Báo cáo nghiên cứu khoa học đề tài " Kỹ năng làm văn nghị luận phân tích tác phẩm văn học "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

160
lượt xem 22
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo chuyên đề khoa học, xã hội nhân văn trường ĐH Huế Báo cáo nghiên cứu khoa học đề tài " Kỹ năng làm văn nghị luận phân tích tác phẩm văn học "

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học đề tài " Kỹ năng làm văn nghị luận phân tích tác phẩm văn học "

T P CHÍ KHOA H C, ð i h c Hu , S 66, 2011 K NĂNG LÀM VĂN NGH LU N PHÂN TÍCH TÁC PH M VĂN H C Nguy n Minh Ho t Trư ng ð i h c Tây Nguyên TÓM T T Lý thuy t làm văn ngh lu n nói chung, ki u bài phân tích tác ph m văn h c (PTTPVH) nói riêng còn có nhi u v n ñ chưa th ng nh t. Trên cơ s nh ng quan ñi m c a các nhà nghiên c u v d ng bài làm văn này và th c t d y h c trư ng ph thông, bài vi t khái quát n i dung khái ni m, ñ c ñi m ki u bài PTTPVH, ñ ng th i ñưa ra các thao tác cơ b n và m t s k năng khi làm bài văn ngh lu n PTTPVH. N i dung c a bài vi t nh m trao ñ i, th o lu n v i ñ ng nghi p, bên c nh ñó giúp sinh viên ngành Ng văn và h c sinh THPT có thêm tư li u tham kh o, v n d ng vào th c t h c t p và công tác này. 1. ð t v n ñ Phân môn Làm văn thu c b môn Ng văn có v trí ñ c bi t quan tr ng trong trư ng THPT. Phân môn này ñư c xem là t ng h p tri th c văn h c và ñ i s ng, k t tinh s sáng t o, c m th văn chương c a h c sinh qua bài vi t làm văn. Ngh lu n PTTPVH (tròn v n hay trích ño n) là lo i bài ph bi n c a h c sinh trong quá trình h c và thi c . Lo i bài này nh m ki m tra năng l c hi u và c m th văn h c c a ngư i vi t. Th c ch t ñây là ngư i vi t ch ra cái hay, cái ñ p v n i dung, ngh thu t c a m t tác ph m văn h c nào ñó. Tuy v y, do tính ch t, ñ c trưng riêng bi t ñ c ñáo c a văn h c nên vi c phân tích nói riêng và cách th c ti p nh n tác ph m văn h c nói chung không ñơn gi n. M t m t, ñ i v i nh ng ki t tác văn h c có s c s ng lâu b n bao gi cũng là s khái quát sâu s c c a nhà văn v cu c s ng và con ngư i. Nh ng khái quát ngh thu t y ti m n nh ng ý nghĩa, nhi u phương di n t cái bi u hi n ñ suy ra cái ñư c bi u hi n. Vì th , b t c ai, ñâu, và khi nào cũng có th tìm th y hình bóng c a mình trong ñó. Cho nên, cùng m t hình tư ng văn h c nhưng m i cá nhân, m i th i ñ i có m t cách c m nh n riêng. M t khác, lý thuy t làm văn, tiêu chí ñ ñánh giá m t bài văn l i càng ph c t p, có nhi u ý ki n khác nhau. Th c t giáo viên và h c sinh ñang g p không ít khó khăn, tr ng i t n i dung lý thuy t tr u tư ng thi u nh t quán cho ñ n phương pháp d y và h c t p làm văn. Ngh lu n văn h c g m nhi u ki u bài: gi i thích, ch ng minh, bình lu n, phân tích,…Th nhưng lý thuy t v các ki u bài này còn nhi u v n ñ chưa ñư c th ng nh t. M t s giáo viên còn lúng túng khi hư ng d n h c sinh phân bi t các ki u bài và v n d ng trong bài làm văn; Còn ph n l n h c sinh chưa phân bi t ñư c ranh gi i và m i 83
