Báo cáo nghiên cứu khoa học " Dao động mực nước biển ven bờ Việt Nam "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

71
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Những chuỗi số liệu mực n-ớc giờ tại các trạm hải văn ven bờ Việt Nam đ-ợc phân tích phổ và phân tích thống kê để khảo sát những đặc điểm dao động mực n-ớc ở các quy mô ngắn hạn. Trên các đ-ờng con phổ của các trạm mực n-ớc dọc bờ Việt Nam thể hiện những đỉnh phổ t-ơng ứng với chu kỳ dao động cỡ synôp (một số ngày) và quy mô nhiều ngày.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " Dao động mực nước biển ven bờ Việt Nam "

Phạm Văn Huấn, Nguyễn Tài Hợi. Dao động mực nước biển ven bờ Việt Nam. Tạp chí Khí tượng thủy văn, số 556 * tháng 4 - 2007, tr. 30-37 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- dao ®éng mùc n−íc biÓn ven bê ViÖt Nam Ph¹m V¨n HuÊn Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §HQGHN NguyÔn Tμi Hîi Trung t©m KhÝ t−îng Thñy v¨n biÓn Tãm t¾t: Nh÷ng chuçi sè liÖu mùc n−íc giê t¹i c¸c tr¹m h¶i v¨n ven bê ViÖt Nam ®−îc ph©n tÝch phæ vμ ph©n tÝch thèng kª ®Ó kh¶o s¸t nh÷ng ®Æc ®iÓm dao ®éng mùc n−íc ë c¸c quy m« ng¾n h¹n. Trªn c¸c ®−êng con phæ cña c¸c tr¹m mùc n−íc däc bê ViÖt Nam thÓ hiÖn nh÷ng ®Ønh phæ t−¬ng øng víi chu kú dao ®éng cì syn«p (mét sè ngμy) vμ quy m« nhiÒu ngμy. Ph©n tÝch tÇn suÊt c¸c dao déng mùc n−íc ®· lo¹i thñy triÒu cho thÊy quy m« c¸c dao ®éng kh«ng tuÇn hoμn cña mùc n−íc do giã d©ng vμ rót vμ nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c cã thÓ ®¹t tíi cì vμi chôc x¨ng ti mÐt. DÉn ra mét sè kÕt qu¶ ph©n tÝch cùc trÞ mùc n−íc ®èi víi nh÷ng tr¹m cã sè liÖu quan tr¾c nhiÒu n¨m vÒ mùc n−íc lín nhÊt vμ nhá nhÊt n¨m. BiÕn thiªn mùc n−íc biÓn gÇn bê ViÖt Nam do sù nãng lªn toμn cÇu vμ c¸c hiÖu øng kh¸c ®−îc −íc l−îng b»ng kho¶ng tõ 1 ®Õn 3 mm mét n¨m. Víi b¶y tr¹m h¶i v¨n cã bé h»ng sè ®iÒu hoμ thñy triÒu ®Çy ®ñ ®· x¸c ®Þnh ®−îc c¸c ®é cao mùc triÒu cùc trÞ b»ng c¸ch tÝnh c¸c ®é cao mùc triÒu tõng giê trong chu kú 20 n¨m. Víi 19 tr¹m kh¸c cã 11 h»ng sè ®iÒu hoμ cña c¸c ph©n triÒu chÝnh c¸c mùc n−íc cùc trÞ thiªn v¨n lý thuyÕt ®−îc −íc l−îng b»ng ph−¬ng ph¸p cña Peresipkin. So s¸nh cho thÊy hai ph−¬ng ph¸p cho kÕt qu¶ kh¸ phï hîp. PhÐp ph©n tÝch cùc trÞ thùc nghiÖm ®−îc thùc hiÖn cho 25 tr¹m mùc n−íc däc bê ViÖt Nam ®Ó −íc l−îng c¸c trÞ sè mùc n−íc thiÕt kÕ øng víi c¸c tÇn xuÊt hiÕm kh¸c nhau. Ph©n tÝch so s¸nh chØ ra r»ng c¸c cùc trÞ thñy triÒu vμ mùc n−íc thiÕt kÕ chu kú lÆp l¹i 20 n¨m cã ®é lín nh− nhau. Cßn nh÷ng trÞ sè mùc n−íc thiÕt kÕ víi chu kú lÆp l¹i dμi h¬n bÞ ¶nh h−ëng chñ yÕu bëi hiÖn t−îng lò vμ n−íc d©ng. Kh¶o s¸t nh÷ng ®Æc ®iÓm dao ®éng tÇn suÊt xuÊt hiÖn c¸c cÊp dao ®éng mùc mùc n−íc biÓn gióp hiÓu c¸c quy m« thêi n−íc tõ c¸c chuçi mùc n−íc quan tr¾c ®· lo¹i gian cña dao ®éng vμ −íc l−îng c¸c biªn ®é thñy triÒu