intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo nghiên cứu khoa học " đặc khu kinh tế của trung quốc , những gợi ý cho việt nam "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:21

Thêm vào BST
Báo xấu
133
lượt xem 40
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nhiều nghiên cứu trên thế giới đi đến kết luận, sự phát triển kinh tế kỳ diệu của Trung Quốc 30 năm qua chủ yếu do chính sách cải cách mở cửa đ-a đến, trong đó sự sáng tạo các hình thức mở cửa vùng ven biển – các đặc khu kinh tế từ thấp đến cao, từ nhỏ đến lớn, từ miền duyên hải tiến sâu vào lục địa đóng vai trò quyết định.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " đặc khu kinh tế của trung quốc , những gợi ý cho việt nam "

  1. lª v¨n sang - nguyÔn minh h»ng PGS.TS l£ V¡N SANG – TS. NGUYÔN MINH H»NG Trung t©m Kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng hiÒu nghiªn cøu trªn thÕ duyªn h¶i, khu vùc kinh tÕ më vïng N giíi ®i ®Õn kÕt luËn, sù ph¸t biªn, khu vùc kinh tÕ më vïng s«ng, triÓn kinh tÕ kú diÖu cña thµnh phè më lôc ®Þa. Sau khi Hång Trung Quèc 30 n¨m qua chñ yÕu do K«ng, Ma Cao trë vÒ víi Trung Quèc, hä chÝnh s¸ch c¶i c¸ch më cöa ®−a ®Õn, thùc hiÖn chÝnh s¸ch “mét quèc gia hai trong ®ã sù s¸ng t¹o c¸c h×nh thøc më chÕ ®é”, x©y dùng ®Æc khu hµnh chÝnh cöa vïng ven biÓn – c¸c ®Æc khu kinh tÕ Hång K«ng, Ma Cao, gi÷ nguyªn hÖ tõ thÊp ®Õn cao, tõ nhá ®Õn lín, tõ miÒn thèng kinh tÕ tù do cña hai vïng nµy, duyªn h¶i tiÕn s©u vµo lôc ®Þa ®ãng vai biÕn chóng thµnh cÇu nèi quan träng trß quyÕt ®Þnh. gi÷a kinh tÕ ®¹i lôc víi kinh tÕ thÕ giíi, thóc ®Èy c¶i c¸ch kinh tÕ Trung Quèc ®i I. VÒ C¸C LO¹I H×NH §ÆC KHU KINH vµo tÇng s©u, ph¸t triÓn thÞ tr−êng hiÖn TÕ CñA TRUNG QUèC ®¹i, héi nhËp s©u réng vµo nÒn kinh tÕ NÒn kinh tÕ thÞ tr−êng XHCN ®Æc s¾c thÕ giíi. Trung Quèc lµ nÒn kinh tÕ më thµnh XÐt vÒ mÆt s¸ng t¹o ra c¸c lo¹i h×nh c«ng bËc nhÊt trªn thÕ giíi hiÖn nay.Tõ khu kinh tÕ tù do ë mét quèc gia ®ang khi x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng ph¸t triÓn chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ kÕ XHCN ®Æc s¾c Trung Quèc, hä ®· x¸c ho¹ch tËp trung sang kinh tÕ thÞ tr−êng, ®Þnh râ chiÕn l−îc më cöa víi bªn ngoµi th× Trung Quèc xøng ®¸ng nhËn tÊm ë nhiÒu cÊp ®é, “träng ®iÓm më cöa khu huy ch−¬ng qu¸n qu©n thÕ giíi. vùc duyªn h¶i, tõng b−íc më cöa lôc Dï tªn gäi kh¸c nhau, møc ®é tù do ®Þa”, h×nh thµnh kÕt cÊu më toµn diÖn, ho¸ më cöa ®èi ngo¹i kh¸c nhau, c¸c ®Æc ®a tÇng. Néi dung cô thÓ gåm: x©y dùng khu kinh tÕ cña Trung Quèc ®Òu cã ®Æc c¸c khu kinh tÕ ®Æc biÖt (gäi t¾t lµ ®Æc ®iÓm chung lµ ®Òu cã chÝnh s¸ch kinh tÕ khu), c¸c thµnh phè më cöa duyªn h¶i, ®Æc biÖt vµ nh÷ng môc tiªu ®Æc biÖt ë x©y dùng c¸c khu khai ph¸t kinh tÕ Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 20
  2. C¸c ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc… tiÕp cËn thÞ tr−êng quèc tÕ. Theo c¸ch mét khu vùc ®−îc x¸c ®Þnh. Nghiªn cøu nãi cña §Æng TiÓu B×nh (th¸ng 11/1984) cña Guang Wen Meng (2003) ®· gép c¸c lµ c¸c ®Æc khu kinh tÕ ph¶i hoµn thµnh ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc víi nhiÖm vô “4 cöa sæ” lµ cöa sæ kü thuËt, nh÷ng tªn gäi kh¸c nhau vµo mét kh¸i cöa sæ qu¶n lý, cöa sæ tri thøc vµ cöa sæ niÖm chung lµ c¸c khu kinh tÕ tù do, vµ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i. ChÝnh phñ Trung theo «ng, c¸c khu kinh tÕ tù do Trung Quèc ¸p dông chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n Quèc ®−îc ph©n lo¹i thµnh Khu kinh tÕ lý kinh tÕ riªng ®èi víi ®Æc khu kinh tÕ. tù do tæng hîp, Khu kinh tÕ tù do chÕ Chñ yÕu lµ: t¹o, Khu kinh tÕ tù do khoa häc – - §Æc khu ®−îc x©y dùng chñ yÕu ®Ó th−¬ng m¹i vµ Khu kinh tÕ tù do xuyªn tËn dông nguån vèn n−íc ngoµi; c¬ cÊu biªn giíi, víi rÊt nhiÒu d¹ng vµ tªn gäi cña ®Æc khu kinh tÕ lµ sù tæng hîp cña kh¸c nhau nh− §Æc khu kinh tÕ (SEZ), c¸c lo¹i thµnh phÇn kinh tÕ gåm doanh Khu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c«ng nghÖ nghiÖp nhµ n−íc, doanh nghiÖp tËp thÓ, (TEDZ), c¸c khu ph¸t triÓn tæng hîp doanh nghiÖp t− nh©n, doanh nghiÖp cã (CDZ), c¸c khu c«ng nghÖ cao míi vèn ®Çu t− n−íc ngoµi v.v… vËn ®éng (NHIP), c¸c khu th−¬ng m¹i tù do (FTZ), theo kinh tÕ thÞ tr−êng trong sù qu¶n lý c¸c khu th−¬ng m¹i biªn giíi (FFTZ), c¸c cña mét chÝnh quyÒn ®Æc khu. tam gi¸c t¨ng tr−ëng (GT), c¸c khu chÕ - §−a ra thùc hiÖn nhiÒu chÝnh s¸ch xuÊt (EPZ), c¸c ®Æc khu hµnh chÝnh −u ®·i vµ thuËn tiÖn trong xuÊt nhËp Hång K«ng, Ma Cao. c¶nh cho c¸c th−¬ng gia n−íc ngoµi vµo C¸c khu kinh tÕ tù do ë Trung Quèc ®Çu t−. ®−îc nhiÒu nghiªn cøu ®¸nh gi¸ lµ - QuyÒn h¹n qu¶n lý kinh tÕ cña thµnh c«ng. RÊt nhiÒu h×nh th¸i míi cña chÝnh quyÒn ®Æc khu kh¸ lín. Tõ n¨m c¸c khu kinh tÕ tù do ®· ®ãng vai trß chi 1980 Quèc Vô viÖn Trung Quèc ®· lÇn phèi sù ph¸t triÓn nhanh cña nÒn kinh l−ît quyÕt ®Þnh c¸c ®Æc khu kinh tÕ tæng tÕ Trung Quèc 30 n¨m qua, thóc ®Èy c¶i hîp lµ Th©m QuyÕn, Chu H¶i, S¸n §Çu, c¸ch Trung Quèc tiÕn vµo chiÒu s©u, H¹ M«n vµ H¶i Nam. tõng b−íc h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ 2. Khu khai th¸c ph¸t triÓn kinh tÕ kü tr−êng hiÖn ®¹i. thuËt (gäi t¾t l khu khai ph¸t) Sau ®©y lµ nh÷ng lo¹i h×nh khu kinh N¨m 1984, sau khi trùc tiÕp thÞ s¸t tÕ tù do cña Trung Quèc theo c¸ch ph©n ®Æc khu Th©m QuyÕn, §Æng TiÓu B×nh lo¹i cña nghiªn cøu nµy. kh¼ng ®Þnh quyÕt s¸ch ph¸t triÓn ®Æc 1. §Æc khu kinh tÕ tæng hîp ®Æc biÖt, khu kinh tÕ, «ng nãi: “Chóng ta thµnh gäi t¾t l ®Æc khu kinh tÕ lËp ®Æc khu, thùc hiÖn chÝnh s¸ch më §Æc khu kinh tÕ lµ “cöa ngâ” më cöa cöa, ph¶i x¸c ®Þnh râ t− t−ëng chØ ®¹o, ®èi ngo¹i cña Trung Quèc, lµ con ®−êng ®ã lµ më chø kh«ng ph¶i thu.” “Ngoµi ®Æc biÖt ®Ó n−íc nµy tËn dông nguån vèn nh÷ng ®Æc khu hiÖn nay ra, cã thÓ tÝnh n−íc ngoµi, thu hót kü thuËt tiªn tiÕn, ®Õn viÖc më thªm vµi khu vùc n÷a, t¨ng Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 21
  3. lª v¨n sang - nguyÔn minh h»ng thªm vµi thµnh phè më cöa duyªn h¶i. thµnh Trung bé thµnh lËp 9 khu; 12 tØnh thµnh phÝa T©y (gåm c¶ Qu¶ng T©y) ®· Nh÷ng khu nµy kh«ng gäi lµ ®Æc khu, x©y dùng ®−îc 13 khu. Tæng diÖn tÝch nh−ng cã thÓ ¸p dông mét sè chÝnh s¸ch cña ®Æc khu.” Theo quyÕt ®Þnh cña TW quy ho¹ch cña 54 khu khai ph¸t cÊp nhµ n−íc nµy lµ 888 km2, trong ®ã 32 khu ë §¶ng Céng s¶n vµ Quèc Vô viÖn Trung phÝa §«ng chiÕm 682,02 km2, 9 khu Quèc, tõ 26-3 ®Õn 6-4-1984 t¹i B¾c Kinh Trung bé chiÕm 93,74 km2, 13 khu ë ®· diÔn ra héi nghÞ bµn vÒ ph¸t triÓn c¸c phÝa T©y chiÕm 111,75 km2. thµnh phè më cöa vïng duyªn h¶i. Héi nghÞ ®· tiÕp thu ý kiÕn chØ ®¹o cña nhµ Cïng víi sù ph¸t triÓn c¸c khu khai kiÕn tróc s− “c¶i c¸ch më cöa” Trung ph¸t cÊp quèc gia, c¸c ®Þa ph−¬ng còng Quèc – §Æng TiÓu B×nh vÒ viÖc më cöa ph¸t triÓn rÊt m¹nh c¸c khu khai ph¸t. víi n−íc ngoµi vµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn N¨m 2003 con sè khu khai ph¸t cÊp ®Þa quan ®Õn ®Æc khu; ®· nhÊn m¹nh ®Õn ph−¬ng lªn tíi 6.866 khu. Sù l¹m dông c¸c vÊn ®Ò nh− lµm thÕ nµo ®Ó cã nh÷ng quü ®Êt vµ sù kÐm hiÖu qu¶ cña nhiÒu b−íc ®ét ph¸, më cöa réng h¬n, tËn dông ®Þa ph−¬ng ®· buéc nhµ n−íc ph¶i ®iÒu vèn ®Çu t− n−íc ngoµi nhiÒu h¬n, thu chØnh. N¨m 2004, sè khu khai ph¸t cÊp hót kü thuËt tiªn tiÕn cña thÕ giíi. Héi ®Þa ph−¬ng gi¶m xuèng cßn 2.053 khu, nghÞ ®· ®−a ra viÖc tõng b−íc x©y dùng diÖn tÝch quy ho¹ch ®−îc rót xuèng tõ c¸c khu khai th¸c ph¸t triÓn kinh tÕ kü 386 ngµn km2 xuèng cßn 137 ngµn km2.