæûa vaìo khai thaïc lám saín. Dáön dáön âæa lám nghiãûp thaình mäüt trong hai ngaình saín xuáút näng nghiãûp chuí yãúu cuía tènh. - Âäúi våïi Gia Lai viãûc chuyãøn dëch cå cáúu näng nghiãûp coìn phaíi nhàòm muûc tiãu quan troüng laì nhanh choïng xoaï âoïi, giaím ngheìo; náng cao thu nháûp vaì mæïc säúng cuía nhán dán; taûo ra sæû äøn âënh láu daìi vãö chênh trë xaî häüi väún laì váún âãö khaï phæïc taûp cuía khu væûc Táy Nguyãn. Pháún âáúu âãún nàm 2010 giaím tyí lãû häü ngheìo xuäúng coìn 5%. Thæûc hiãûn phæång hæåïng vaì caïc muûc tiãu cuía chuyãøn dëch cå cáúu näng nghiãûp noïi trãn laì váún âãö hãút sæïc khoï khàn trong âiãöu kiãûn cuû thãø cuía Gia Lai, cáön phaíi âãö ra vaì thæûc hiãûn haìng loaût caïc biãûn phaïp: - Kháøn træång raì soaït, âiãöu chènh vaì xáy dæûng quy hoaûch täøng thãø cho phaït triãøn näng nghiãûp. Khàõc phuûc tçnh traûng quy hoaûch chaûy theo thæûc tiãùn. Cáön âäøi måïi tæ duy quy hoaûch dæûa trãn caïc dæû baïo daìi haûn, coï läü trçnh cho tæìng giai âoaûn vaì hæåïng vaìo nhæîng thæï maì ‘’thë træåìng cáön’’ trãn cå såí khai thaïc âæåüc hiãûu quaí nhæîng thæï mçnh coï. - Náng cao khaí nàng väún âáöu tæ âãø âáøy maûnh CNH, HÂH näng nghiãûp, näng thän, phuûc vuû cho quaï trçnh chuyãøn dëch cå cáúu kinh tãú trãn cå såí phaït triãøn kinh tãú nhiãöu thaình pháön, triãût âãø khai thaïc caïc nguäön väún âáöu tæ tæì dán cæ; måí räüng
caïc hçnh thæïc tên duûng; Âiãöu chènh thåìi haûn vay väún linh hoaût phuì håüp våïi chu kyì sinh træåíng cuía cáy träöng, váût nuäi; Phán bäø vaì sæí duûng håüp lyï caïc nguäön väún æu âa îi; têch cæûc tçm kiãúm âäúi taïc âáöu tæ næåïc ngoaìi táûp trung vaìo caïc lénh væûc xáy dæûng cå såí haû táöng, phaït triãøn cäng nghiãûp chãú biãún saín pháøm näng nghiãûp. - Âäúi våïi chênh saïch âáút âai, cáön kháøn træång hoaìn thaình viãûc giao âáút, giao ræìng vaì cáúp GCN quyãön sæí duûng âáút láu daìi theo luáût âënh våïi âáöy âuí 5 quyãön: Chuyãøn âäøi, chuyãøn nhæåüng, thæìa kãú, thãú cháúp vaì cho. Trong quy hoaûch, sæí duûng âáút näng nghiãûp cáön chuï troüng tåïi xu hæåïng têch tuû vaì táûp trung âáút âai âãø âi lãn saín xuáút låïn nhæng âäöng thåìi phaíi coï chênh saïch häù tråü âãø haûn chãú sæû máút âáút canh taïc cuía näng dán dæåïi taïc âäüng phán hoaï cuía cå chãú thë træåìng. - Chuyãøn dëch cå cáúu kinh tãú âäöng thåìi laì quaï trçnh æ ïng duûng caïc thaình tæûu måïi cuía khoa hoüc cäng nghãû vaìo saín xuáút. Âiãöu âoï âoìi hoíi phaíi phaït triãøn nguäön nhán læûc tæång xæïng. Trçnh âäü dán trê tháúp, táûp quaïn canh taïc laûc háûu laì nhæîng caín tråí låïn cho quaï trçnh chuyãøn dëch. C hênh vç váûy cáön âáøy maûnh phaït triãøn giaïo duûc âaìo taûo, måí räüng caïc hçnh thæïc liãn kãút âaìo taûo, phaït triãøn hãû thäúng caïc trung tám daûy nghãö, hæåïng nghiãûp, tæìng bæåïc náng cao trçnh âäü vàn hoaï, khoa hoüc kyî thuáût cuía dán cæ. Âáy laì cäng viãûc ráút khoï khàn nháút laì våïi âäúi våïi âäöng baìo caïc dán täüc thiãøu säú chiãúm tyí lãû låïn trong dán cæ. - Âáøy maûnh caïc hoaût âäüng nghiãn cæïu, triãøn khai âæa tiãún bäü khoa hoüc cäng nghãû vaìo näng nghiãûp, tæìng bæåïc caíi taûo càn baín giäúng cáy träöng, váût nuäi, taûo ra bæåïc âäüt phaï vãö nàng suáút, cháút læåüng vaì khaí nàng caûnh tranh cuía haìng hoaï näng saín trãn thë træåìng. Náng cao nàng læûc tiãúp thu, æïng duûng khoa hoüc cäng nghãû cho näng dán thäng qua âáøy maûnh cäng taïc khuyãún näng, khuyãún lám, chuyãøn giao cäng nghãû... tæìng bæåïc phaït triãøn näng nghiãûp theo hæåïng “saûch” - Phaït triãøn maûnh meî thë træåìng tiãu thuû näng saín, âáøy maûnh hoaût âäüng