sÏ cung cÊp th«ng tin vÒ cì cña dao ®éng do nh÷ng nguyªn nh©n phi triÒu c¸c dao ®éng d©ng rót mùc n−íc trong ®iÒu trong thêi tiÕt b×nh th−êng, trong giã mïa æn kiÖn thêi tiÕt b×nh th−êng vμ trong giã mïa ®Þnh vμ trong c¸c ®iÒu kiÖn cùc trÞ kh¸c nh− (môc 2). Trong môc 3 sÏ giíi thiÖu vÒ kÕt qu¶ lò vμ b·o, giã mïa m¹nh. C¸c ®Æc ®iÓm dao ph©n tÝch cùc trÞ ®èi víi chuçi mùc n−íc lín ®éng mùc n−íc chu kú ng¾n do nh÷ng nhiÔu nhÊt hoÆc nhá nhÊt n¨m nh»m môc ®Ých rót ®éng syn«p cña khÝ quyÓn ®−îc kh¶o s¸t ra nh÷ng ®Æc tr−ng cùc trÞ mùc n−íc vμ chu b»ng ph©n tÝch phæ ®èi víi c¸c chuçi mùc kú lÆp l¹i cña c¸c mùc n−íc cùc hiÕm. n−íc giê ®é dμi mét n¨m (môc 1). Thèng kª
thñy triÒu ®Çy ®ñ gåm 30 ph©n triÒu hi , thñytriÒu 1. Phæ dao ®éng ng¾n h¹n cña t¹i giê t−¬ng øng ®Ó nhËn ®−îc ®é cao mùc mùc n−íc c¸c tr¹m ven bê ViÖt Nam n−íc kh«ng gåm thñy triÒu z i : i = 1, 2, ..., N z i = hi − hi , thñytriÒu , Sè liÖu sö dông ®Ó ph©n tÝch lμ nh÷ng (1) chuçi mùc n−íc quan tr¾c tõng giê t¹i c¸c trong ®ã N − ®é dμi chuçi mùc n−íc. Ngoμi tr¹m ven bê: Hßn DÊu (n¨m 1988, 1998, ra, c¸c ®é cao mùc n−íc thu ®−îc cßn ®−îc 1999, 2000), Hßn Ng− (n¨m 1998, 1999, lÊy trung b×nh tr−ît b»ng 25 gi¸ trÞ tung ®é 2000, 2001, 2002), §μ N½ng (n¨m 1988), Quy ®Ó lo¹i trõ tiÕp nh÷ng sai sè cña phÐp lo¹i Nh¬n (n¨m 1988), Nha Trang (n¨m 1992), trõ thñy triÒu. C¸c thñ thuËt läc tÇn cao Vòng TÇu (n¨m 1988), B¹ch Hæ (n¨m 1986, còng ®−îc ¸p dông trong khi tÝnh phæ. Trªn 2004) vμ R¹ch Gi¸ (n¨m 1987). Tõ c¸c ®é cao h×nh 1 lμ thÝ dô vÒ nh÷ng ®−êng cong phæ t¹i mùc n−íc thùc ®o hi t¹i tõng giê i ®· trõ ®i c¸c tr¹m ®· xÐt. mùc thñy triÒu tÝnh theo c«ng thøc ®é cao Hßn DÊu Hßn Ng− Quy Nh¬n §μ N½ng
Nha Trang Vòng Tμu B¹ch Hæ R¹ch Gi¸ H×nh 1. Phæ mùc n−íc biÓn t¹i mét sè tr¹m däc bê ViÖt Nam B¶ng 1. C¸c ®Ønh phæ øng víi dao ®éng chu kú syn«p Tr¹m Hßn DÊu Hßn Ng− §μ N½ng Quy Nh¬n 4; 7; 21 3-5; 7; 12; 22 3; 8; 20; 40 20; 40 §Ønh phæ (ngμy) Tr¹m Nha Trang Vòng TÇu B¹ch Hæ R¹ch Gi¸ 5; 8; 12; 20 20; 40 20 3-8; 20 §Ønh phæ (ngμy) Trªn tÊt c¶ c¸c ®−êng cong phæ nhËn ph−¬ng sai chung cña dao ®éng mùc n−íc t¹i thÊy nh÷ng ®Ønh phæ t−¬ng øng víi chu kú mçi tr¹m cã kh¸c nhau. Tuy nhiªn c¸c ®Ønh dao ®éng syn«p trong khÝ quyÓn (3-4, 7-8, phæ øng víi chu kú cì 20 ngμy cã ph−¬ng sai 10-20, 40 ngμy) (b¶ng 1). lín v−ît tréi ë tÊt c¶ c¸c tr¹m (xem h×nh 1). 2. TÇn suÊt cña c¸c dao ®éng PhÇn ®ãng gãp cña mçi dao ®éng vμo
d©ng rót mùc n−íc do giã lÆp l¹i cña c¸c dao ®éng d©ng hoÆc rót mùc n−íc vïng ven bê do t¸c ®éng cña giã vμ C¸c chuçi mùc n−íc tõng giê ®· ®−îc nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c. lo¹i trõ thñy triÒu theo c«ng thøc (1) ®−îc tiÕp tôc ph©n tÝch thèng kª ®Ó t×m tÇn suÊt B¶ng 2. TÇn suÊt (%) n−íc d©ng, n−íc rót t¹i c¸c tr¹m däc bê ViÖt Nam Tr¹m Giíi h¹n d©ng, rót mùc n−íc (cm) Hßn DÊu Hßn Ng− §μ N½ng Quy Nh¬n > 50 0,2 