(1) thuËt (gäi t¾t lµ khu khai ph¸t) vµ thµnh Môc tiªu cña c¸c khu khai ph¸t lµ phè më cöa ven biÓn. ph¸t huy tèi ®a −u thÕ vèn cã cña thµnh Trong bèi c¶nh lÞch sö ®ã, tõ n¨m phè, trong mét thêi gian ng¾n x©y dùng 1984 ®Õn n¨m 1986, Quèc Vô viÖn Trung m«i tr−êng tèt ®Ñp ®Ó thu hót c¸c nhµ Quèc ®· lÇn l−ît phª chuÈn viÖc thµnh ®Çu t− n−íc ngoµi, häc hái kinh nghiÖm lËp 14 khu khai ph¸t cÊp quèc gia ®Çu qu¶n lý kinh tÕ hiÖn ®¹i, thóc ®Èy kinh tiªn. Cïng víi viÖc kh«ng ngõng c¶i c¸ch tÕ vµ kü thuËt ®Þa ph−¬ng ph¸t triÓn thÓ chÕ kinh tÕ, Trung Quèc ¸p dông hai h¬n. Theo c¸ch nãi cña ng−êi Trung chiÕn l−îc lín ë hai khu vùc c«ng nghiÖp Quèc, ph¶i “lµm tæ cho ph−îng hoµng truyÒn thèng víi viÖc h×nh thµnh côc ®Õn ®Î trøng”. diÖn më cöa ®èi ngo¹i toµn diÖn, ph¹m BiÖn ph¸p chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c vi réng, nhiÒu tÇng bËc vµ viÖc më réng khu khai ph¸t nh− §Æng TiÓu B×nh nãi: khu phÝa T©y, chÊn h−ng §«ng B¾c “… kh«ng gäi lµ ®Æc khu nh−ng cã thÓ ¸p v.v…, ®Õn cuèi n¨m 2006 ®· cã 54 khu dông mét sè chÝnh s¸ch cña ®Æc khu”. khai ph¸t cÊp nhµ n−íc ®−îc Quèc Vô Trªn thùc tÕ, c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn viÖn phª chuÈn thµnh lËp, tõ 14 thµnh thµnh c«ng ë c¸c ®Æc khu kinh tÕ ®Òu phè më cöa duyªn h¶i ®−îc phª chuÈn ®−îc øng dông vµo c¸c khu khai ph¸t víi ®Çu tiªn më réng ra 31 tØnh, khu tù trÞ, nhiÒu khÝa c¹nh −u ®·i h¬n ®Ó thu hót thµnh phè trùc thuéc trong c¶ n−íc. ®Çu t− n−íc ngoµi, ®Æc biÖt ®Çu t− cña Trong ®ã 10 tØnh thµnh duyªn h¶i (gåm c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia. c¶ B¾c Kinh) ®· thµnh lËp 32 khu; 8 tØnh Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 22
  4. C¸c ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc… s¶n l−îng n«ng nghiÖp chiÕm 23% s¶n Cïng víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng l−îng c¶ n−íc. Thu nhËp quèc d©n, thu cña khoa häc kü thuËt vµ kinh tÕ thÕ nhËp tµi chÝnh chiÕm vÞ trÝ träng yÕu. giíi, kü thuËt cao míi vµ sù ph¸t triÓn Giao th«ng cña 14 thµnh phè t−¬ng ®èi cña nã ®· trë thµnh h¹t nh©n cña c¹nh thuËn tiÖn, l−îng vËn chuyÓn ®−êng bé tranh quèc tÕ, trë thµnh gi−êng cét cho vµ ®−êng thuû chiÕm 1/5, l−îng bèc dì sù ph¸t triÓn kinh tÕ, lµ tiªu chÝ cña cña c¸c c¶ng ven biÓn chiÕm 97%. nguån lùc tæng hîp ®Êt n−íc. Do vËy Lùc l−îng khoa häc kü thuËt chiÕm chÝnh phñ Trung Quèc ®· ¸p dông c¸c 12-17%. Tr×nh ®é kü thuËt vµ qu¶n lý chÝnh s¸ch ®Æc biÖt, thóc ®Èy c¸c khu t−¬ng ®èi cao vµ cã nhiÒu n¨m kinh khai ph¸t h−íng vµo ph¸t triÓn c¸c kü nghiÖm vÒ ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng. XuÊt thuËt cao míi. Do vËy khu khai ph¸t trë khÈu mËu dÞch ®èi ngo¹i chiÕm 40% cña thµnh bé phËn cÊu thµnh quan träng c¶ n−íc. cña chiÕn l−îc ph¸t triÓn kü thuËt cao Môc ®Ých më cöa nh÷ng thµnh phè míi cña ®Êt n−íc, ®ang ph¸t triÓn nhanh nµy lµ ®Ó më réng h¬n viÖc hîp t¸c kü chãng, trë thµnh khu vùc ph¸t triÓn ®a thuËt vµ giao l−u kinh tÕ víi bªn ngoµi, d¹ng ho¸ kü thuËt cao míi cña Trung b−íc nh÷ng b−íc lín h¬n trong viÖc lîi Quèc. Nh÷ng thµnh c«ng tiªu biÓu cña dông FDI, thu hót khoa häc kü thuËt c¸c khu khai ph¸t nµy nh− Khu c«ng tiªn tiÕn. Néi dung c¬ b¶n cña nã bao nghÖ cao Quan Trung Th«n (B¾c Kinh), gåm: mét lµ, më réng quyÒn ho¹t ®éng Khu khai ph¸t Nam Th«ng v.v… (sÏ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña c¸c thµnh phè vµ ®−îc ph©n tÝch kü ë phÇn sau). t¨ng thªm quyÒn tù chñ cña chóng, chñ 3. Th nh phè më cöa yÕu lµ níi réng quyÒn xÐt duyÖt vµ phª Sau nh÷ng thµnh c«ng b−íc ®Çu cña chuÈn c¸c h¹ng môc x©y dùng b»ng vèn c¸c ®Æc khu kinh tÕ, §Æng TiÓu B×nh ®· FDI. Hai lµ, cho c¸c nhµ ®Çu t− ®−îc chØ ®¹o x©y dùng c¸c ®Æc khu míi nh− h−ëng nh÷ng chÝnh s¸ch −u ®·i. Nh÷ng trªn, ®ång thêi chØ ®¹o më cöa mét sè n¬i nµy kh«ng gäi lµ ®Æc khu kinh tÕ thµnh phè ven biÓn. nh−ng cho phÐp thùc hiÖn mét sè chÝnh s¸ch nh− ®Æc khu. Ch¼ng h¹n nh− lîi Víi tinh thÇn ®ã, th¸ng 4-1984, Trung nhuËn cña c¸c xÝ nghiÖp “ba vèn” chØ bÞ −¬ng §CS vµ Quèc Vô viÖn Trung Quèc ®¸nh thuÕ 15% nh− ®Æc khu, trong khi quyÕt ®Þnh më cöa 14 thµnh phè ven nh÷ng n¬i kh¸c ph¶i chÞu tõ 20 – 40%. biÓn: Thiªn T©n, Th−îng H¶i, §¹i Liªn, Ba lµ cho c¸c thµnh phè më cöa ven biÓn TÇn Hoµng §¶o, Yªn §µi, Thanh §¶o, ®−îc dùa vµo −u thÕ cña m×nh, ph¸t Liªn VËn C¶ng, Nam Th«ng, Ninh Ba, triÓn thö nghiÖm c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ tù ¤n Ch©u, Phóc Ch©u, Qu¶ng Ch©u, do nh− khu khai ph¸t kinh tÕ kü thuËt, Tr¹m Giang, B¾c H¶i. Tæng diÖn tÝch 14 khu gia c«ng xuÊt khÈu, khu b¶o thuÕ. thµnh phè lµ h¬n 10 v¹n km2, d©n sè Ch¼ng h¹n, th¸ng 4/1990, Quèc Vô viÖn 45,38 triÖu ng−êi, 14 thµnh phè nµy ®Òu Trung Quèc ®· phª chuÈn x©y dùng khu lµ nh÷ng n¬i kinh tÕ ph¸t ®¹t. Gi¸ trÞ míi Phè §«ng ë Th−îng H¶i, thùc chÊt s¶n l−îng c«ng nghiÖp chiÕm 1/4, gi¸ trÞ Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 23
  5. lª v¨n sang - nguyÔn minh h»ng lµ mét lo¹i ®Æc khu kinh tÕ cao cÊp h¬n nhËp kinh tÕ m¹nh h¬n xuèng phÝa c¶ 5 ®Æc khu kinh tÕ ph¸t triÓn tr−íc ®ã Nam, tr−íc hÕt lµ c¸c n−íc TiÓu vïng Mª K«ng më réng, c¸c n−íc §«ng Nam ¸ vµ (sÏ ph©n tÝch ë sau) vµ quyÕt ®Þnh thµnh Nam ¸. B»ng c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ tù do lËp Khu b¶o thuÕ ë khu míi Phè §«ng Th−îng H¶i nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn kh¸c nhau nµy, hä ®ang triÓn khai chiÕn lîi cho viÖc s¶n xuÊt cña c¸c doanh l−îc më cöa toµn diÖn, më c¶ bªn trong, nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi vµ t¨ng më ra bªn ngoµi, t¹o thÕ vµ lùc cho Trung Quèc héi nhËp s©u, toµn diÖn vµo thÕ giíi. nhanh c¸c khu vùc träng ®iÓm. Tõ ®ã ®Õn nay ®· phª chuÈn thµnh lËp thªm 4. Ph¸t triÓn liªn kÕt kinh tÕ vïng ven c¸c khu b¶o thuÕ nh− Thiªn T©n, Phóc biÓn, t¹o dùng c¸c cùc t¨ng tr−ëng kinh tÕ §iÒn Th©m QuyÕn, §¹i Liªn, Hoµng Sù thµnh c«ng cña chÝnh s¸ch ®Æc Ch©u, Thanh §¶o, Tr−¬ng Gia C¶ng khu kinh tÕ vµ thµnh phè më cöa ven v.v… Vai trß cña khu b¶o thuÕ lµ h−íng biÓn ®· thóc ®Èy Trung Quèc x©y dùng ®Õn tù do th−¬ng m¹i vµ dÞch vô gia s¸ng t¹o m« h×nh liªn kÕt kinh tÕ tiÓu c«ng xuÊt khÈu, thóc ®Èy ph¸t triÓn nÒn vïng ven biÓn, t¹o ra c¸c cùc t¨ng kinh tÕ h−íng ngo¹i. tr−ëng m¹nh cña ®Êt n−íc. Th«ng qua Thµnh c«ng cña 14 thµnh phè më cöa viÖc t¹o ®iÒu kiÖn b»ng c¸c chÝnh s¸ch duyªn h¶i ®· t¹o cho Trung Quèc niÒm −u ®·i, khu vùc ven biÓn tÝch cùc ph¸t tin, m¹nh d¹n thóc ®Èy x©y dùng c¸c huy −u thÕ vèn cã, tiÕp nhËn sù di tØnh thµnh më cöa lôc ®Þa, ®Æc biÖt lµ chuyÓn nh÷ng ngµnh nghÒ ë nÊc thang c¸c tØnh thµnh më cöa vïng biªn giíi. cao trong tiÓu vïng; ®ång thêi tÝch luü t− GÇn ®©y t¹i c¸c tØnh thµnh më cöa biªn b¶n, n©ng cao hiÖu qu¶, kh«ng ngõng giíi, Trung Quèc cho phÐp vËn dông mäi ®æi míi, nhanh chãng trë thµnh trung lo¹i h×nh kinh tÕ më cöa t¹i c¸c vïng t©m thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña cöa khÈu quèc gia nh− khu chÕ xuÊt, toµn quèc th«ng qua sù t¨ng tr−ëng khu b¶o thuÕ, khu kinh tÕ xuyªn quèc nh¶y vät. §Õn nay khu vùc ven biÓn ®· gia v.v…. Ch¼ng h¹n däc biªn giíi Trung lÇn l−ît h×nh thµnh bèn cùc t¨ng tr−ëng - ViÖt, Trung Quèc ®ang triÓn khai quy kinh tÕ cÊp nhµ n−íc gåm “Tam gi¸c ho¹ch ph¸t triÓn thÞ trÊn §«ng H−ng t¨ng tr−ëng Tr−êng Giang”, “Tam gi¸c (gi¸p Mãng C¸i, ViÖt Nam), B»ng T−êng t¨ng tr−ëng Ch©u Giang”, “Khu míi T©n (gi¸p L¹ng S¬n, ViÖt Nam), Hµ KhÈu H¶i” vµ “Khu kinh tÕ VÞnh B¾c Bé (gi¸p Lµo Cai, ViÖt Nam) thµnh c¸c ®« Qu¶ng T©y”. thÞ më cöa biªn giíi. T×nh h×nh t−¬ng tù 1. Tam gi¸c t¨ng tr−ëng Ch©u Giang còng ®· diÔn ra ë c¸c cöa khÈu quèc gia N¨m 1994, chÝnh quyÒn tØnh Qu¶ng gi¸p Lµo, gi¸p Mianma cña Trung Quèc. §«ng x¸c ®Þnh khu kinh tÕ tam gi¸c ChÝnh phñ Trung Quèc nhiÒu n¨m qua Ch©u Giang chñ yÕu gåm Qu¶ng Ch©u, ®· chuÈn bÞ c¬ së h¹ tÇng kh¸ tèt: ®−êng Th©m QuyÕn, Chu H¶i, PhËt S¬n, Giang cao tèc, ®−êng s¾t… nèi c¸c tØnh thµnh M«n, §«ng Ho·n, Trung S¬n vµ HuÖ phÝa T©y vµ vïng trung nguyªn víi c¸c Thµnh, HuÖ D−¬ng, HuÖ §«ng, B¸c La tØnh thµnh më cöa biªn giíi nµy ®Ó héi Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 24