quan h bi n ch ng gi a các ki u bài. ð c bi t là ki u bài phân tích và các ki u khác, bài làm c a h c sinh còn nhi u l n l n, hình th c di n ñ t g n gi ng nhau. Các lo i sách tham kh o, sách giáo khoa và k c ñáp án các kỳ thi t t nghi p THPT, tuy n sinh cao ñ ng - ñ i h c cũng còn nhi u v n ñ c n trao ñ i xung quanh lý thuy t làm văn, xác ñ nh tiêu chí ki u bài phân tích và tiêu chí ñ ñánh giá ch t lư ng m t bài làm văn. T nh ng kinh nghi m th c ti n, tham kh o nhi u tài li u và ti p thu ý ki n c a ñ ng nghi p, bài vi t v kĩ năng làm văn ngh lu n phân tích tác ph m văn h c, góp ph n trao ñ i th o lu n v i ñ ng nghi p v d y phân môn làm văn cho h c sinh, giúp h c sinh h c t t ki u bài ngh lu n PTTPVH. Bài vi t t p trung làm rõ khái ni m PTTPVH, ñ ng th i, ñưa ra các thao tác cơ b n và m t s k năng làm văn ngh lu n PTTPVH. 2. Các khái ni m phân tích tác ph m văn h c T trư c ñ n nay, c p THCS và c p THPT ñã ñưa ngh lu n PTTPVH vào gi ng d y. Tuy nhiên, m i c p h c và m t s tài li u nêu khái ni m phân tích nói chung và PTTPVH trong nhà trư ng nói riêng còn có nhi u c p ñ chưa th ng nh t. C th : - Tài li u [7, trang 177] ñã nêu khái ni m: Phân tích văn h c là khám phá các giá tr văn h c và v n ñ văn h c qua t ng khía c nh và t ng bi u hi n c th c a tác ph m văn h c, sáng tác c a m t tác gi văn h c, c a m t giai ño n hay c a m t nh n ñ nh lý lu n văn h c. Khi làm bài phân tích c n th c hi n hai yêu c u sau ñây: + Chia ñ i tư ng phân tích ra t ng ph n, t ng khía c nh theo m t logic nh t ñ nh. + Phát hi n n i dung t ng ph n, t ng khía c nh y qua các bi u hi n c th (phân tích chi ti t). - Tài li u [8, trang 53] có ñưa ra khái ni m: Phân tích văn h c là ki u bài ngh lu n ñem m t hi n tư ng văn h c (tác ph m, v n ñ ) chia nh ra ñ xem xét t ng ph n r i ñem k t qu t ng h p l i trong m t k t lu n chung. - Tài li u [5, trang 746] có vi t: Phân tích là phân chia s th t hay b ng tư ng tư ng m t ñ i tư ng nh n th c ra các y u t trái v i t ng h p. - Tài li u [6, trang 10] ñã nêu khái ni m phân tích và t ng h p: Phân tích là phép l p lu n trình bày t ng b ph n, phương di n c a m t v n ñ nh m ch ra n i dung c a s v t, hi n tư ng. ð phân tích n i dung c a s v t, hi n tư ng ngư i ta có th v n d ng các bi n pháp nêu gi thi t, so sánh, ñ i chi u…và c phép l p lu n gi i thích, ch ng minh. T ng h p là phép l p lu n rút ra cái chung t nh ng ñi u ñã phân tích. Không 84
có phân tích thì không có t ng h p. L p lu n t ng h p thư ng ñ t cu i ño n hay cu i bài, ph n k t lu n c a m t ph n ho c toàn b văn b n. - Tài li u [2, trang 25] có trình bày: Trong quá trình nh n th c, vi c chia nh ñ i tư ng thành nhi u y u t ñ ñi sâu xem xét m t cách kĩ càng n i dung và m i quan h bên trong cũng như bên ngoài c a chúng g i là phân tích. - Tài li u [9, trang 70] ñã ñưa ra khái ni m: Chia tách s v t hi n tư ng thành nhi u y u t nh ñ ñi sâu vào xem xét m t cách kĩ lư ng n i dung và m i quan h bên trong c a hi n tư ng và s v t ñó g i là phân tích. - Tài li u [3, trang 86] khi gi i thi u ngh lu n v m t bài thơ, ño n thơ ph n ghi nh có trình bày: Bài vi t (Ngh lu n v m t bài thơ, ño n thơ) thư ng có các n i dung sau: + Gi i thi u khái quát v bài thơ. + Bàn v nh ng giá tr n i dung và ngh thu t c a bài thơ, ño n thơ. + ðánh giá chung v bài thơ, ño n thơ. - Tài li u [4, trang 36] khi gi i thi u ngh lu n v m t tác ph m, m t ño n trích văn xuôi ph n ghi nh ñã nêu: Bài ngh lu n v m t tác ph m, m t ño n trích văn xuôi thư ng có các n i dung: + Gi i thi u tác ph m ho c ño n trích văn xuôi c n ngh lu n. + Phân tích giá tr n i dung và ngh thu t theo ñ nh hư ng c a ñ ho c m t s khía c nh ñ c s c nh t c a tác