0,6 40 ÷ 50 0,9 0,7 N−íc rót 30 ÷ 40 3,0 2,0 0,4 0,4 20 ÷ 30 8,2 6,1 7,9 3,2 10 ÷ 20 19,2 13,5 15,6 15,5 < 10 25,2 17,7 22,0 28,9 < 10 24,7 21,1 32,8 33,2 10 ÷ 20 N−íc d©ng 13,0 18,2 16,0 14,3 20 ÷ 30 4,1 11,3 3,6 3,2 30 ÷ 40 1,1 5,9 0,9 1,1 40 ÷ 50 0,2 2,0 0,5 0,1 > 50 0,1 0,7 0,4 Nha Trang Vòng TÇu B¹ch Hæ R¹ch Gi¸ > 50 0,2 0,7 40 ÷ 50 0,4 0,7 N−íc rót 30 ÷ 40 1,3 1,1 0,1 20 ÷ 30 0,2 5,6 3,4 2,0 10 ÷ 20 8,8 15,8 13,0 13,9 < 10 38,9 24,7 27,9 33,9 < 10 43,0 28,6 32,9 34,5 10 ÷ 20 N−íc d©ng 8,3 15,6 14,9 12,2 20 ÷ 30 0,8 5,9 3,9 2,6 30 ÷ 40 1,5 1,1 0,5 40 ÷ 50 0,3 0,4 0,1 > 50 0,2 0,1 KÕt qu¶ thèng kª ®−îc dÉn trong b¶ng t−îng nghiªn cøu nh»m nhiÒu môc ®Ých. C¸c 2. T¸c ®éng d©ng rót mùc n−íc x¶y ra víi tÇn trÞ sè lín nhÊt, nhá nhÊt cña mùc n−íc biÓn suÊt cao chØ tËp trung ë kho¶ng d−íi 20 cm. vμ x¸c suÊt x¶y ra chóng cÇn ®−îc tÝnh ®Õn Nh÷ng dao ®éng d©ng rót víi cì h¬n nöa mÐt trong thiÕt kÕ thñy c«ng tr×nh vμ c«ng tr×nh cã tÇn suÊt kh¸ hiÕm, kh«ng v−ît qu¸ 1 % ë ven biÓn [8]. tÊt c¶ c¸c tr¹m vμ qu¸ tr×nh d©ng, rót Lý thuyÕt vÒ ph©n tÝch cùc trÞ ®−îc ¸p th−êng cã tÇn suÊt xÊp xØ nh− nhau. dông vμo h¶i v¨n víi nh÷ng ®Æc ®iÓm ph©n bè kh¸c nhau trong chuçi quan tr¾c cña c¸c 3. Dao ®éng nhiÒu n¨m cña yÕu tè khÝ hËu, thñy v¨n. Nh÷ng kh¸i niÖm mùc n−íc vμ c¸c mùc n−íc hiÕm chÝnh cña nh÷ng ph−¬ng ph¸p nμy sÏ giíi Nh÷ng cùc trÞ mùc n−íc biÓn lμ ®èi thiÖu trong nhiÒu chuyªn kh¶o (thÝ dô xem [6,
7, 8]). cña thñy triÒu cã thÓ thùc hiÖn theo nh÷ng s¬ ®å chi tiÕt h¬n vμ cã kh¶ n¨ng n©ng cao ®é Víi tr−êng hîp chuçi quan tr¾c mùc chÝnh x¸c b»ng c¸ch ®−a vμo tÝnh to¸n mét n−íc kh«ng ®ñ dμi ®Ó ¸p dông c«ng cô ph©n sè l−îng bÊt kú c¸c ph©n triÒu (xem [2, 7, 8]. tÝch cña lý thuyÕt vÒ cùc trÞ, ®iÒu nμy th−êng Trong môc nμy sÏ tr×nh bμy kÕt qu¶ triÓn gÆp trong nghiªn cøu t×m kiÕm thiÕt kÕ ë ®íi khai ph−¬ng ph¸p nμy trong thùc tÕ ®Ó nhËn bê vμ cöa s«ng, ng−êi ta cã thÓ sö dông mùc ®−îc nh÷ng ®Æc tr−ng cùc trÞ mùc n−íc cho n−íc cùc trÞ lý thuyÕt g©y bëi nguyªn nh©n mét sè vïng däc bê ViÖt Nam. thñy triÒu thuÇn tuý [6]. C«ng t¸c quan tr¾c mùc n−íc biÓn däc Trong nhiÒu bμi to¸n thùc tÕ, mùc bê ViÖt Nam chñ yÕu ®−îc thùc hiÖn bëi hÖ n−íc lý thuyÕt thÊp nhÊt ®−îc chÊp nhËn thèng tr¹m khÝ t−îng h¶i v¨n ven bê vμ h¶i lμm sè kh«ng ®é s©u ë c¸c biÓn cã triÒu. Mùc ®¶o cña Tæng côc KhÝ t−îng Thñy v¨n. Cho n−íc nμy ®−îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy ®é cao mùc ®Õn nay, nãi chung sè tr¹m ghi mùc n−íc trung b×nh trõ ®i gi¸ trÞ cùc ®¹i cã thÓ cã cña thuéc vïng bê biÓn n−íc ta kh«ng nhiÒu vμ biªn ®é triÒu xuèng theo c¸c ®iÒu kiÖn thiªn sè n¨m quan tr¾c ch−a ®ñ dμi [1]. Do ®ã vÒ v¨n. ë mét sè n−íc gi¸ trÞ nμy ®−îc x¸c ®Þnh diÔn biÕn cña mùc n−íc nãi chung vμ tÝnh b»ng c¸ch ph©n tÝch ®é cao triÒu trong chuçi to¸n thùc nghiÖm cùc trÞ mùc n−íc nãi riªng ®é cao nhiÒu n¨m (lý t−ëng nhÊt lμ 