  6. C¸c ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc… cña thµnh phè HuÖ Ch©u, vµ khu §o¹n khu vùc trªn thÕ giíi. D−íi sù thóc ®Èy Ch©u, khu §Ønh Hå, Cao YÕu, Tø Héi cña khu khai ph¸t Phè §«ng vµ ¶nh cña TriÖu Kh¸nh, chiÕm 26% tæng diÖn h−ëng qui tô cña Th−îng H¶i, tam gi¸c tÝch cña toµn tØnh Qu¶ng §«ng. Tam Tr−êng Giang ®· h×nh thµnh mét lo¹t gi¸c Ch©u Giang gÇn biÓn, n»m s¸t khu tËp trung ngµnh nghÒ, nh− xe h¬i, Hång K«ng, Ma Cao, cã −u thÕ khu vùc linh phô kiÖn xe h¬i, c«ng nghiÖp ho¸ râ rÖt. Tr−íc hÕt lµ sù më réng vµ di chÊt, ®iÖn tö, v.v..., tam gi¸c Tr−êng chuyÓn h−íng ngo¹i cña c¸c ngµnh chÕ Giang trë thµnh cùc t¨ng tr−ëng thø hai thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. t¹o Hång K«ng do yªu cÇu n©ng cÊp ngµnh nghÒ, víi vÞ thÕ s¸t Hång K«ng, 3. Khu vùc vµnh ®ai Bét H¶i víi h¹t Tam gi¸c Ch©u Giang cã −u thÕ kh«ng nh©n lµ khu míi T©n H¶i trë thµnh cùc n¬i nµo s¸nh ®−îc. Thø hai, qu¸ tr×nh t¨ng tr−ëng thø ba thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t c¶i c¸ch më cöa ®· t¨ng c−êng quan hÖ triÓn. Khu vùc vµnh ®ai Bét H¶i gåm 5 kinh tÕ gi÷a Qu¶ng §«ng, Hång K«ng vµ tØnh (Liªu Ninh, Hµ B¾c, S¬n §«ng, S¬n Ma Cao. Thø ba, vÒ mÆt ®Þa lý, Tam gi¸c T©y, Trung bé Néi M«ng Cæ), 2 thµnh Ch©u Giang lµ khu vùc cã mèi liªn hÖ phè (B¾c Kinh, Thiªn T©n), ph©n bè s©u réng nhÊt víi kinh tÕ Hång K«ng so thµnh mét vµnh ®ai §«ng cã tíi m−êi víi c¸c khu vùc kh¸c cña Trung Quèc. mÊy thµnh phè ven biÓn tõ §an §«ng ®Õn Thanh §¶o. Khu vùc vµnh ®ai Bét Tam gi¸c Ch©u Giang kh«ng ngõng H¶i h−íng ra vïng §«ng B¾c ¸ vµ Th¸i ph¸t triÓn d−íi t¸c dông trî gióp cña c¸c B×nh D−¬ng mang tÝnh tæng thÓ khu chÝnh s¸ch vµ −u thÕ b¶n th©n, kh«ng vùc, cã nhiÖm vô khai th¸c vïng §«ng ngõng thóc ®Èy c¸c khu vùc xung quanh B¾c ¸, h−íng ra thÕ giíi. §ång thêi, khu cïng ph¸t triÓn, ®· trë thµnh cùc t¨ng vùc vµnh ®ai Bét H¶i thuéc khu giao tr−ëng sè mét cña Trung Quèc. nhau gi÷a bèn khu kinh tÕ lín cña 2. Tam gi¸c t¨ng tr−ëng Tr−êng Giang Trung Quèc lµ §«ng B¾c, Hoa B¾c, T©y Tam gi¸c t¨ng tr−ëng Tr−êng Giang B¾c vµ Hoa §«ng, lµ con ®−êng trùc tiÕp lµ chØ 15 thµnh phè cÊp ®Þa khu trë lªn nhÊt, thuËn tiÖn nhÊt trªn biÓn ®Ó phÝa trong ®ã dÉn ®Çu lµ Th−îng H¶i, gåm: B¾c Trung Quèc nèi víi thÕ giíi, còng lµ Nam Kinh, TrÊn Giang, D−¬ng Ch©u, c¬ së quan träng ®Ó lôc ®Þa nèi liÒn ¢u - Th¸i Ch©u, Nam Th«ng, T« Ch©u, V« ¸, cßn lµ sîi d©y quan träng ®Ó kinh tÕ TÝch, Th−êng Ch©u cña Giang T« vµ Trung Quèc më réng tõ §«ng sang T©y, Hµng Ch©u, Gia H−ng, Hå Ch©u, Ninh chuyÓn dÞch tõ Nam lªn B¾c. Do khu vùc Ba, ThiÖu H−ng, Ch©u S¬n cña TriÕt nµy lµ khu trung gian phÝa T©y nèi Giang v.v…. Tam gi¸c Tr−êng Giang gÇn Trung Quèc – Nga – M«ng Cæ, phÝa biÓn §«ng, biÓn Hoµng H¶i vµ Tr−êng §«ng nèi Trung Quèc - NhËt B¶n – Hµn Giang, s¸t bªn “bê biÓn vµng” vµ “®−êng Quèc, do vËy cßn cã c¬ së hïng hËu trêi thuû vµng”, võa h−íng ra biÓn, l¹i kÒ cho ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ cña khu vùc bªn Tr−êng Giang, s¸t víi lôc ®Þa, cã −u nµy vµ cã ®−êng giao th«ng trªn biÓn nèi thÕ khu vùc ph¸t triÓn giao th«ng víi c¸c ra thÕ giíi. Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 25
  7. lª v¨n sang - nguyÔn minh h»ng Trung Quèc coi träng ph¸t triÓn kinh 4. Khu míi VÞnh B¾c Bé ®−îc xem lµ tÕ ven biÓn, lÇn l−ît x©y dùng 3 trung cùc t¨ng tr−ëng thø t− cña Trung Quèc, ®ã lµ khu kinh tÕ cña khu tù trÞ d©n téc t©m t¨ng tr−ëng lµ tam gi¸c Ch©u Choang Qu¶ng T©y ®−îc h×nh thµnh bëi Giang, tam gi¸c Tr−êng Giang vµ vµnh khu hµnh chÝnh trùc thuéc cña c¸c ®ai kinh tÕ quanh Bét H¶i. N¨m 2004, 3 thµnh phè Nam Ninh, B¾c H¶i, Kh©m vµnh ®ai kinh tÕ lín nµy chiÕm h¬n 10% Ch©u, C¶ng Phßng Thµnh, lµ h¹t nh©n d©n sè c¶ n−íc, ®· t¹o ra 41% gi¸ trÞ cña khu kinh tÕ VÞnh B¾c Bé. Khu míi GDP cña c¶ n−íc, vµ ngµy cµng ph¸t VÞnh B¾c Bé ®−îc Quèc Vô viÖn Trung triÓn, ®ang n¾m gi÷ vai trß ngµy cµng quan träng. Quèc phª chuÈn quy ho¹ch ph¸t triÓn vµo th¸ng 1/2008, lµ bé phËn hîp thµnh Ven biÓn Trung Quèc gièng nh− chiÕc cña khu mËu dÞch tù do Trung Quèc – cung, VÞnh Bét H¶i, VÞnh B¾c Bé lµ hai ASEAN, vµnh ®ai kinh tÕ tam gi¸c Ch©u ®Çu cña chiÕc cung, tam gi¸c Ch©u Giang më réng vµ vµnh ®ai kinh tÕ §¹i Giang, tam gi¸c Tr−êng Giang lµ th©n T©y Nam; lµ cöa ngâ quan träng ®Ó cung, khu vùc néi ®Þa réng lín tõ §«ng Trung Quèc më cöa víi bªn ngoµi, nèi B¾c sang T©y Nam lµ d©y cung, víi víi ASEAN vµ h−íng ra thÕ giíi, còng lµ m¹ng l−íi giao th«ng tõ T©y sang §«ng, mét trong nh÷ng khu khai ph¸t träng hÖ thèng s«ng Ch©u Giang, Tr−êng ®iÓm trong Quy ho¹ch 5 n¨m lÇn thø XI Giang lµm th©n mòi tªn, phãng ra thÞ cña n−íc nµy, cã −u thÕ khu vùc râ rÖt, tr−êng bªn ngoµi. Tõ chiÕc cung nµy cã vÞ trÝ chiÕn l−îc næi bËt. V× ý nghÜa quan thÓ thÊy, khu míi VÞnh B¾c Bé lµ bé träng vµ ¶nh h−ëng rÊt m¹nh cña nã ®Õn phËn quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®−îc. ViÖt Nam, nªn khu míi VÞnh B¾c Bé nµy Sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét n−íc sÏ ®−îc nghiªn cøu s©u ë phÇn sau. Trung Quèc míi gièng nh− “c©y cung Khu míi VÞnh B¾c Bé kÒ s¸t khu vùc b¾n tªn”, thùc hiÖn chiÕn l−îc ph¸t triÓn T©y Nam gåm V©n Nam, Tø Xuyªn, Quý −u tiªn khu vùc, tÝch luü lùc l−îng, tËp Ch©u, Trïng Kh¸nh; phÝa §«ng tiÕp trung ho¶ lùc ®Ó ®ét ph¸ träng ®iÓm. gi¸p víi vµnh ®ai kinh tÕ Qu¶ng §«ng, Muèn cho “cung” ®−îc c©n, ph¶i t¨ng Hång K«ng, Ma Cao; phÝa T©y gi¸p ViÖt c−êng ®Çu kia cña cung - khu míi VÞnh Nam, ®ång thêi lµ l¸ng giÒng gÇn gòi víi B¾c Bé, tøc lµ thóc ®Èy khu míi VÞnh Th¸i Lan, Lµo, Campuchia, Mianma, B¾c Bé nhanh chãng ph¸t triÓn. Nh− vËy v.v…; phÝa Nam lµ c¸c n−íc Xinhgapo, cã thÓ gióp vßng cung ®−îc c©n, d©y Malaixia, Philippin v.v…. VÒ vÞ trÝ ®Þa lý, cung ®−îc c¨ng, søc m¹nh lín, mòi tªn Khu míi VÞnh B¾c Bé lµ ®iÓm héi tô gi÷a m¹nh, søc b¾n xa, tøc lµ thóc ®Èy kinh §«ng Nam ¸ víi Trung Quèc ®¹i lôc, cã tÕ cña khu vùc §¹i T©y Nam ph¸t triÓn −u thÕ khu vùc h−íng ngo¹i thuËn lîi ®Ó nhanh chãng, thóc ®Èy kinh tÕ ven biÓn tham gia vµo sù ph©n c«ng quèc tÕ hiÖn vµ néi ®Þa, kinh tÕ phÝa §«ng vµ phÝa ®¹i, ®ång thêi cã ®iÒu kiÖn ®Ó më réng T©y, kinh tÕ gi÷a Hång K«ng, Ma Cao vµ ng· t− giao th«ng ®−êng biÓn ®−êng bé §µi Loan víi Trung Quèc ®¹i lôc liªn kÕt thuËn tiÖn víi thÞ tr−êng §«ng Nam ¸. víi nhau mét c¸ch thuËn lîi, më réng Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 26
  8. C¸c ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc… møc ®é më cöa víi bªn ngoµi cña toµn bé Hång K«ng”. ¤ng cho r»ng do chÝnh nÒn kinh tÕ Trung Quèc. quyÒn lu«n gi¶m thiÓu can dù nªn Hång K«ng míi cã thÓ ph¸t triÓn thµnh mét 5. §Æc khu h nh chÝnh Hång K«ng, trong nh÷ng trung t©m kinh tÕ toµn cÇu, Ma Cao vµ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi míi cã ThÕ giíi thõa nhËn Hång K«ng vµ thÓ t¨ng nhanh lªn ngang møc thu nhËp chõng nµo ®ã c¶ Ma Cao lµ ®« thÞ quèc tÕ cña c− d©n n−íc Anh chØ trong vßng mÊy ho¸ cã hÖ thèng kinh tÕ tù do nhÊt, c¹nh chôc n¨m. ¤ng cßn cho r»ng, ph¶i ch¨ng tranh nhÊt thÕ giíi hiÖn nay. Trong b¸o vËn mÖnh cña Trung Quèc sÏ ®−îc quyÕt c¸o vÒ “ChØ sè møc ®é tù do ho¸ kinh tÕ ®Þnh bëi viÖc ®¹i lôc dùa vµo ®−êng lèi toµn cÇu” n¨m 2007 c«ng bè trªn tê cña Hång K«ng m¹nh h¬n hay Hång “NhËt b¸o phè Wall” (Mü) th× Hång K«ng K«ng dùa vµo ®−êng lèi cña ®¹i lôc liªn tôc 13 n¨m ®−îc liÖt vµo danh s¸ch nhiÒu h¬n(2). c¸c nÒn kinh tÕ tù do nhÊt thÕ giíi. II. MéT Sè KÕT LUËN RóT RA QUA B»ng chÝnh s¸ch “mét quèc gia hai Sù PH¸T TRIÓN C¸C §ÆC KHU KINH chÕ ®é”, ®Æc khu hµnh chÝnh Hång K«ng, TÕ CñA TRUNG QUèC Ma Cao thùc sù trë thµnh lo¹i ®Æc khu 1. Sù lùa chän ®Þa ®iÓm x©y dùng ®Æc kinh tÕ ph¸t triÓn cao nhÊt Trung Quèc khu kinh tÕ hiÖn nµy, cã vai trß quan träng ®èi víi c«ng cuéc c¶i c¸ch më cöa cña Trung T¹i sao Trung Quèc quyÕt ®Þnh x©y Quèc, ®−îc Trung Quèc coi lµ cöa lín dùng ®Æc khu kinh tÕ nµy? §ã lµ v× c¸c phÝa Nam më ra thÕ giíi, lµ “cÇu nèi” n¬i nµy ®Òu cã lÞch sö l©u dµi