ph m, ño n trích. + Nêu ñánh giá chung v tác ph m, ño n trích. T các khái ni m trên chúng ta có th rút ra các n i dung cơ b n c a khái ni m PTTPVH (tr n v n hay trích ño n) như sau: - Chia tách ñ i tư ng phân tích ra thành các khía c nh. - Xem xét m t cách kĩ lư ng các giá tr n i dung và ngh thu t qua t ng khía c nh, ñ ng th i khám phá, tìm hi u m i quan h bên trong và bên ngoài c a chúng. - T ng h p ñánh giá các giá tr c a ñ i tư ng trong m t k t lu n chung. Yêu c u c a thao tác phân tích là: - Có thái ñ khách quan, khoa h c. - Xem xét ñ i tư ng m t cách toàn di n, xác th c - C n có s phán ñoán t ng h p liên tư ng ch quan, nhưng ph i d a trên nh ng căn c nh t ñ nh ñ tránh suy di n tùy ti n. 85
3. Các thao tác cơ b n khi làm bài văn ngh lu n PTTPVH 3.1. Chia ñ i tư ng ra thành các khía c nh D a vào tính ñ c l p tương ñ i c a n i dung và hình th c ñ chia tác ph m thành các khía c nh cho phù h p. * ð i v i tác ph m tr tình: - Thơ t tuy t: Chia theo k t c u các câu thơ trong bài thơ: khai – th a – chuy n – h p, ho c chia thành hai ph n ñ phân tích: hai câu ñ u và hai câu cu i. - Thơ th t ngôn bát cú ðư ng lu t: có th chia theo c u trúc: ñ – th c – lu n – k t, ho c chia theo k t c u hình tư ng. Ch ng h n: có th chia bài thơ Thu ñi u c a Nguy n Khuy n thành hai v n ñ c nh thu và tình thu ñ phân tích. - Thơ t do, thơ m i: có th chia theo câu thơ, kh thơ, ño n thơ hay chia theo t ng ý. * ð i v i tác ph m t s : - Chia theo t ng khía c nh c a v n ñ ñư c phân tích. Ch ng h n: + Phân tích nhân v t: chia theo các khía c nh như: ngo i hình – tính cách – n i tâm – hành ñ ng…ho c theo k t c u tính cách c a nhân v t. + Phân tích giá tr c a tác ph m v n i dung hay ngh thu t: d a vào giá tr các n i dung c a tác ph m ñ chia thành các khía c nh, nh ng ph n ñư c chia này cũng là các lu n ñi m tri n khai trong bài vi t. 3.2. Xác ñ nh lu n ñi m Lu n ñi m là n i dung khái quát c a t ng ph n ñư c chia. Nó là các khía c nh c a n i dung tr ng tâm. Các lu n ñi m ch y u n m ph n thân bài góp ph n làm sáng t n i dung tr ng tâm. Lu n ñi m có th ñư c di n t thành m t câu văn (câu ch ñ ) n m trong ño n văn. Nó có th ñ ng ñ u hay ñ ng gi a, ñ ng cu i ño n văn. Có lu n ñi m l n, lu n ñi m nh hay lu n ñi m nh hơn (tuỳ vào dung lư ng c a bài vi t dài hay ng n ñ tri n khai lu n ñi m nhi u b c hay ít b c). Ví d : Phân tích v ñ p hình tư ng nhân v t Hu n Cao trong tác ph m Ch ngư i t tù c a Nguy n Tuân. Chúng ta có th xác ñ nh các lu n ñi m chính: v ñ p tài hoa – v ñ p khí phách – v ñ p thiên lương. Các lu n ñi m chính có th tri n khai thành m t ño n văn, trong thân bài có nhi u ño n văn t o thành. M i ño n văn có: m ño n – thân ño n – k t ño n. (n u có ño n ti p theo th c hi n thao tác chuy n ño n ñ g n k t ý trong bài văn). 86
3.3. S d ng d n ch ng D n ch ng là nh ng câu thơ, ño n thơ, kh thơ, t ng , hình nh, v n, nh p, thanh, th lo i… và các bi n pháp tu t ñ i v i tác ph m tr tình; các tình ti t, chi ti t, cách k , cách t , cách xây d ng nhân v t, tình hu ng, s ki n… ñ i v i tác ph m t s . Vi c l a ch n d n ch ng ph i chính xác, tiêu bi u, có giá tr n i dung và ngh thu t, phù h p và làm sáng t các lu n ñi m. D n ch ng ph i có chi u sâu (phân tích lý gi i các d n ch ng quan tr ng), và có chi u r ng (s lư ng, ph m vi d n ch ng ph i phù h