19 n¨m) míi ®−îc ®Ò cËp rÊt Ýt. dù tÝnh theo c¸c h»ng sè ®iÒu hoμ thñy triÒu, Trong c¸c c«ng tr×nh lÎ tÎ [2−4] cã tøc ng−êi ta chän lÊy ®é cao mùc n−íc rßng thÊp nhÊt trong sè tÊt c¶ c¸c ®é cao dù tÝnh th«ng b¸o vÒ kÕt qu¶ ph©n tÝch biÕn ®éng trong chu kú ®ã. ë Nga mùc n−íc lý thuyÕt mùc n−íc vμ ®¸nh gi¸ xu thÕ mùc n−íc biÓn thÊp nhÊt ®−îc x¸c ®Þnh b»ng ph−¬ng ph¸p d©ng lªn ë mét sè tr¹m ven bê ViÖt Nam trªn quen thuéc cña Vla®imirsky. Ph−¬ng ph¸p c¬ së ph©n tÝch c¸c chuçi ®o mùc n−íc biÓn Vla®imirsky cho phÐp gi¶i chÝnh x¸c bμi to¸n dμi vμi chôc n¨m [1]. Theo tÝnh to¸n phæ [3], theo c¸c h»ng sè ®iÒu hoμ cña 8 ph©n triÒu thÊy r»ng ngoμi chu kú n¨m vμ nöa n¨m, t¹i chÝnh. Nh÷ng ph©n triÒu cßn l¹i chØ ®−îc hÇu hÕt c¸c tr¹m cã mÆt dao ®éng mùc biÓn víi chu kú kho¶ng 6 − 10 n¨m vμ dμi h¬n tÝnh ®Õn mét c¸ch gÇn ®óng. Ngμy nay thao t¸c tÝnh to¸n cã thÓ thùc hiÖn nhanh trªn n÷a. m¸y tÝnh, viÖc −íc l−îng c¸c ®é cao cùc trÞ B¶ng 3. Tèc ®é d©ng lªn cña mùc biÓn t¹i mét sè tr¹m däc bê ViÖt Nam Tr¹m To¹ ®é Thêi kú quan tr¾c Xu thÕ d©ng (mm/n¨m) 20°40'B−106°49'§ 1957−1994 Hßn DÊu 2,1 20°45'B−106°50'§ 1961−1992 Cöa CÊm 2,7 16°06'B−108°13'§ 1978−1994 §μ N½ng 1,2 13°45'B−109°13'§ 1976−1994 Quy Nh¬n 0,9 10°20'B−107°04'§ 1979−1994 Vòng Tμu 3,2
B¶ng 3 dÉn kÕt qu¶ −íc l−îng sù d©ng ng¾n h¬n viÖc ph©n tÝch quy vÒ ph©n tÝch c¸c lªn cña mùc biÓn theo ph©n tÝch xu thÕ víi sè ®é cao cùc trÞ cña thñy triÒu. Quy tr×nh tÝnh liÖu mùc n−íc trung b×nh th¸ng [3−5], cho to¸n chi tiÕt cña ph−¬ng ph¸p cã thÓ xem thÊy hiÖu øng tæng céng cña sù Êm lªn cña trong [2, 7]. Tr¸i §Êt vμ th¨ng gi¸ng nÒn ®¸y vïng ven 3.1. Mùc thñy triÒu cùc trÞ lý thuyÕt bê ViÖt Nam g©y nªn tèc ®é d©ng mùc biÓn ë nh÷ng tr¹m h¶i v¨n cã bé h»ng sè kho¶ng 1÷3 mm/n¨m. ®iÒu hoμ ®Çy ®ñ ViÖc tÝnh to¸n cùc trÞ mùc n−íc c«ng §èi víi nh÷ng tr¹m h¶i v¨n ven biÓn phu vμ kh¸ ®Çy ®ñ ®· ®−îc thùc hiÖn trong quan tr¾c mùc n−íc ®−îc thùc hiÖn b»ng c¸c [1]. Trong b¸o c¸o nμy lÇn ®Çu tiªn ®· thèng lo¹i m¸y ghi triÒu, cã thÓ dïng chuçi quan kª nh÷ng chuçi sè liÖu mùc n−íc trung b×nh, tr¾c mùc n−íc tõng giê trong mét n¨m hoÆc cùc ®¹i vμ cùc tiÓu th¸ng cho tÊt c¶ c¸c tr¹m hai n¨m ®Ó tÝnh ra bé h»ng sè ®iÒu hoμ ®Çy däc bê ViÖt Nam ®Õn gi÷a nh÷ng n¨m chÝn ®ñ (tõ 30 ph©n triÒu trë lªn). Muèn nhËn m−¬i. ViÖc ph©n tÝch cùc trÞ víi sè liÖu bæ ®−îc c¸c ®é cao mùc cùc trÞ lý thuyÕt cña sung thªm ë ®©y ®−îc thùc hiÖn theo c¸c thñy triÒu chóng t«i ®· dù tÝnh thñy triÒu d¹ng hμm tiÖm cËn kh¸c nhau cña ph©n bè trong chu kú 20 n¨m (1980−2000) theo c«ng x¸c suÊt c¸c cùc trÞ ®−îc giíi thiÖu tØ mØ thøc ®é cao triÒu ®Çy ®ñ. Tõ ®ã chän ra c¸c trong [6]. §èi víi nh÷ng tr¹m quan tr¾c ®é cao nhá nhÊt vμ lín nhÊt (b¶ng 4). B¶ng 4. Cùc trÞ lý thuyÕt cña mùc triÒu t¹i mét sè tr¹m däc bê ViÖt Nam Mùc cùc trÞ lý thuyÕt (cm) Mùc trung b×nh Tr¹m To¹ ®é (cm) ThÊp nhÊt Cao nhÊt 