tiÕp xóc kinh tÕ trong n−íc víi thÕ giíi, thóc ®Èy víi n−íc ngoµi cña Trung Quèc, n»m s¸t n©ng cÊp kÕt cÊu ngµnh nghÒ kinh tÕ c¸c thÞ tr−êng t− b¶n (Th©m QuyÕn tiÕp trong n−íc, gãp phÇn to lín ®èi víi sù gi¸p víi Hång K«ng, Chu H¶i n»m c¹nh ph¸t triÓn ngo¹n môc cña Trung Quèc Ma Cao, S¸n §Çu vµ H¹ M«n ®èi diÖn nh÷ng n¨m qua, tiÕp tôc ph¸t huy vai víi §µi Loan), giao th«ng ®−êng biÓn trß ®éng lùc thóc ®Èy kinh tÕ Trung ®−êng s«ng rÊt thuËn tiÖn víi bªn ngoµi. Quèc ph¸t triÓn, héi nhËp quèc tÕ trong C¸c ®Æc khu nµy cßn lµ quª h−¬ng cña thêi gian tíi. hµng chôc triÖu ng−êi Hoa vµ Hoa kiÒu ë n−íc ngoµi. Hä cã vèn, cã kh¶ n¨ng qu¶n Gi¸o s− Phritman - ®¹i biÓu “Ph¸i lý hiÖn ®¹i, cã kinh nghiÖm ho¹t ®éng tµi tiÒn tÖ” - ng−êi ®−îc gi¶i th−ëng Nobel chÝnh, cã kiÕn thøc tiÕp thÞ… NhiÒu kinh tÕ ®· lu«n cæ vò m« h×nh kinh tÕ tù ng−êi trong sè hä gi÷ nh÷ng vÞ trÝ quan do Hång K«ng, nhiÒu lÇn nhÊn m¹nh träng trong hÇu hÕt c¸c ngµnh kinh Hång K«ng lµ thµnh tr× cña chÕ ®é kinh doanh kh¾p §«ng Nam ¸. tÕ tù do vµ th−êng nãi víi mäi ng−êi r»ng “Muèn biÕt nÒn kinh tÕ tù do vËn C¸c ®Æc khu nµy ®Òu chän n¬i cã c¶ng hµnh thÕ nµo, xin mêi ®Õn Hång K«ng sÏ biÓn n−íc s©u vµ chän vïng ®Êt hoang râ”, r»ng “C¶i c¸ch cña Nga kh«ng hiÖu ho¸ hoÆc vïng ®Êt th−a d©n gÇn biÓn. qu¶ b»ng Trung Quèc, v× Nga kh«ng cã Ch¼ng h¹n ®Æc khu Th©m QuyÕn ®−îc Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 27
  9. lª v¨n sang - nguyÔn minh h»ng x©y dùng t¹i mét lµng chµi rÊt nghÌo víi n−íc ngoµi, lµ quª h−¬ng cña mét sè d©n th−a, cã c¶ng n−íc s©u, tiÕp gi¸p víi lín ng−êi Hoa vµ Hoa kiÒu. Cã tíi h¬n 6 Hång K«ng. v¹n ng−êi Hoa quª ë S¸n §Çu hiÖn ®ang sèng ë Hång K«ng. §Æc khu kinh tÕ Th©m QuyÕn: §Æc khu kinh tÕ H¹ M«n: lóc ®Çu cã Ban ®Çu ®−îc x©y dùng trªn khu ®Êt diÖn tÝch 2,5 km2 ë vïng bê biÓn T©y B¾c cña mét lµng chµi ®¸nh c¸ ven s«ng ®¶o H¹ M«n, tØnh Phóc KiÕn. Th¸ng 5 thuéc huyÖn B¶o An, gi¸p ranh víi thÞ n¨m 1984 ®−îc më réng vµ toµn bé ®¶o trÊn nhá Th©m QuyÕn cã diÖn tÝch H¹ M«n víi diÖn tÝch 131 km2 gåm c¶ kh«ng ®Çy 2 km2, sè d©n kh«ng tíi ®¶o nhá Cæ L¨ng. C¶ng H¹ M«n c¸ch 20.000 ng−êi. HiÖn nay ®Æc khu nµy ®· Hång k«ng 287 h¶i lý, c¸ch Cao Hïng më réng diÖn tÝch lªn 327,5 km2, d©n sè (§µi Loan) 156 h¶i lý. H¹ M«n cã ®−êng kho¶ng 3 triÖu ng−êi. bê biÓn dµi 234 km, trong ®ã cã 40 km Thµnh c«ng v−ît tréi cña ®Æc khu biÓn n−íc s©u. Giao th«ng ®−êng bé, Th©m QuyÕn g¾n chÆt víi ®Þa lý cña nã. ®−êng thuû, ®−êng th«ng rÊt thuËn lîi. N»m däc theo bê biÓn phÝa Nam Trung §Æc khu kinh tÕ H¶i Nam: n»m ë cùc Quèc thuéc tØnh Qu¶ng §«ng. PhÝa §«ng Nam cña Trung Quèc, cã diÖn tÝch lµ 3,4 gi¸p VÞnh §¹i Bµng, cã c¶ng n−íc s©u, v¹n km2, lµ ®Æc khu kinh tÕ lín nhÊt phÝa T©y gi¸p víi cöa s«ng Ch©u Giang, Trung Quèc, H¶i Nam cã vÞ trÝ ®éc ®¸o, phÝa Nam gi¸p Hång K«ng. Th©m QuyÕn cã ®−êng biÓn gÇn nhÊt nèi Trung Quèc c¸ch Qu¶ng Ch©u 147 km, c¸ch Ch©u víi ch©u ¢u, ch©u Phi, ch©u §¹i D−¬ng Long 32 km vµ c¸ch Hång K«ng chØ vµ Nam ¸. kho¶ng nöa giê ®i tµu thuû. §Æc khu kinh tÕ H¶i Nam ®−îc chia §Æc khu kinh tÕ Chu H¶i: n»m ë phÝa thµnh 5 vïng ph¸t triÓn kinh tÕ. Vïng Nam thµnh phè Chu H¶i, §«ng Nam kinh tÕ phÝa B¾c gåm thµnh phè H¶i tØnh Qu¶ng §«ng, trªn t¶ ng¹n s«ng Ch©u KhÈu vµ 3 huyÖn ngo¹i vi, tËp trung Giang. Chu H¶i c¸ch Hång K«ng 36 h¶i lý ph¸t triÓn ngµnh dÖt, c¬ khÝ ®iÖn tö. vÒ phÝa §«ng, phÝa Nam n»m s¸t Ma Cao, Vïng kinh tÕ phÝa Nam gåm thµnh phè c¸ch Qu¶ng Ch©u 156 km2 vÒ phÝa B¾c. Tam ¸ vµ 3 huyÖn ngo¹i vi, tËp trung DiÖn tÝch ban ®Çu ®−îc quy ®Þnh lµ 6,7 ph¸t triÓn du lÞch vµ mét sè ngµnh c«ng km2. Th¸ng 6-1983 ®−îc ®iÒu chØnh lµ nghiÖp. Vïng kinh tÕ phÝa §«ng tËp 15,16 km2. N¨m 1988 ®−îc më réng tíi trung ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ c«ng 121 km2.D©n sè trªn 1 triÖu ng−êi. nghiÖp h−íng vÒ xuÊt khÈu. Vïng kinh §Æc khu kinh tÕ S¸n §Çu: n»m ë vïng tÕ T©y B¾c cã nhiÒu tµi nguyªn ph¸t ngo¹i « phÝa §«ng thµnh phè S¸n §Çu triÓn khÝ ®èt, dÇu löa vµ h¶i s¶n. Vïng thuéc tØnh Qu¶ng §«ng. B−íc ®Çu ®Æc kinh tÕ T©y Nam cã nhiÒu quÆng nªn khu cã diÖn tÝch 1,67 km2. §Õn th¸ng 11- ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng 1984 ®iÒu chØnh lªn 52,6 km2. Th¸ng 4- nh− thÐp, vËt liÖu x©y dùng, ho¸ chÊt. 1991 ®−îc më réng ®Õn 234 km2. Tõ xa H¶i Nam cã lùc l−îng ®«ng ®¶o ng−êi x−a, S¸n §Çu ®· cã cöa khÈu giao dÞch Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 28
  10. C¸c ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc… Hoa vµ Hoa kiÒu sèng ë 50 n−íc vµ khu Hai lµ, ®Æc khu kinh tÕ cña Trung vùc trªn thÕ giíi. Quèc cã quy m« lín h¬n nhiÒu so víi hÇu hÕt EPZs. Ch¼ng h¹n EPZ Masan cña 2. §Æc ®iÓm cña c¸c ®Æc khu kinh tÕ Hµn Quèc réng 175 ha, so víi ®Æc khu Trung Quèc kinh tÕ Th©m QuyÕn cña Trung Quèc C¸c ®Æc khu kinh tÕ (Special 32.750 ha, cµng kh«ng thÓ so víi ®Æc khu Economic Zones- Sezs) cña Trung Quèc kinh tÕ H¶i Nam lµ c¶ mét tØnh ®¶o réng cã d¸ng dÊp nh− c¸c khu chÕ xuÊt tíi 3,4 v¹n km2. (Expoct Processing Zones-EPZs) ë mét sè Ba lµ môc tiªu cña ®Æc khu kinh tÕ n−íc ®ang ph¸t triÓn ®−îc thµnh lËp ®Ó Trung Quèc réng lín vµ phong phó h¬n thu hót FDI, ¸p dông vµ chuyÓn giao nhiÒu EPZs lµ n¬i chñ yÕu h−íng vÒ c«ng nghÖ míi vµ kü n¨ng qu¶n lý, më xuÊt khÈu, cßn ®Æc khu kinh tÕ Trung réng xuÊt khÈu, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, Quèc ®Òu thùc hiÖn nhiÖm vô kÐp gåm t¹o thuËn lîi cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn “ngo¹i biªn” (®−a ®Çu t− vµ kü thuËt liªn kÕt kinh tÕ trong vµ ngoµi ®Æc khu. n−íc ngoµi vµo) vµ “néi biªn” (thiÕt lËp Nh−ng ®Æc khu kinh tÕ cña Trung mèi quan hÖ víi c¸c xÝ nghiÖp néi ®Þa Quèc kh«ng hoµn toµn lµ b¶n sao cña Trung Quèc), cã nghÜa lµ nh÷ng kü thuËt FPZs, nã cã nhiÒu nÐt riªng s¸ng t¹o. tiªn tiÕn vµ kinh nghiÖm qu¶n lý du Mét lµ, chóng ®−îc lËp ra trong mét nhËp tõ n−íc ngoµi, th«ng qua tiªu hãa, nhµ n−íc XHCN víi mét nÒn kinh tÕ kÕ hÊp thô, truyÒn ®¹t sÏ ®−îc chuyÓn vµo ho¹ch, cßn hÇu hÕt EPZs ®−îc lËp ra néi ®Þa ph¸t triÓn kinh tÕ néi ®Þa theo trong c¸c n−íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. m« h×nh h−íng ra bªn ngoµi. Do vËy, ®Æc X©y dùng ®Æc khu kinh tÕ, trªn thùc tÕ khu kinh tÕ cña Trung Quèc ngoµi chÕ lµ ph¸ bá nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp biÕn xuÊt khÈu cßn khuyÕn khÝch c¸c trung, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng nhµ ®Çu t− h−íng vµo nhiÒu lÜnh vùc trong mét khu vùc x¸c ®Þnh, do vËy h¬n EPZs nh− n«ng nghÞªp, c«ng nghiÖp, chóng kh«ng chØ lµ n¬i thö nghiÖm quan du lÞch v.v… vµ cßn môc tiªu quan träng träng c¸c kü thô©t vµ ph−¬ng ph¸p qu¶n kh¸c n÷a lµ x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ lý cña ph−¬ng T©y, mµ cßn lµ n¬i thö tr−êng theo th«ng lÖ quèc tÕ, ®óng nh− nghiÖm c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng. Do quy nguyªn Thñ t−íng TriÖu Tö D−¬ng nãi: m« nhá cña chóng so víi toµn bé nÒn “nã nh¶y ra khái thÓ chÕ hiÖn hµnh”. kinh tÕ quèc d©n, ®Æc khu kinh tÕ ®−îc Bèn lµ c¸c ®Æc khu kinh tÕ Trung coi lµ nh÷ng n¬i thö nghiÖm c¸c thÓ chÕ Quèc mang tÝnh chÊt kh«ng n¬i nµo trªn qu¶n lý kinh tÕ thÞ tr−êng vµ c¸c chÝnh thÕ giíi cã nh− Harry Hardinh nhËn s¸ch kinh tÕ theo th«ng lÖ quèc tÕ. ®Þnh trong cuèn Cuéc c¸ch m¹ng thø hai Nh÷ng thö nghiÖm nµy nÕu thµnh c«ng cña Trung Quèc v× chóng cßn cã nh÷ng vµ tá ra cã lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ tr¸ch nhiÖm phô nh−ng rÊt quan träng, quèc d©n th× sÏ ®−îc ¸p dông réng r·i ®ã lµ nhiÖm vô cÇu nèi Trung Quèc víi h¬n, ®ã lµ c¸ch ®i tõ ®iÓm ®Õn diÖn, kiÓu Hång K«ng, Ma Cao vµ qua ®Êy víi c¸c dß ®¸ qua s«ng cña ng−êi Trung Quèc. Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 29