xuïc tiãún thæång maûi, phaït triãøn caïc trung tám giao dëch thæång maûi âãø häù tråü tiãu thuû cho näng dán, taûo ra thë træåìng äøn âënh. Âäúi våïi näng nghiãûp Gia Lai, thë træåìng næåïc ngoaìi giæî vai troì ráút quan troüng cho viãûc tiãu thuû nhiãöu màût haìng näng saín, trong âoï tènh giæî vai troì laì âáöu mäúi quan troüng trong viãûc tçm kiãúm, duy trç vaì phaït triãøn thë træåìng næåïc ngoaìi. Bãn caûnh âoï cáön phaíi coï mäüt hãû thäúng cung cáúp thäng tin nhanh choïng âãø këp thåìi hæåïng dáùn näng dán âiãöu chènh saín xuáút khi coï biãún âäüng trãn thë træåìng. - Phaït triãøn maûnh meî hãû thäúng dëch vuû cho saín xuáút näng nghiãûp, táûp trung vaìo cung æïng giäúng, phán boïn, thuyí låüi, tiãu thuû, dëch vuû khoa hoüc kyî thuáût. Tæìng bæåïc hçnh thaình vaì phaït triãøn hãû thäúng baío hiãøm näng nghiãûp. - Âáöu tæ coï troüng âiãøm âãø dáön caíi taûo, náng cáúp vaì xáy dæûng kãút cáúu haû táöng näng nghiãûp, näng thän laìm cå såí cho viãûc hçnh thaình caïc vuìng chuyãn canh saín xuáút quy mä låïn
vaì phaït triãøn hãû thäúng cäng nghiãûp chãú bi ãún, náng dáön tyí lãû haìng näng saín xuáút kháøu âaî qua chãú biãún. - Phaït huy vai troì chuí âaûo cuía caïc näng træåìng, lám træåìng quäúc doanh trong quaï trçnh chuyãøn dëch cå cáúu kinh tãú näng nghiãûp âi âäi våïi khuyãún khêch phaït triãøn kinh tã ú häü, trang traûi vaì sæû tham gia cuía caïc thaình pháön kinh tãú vaìo quaï trçnh phaït triãøn vaì chuyãøn dëch cå cáúu kinh tãú näng nghiãûp. KÃÚT LUÁÛN Trong giai âoaûn nhæîng nàm træåïc màõt cuía quaï trçnh CNH, HÂH åí næåïc ta, chuyãøn dëch cå cáúu kinh tãú coï yï nghéa to låïn âäúi våïi tàng træåíng kinh tãú vaì giaíi quyãút caïc váún âãö chênh trë xaî häüi. Trong khuän khäø cuía mäüt baìi baïo vaì nguäön tæ liãûu coï haûn, baìi viãút måïi chè âãö cáûp nhæîng váún âãö chung, chæa coï âiãöu kiãûn âi sáu vaìo nhæîng váún âãö cuû thãø cuía chuyãøn dëch cå cáúu ngaình kinh tãú näng nghiãûp cuía Gia Lai. Hy voüng ràòng noï goïp thãm mäüt caïch nhçn måïi, täøng quan vãö mäüt quaï trçnh âang diãùn ra trong thæûc tiãùn. Chuyãøn dëch cå cáúu kinh tãú baín thán noï laì mäüt quaï trçnh khaïch quan nhæng âäöng thåìi cuîng phuû thuäüc ráút nhiãöu vaìo caïc nhán täú chuí quan nhæ nháûn thæïc vaì haình âäüng cuía con ngæåìi trong thæûc tiãùn. Gàõn liãön våïi thæûc hiãûn caïc muûc tiãu vaì phæång hæåïng chuyãøn dëch cå cáúu kinh tãú näng nghiãûp âæåüc nãu åí pháön trãn cáön âäøi måïi vaì tàng cæåìng khaí nàng âiãöu haình chè âaûo cuía tènh vaì caïc cáúp chênh quyãön âëa phæång âäúi våïi quaï trçnh chuyãøn dëch cå cáúu näng nghiãûp, coi âoï laì mäüt trong nhæîng biãûn phaïp haìng âáöu hiãûn nay âãø khai thaïc tiãöm nàng näng nghiãûp, phaït triãøn kinh tãú væîng chàõc, nhanh choïng thoaït khoíi tçnh traûng cháûm phaït triãøn, tæìng bæåïc âæa Gia Lai thaình mäüt tènh giaìu coï, vàn minh, hiãûn âaûi. TÀI LIỆU THAM KHẢO Quy hoạch tổng thể KT-XH tỉnh Gia Lai đến năm 2010, UBND tỉnh Gia Lai (3/2002). [ 1] Niên giám thống kê Gia Lai từ năm 1994 đến 2003, Cục thống kê Gia Lai. [ 2] Niên giám thống kê Gia Lai từ năm 1994 đên 2003 và tính toán của tác giả. [ 3] Báo cáo tình hình SXNN và phát triển nông thôn giai đoạn 1996-2000, Cục TK Gia [ 4] Lai. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, NXB Chính trị Quốc gia, 2001. [ 5] Chương trình hành động của UBNN tỉnh về việc đẩy mạnh CNH, HĐH nông nghiệp [ 6] nông thôn giai đoạn 2002-2010, UBND tỉnh Gia Lai (2/2002). Giáo trình Kinh tế Chính trị, NXB Chính trị Quốc gia, 2002. [ 7] Nguyễn Thế Nhã, Giáo trình Kinh tế Nông nghiệp, NXB Thống kê, Hà Nội, 2002. [ 8]