20°40'B−106°49'§ −10 Hßn DÊu 185 397 17°42'B−106°28'§ −16 Cöa Gianh 107 201 16°06'B−108°13'§ §μ N½ng 93 11 175 13°45'B−109°13'§ Quy Nh¬n 160 74 248 12°15'5B−109°11'5§ Nha Trang 121 8 227 10°20'B−107°04'§ −26 Vòng Tμu 258 412 10°00'B−105°05'§ −48 R¹ch Gi¸ 5 90 3.2. Mùc thñy triÒu cùc trÞ lý thuyÕt nhÊt). Sau ®ã, tõ c¸c h»ng sè ®iÒu hoμ h¹n tÝnh theo ph−¬ng ph¸p Peresipkin chÕ nμy, sö dông ph−¬ng ph¸p gÇn ®óng cña Peresipkin (xem [2]) ®Ó nhËn nh÷ng ®Æc Víi nh÷ng tr¹m kh«ng cã quan tr¾c hÖ tr−ng cùc cña mùc thñy triÒu. KÕt qu¶ ph©n thèng vÒ mùc n−íc, cã thÓ tËn dông nh÷ng tÝch ®−îc ghi trong b¶ng 5. Trong b¶ng nμy chuçi ®o mùc n−íc tõng giê dμi mét sè ngμy còng ®ång thêi ghi nh÷ng cùc trÞ thñy triÒu ®Ó tÝnh ra c¸c h»ng sè ®iÒu hoμ cña nh÷ng nhËn ®−îc theo dù tÝnh trong chu kú 20 n¨m ph©n triÒu chÝnh (tuú theo ®é dμi chuçi, cã ®Ó so s¸nh. ThÊy r»ng trong tr−êng hîp cã Ýt thÓ dïng ph−¬ng ph¸p Franko, ph−¬ng ph¸p h»ng sè ®iÒu hoμ (11 ph©n triÒu) kÕt qu¶ Darwin hoÆc ph−¬ng ph¸p b×nh ph−¬ng nhá
tÝnh theo hai c¸ch rÊt gièng nhau. B¶ng 5. KÕt qu¶ tÝnh cùc trÞ mùc triÒu t¹i mét sè tr¹m theo ph−¬ng ph¸p Peresipkin Mùc trung b×nh Ph−¬ng ph¸p Peresipkin TÝnh theo chu kú 20 n¨m Tr¹m (cm) Cùc tiÓu Cùc ®¹i Cùc tiÓu Cùc ®¹i Cöa ¤ng 215 0 472 2 470 −10 −7 C« T« 204 454 454 −14 −14 KiÕn An 98 215 214 −14 −13 §«ng Xuyªn 91 206 204 −47 −46 §Þnh C− 58 176 174 Kinh Khª 133 57 214 58 214 −97 −97 Phñ LÔ 41 171 169 Nh− T©n 83 3 166 4 166 −108 −107 Ba L¹t 6 126 125 −64 −64 Mòi §¸ 81 207 206 −119 −117 Vμm Lau 30 92 107 3.3. C¸c mùc n−íc thiÕt kÕ dùa chi tiÕt h¬n víi viÖc sö dông nhiÒu ph−¬ng trªn chuçi quan tr¾c mùc n−íc thÊp ph¸p −íc l−îng kh¸c n÷a do T. Farago vμ M. nhÊt, cao nhÊt n¨m Lakatos giíi thiÖu trong [6]. §· thùc hiÖn ph©n tÝch nh− vËy víi tÊt c¶ nh÷ng tr¹m ven Trong môc nμy sö dông nh÷ng chuçi bê ViÖt Nam cã tõ 15 n¨m quan tr¾c trë lªn. mùc n−íc gåm c¸c gi¸ trÞ nhá nhÊt, lín nhÊt Víi mçi tr¹m c¸c mùc n−íc thiÕt kÕ ®−îc th¸ng cña mùc n−íc t¹i mét sè tr¹m cã nhiÒu tÝnh theo 9 ph−¬ng ph¸p −íc l−îng kh¸c n¨m quan tr¾c mùc n−íc ®Ó −íc l−îng c¸c nhau. Sau ®ã 9 gi¸ trÞ ®−îc lÊy trung b×nh vμ cùc trÞ mùc n−íc víi chu kú lÆp l¹i kh¸c ®−îc tæng hîp l¹i trong b¶ng 7. nhau. C¸ch lËp c¸c mÉu thùc nghiÖm ë ®©y 3.4. Mét sè nhËn xÐt vÒ ph−¬ng lμ trong mçi n¨m lÊy ra mét mùc n−íc cao ph¸p vμ kÕt qu¶ tÝnh mùc n−íc cùc trÞ nhÊt (hoÆc thÊp nhÊt). §· tÝnh thö cho nh÷ng tr¹m cã kho¶ng 15 n¨m quan tr¾c trë a) §èi víi nh÷ng tr¹m cã bé h»ng sè lªn. ®iÒu hoμ kh«ng ®Çy ®ñ (b»ng hoÆc d−íi 11 Trong c«ng tr×nh [1] ®· x©y dùng c¸c ph©n triÒu) viÖc x¸c ®Þnh ®é cao triÒu cùc trÞ ®−êng cong ph©n bè thùc nghiÖm b»ng lý thuyÕt theo ph−¬ng ph¸p dù tÝnh thñy ph−¬ng ph¸p ®å thÞ cho 24 tr¹m ven bê ViÖt triÒu trong 20 n¨m vμ ph−¬ng ph¸p tÝnh gÇn Nam. §èi víi nh÷ng tr¹m nμy ®· chän ®−îc ®óng cña Peresipkin cho kÕt qu¶ gÇn nh− c¸c