  11. lª v¨n sang - nguyÔn minh h»ng n−íc trªn thÕ giíi, lµ nh÷ng phßng thÝ trung b×nh hµng n¨m cña ®Æc khu kinh nghiÖm trong ®ã c¸c kü thuËt qu¶n lý tÕ Th©m QuyÕn tõ n¨m 1979 ®Õn n¨m míi vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ míi ®−îc 1999 ®¹t 31,25%, ®øng ®Çu c¸c thµnh thö nghiÖm tr−íc khi ®−îc ¸p dông t¹i phè lín vµ võa ë Trung Quèc. nh÷ng n¬i kh¸c ë Trung Quèc; lµ nh÷ng NÕu kÓ c¶ c¸c khu khai ph¸t kinh tÕ m¸y läc cã thÓ läc bá nh÷ng khÝa c¹nh kü vµ c«ng nghÖ, c¸c khu th−¬ng m¹i tù do thuËt vµ v¨n ho¸ n−íc ngoµi ®−îc coi lµ vµ c¸c khu c«ng nghÖ cao míi th× c¸c kh«ng thÝch hîp víi nh÷ng nhu cÇu cña khu kinh tÕ tù do ë Trung Quèc cßn ®ãng Trung Quèc; vµ lµ dÇu b«i tr¬n, t¹o ®iÒu vai trß quan träng h¬n trong nÒn kinh tÕ kiÖn thuËn lîi cho viÖc thèng nhÊt Hång quèc d©n. Ch¼ng h¹n, 32 khu khai ph¸t K«ng, Ma Cao vµ §µi Loan víi nÒn kinh kinh tÕ vµ c«ng nghiÖp chiÕm gÇn 1/4 tÕ ®¹i lôc. §Õn ®©y, t¸c gi¶ xin bæ sung tæng sè 140 c¸c lo¹i h×nh khu kinh tÕ tù thªm mét nhËn xÐt n÷a lµ, chÝnh c¸c ®Æc do quèc gia ®ang ph¸t triÓn rÊt nhanh. khu kinh tÕ nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho Trung §Õn n¨m 1998, tæng gi¸ trÞ s¶n l−îng Quèc trë l¹i “con ®−êng ph¸t triÓn tuÇn c«ng nghiÖp cña c¸c khu nµy ®¹t tíi tù” lªn CNXH phï hîp víi qui luËt kh¸ch 239.86 tû NDT, t¨ng 27,10% so víi n¨m quan h¬n. 1997. Doanh thu tõ thuÕ ®¹t 17,85 tû 3. Th nh tùu ph¸t triÓn v nh÷ng NDT, t¨ng 20% so víi n¨m 1997. Tæng th¸ch thøc míi cña c¸c ®Æc khu kinh tÕ kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ®¹t Trung Quèc. 10,65 tû USD vµ 8.13 tû USD, t¨ng lÇn l−ît 4,8% vµ 7,8% so víi n¨m 1997, tû lÖ 3.1 Nh÷ng thµnh tùu t¨ng tr−áng cña c¸c chØ sè c¬ b¶n cao 3.1.1 Nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ vi m« h¬n møc trung b×nh cña c¶ n−íc. Cã 12 C¸c ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc doanh nghiÖp cã tæng gi¸ trÞ s¶n l−îng ®· ®¹t ®−îc thµnh c«ng to lín tõ nh÷ng c«ng nghiÖp v−ît 10 tû NDT trong n¨m n¨m 1980. VÝ dô, tÝnh ®Õn n¨m 1997 1998. GDP cña 5 ®Æc khu kinh tÕ ®¹t tèc ®é §Õn n¨m 1998, 32 khu khai ph¸t t¨ng tr−ëng trung b×nh 35% n¨m, vµ kinh tÕ vµ c«ng nghiÖp ®ã ®· thu hót tæng gi¸ trÞ s¶n l−îng c«ng nghiÖp ®¹t 13.454 doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc 299 tû NDT, t¨ng 100 lÇn so víi n¨m ngoµi, chiÕm 4,1% cña c¶ n−íc. Vèn n−íc 1980. GDP ®Çu ng−êi ë ®Æc khu kinh tÕ ngoµi thu hót ®−îc cña c¸c khu nµy vµ Th©m QuyÕn vµ Chu H¶i lµ h¬n 3000 vèn n−íc ngoµi ®−îc sö dông ®¹t 50,81 USD vµo n¨m 1997, ®øng thø nhÊt vµ vµ 28,04 tû USD, chiÕm 8,9% vµ 10,5% thø hai c¶ n−íc vµo thêi kú ®ã. Vèn n−íc tæng gi¸ trÞ ®Çu t− cña c¶ n−íc. Møc vèn ngoµi thùc hiÖn lµ 33,4 tû USD, chiÕm n−íc ngoµi trung b×nh vµ vèn n−íc ngoµi 15% ®Çu t− cña c¶ n−íc. GDP vµ tæng ®−îc sö dông trung b×nh lµ 3,77 vµ 2,08 kim ng¹ch xuÊt khÈu cña 5 ®Æc khu kinh triÖu USD, cao h¬n rÊt nhiÒu so víi møc tÕ vµ Khu míi Phè §«ng n¨m 1999 ®¹t trung b×nh c¶ n−íc lµ 1,76 vµ 0,82 triÖu 366,73 tû NDT vµ 36 tû USD, chiÕm h¬n USD. Cã 1730 doanh nghiÖp cã møc ®Çu 20% c¶ n−íc. §Æc biÖt tû lÖ t¨ng tr−ëng t− v−ît 10 triÖu USD. Trong sè 500 c«ng Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 30
  12. C¸c ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc… ty hµng ®Çu thÕ giíi cã tªn trong t¹p chÝ thùc hiÖn ®Çu tiªn ë c¸c ®Æc khu kinh tÕ “Fortune” n¨m 1998, 113 c«ng ty xuyªn vµ c¸c khu khai ph¸t vµ sau ®ã c¸c kinh quèc gia ®· ®Çu t− vµo 32 khu ph¸t triÓn nghiÖm thµnh c«ng nµy ®−îc nh©n réng kinh tÕ vµ c«ng nghÖ quèc gia. trªn toµn quèc. Nh÷ng kinh nghiÖm Nhê sù ph¸t triÓn kinh tÕ, c¸c ®Æc thµnh c«ng nµy gåm hÖ thèng mêi thÇu khu kinh tÕ ®· cã kh¶ n¨ng thu hót vèn ®èi víi c¸c c¶i c¸ch c¬ b¶n, chuyÓn ®æi tõ n−íc ngoµi vµ trong n−íc ®Ó bï thu nhËp hÖ thèng hai gi¸ sang hÖ thèng gi¸ theo tõ thuÕ, ®Èy m¹nh ®Çu t− vµo ®¹i lôc vµ h−íng thÞ tr−êng ®Ó c¶i c¸ch hÖ thèng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ cña gi¸; hÖ thèng qu¶ng c¸o vµ ký hîp ®ång nh÷ng vïng l¹c hËu. Ch¼ng h¹n, ®Æc vÒ qu¶n trÞ nguån nh©n lùc;h×nh thµnh khu kinh tÕ Th©m QuyÕn ®· thu ®−îc thÞ tr−êng chøng kho¸n trong hÖ thèng 13,1 tû NDT doanh thu tµi chÝnh ng©n tµi chÝnh; c¶i c¸ch c¸c doanh nghiÖp nhµ s¸ch ®Þa ph−¬ng n¨m 1996, vµ 10,1 tû n−íc dùa trªn hÖ thèng chøng kho¸n vµ NDT ®· ®−îc hoµn l¹i chÝnh quyÒn hÖ thèng doanh nghiÖp hiÖn ®¹i; chuyÓn Trung −¬ng. §Æc khu kinh tÕ Th©m ®æi v−¬ng quyÒn cña ®Êt ®ai thuéc së QuyÕn ®· ®ãng gãp vµo ph¸t triÓn kinh h÷u nhµ n−íc sang hÖ thèng sö dông tÕ cña vïng phÝa §«ng víi 2% doanh thu ®Êt; hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi; chuyÓn tµi chÝnh lµ phÇn lÊy tõ ng©n s¸ch cña ®æi chøc n¨ng chÝnh phñ vµ x©y dùng ®« chÝnh nã. HÇu hÕt c¸c khu kinh tÕ tù do thÞ theo h−íng sinh th¸i. Tãm l¹i, c¸c ®Òu trë thµnh c¸c cùc t¨ng tr−ëng ®Ó ®Æc khu kinh tÕ Trung Quèc thÓ hiÖn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ vùc nh÷ng thµnh c«ng trong chÝnh s¸ch më dËy c¸c trung t©m kinh tÕ truyÒn thèng cöa vµ c¶i c¸ch thÓ chÕ cña Trung Quèc, nh− Khu míi Phè §«ng thµnh phè khuyÕn khÝch sù liªn kÕt kinh tÕ vïng Th−îng H¶i vµ khu khai ph¸t kinh tÕ vµ cña Trung Quèc vµ khuyÕn khÝch sù trë c«ng nghÖ Thiªn T©n. vÒ ®¹i lôc cña Hång K«ng vµ Ma Cao, vµ 3.1.2. Thµnh tùu chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ trong t−¬ng lai lµ sù hoµ nhËp kinh tÕ m« ®¹i lôc víi kinh tÕ §µi Loan. C¸c ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc 3.2 Nh÷ng th¸ch thøc míi cña c¸c kh«ng chØ lµ cöa sæ cña chÝnh s¸ch më ®Æc khu kinh tÕ Trung Quèc cöa Trung Quèc, vèn n−íc ngoµi, c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ kinh nghiÖm qu¶n lý 3.2.1 Nh÷ng th¸ch thøc bªn trong mµ cßn lµ c¸c c¬ së thÝ ®iÓm vµ c¸c cùc Dùa vµo vÞ thÕ ven biÓn vµ chÝnh s¸ch t¨ng tr−ëng kinh tÕ. C¸c ®Æc khu kinh tÕ −u ®·i, c¸c ®Æc khu kinh tÕ ®· trë thµnh ®−a ra rÊt nhiÒu kinh nghiÖm bæ Ých vÒ c¸c thµnh phè hay ®« thÞ hiÖn ®¹i vµ c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ cña Trung Quèc. ®ång thêi lµ c¸c trung t©m kinh tÕ. Sù §èi t−îng chung cña c¶i c¸ch thÓ chÕ c¸ch biÖt gi÷a vïng ven biÓn vµ ®Êt liÒn vµ gi÷a c¸c khu ®Æc khu vµ c¸c vïng kinh tÕ cña Trung Quèc lµ t¹o ra mét kh¸c ngµy cµng lín. §iÒu ®ã sÏ c¶n trë nÒn kinh tÕ ®Þnh h−íng thÞ tr−êng x· héi môc tiªu cuèi cïng cña Trung Quèc lµ chñ nghÜa. Nh÷ng thö nghiÖm ®· ®−îc Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 31
  13. lª v¨n sang - nguyÔn minh h»ng ph¸t triÓn hµi hoµ v× sù ph¸t triÓn bÊt 3.2.2 Nh÷ng th¸ch thøc bªn ngoµi c©n ®èi nµy, vµ cã kh¶ n¨ng g©y ra nhiÒu Nh÷ng cam kÕt vµ luËt sÏ ¶nh h−ëng vÊn ®Ò chÝnh trÞ vµ x· héi nghiªm träng. ®Õn chÝnh s¸ch −u tiªn −u ®·i cña c¸c ViÖc thµnh lËp c¸c ®Æc khu kinh tÕ ë ®Æc khu kinh tÕ v× Trung Quèc ®· lµ Trung Quèc vµ sù ph¸t triÓn cña chóng thµnh viªn ®Çy ®ñ cña WTO n¨m 2001. kh«ng c©n xøng. Sù kh¸c nhau vÒ thêi Bªn c¹nh c¸c nguyªn t¾c tèi huÖ quèc, gian h×nh thµnh c¸c ®Æc khu kinh tÕ ®Çu ®èi xö quèc gia, lîi nhuËn c«ng b»ng vµ tiªn víi c¸c khu khai ph¸t sau nµy lµ 14 cïng cã lîi, gi¶m thuÕ h¶i quan, WTO n¨m vµ 10 n¨m. C¸c lo¹i h×nh kh¸c còng cã nh÷ng nguyªn t¾c kh¸c vÒ chèng nhau vµ thêi gian thµnh lËp kh¸c nhau ph¸ gi¸, chèng trî cÊp, chèng h¹n ng¹ch, t¹o ra c¸c tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau minh b¹ch, thèng nhÊt vÒ chÝnh s¸ch cña c¸c ®Æc khu. Ch¼ng h¹n, c¸c ®Æc khu kinh tÕ vµ hÖ thèng thuÕ h¶i quan thÊp. kinh tÕ vµ c¸c khu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ Tuy nhiªn, mét sè chÝnh s¸ch −u tiªn −u c«ng nghÖ h×nh thµnh ban ®Çu ®· ®¹t ®·i cña mét sè ®Æc khu kinh tÕ m©u ®Õn giai ®o¹n t¨ng tr−ëng vµ b¾t ®Çu thuÉn víi nh÷ng nguyªn t¾c nµy, ®iÒu ®Õn giai ®o¹n thÞnh v−îng. Nh÷ng th¸ch nµy sÏ ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña thøc cña chóng lµ lµm sao ®Ó tr¸nh suy c¸c ®Æc khu kinh tÕ trong t−¬ng lai. tho¸i kinh tÕ vµ tiÕp tôc sù h−ng thÞnh 4. H−íng ph¸t triÓn c¸c ®Æc khu kinh