sè liÖu mùc n−íc thÊp nhÊt vμ cao nhÊt trïng nhau (so s¸nh c¸c b¶ng 4 vμ 5). n¨m trong kho¶ng tõ 15 ®Õn 35 n¨m. KÕt Chó ý r»ng viÖc dù tÝnh thñy triÒu liªn qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy r»ng c¸c ®−êng cong tôc cho 20 n¨m tèn nhiÒu thêi gian m¸y tÝnh, ph©n bè thùc nghiÖm phï hîp kh¸ tèt hμm trong khi ph−¬ng ph¸p Peresipkin cho phÐp tiÖm cËn thø nhÊt (hμm Gumbel). Tõ ®ã ®· tÝnh to¸n nhanh h¬n nhiÒu. V× vËy trong tÝnh c¸c gi¸ trÞ mùc n−íc cùc trÞ øng víi mét thùc tÕ kh¶o s¸t t×m kiÕm ë nh÷ng vïng biÓn lo¹t tÇn suÊt hiÕm. ch−a cã tr¹m mùc n−íc ho¹t ®éng, ta cã thÓ B¶ng 7 lμ thÝ dô do chóng t«i tÝnh l¹i thùc hiÖn quan tr¾c mùc n−íc tõng giê trong
mét sè ngμy ®Ó nhËn ®−îc nh÷ng h»ng sè cã thÓ nhËn ®−îc c¸c mùc triÒu cùc trÞ lý ®iÒu hoμ cña c¸c ph©n triÒu chÝnh. Tõ ®ã thuyÕt cã gi¸ trÞ øng dông thùc tiÔn nhÊt dïng ph−¬ng ph¸p gÇn ®óng cña Peresipkin ®Þnh. B¶ng 7. ThÝ dô ph©n tÝch cùc trÞ b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau cho mùc n−íc cùc ®¹i Hßn DÊu (n¨m 1964−1994) §é cao (cm) øng víi chu kú lÆp l¹i Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch 20 n¨m 50 n¨m 100 n¨m C¸c ph−¬ng ph¸p hai tham sè (Gumbel): Ph−¬ng ph¸p c¸c m«men (lý thuyÕt) − Method of moments (theoretical) 406 419 428 Ph−¬ng ph¸p c¸c m«men (thùc nghiÖm) − Method of moments (empirical) 409 422 432 Ph−¬ng ph¸p ph©n vÞ − Method of quantils 412 426 436 Ph−¬ng ph¸p −íc l−îng tuyÕn tÝnh phi Baies − Linear unbiased estimates 411 424 435 Ph−¬ng ph¸p x¸c suÊt tØ träng − Method of probabiliy − weighted 418 435 448 Ph−¬ng ph¸p x¸c suÊt cùc ®¹i − Maximum likelihood 410 424 434 C¸c ph−¬ng ph¸p 3 tham sè (Jenkinson): Ph−¬ng ph¸p ph©n vÞ − Method of quantils 404 413 419 Ph−¬ng ph¸p x¸c suÊt tØ träng − Method of probabiliy − weighted 414 424 434 Ph−¬ng ph¸p x¸c suÊt cùc ®¹i − Maximum likelihood 404 413 419 Trung b×nh theo c¸c ph−¬ng ph¸p: 410 422 431 B¶ng 8. KÕt qu¶ ph©n tÝch cùc trÞ mùc n−íc (lÊy trung b×nh theo c¸c ph−¬ng ph¸p) C¸c mùc n−íc thiÕt kÕ (cm) øng víi c¸c chu kú lÆp l¹i Sè n¨m Tr¹m 20 n¨m 50 n¨m 100 n¨m quan tr¾c Cùc ®¹i Cùc tiÓu Cùc ®¹i Cùc tiÓu Cùc ®¹i Cùc tiÓu −2 −14 −22 32 480 491 499 Cöa «ng −14 −25 −32 C« T« 35 467 481 491 −14 −27 −37 Hßn Gai 31 452 464 473 −1 Cöa CÊm 33 440 17 452 7 460 −6 −14 −20 Hßn DÊu 35 410 422 431 −179 −188 −194 Ba L¹t 33 178 192 203 −163 −170 −176 Hoμng T©n 26 284 319 347 −136 −147 −155 L¹ch Sung 25 207 230 248 −182 −194 −202 Cöa Héi 32 221 238 250 −7 −21 −31 Hßn Ng− 25 393 409 421 −132 −138 −142 Hå §« 27 237 262 281 −98 −104 −108 Cam Nh−îng 32 242 272 300 −148 −153 −157 Cöa Gianh 31 163 186 204 −144 −152 −158 §ång Híi 33 192 217 236 −1 −5 −7 Cöa ViÖt 17 313 357 396 −3 §μ N½ng 15 287 9 323 3 349 −34 −38 −41 Héi An 18 350 401 441 Quy Nh¬n 16 290 27 299 20 306 15 Phó Quý 14 324 64 331 58 335 53 −46 −55 −61 Vòng Tμu 15 434 440 445 −325 −337 −345 Vμm Kinh 15 150 168 182 −161 −168 −173 Chî L¹ch 15 202 207 210 −61 −64 −67 Cμ Mau 16 151 168 181 −253 −264 −272 Phó An 16 152 157 161 −61 −64 −66 R¹ch Gi¸ 16 126 136 144