cña m×nh. Tuy nhiªn, c¸c ®Æc khu kh¸c, tÕ Trung Quèc thêi gian tíi(3) nh− c¸c khu th−¬ng m¹i tù do, c¸c khu Th¸ng 6 n¨m 1994, khi ®i thÞ s¸t ®Æc c«ng nghÖ cao vµ c¸c khu ph¸t triÓn tæng khu kinh tÕ, Chñ tÞch Giang Tr¹ch D©n hîp ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ lóc ®ã kh¼ng ®Þnh, quyÕt t©m ph¸t triÓn khëi nghiÖp sang giai ®o¹n t¨ng tr−ëng, ®Æc khu kinh tÕ cña Trung −¬ng kh«ng vµ th¸ch thøc cña chóng lµ lµm thÕ nµo thay ®æi, Trung −¬ng còng kh«ng thay ®Ó cã ®−îc t¨ng tr−ëng kinh tÕ. H¬n n÷a, ®æi c¸c chÝnh s¸ch c¬ b¶n ph¸t triÓn ®Æc v× kh¸c nhau vÒ thêi gian thµnh lËp, c¸c khu kinh tÕ. VÞ trÝ vµ vai trß cña ®Æc khu ®Æc khu cïng thÓ lo¹i còng ®ang trong giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau. Nh÷ng kinh tÕ trong sù nghiÖp c¶i c¸ch më cöa khu h×nh thµnh sím, c¸c ®Æc khu kinh tÕ vµ x©y dùng hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc còng cÊp quèc gia vµ cÊp tØnh, ë c¸c vïng thuËn kh«ng thay ®æi. CÇn ph¶i ®Æt sù ph¸t lîi vµ cã m« h×nh ph¸t triÓn hîp lý ®Òu trë triÓn ®Æc khu kinh tÕ trong c¶ qu¸ tr×nh thµnh nh÷ng khu kinh tÕ ph¸t triÓn cao, x©y dùng hiÖn ®¹i ho¸ XHCN, ®Æc khu thµnh c¸c thµnh phè hay ®« thÞ hiÖn ®¹i ph¶i ph¸t huy −u thÕ h¬n n÷a trong t×nh trong khi mét sè ®Æc khu kinh tÕ cÊp h×nh míi. Nh÷ng chØ thÞ nµy ®· x¸c ®Þnh quèc gia, ®Æc biÖt lµ mét sè ®Æc khu kinh râ ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn cho c¸c ®Æc tÕ cÊp tØnh vµ ®Þa ph−¬ng víi ®iÒu kiÖn khu kinh tÕ cña Trung Quèc. §Õn nay, ®Þa lý kh«ng thuËn lîi ®· ph¶i ®èi mÆt c¸c ®Æc khu kinh tÕ ®Çu tiªn cña Trung víi nhiÒu vÊn ®Ò vµ cßn ®ang trong Quèc ®· ph¸t triÓn gÇn 30 n¨m, gãp tr¹ng th¸i tiÕn tho¸i l−ìng nan. phÇn quan träng vµo c«ng cuéc c¶i c¸ch, Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 32
  14. C¸c ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc… më cöa nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, sau khi 4.2 §i tiªn phong trong x©y dùng c¬ Trung Quèc gia nhËp WTO, còng cã ý chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng, x©y dùng kinh kiÕn cho r»ng vai trß cña c¸c ®Æc khu nghiÖm qu¶n lý kinh tÕ thÞ tr−êng kinh tÕ sÏ gi¶m. Song ®øng tr−íc “giai §Æc khu kinh tÕ mÆc dï lµ khu vùc ®o¹n ph¸t triÓn míi, khëi ®iÓm lÞch sö kinh tÕ ph¸t triÓn nhÊt cña Trung Quèc, míi” cña Trung Quèc, nhiÒu nghiªn cøu nh−ng vÉn ch−a hoµn thµnh qu¸ tr×nh cho r»ng, Trung Quèc vÉn cÇn n©ng c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng tr×nh ®é ph¸t triÓn ®Æc khu lªn tÇm cao XHCN. C¸c ®Æc khu kinh tÕ ®· cã nÒn míi theo c¸c h−íng sau ®©y: t¶ng kh¸ v÷ng trong c¶i c¸ch më cöa, song vÉn ph¶i x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ 4.1 Më réng tham gia ph©n c«ng thÞ tr−êng trong nh÷ng n¨m tíi. quèc tÕ HiÖn nay trªn thÕ giíi c¸c n−íc ¸p Nh÷ng n¨m 1980, môc tiªu chñ yÕu dông c¸c m« h×nh kh¸c nhau trong thùc cña qu¸ tr×nh më cöa víi n−íc ngoµi cña hiÖn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng hiÖn ®¹i, Trung Quèc lµ n©ng cao møc ®é dùa vµo cã sù kh¸c biÖt rÊt lín trong m« h×nh tæ th−¬ng m¹i, nh»m n©ng cao tØ träng mËu chøc doanh nghiÖp, kÕt cÊu thÞ tr−êng vµ dÞch xuÊt nhËp khÈu trong tæng gi¸ trÞ s¶n trong c¶ lÜnh vùc chÝnh quyÒn. xuÊt quèc d©n. B−íc vµo nh÷ng n¨m 1990, NhiÒu nghiªn cøu cña Trung Quèc cho qu¸ tr×nh më cöa ®èi ngo¹i cña Trung r»ng, víi vai trß, vÞ trÝ cña m×nh, ®Æc khu Quèc b¾t ®Çu tõng b−íc tham gia vµo sù chuyÓn ho¸ ph©n c«ng quèc tÕ. kinh tÕ võa ph¶i häc hái kinh nghiÖm cña n−íc ngoµi, cµng ph¶i kÕt hîp víi t×nh Tham gia ph©n c«ng quèc tÕ ®ång h×nh trong n−íc ®Ó thùc hiÖn s¸ng t¹o, nghÜa víi sù ®a nguyªn ho¸ viÖc më cöa víi n−íc ngoµi vµ khu vùc, cã mèi liªn hÖ ®−a ra kinh nghiÖm nhµ n−íc qu¶n lý hÖ mËt thiÕt víi thÞ tr−êng tiÒn tÖ quèc tÕ, thèng kinh tÕ thÞ tr−êng. n©ng cao kh¶ n¨ng tËn dông vèn n−íc 4.3 Thu hót ®Çu t− cña c¸c c«ng ty ngoµi, kh«ng ngõng n©ng cao søc c¹nh xuyªn quèc gia, thóc ®Èy c¸c c«ng ty tranh vµ chiÕm lÜnh thÞ tr−êng v.v… Trung Quèc ®Çu t− ra n−íc ngoµi §iÒu nµy dÉn ®Õn nh÷ng ®ßi hái míi ®èi C¸c c«ng ty xuyªn quèc gia n¾m gi÷ víi vai trß “cöa sæ” cña ®Æc khu kinh tÕ, nguån vèn, kü thuËt, qu¶n lý vµ thÞ cô thÓ lµ ph¶i n¾m râ −u thÕ so s¸nh tr−êng chñ yÕu cña thÕ giíi; kim ng¹ch quèc tÕ vµ trong n−íc, ph¶i chó ý ®Õn th−¬ng m¹i cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc ®éng th¸i ®iÒu chØnh kÕt cÊu mang tÝnh gia (tÝnh c¶ th−¬ng m¹i gi÷a c¸c c«ng ty quèc tÕ, ph¶i theo s¸t vµ n¾m râ b−íc ®i xuyªn quèc gia víi nhau) chiÕm 70% cña c¸c s¶n phÈm, nguån vèn vµ thÞ tæng kim ng¹ch th−¬ng m¹i thÕ giíi. §ßi tr−êng lao ®éng trªn thÕ giíi, ph¶i x¸c hái cña c«ng ty xuyªn quèc gia ®èi víi ®Þnh ®−îc vÞ trÝ cña m×nh trong ph©n m«i tr−êng ®Çu t− kh¸ cao, kh«ng chØ ®èi c«ng quèc tÕ, ph¶i n©ng cao h¬n n÷a víi hiÖn t¹i, mµ cßn liªn quan ®Õn tÝnh tr×nh ®é qu¶n lý kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng thu æn ®Þnh vµ xu h−íng thay ®æi trong thËp, ph©n tÝch th«ng tin. Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 33
  15. lª v¨n sang - nguyÔn minh h»ng t−¬ng lai cña m«i tr−êng ®Çu t−. C«ng ty t×m hiÓu. HiÖn nay còng cã doanh xuyªn quèc gia còng rÊt quan t©m ®Õn nghiÖp ®· b¾t tay vµo vÊn ®Ò nµy nh−ng tiÕn tr×nh c¶i c¸ch më cöa vµ ®iÒu kiÖn míi chØ lµ b−íc ®Çu. vÜ m« trong ph¸t triÓn kinh tÕ. Do qu¸ 4.4 Ph¸t huy vai trß quan träng trong tr×nh c¶i c¸ch cña Trung Quèc tiÕn chËm hÖ thèng hîp t¸c kinh tÕ Trung Hoa vµ ë giai ®o¹n b−íc ®Çu nªn sè c«ng ty Theo nhiÒu nghiªn cøu cña Trung xuyªn quèc gia vµo Trung Quèc ch−a Quèc, hÖ thèng hîp t¸c kinh tÕ Trung nhiÒu. Thµnh tùu cña m−êi mÊy n¨m c¶i Hoa lµ chØ hÖ thèng hîp t¸c kinh tÕ ®−îc c¸ch më cöa, cïng víi xu thÕ ph¸t triÓn h×nh thµnh gi÷a Trung Quèc ®¹i lôc víi m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ, vµ thÓ chÕ Hång K«ng, Ma Cao vµ §µi Loan, ®©y lµ kinh tÕ thÞ tr−êng XHCN ®−îc x¸c ®Þnh mét hÖ thèng më. N¨m ®Æc khu kinh tÕ lµ m« h×nh môc tiªu cña c¶i c¸ch thÓ chÕ cña Trung Quèc hiÖn nay lµ Th©m kinh tÕ. §iÒu nµy khiÕn cho mÊy n¨m QuyÕn, Chu H¶i, S¸n §Çu, H¹ M«n vµ gÇn ®©y sè l−îng c«ng ty xuyªn quèc gia H¶i Nam ®Òu cã vÞ trÝ quan träng trong ®æ vµo Trung Quèc kh¸ ®«ng, h¬n n÷a hÖ thèng hîp t¸c kinh tÕ Trung Hoa v× còng ®· b¾t ®Çu tham gia vµo c¹nh c¸c ®Æc khu nµy tiÕp gi¸p Hång K«ng, tranh thÞ tr−êng Trung Quèc. NhiÒu Ma Cao, §µi Loan. Trong qu¸ tr×nh c¶i c«ng ty xuyªn quèc gia næi tiÕng dù kiÕn c¸ch më cöa m−êi mÊy n¨m tr−íc, sù sÏ tiÕn hµnh hîp t¸c víi Trung Quèc khi giao l−u kinh tÕ gi÷a 5 ®Æc khu nµy víi nghiªn cøu t−¬ng lai vµ dù b¸o thÞ Hång K«ng, Ma Cao vµ §µi Loan rÊt tr−êng cña n−íc nµy. ph¸t triÓn, ®iÒu nµy ®· t¹o c¬ së cho sù hîp t¸c s©u réng h¬n tõ nay vÒ sau. HiÖn nay, sè khu vùc vµ doanh nghiÖp ®ñ ®iÒu kiÖn hîp t¸c víi c«ng ty xuyªn N¨m 1997 víi sù trë vÒ cña Hång K«ng, quèc gia kh«ng nhiÒu, c¸c ®Æc khu kinh vµ n¨m 1999 lµ Ma Cao, ®Æc khu kinh tÕ tÕ ph¶i ®−a ra kinh nghiÖm s¸ng t¹o trong Th©m QuyÕn vµ Chu H¶i ®· trë thµnh hîp t¸c víi c«ng ty xuyªn quèc gia, hoµn khu kÕt hîp mét n−íc hai chÕ ®é, gi÷ vai trß liªn kÕt gi÷a hai chÕ ®é. §Æc khu kinh thiÖn m«i tr−êng ®Çu t− theo tiªu chuÈn tÕ H¹ M«n lµ khu kÕt hîp gi÷a §¹i lôc vµ yªu cÇu cña c«ng ty xuyªn quèc gia. §µi Loan. Sau bµi ph¸t biÓu thóc ®Èy ®Êt MÆt kh¸c, muèn thùc hiÖn chiÕn l−îc n−íc thèng nhÊt cña Chñ tÞch Giang c«ng nghiÖp ho¸ theo m« h×nh më vµ Tr¹ch D©n, sù hîp t¸c vµ giao l−u kinh tÕ tham gia vµo ph©n c«ng quèc tÕ cßn ph¶i gi÷a §¹i lôc vµ §µi Loan ®· b−íc vµo giai thùc hiÖn xuyªn quèc gia ho¸ c¸c doanh ®o¹n míi phån vinh, ®Æc khu kinh tÕ cã nghiÖp Trung Quèc (c¸c doanh nghiÖp thÓ ph¸t huy vai trß quan träng. Trung Quèc ®Çu t− ra n−íc ngoµi). C¸c 4.5 Lîi dông thÞ tr−êng tiÒn tÖ, thu c«ng ty Trung Quèc ®Çu t− ra n−íc ngoµi hót vèn ®Ó ph¸t triÓn ®−îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh hîp t¸c Nguån vèn lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh cña víi c«ng ty xuyªn quèc gia, ®©y còng lµ c«ng nghiÖp ho¸. Kh¶ n¨ng thu hót nguån h−íng ®i míi mµ c¸c ®Æc khu kinh tÕ cÇn Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 34