b) Cã thÓ cho r»ng kh¸c nhau gi÷a c¸c kÕ b»ng nhiÒu ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau vμ mùc n−íc cùc trÞ chu kú lÆp l¹i 20 n¨m vμ lÊy trung b×nh kÕt qu¶ lμ c¸ch tèt nhÊt ®Ó mùc triÒu cùc trÞ lý thuyÕt n»m trong ph¹m tr¸nh m¹o hiÓm nhËn c¸c gi¸ trÞ thiÕt kÕ vÞ sai sè ph©n tÝch trong tr−êng hîp dung v−ît tréi qu¸ møc trong ®iÒu kiÖn sè liÖu l−îng mÉu h¹n chÕ. ph©n tÝch h¹n chÕ. c) C¸c mùc triÒu cùc trÞ lý thuyÕt cã d) Qua nh÷ng nhËn xÐt so s¸nh trªn thÓ phÇn nμo ph¶n ¸nh c¸c mùc n−íc cùc trÞ. thÊy r»ng nh÷ng mùc n−íc thiÕt kÕ nhËn ThÝ dô, theo b¶ng 4, mùc thÊp nhÊt tr¹m ®−îc ë ®©y cã møc ®é tin cËy kh¸c nhau. Víi Hßn DÊu trong chu kú 20 n¨m b»ng −10 cm, nh÷ng tr¹m cã sè n¨m quan tr¾c kho¶ng 30 mùc triÒu cao nhÊt b»ng 397 cm. Theo kÕt n¨m trë lªn, c¸c mùc n−íc thiÕt kÕ trong qu¶ −íc l−îng mùc n−íc cùc trÞ nhËn ®−îc b¶ng 9 cã thÓ t¹m chÊp nhËn ®−îc, v× kÕt c¸c gi¸ trÞ mùc n−íc víi chu kú lÆp l¹i 20 qu¶ −íc l−îng theo c¸c c¸ch kh¸c nhau n¨m t−¬ng øng lμ −6 vμ 410 cm (b¶ng 8). Víi kh«ng kh¸c nhau nhiÒu (xem b¶ng 8). §èi chu kú lÆp l¹i 50 n¨m vμ 100 n¨m c¸c cÆp víi nh÷ng tr¹m víi sè n¨m quan tr¾c d−íi 20 gi¸ trÞ ®ã tuÇn tù lμ (−14; 422) vμ (−20; 431). n¨m, nhÊt lμ nh÷ng tr¹m cöa s«ng cã ¶nh ThÊy r»ng c¸c mùc n−íc thÊp nhÊt kh«ng h−ëng lín cña lò, nh÷ng con sè nhËn ®−îc chªnh nhau nhiÒu, chØ kho¶ng 10 cm. Trong cÇn ®−îc tiÕp tôc kiÓm tra khi chóng ta thu khi ®ã c¸c mùc cao nhÊt chªnh nhau tíi 30 thËp thªm nh÷ng chuçi sè liÖu ®o dμi h¬n. cm, ph¶n ¸nh c¸c ®Ønh lò vμ hiÖu øng d©ng §èi víi tr−êng hîp dung l−îng mÉu do giã. Tuy nhiªn, nÕu chó ý tíi sù t¶n m¹n thùc nghiÖm nhá, ng−êi ta cßn cã nh÷ng chØ cña kÕt qu¶ −íc l−îng theo c¸c ph−¬ng ph¸p dÉn thùc tÕ khi chän mÉu nh− trong mçi ph©n tÝch cùc trÞ, th× sù chªnh lÖch nμy vÉn n¨m kh«ng chØ lÊy mét mùc cùc tiÓu (hoÆc n»m trong ph¹m vi sai sè. ThÝ dô, ®èi víi cùc ®¹i), mμ cã thÓ lÊy vμi gi¸ trÞ nhá nhÊt tr¹m Hßn DÊu, trong [1] −íc l−îng c¸c mùc (hoÆc lín nhÊt) ®Ó t¨ng dung l−îng mÉu. n−íc thiÕt kÕ theo mét ph−¬ng ph¸p ®å thÞ Theo chóng t«i, nÕu cã trong tay chuçi quan nhËn ®−îc: chu kú 20 n¨m: (−11; 435), 50 tr¾c mùc n−íc tõng giê th× cã thÓ nªn chän n¨m: (−19; 451), 100 n¨m: (−25; 462). Víi nh÷ng mùc n−íc thÊp nhÊt n¨m theo mïa c¸ch lÊy trung b×nh theo 9 ph−¬ng ¸n −íc kiÖt, cßn nh÷ng mùc n−íc cao nhÊt n¨m theo l−îng mμ chóng t«i ®· thùc hiÖn, nhËn ®−îc nh÷ng con lò ®èi víi nh÷ng tr¹m ven bê, cöa nh÷ng cÆp gi¸ trÞ t−¬ng øng lμ: chu kú 20 s«ng. n¨m: (−6; 410), 50 n¨m: (−14; 422), 100 n¨m: KÕt luËn vμ kiÕn nghÞ (−20; 431) (b¶ng 8). Nh÷ng sai kh¸c ë ®©y ®· ®¹t tíi kho¶ng 20 ®Õn 30 cm. Gi÷a c¸c Trªn c¬ së khai th¸c d÷ liÖu t−¬ng ®èi