  16. C¸c ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc… vèn cña ®Æc khu kinh tÕ kh¸ tèt. Nh−ng 4.6 Chøc n¨ng ph¸t triÓn khu tù do nÕu ë ph¹m vi quèc tÕ, muèn thu hót th−¬ng m¹i quèc tÕ nguån vèn, ®Æc biÖt thu hót vèn cho §Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc ®−îc ngµnh chÕ t¹o th× ph¶i c¶i c¸ch h¬n n÷a, x©y dùng theo yªu cÇu cña c¶i c¸ch më còng ph¶i s¸ng t¹o h¬n trong m« h×nh sö cöa, vµ tham kh¶o c¸ch lµm cña n−íc dông kÕt hîp vèn trong n−íc vµ vèn n−íc ngoµi trong thµnh lËp khu gia c«ng xuÊt ngoµi. §Æc khu kinh tÕ ph¶i trë thµnh “cöa khÈu vµ khu tù do th−¬ng m¹i. §Æc khu ngâ” thu hót vèn n−íc ngoµi cña c¶ n−íc, ®· thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p −u ®·i kh¸c c¸c khu vùc kh¸c, cã ph¶i cã sù ph¸t triÓn mang tÝnh ®ét ph¸ chøc n¨ng kinh tÕ tæng hîp, nh−ng vÉn trong x©y dùng thÞ tr−êng tiÒn tÖ, ph¶i x©y ch−a cã chøc n¨ng cña khu tù do th−¬ng dùng thÞ tr−êng tiÒn tÖ quèc tÕ ho¸ vµ phï m¹i. Tõ nhu cÇu ph¸t triÓn vµ tham gia hîp víi c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng. vµo ph©n c«ng quèc tÕ cho thÊy, cÇn suy Sau qu¸ tr×nh c¶i c¸ch më cöa, ®Æc nghÜ ®Õn viÖc ®Ó ®Æc khu kinh tÕ cã c¶ biÖt b−íc vµo thËp niªn 1990 thÕ kû XX, chøc n¨ng cña khu tù do th−¬ng m¹i. §Æc qu¸ tr×nh tiÕt kiÖm tiÒn tÖ vµ c¸c h×nh khu kinh tÕ theo m« h×nh nµy ®· cã ë mét thøc tÝch luü tµi s¶n kh¸c t¨ng nhanh, sè n−íc ph¸t triÓn, vµ vÉn ®ang ph¸t triÓn kh¸c xa t×nh h×nh tÝch luü tiÒn tÖ tr−íc cïng víi sù ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng. n¨m 1978. §Ó thùc hiÖn ph¸t triÓn kinh Khu tù do th−¬ng m¹i gièng nh− mét tÕ vµ c«ng nghiÖp ho¸, cÇn thóc ®Èy sù thÞ tr−êng quèc tÕ, c¬ quan th−¬ng m¹i l−u th«ng l−îng tiÒn tÝch luü trong x· cña c¸c n−íc ®Òu cã thÓ ®−îc x©y dùng héi, ®©y lµ ®ßi hái nhÊt thiÕt ®èi víi viÖc t¹i ®©y, vµ cã thÓ thùc hiÖn th−¬ng m¹i duy tr× t¨ng tr−ëng kinh tÕ còng nh− quèc tÕ ®a nguyªn ho¸. §iÒu nµy cã ý ph©n chia lîi Ých; nguån vèn tÝch luü nghÜa quan träng ®èi víi viÖc n¾m b¾t ®−îc chuyÓn sang ®Çu t− sÏ ph¸t huy th«ng tin cña thÞ tr−êng quèc tÕ, thóc ®−îc hiÖu qu¶. Ph¶i lµm sao ®Ó mçi ®Èy doanh nghiÖp trùc tiÕp tham gia vµ ng−êi ®Òu cã c¬ héi b×nh ®¼ng tham gia giao l−u víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. XÐt ®Õn vµo thÞ tr−êng tiÒn tÖ, ®©y còng chÝnh lµ chøc n¨ng tæng hîp mµ ®Æc khu kinh tÕ −u thÕ mµ nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng mang Trung Quèc ®· cã, th× khu tù do th−¬ng ®Õn cho ng−êi d©n Trung Quèc. Do ®ã, m¹i trong t−¬ng lai ph¶i lµ khu kinh tÕ ®Æc khu kinh tÕ ph¶i t×m hiÓu s©u h¬n tæng hîp ®a chøc n¨ng nh− tµi chÝnh, ®Çu con ®−êng thùc hiÖn ®a nguyªn ho¸ tµi t−, chÕ t¹o vµ tù do th−¬ng m¹i v.v… s¶n tiÒn tÖ, sÏ cã lîi cho viÖc chuyÓn tÝch luü thµnh ®Çu t−. C¸c c¬ quan qu¶n lý III. NH÷NG GîI ý CHO VIÖT NAM ®Çu t− sÏ xuÊt hiÖn, sÏ n©ng cao ®−îc hiÖu Tõ Sù PH¸T TRIÓN C¸C §ÆC KHU qu¶ ®Çu t−; tõ ®ã gióp hoµn thµnh qu¸ KINH TÕ CñA TRUNG QUèC tr×nh c¶i c¸ch c¬ chÕ vµ thÓ chÕ ®Çu t−. NhiÒu nghiªn cøu trªn thÕ giíi ®i ®Õn §ång thêi, thùc hiÖn tiÕp xóc gi÷a ®Æc khu kÕt luËn, sù ph¸t triÓn kinh tÕ kú diÖu kinh tÕ víi hÖ thèng tiÒn tÖ quèc tÕ. Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 35
  17. lª v¨n sang - nguyÔn minh h»ng cña Trung Quèc 30 n¨m qua chñ yÕu do cña chóng t«i cho r»ng, ViÖt Nam hoµn chÝnh s¸ch c¶i c¸ch më cöa ®−a ®Õn, toµn cã kh¶ n¨ng lµm ®−îc viÖc trªn víi trong ®ã sù s¸ng t¹o ra c¸c h×nh thøc më nh÷ng luËn chøng sau ®©y: cöa ®èi ngo¹i vïng duyªn h¶i – c¸c ®Æc 1. VÒ lý luËn v thùc tiÔn, chóng ta cã khu kinh tÕ tõ thÊp ®Õn cao, tõ nhá ®Õn lý luËn vÒ “chÝnh s¸ch kinh tÕ míi” cña lín, tõ miÒn duyªn h¶i tiÕn s©u dÇn vµo Lªnin, trong ®ã ®¸ng chó ý lµ luËn ®iÓm lôc ®Þa ®ãng vai trß rÊt quyÕt ®Þnh. vÒ t« nh−îng, r»ng mét n−íc XHCN cã Nghiªn cøu cña chóng t«i cho phÐp ®i thÓ vËn dông gi¶i ph¸p t« nh−îng ®Ó thu ®Õn kÕt luËn, mäi lo¹i h×nh ®Æc khu kinh hót nguån lùc cña thÕ giíi vµo x©y dùng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ XHCN. RÊt tiÕc lµ tÕ cña Trung Quèc ®Òu lµ nh÷ng gîi ý tèt Lªnin ch−a thùc hiÖn ®−îc “chÝnh s¸ch cho ViÖt Nam, ®Òu cã thÓ vËn dông s¸ng kinh tÕ míi” th× ®· qua ®êi. Trong sù bao t¹o vµo hoµn c¶nh ViÖt Nam trong thêi v©y c« lËp nhµ n−íc X« ViÕt non trÎ cña ®¹i míi toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ngµy nay, c¸c n−íc ®Õ quèc lóc bÊy giê, Stalin ®· trong ®ã ®¸ng chó ý nhÊt lµ c¸c lo¹i thùc hiÖn chÝnh s¸ch tù lùc x©y dùng h×nh ®Æc khu kinh tÕ nh− c¸c ®Æc khu CNXH, nªn gi¶i ph¸p t« nh−îng kh«ng kinh tÕ duyªn h¶i, c¸c khu khai ph¸t cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn ë Liªn X« cò. kinh tÕ kü thuËt duyªn h¶i, c¸c khu b¶o thuÕ duyªn h¶i, c¸c thµnh phè më cöa Tuy kh«ng cã thùc tiÔn vÒ mét n−íc duyªn h¶i, vµ tæng hîp h¬n, bao trïm lªn XHCN chñ ®éng thùc hiÖn chÝnh s¸ch t« tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh trªn lµ c¸c tam gi¸c nh−îng nh− Lªnin ®Ò xuÊt, nh−ng chóng t¨ng tr−ëng kinh tÕ duyªn h¶i hay c¸c ta l¹i cã mét thùc tiÔn ®Çy søc thuyÕt cùc t¨ng tr−ëng duyªn h¶i. phôc vÒ t« nh−îng Hång K«ng, mÆc dï VÊn ®Ò ®Æt ra cho nghiªn cøu cña nhµ Thanh (Trung Quèc) ph¶i ký hiÖp chóng t«i lµ, trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay ®Þnh t« nh−îng Hång K«ng trong t− thÕ cña ViÖt Nam, chóng ta cÇn ®ét ph¸ ë “mÊt n−íc” cho ®Õ quèc Anh c¸ch ®©y kh©u nµo? ViÖt Nam cã thÓ ®ét ph¸ kinh 100 n¨m. Nh−ng sau 99 n¨m, Hång tÕ biÓn, tËp trung trÝ tuÖ më cöa vïng K«ng ®· trë vÒ Trung Quèc theo hiÖp duyªn h¶i, cã thÓ chñ ®éng t¹o ra mét sè ®Þnh, vµ sau 10 n¨m Hång K«ng trë vÒ ®« thÞ quèc tÕ ho¸ cao nh− Hång K«ng, Trung Quèc, víi chÝnh s¸ch “mét quèc Du-bai ë c¶ ba miÒn ®Êt n−íc, h×nh gia hai chÕ ®é”, vai trß cña Hång K«ng thµnh c¸c cöa më lín h−íng ra BiÓn ®èi víi sù nghiÖp c¶i c¸ch më cöa, ph¸t §«ng, nèi kinh tÕ trong n−íc víi thÕ giíi, triÓn kinh tÕ cña Trung Quèc lµ rÊt lín. thu hót nguån lùc cña thÕ giíi vµo ph¸t Hång K«ng thùc sù lµ cöa më lín nhÊt triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc, t¹o thÕ ®éc lËp phÝa Nam Trung Quèc, t¹o ®iÒu kiÖn tr−êng tån cña d©n téc, lµm cho ®Êt n−íc thuËn lîi cho kinh tÕ ®¹i lôc héi nhËp víi ta m·i m·i s¸nh víi c−êng quèc n¨m thÕ giíi, ®−a nguån lùc thÕ giíi vµo ph¸t ch©u bèn biÓn ®−îc kh«ng? Nghiªn cøu triÓn kinh tÕ ®¹i lôc; thóc ®Èy c¶i c¸ch Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 36
  18. C¸c ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc… kinh tÕ thÞ tr−êng ®¹i lôc; vµ ngµy cµng cïng ph¸t triÓn, thóc ®Èy c«ng cuéc ®æi lé râ kh¶ n¨ng dung hîp gi÷a kinh tÕ míi, më cöa, héi nhËp s©u réng nÒn kinh Hång K«ng víi kinh tÕ ®¹i lôc, t¹o ®iÒu tÕ ViÖt Nam vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu. kiÖn cho nÒn kinh tÕ Trung Quèc ph¸t ViÖt Nam hiÖn ®· héi ®ñ c¸c yÕu tè ®Ó triÓn h¬n trong t−¬ng lai. thùc hiÖn c¸c ®ét ph¸ ph¸t triÓn nh− trªn. §ã lµ, ViÖt Nam ®· ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ §ã lµ mét chøng minh hïng hån vÒ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN, kiªn tr× ®−êng kh¶ n¨ng cã thÓ cã mét ®« thÞ quèc tÕ lèi ®èi ngo¹i ®a ph−¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸; ho¸ cao, mét hÖ thèng kinh tÕ tù do nhÊt s½n sµng lµ b¹n víi tÊt c¶ c¸c n−íc; chÝnh thÕ giíi trong mét quèc gia ®ang ph¸t s¸ch ®æi míi më cöa kinh tÕ 20 n¨m qua triÓn ®i theo con ®−êng x· héi chñ nghÜa ®· thu ®−îc nh÷ng thµnh qu¶ tèt ®Ñp, ®Æc s¾c Trung Quèc. cïng víi sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, ViÖt Nam 2. §iÒu kiÖn to n cÇu ho¸ kinh tÕ hiÖn thËt sù trë thµnh ®iÓm ®Õn ®¸ng tin cËy nay cßn cho phÐp mét quèc gia ®ang cña c¸c nhµ ®Çu t− trªn thÕ giíi. ph¸t triÓn cã lîi thÕ vÒ ®Þa kinh tÕ, vÞ trÝ ViÖt Nam cã −u thÕ râ rÖt vÒ biÓn. Víi trung t©m cña mét khu vùc ph¸t triÓn, chiÒu dµi 3200 km bê biÓn ch¹y däc ®Êt lîi thÕ kinh tÕ biÓn cã thÓ chñ ®éng x©y n−íc tõ B¾c xuèng Nam, nhiÒu c¶ng dùng mét sè ®« thÞ quèc tÕ ho¸ cao, thÓ n−íc s©u, nhiÒu vÞnh ®Ñp, tiÒm n¨ng chÕ kinh tÕ tù do hiÖn ®¹i nhÊt, cã kh¶ kinh tÕ biÓn cùc kú lín. §óng nh− «ng n¨ng trë thµnh c¸nh cöa quan träng ®−a cha ta ®· tæng kÕt vÒ ®Þa giíi ph¸t triÓn kinh tÕ trong n−íc héi nhËp víi kinh tÕ ®Êt n−íc lµ “Tam s¬n, tø h¶i, nhÊt phÇn thÕ giíi, ®−a c¸c nguån lùc thÕ giíi vµo ®iÒn” (ba phÇn nói, bèn phÇn biÓn, mét ph¸t triÓn kinh tÕ trong n−íc. §« thÞ phÇn ®Êt). Thêi ®¹i khoa häc c«ng nghÖ quèc tÕ ho¸ cao Dubai trong quèc gia c¸c míi, thêi ®¹i toµn cÇu ho¸ kinh tÕ cµng TiÓu v−¬ng quèc ¶-rËp lµ minh chøng lµm cho tiÒm n¨ng kinh tÕ biÓn ViÖt hïng hån cho vÊn ®Ò nµy(4). Nam t¨ng thªm béi phÇn. 3. ViÖt Nam hiÖn cã ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè ViÖt Nam n»m ë vÞ trÝ chiÕn l−îc xung thuËn lîi cho viÖc x©y dùng mét v i ®« yÕu – ¸n ng÷ BiÓn §«ng - tuyÕn vËn t¶i thÞ quèc tÕ ho¸, khu kinh tÕ tù do ven ®−êng biÓn giao th−¬ng quèc tÕ quan biÓn kiÓu Hång K«ng, th nh phè quèc tÕ träng trªn Th¸i B×nh D−¬ng; chiÕm lÜnh Dubai... ë c¶ ba miÒn ®Êt n−íc, ph¸t huy ®−îc vÞ trÝ nµy còng cã nghÜa lµ khèng thÕ m¹nh kinh tÕ biÓn cña n−íc nhµ chÕ ®−îc BiÓn §«ng. §iÒu nµy lý gi¶i trong thêi ®¹i míi, t¹o ra c¸c c¸nh cöa thùc tÕ lÞch sö mÊy ngµn n¨m qua, ViÖt më lín, c¸c cÇu nèi kinh tÕ ViÖt Nam víi Nam lu«n lµ ®Þa bµn giµnh giËt ¶nh thÕ giíi, biÕn n¬i ®©y thµnh c¸c cùc t¨ng h−ëng cña c¸c n−íc lín. Ng−îc l¹i, trong tr−ëng kinh tÕ cã søc thu hót m¹nh c¸c ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸ kinh tÕ m¹nh mÏ nguån lùc thÕ giíi vµo ph¸t triÓn kinh tÕ ngµy nay, kh«ng mét n−íc lín nµo muèn ®Êt n−íc, cã søc kÐo c¸c vïng trong n−íc ViÖt Nam n»m trong ¶nh h−ëng riªng Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 37
  19. lª v¨n sang - nguyÔn minh h»ng cña mét n−íc lín nµo ®ã, kh¶ n¨ng ViÖt Hång K«ng trong chÝnh s¸ch “mét quèc Nam trë thµnh s©n ch¬i chung cña tÊt c¶ gia hai chÕ ®é” cña Trung Quèc, tõ ®©y c¸c n−íc ngµy cµng lín, vµ mçi n−íc ®Òu cho phÐp rót ra kÕt luËn, ViÖt Nam cã t×m thÊy lîi Ých cña m×nh trªn m¶nh ®Êt thÓ chñ ®éng x©y dùng m« h×nh nµy ®Ó ViÖt Nam hoµ b×nh, æn ®Þnh, më cöa, ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, v× lµ n−íc ®i sau, ph¸t triÓn. chóng ta cã ®iÒu kiÖn lùa chän m« h×nh Ngoµi nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó hiÖu qu¶ h¬n trong t×nh h×nh thÕ giíi ViÖt Nam tiÕn ra biÓn, ph¸t triÓn m¹nh ngµy nay. mÏ kinh tÕ biÓn, víi c¸c ®iÓm t¨ng M« h×nh Hång K«ng khëi nguån lµ t« tr−ëng m¹nh mang tÇm thêi ®¹i – c¸c nh−îng thuéc ®Þa cña Anh, qu¸ tr×nh khu kinh tÕ tù do, c¸c thµnh phè quèc tÕ h×nh thµnh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tù do ho¸ cao ven biÓn, ViÖt Nam cßn ®øng nµy tr¶i qua 100 n¨m míi ®¹t tr×nh ®é tr−íc søc Ðp lín cña c¸c chiÕn l−îc ph¸t ph¸t triÓn hiÖn nay. VÒ thêi gian, ®ã triÓn kinh tÕ biÓn cña c¸c n−íc trong ch−a ph¶i lµ m« h×nh lý t−ëng cho sù lùa khu vùc, ®Æc biÖt lµ cña Trung Quèc. Víi chän cña chóng ta. chiÕn l−îc “mét trôc hai c¸nh”, träng M« h×nh ®Æc khu Th©m QuyÕn ®−îc t©m lµ c¸nh hîp t¸c kinh tÕ VÞnh B¾c Bé xem lµ thµnh c«ng nhÊt cña Trung Quèc, gi÷a Trung Quèc víi c¸c n−íc ASEAN, ®¹t tíi tr×nh ®é khu kinh tÕ më hiÖn ®¹i víi sù tËp trung søc lùc vµ trÝ tuÖ cña c¶ nhÊt Trung Quèc còng mÊt 30 n¨m. Vµ n−íc x©y dùng khu kinh tÕ VÞnh B¾c Bé ®iÒu kiÖn quan träng hµng ®Çu cho ®Æc Qu¶ng T©y - cùc t¨ng tr−ëng míi thø t− khu kinh tÕ Th©m QuyÕn thµnh c«ng lµ cña Trung Quèc, Trung Quèc thùc sù nã liÒn kÒ víi Hång K«ng. Nãi c¸ch kh¸c, ®ang coi khai th¸c kinh tÕ BiÓn §«ng trong khung khæ hîp t¸c Trung Quèc – kh«ng cã Hång K«ng sÏ kh«ng cã Th©m ASEAN lµ träng t©m chiÕn l−îc ph¸t QuyÕn. §iÒu nµy cho thÊy m« h×nh ®Æc triÓn kinh tÕ cña m×nh tõ nay ®Õn n¨m khu Th©m QuyÕn còng khã cã thÓ thùc 2020. Tr−íc søc Ðp to lín nµy, nÕu ViÖt hiÖn ë ViÖt Nam. NÕu thùc hiÖn, chóng Nam thiÕu quyÕt t©m chiÕn l−îc ®ét ph¸ ta cÇn mét thêi gian dµi h¬n nhiÒu so víi kinh tÕ biÓn víi c¸c ®iÓm t¨ng tr−ëng 30 n¨m cña Th©m QuyÕn vµ khã cã kh¶ m¹nh nh− trªn tr×nh bµy, ViÖt Nam sÏ n¨ng ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu rùc rì mÊt dÇn lîi thÕ kinh tÕ biÓn víi ®èi t¸c nh− Th©m QuyÕn. m¹nh lµ Trung Quèc, sÏ mÊt lîi thÕ khai M« h×nh Khu míi Phè §«ng Th−îng th¸c “nhµ mÆt tiÒn - BiÓn §«ng” v« cïng H¶i cña Trung Quèc lµ m« h×nh cÇn quý gi¸ ®ang cã hiÖn nay. h−íng tíi cña ViÖt Nam ngµy nay. Tuy 4. Sù lùa chän m« h×nh ®ét ph¸ kinh nhiªn, m« h×nh thµnh phè quèc tÕ Dubai tÕ biÓn cña ViÖt Nam ng y nay. xem ra cã thÓ lµ ®iÓm ®ét ph¸ kinh tÕ biÓn lý t−ëng nhÊt cña ViÖt Nam ngµy Trong nghiªn cøu nµy chóng t«i tËp nay. Thêi gian ®Çu t− ®Ó thµnh phè quèc trung nghiªn cøu nÒn kinh tÕ tù do Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 38
  20. C¸c ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc… tÕ Dubai ph¸t huy hiÖu qu¶ chØ mÊt 15 2. NguyÔn Minh H»ng, Kinh tÕ ®èi ngo¹i CHNDTH thêi kú c¶i c¸ch më cöa, n¨m. VÞ thÕ kinh tÕ biÓn vµ vÞ thÕ kinh Nxb KHXH, Hµ Néi, 1998. tÕ khu vùc cña ViÖt Nam h¬n c¶ Dubai. Do vËy, ViÖt Nam cã thÓ thÝ ®iÓm x©y 3. Tr−¬ng MËu (chñ biªn), KÕ ho¹ch dùng thµnh phè quèc tÕ theo m« h×nh hµnh ®éng cña thµnh phè B¾c Kinh thêi Dubai d−íi nhiÒu h×nh thøc: t« nh−îng, kú qu¸ ®é gia nhËp WTO, Nxb V¨n kiÖn liªn doanh….. KHXH (B¾c Kinh, Trung Quèc), 2003. 4. Vâ §¹i L−îc (chñ biªn), Th©m QuyÕn: Ph¸t triÓn thÇn kú - hiÖn ®¹i ho¸ - quèc tÕ ho¸, Nxb ThÕ giíi, 2008. - C¸c b¸o c¸o Héi th¶o quèc tÕ “VÊn ®Ò vµ triÓn väng Hång K«ng sau 10 n¨m trë vÒ Trung Quèc”. 5. TrÇn Qu¶ng H¸n, Tr−¬ng øng Vò Chó thÝch: (Trung t©m nghiªn cøu Tam gi¸c s«ng (1) T«n KÕ VÜ, Tr¶ lêi pháng vÊn b¸o Chu - Hång K«ng – Ma Cao, §¹i häc Trung S¬n), ChuyÓn ®æi m« h×nh kinh tÕ Kinh doanh Trung Quèc sè 2/2007. Hång K«ng: hiÖn tr¹ng vµ t−¬ng lai. (2) Trung Kiªn, MÊy vÊn ®Ò ph¸t triÓn 6. Viªn TrÝ B×nh, §iÒn DiÔm, Do·n LÖ kinh tÕ Hång K«ng sau khi trë vÒ Trung LÖ (Trung t©m nghiªn cøu Tam gi¸c s«ng Quèc. Kû yÕu héi th¶o khoa häc quèc tÕ Chu Hång K«ng – Ma Cao, §¹i häc Trung “VÊn ®Ò vµ triÓn väng Hång K«ng sau 10 S¬n), Sù ph¸t triÓn kinh tÕ th−¬ng m¹i n¨m trë vÒ Trung Quèc”. Hång K«ng sau 10 n¨m trë vÒ Trung Quèc. (3) Tham kh¶o Lý B¹c Khª, Ban nghiªn 7. Trung Th¸nh (Trung t©m nghiªn cøu cøu dù b¸o ph¸t triÓn, http:// ®Æc khu kinh tÕ Trung Quèc, §¹i häc gb.cri.cn3821/2005-08- Th©m QuyÕn), MÊy vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh 16/1245@662752.htm tÕ Hång K«ng sau 10 n¨m trë vÒ Trung (4) Xem b¸o c¸o vÒ ®« thÞ quèc tÕ ho¸ Quèc. Dubai cña Vâ §¹i L−îc. T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸ – Th¸i B×nh D−¬ng kú 1 th¸ng 6 - S¸ch vµ t¹p chÝ: n¨m 2008 (sè 218) vµ “Dubai - quèc tÕ vµ 8. TrÇn Qu¶ng H¸n, “DiÔn tiÕn vµ hiÖn ®¹i”- phô lôc kÌm theo b¸o c¸o nµy. chuyÓn biÕn quan hÖ kinh tÕ th−¬ng m¹i Trung Quèc lôc ®Þa víi Hång K«ng, Ma Tµi liÖu tham kh¶o chñ yÕu Cao”, nghiªn cøu kú 2, 2006. 9. D−¬ng LËp M«n, “CEPA n©ng cao 1. NguyÔn Kim B¶o, §Çu t− trùc tiÕp ®Þa vÞ th−¬ng m¹i c«ng nghiÖp Hång n−íc ngoµi ë Trung Quèc tõ 1979 ®Õn nay, K«ng”, Niªn gi¸m kinh tÕ Hång K«ng Nxb KHXH, Hµ Néi, 2000. 2006, Kinh tÕ ®¹o b¸o x·, 2006. Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 39
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.09: Bộ Luận Văn Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Quản Trị Kinh Doanh
81 tài liệu
1643 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2