ph−¬ng ¸n −íc l−îng kh¸c nhau cã thÓ cho ®Çy ®ñ vÒ mùc n−íc quan tr¾c ®−îc t¹i c¸c kÕt qu¶ kh¸c nhau nhiÒu h¬n n÷a ®èi víi tr¹m däc theo bê ViÖt Nam b»ng c¸c ph−¬ng nh÷ng tr¹m dung l−îng mÉu nhá. Chó ý ph¸p ph©n tÝch thèng kª hiÖu qu¶ ®· nªu ra r»ng víi tr¹m Hßn DÊu c¸c mùc n−íc cùc trÞ nh÷ng ®Æc ®iÓm biÕn ®éng mùc n−íc trªn c¸c theo sè liÖu mùc n−íc thÊp nhÊt, cao nhÊt quy m« thêi gian kh¸c nhau, ®−a ra mét sè n¨m ®−îc −íc l−îng tin cËy h¬n c¶, v× tr¹m ®Æc tr−ng thèng kª kh¸ tin cËy vÒ chÕ ®é dao nμy cã chuçi c¸c cùc trÞ n¨m dμi tíi 35 n¨m. ®éng mùc n−íc biÓn ven bê ViÖt Nam. Nh− vËy, viÖc −íc l−îng c¸c mùc n−íc thiÕt Nh÷ng ®Æc ®iÓm ®· rót ra cã ý nghÜa
®Þnh h−íng vÒ ph−¬ng ph¸p luËn quy ho¹ch C¸c ®Æc tr−ng thèng kª vÒ sù d©ng lªn m¹ng l−íi quan tr¾c vμ ph−¬ng ph¸p bè trÝ cña mùc n−íc trong chu kú dμi, c¸c gi¸ trÞ quan tr¾c ®Þnh kú t¹i hÖ thèng ®μi tr¹m h¶i −íc l−îng mùc n−íc cùc trÞ ®−îc chøng minh v¨n còng nh− kh¶o s¸t t×m kiÕm, bëi v× mét lμ cã thÓ ®¸ng tin cËy ®−îc vμ cã thÓ sö dông chuçi quan tr¾c hiÖu qu¶ cÇn phñ kÝn nh÷ng trong thùc tiÔn. C«ng viÖc cÇn thùc hiÖn chu kú dao ®éng th−êng gÆp ë khu vùc trong thêi gian tíi lμ thu thËp nh÷ng chuçi nghiªn cøu. T−¬ng øng víi mçi d¹ng quan sè liÖu dμi h¬n ®Ó chÝnh x¸c hãa thªm c¸c tr¾c lμ hÖ thèng c¸c ph−¬ng ph¸p xö lý thÝch ®Æc tr−ng ®· tÝnh to¸n. hîp sÏ mang l¹i hiÖu qu¶. Tμi liÖu tham kh¶o 5. X¸c ®Þnh thªm vÒ xu thÕ mùc n−íc biÓn t¹i mét sè ®iÓm ven bê biÓn ViÖt Nam. B¸o 1. Nguyen Tai Hoi. Report on tidal c¸o thùc hiÖn chuyªn ®Ò do Bïi §×nh characteristics (Sub. A5). Design water Kh−íc thùc hiÖn / §Ò tμi cÊp nhμ n−íc levels (Sub. A13). Marine Hydrological KT-03-03, 1993 Center. Vietnam VA Project, Hanoi, 1995 6. Tibor Farago, Richard W. Kats. Extremes 2. Ph¹m V¨n HuÊn. TÝnh to¸n trong h¶i and dessign values in climatology. d−¬ng häc. Nxb §HQGHN, Hμ Néi, 2003 WCAP-14, WMO/TD−No 386, World 3. Nghiªn cøu sù biÕn thiªn vμ t−¬ng quan Meteorological Organization, 1990 cña mùc n−íc c¸c tr¹m däc bê ViÖt Nam Пересыпкин В. И. Аналитические 7. vμ kh¶ n¨ng kh«i phôc c¸c chuçi mùc методы расчета колебаний уровня моря. n−íc ë mét sè tr¹m quan tr¾c. B¸o c¸o Гидрометеоиздат., Ленинград, 1961 thùc hiÖn chuyªn môc do NguyÔn Ngäc 8. Руководство по расчету гидрологических Thôy, Ph¹m V¨n HuÊn, Bïi §×nh Kh−íc характеристик для исследований и thùc hiÖn / §Ò tμi cÊp nhμ n−íc KT-03- изысканий в береговых зонах и 03, 1995 эстуариев. Наука, Москва, 1973 4. NguyÔn Ngäc Thôy. VÒ xu thÕ n−íc biÓn d©ng ë ViÖt Nam. T¹p chÝ Khoa häc Kü thuËt biÓn, sè 1, Hμ Néi, 1993 OSCILlATIONs OF SEA LEVEL in Vietnam waters Pham Vam Huan University of Science, VNUH Nguyen Tai Hoi Centre for Marine Hydrometeorology §Þa chØ liªn hÖ víi t¸c gi¶: - Ph¹m V¨n HuÊn, Khoa KTTV-HDH, Tr−êng §HKHTN. Mobile: 0912116661 - NguyÔn Tμi Hîi, Trung t©m KTTV biÓn. §iÖn tho¹i: 7840542