p). Cách nêu d n ch ng ph i theo th i gian, hoàn c nh ra ñ i c a d n ch ng, theo di n bi n s ki n, theo không gian. Nêu các d n ch ng ñơn gi n ñ n các d n ch ng ph c t p… Các d n ch ng ph i ñư c trình bày các ki u như: trích nguyên văn d n ch ng (n i dung ph i chính xác và ñư c ñ t trong ngo c kép); trích m t s t ng tiêu bi u, các t ñư c trích cũng n m trong ngo c kép; khái quát n i dung d n ch ng b ng l i văn c a ngư i vi t. Khi trình bày d n ch ng c n k t h p các ki u trên. D n ch ng ph i ñư c phân tích làm rõ lu n ñi m: Phân tích d n ch ng là trình bày nh ng giá tr n i dung, hình th c và ý nghĩa c a d n ch ng (d n ch ng ñó có tác d ng như th nào trong vi c di n t tâm tr ng hay th hi n phong cách tác gi hay di n ñ t m t v n ñ tư tư ng…). 3.4. Liên tư ng m r ng v n ñ B ng ch t li u ngôn t , tác ph m văn h c bao gi cũng ñư c khái quát t các chi ti t hi n th c ñ i s ng. Cu c s ng sinh ñ ng ñư c ch t l c, l a ch n và khúc x qua tư duy c a nhà văn ñ t o nên nh ng hình tư ng ngh thu t ñ c ñáo có s c s ng riêng. Ti p xúc v i m t tác ph m văn h c là ti p xúc v i m t th gi i ngh thu t, có m i quan h v i hi n th c, ph n ánh hi n th c, nhưng không trùng khít v i hi n th c vì nó có quy t c sáng t o riêng. Khám phá, tìm hi u m t tác ph m văn h c là chúng ta tìm hi u nh ng giá tr c a ngh thu t và cu c s ng mà nhà văn ñem l i. Vì v y, khi phân tích m t tác ph m văn h c, trên cơ s các giá tr mà tác ph m th hi n, ngư i vi t c n liên tư ng m r ng các hình tư ng ngh thu t v i ñ i s ng th c ti n ñ t o t m nhìn sâu s c hơn, th y ñư c m i liên h gi a ngh thu t và cu c s ng. T m t hình tư ng khái quát trong tác ph m, chúng ta có th liên tư ng ñ n nh ng v n ñ c th trong ñ i s ng. T m t nhân v t trong tác ph m v i nh ng ñ c ñi m v ngo i hình, tính cách, s ph n… chúng ta có th liên tư ng ñ n m t t ng l p ngư i trong xã h i. T nh ng y u t riêng c a m t con ngư i ñư c miêu t trong tác ph m có tính ñi n hình quy lu t, chúng ta có th liên tư ng ñ n nh ng cái chung c a c ng ñ ng, xã h i. 87
Liên tư ng m r ng hình tư ng trong tác ph m văn h c ra ngoài ñ i s ng m t cách phù h p, th hi n trình ñ nh n th c khái quát v n ñ ngh thu t c a ngư i vi t. 3.5. T ng k t, nh n ñ nh, ñánh giá M c ñích phân tích văn h c là ñ nh n ñ nh, ñánh giá xác ñáng m t hi n tư ng văn h c. Vì v y, sau khi ti n hành phân tích theo hư ng ñ ra, bài vi t ph i ñ xu t nh n ñ nh ñánh giá hi n tư ng văn h c như: - Tính ñ c ñáo (câu t m i l , ñ i m i so v i truy n th ng). - Giá tr nh n th c (m c ñ nông, sâu so v i v n ñ nêu ra). - Giá tr tư tư ng (thái ñ ñ i v i nhân dân, ñ t nư c, con ngư i). - Giá tr ngh thu t (m c ñ tài ngh , s c thuy t ph c, g i c m, phong cách). Nh ng l i t ng k t, nh n ñ nh, ñánh giá nâng cao giá tr c a s phân tích, ñem l i tính m c ñích cho s phân tích. Nó ph i phù h p v i s phân tích, tránh kh p khi ng, phân tích m t ñ ng k t lu n m t n o. 4. M t s k năng làm văn ngh lu n phân tích 4.1. Phân tích ñ 4.1.1. Các d ng ñ ra Ngh lu n phân tích thu c lo i ñ hi u và c m tác ph m văn h c. Lo i ñ này nh m ki m tra trình ñ ti p nh n tác ph m văn h c c a h c sinh v i hình th c chính là phân tích. (trư c ñây có khái ni m bình gi ng – m t ki u riêng c a phân tích). Thư ng có các ki u ñ phân tích như: - Phân tích m t bài thơ tròn v n. Ví d : phân tích bài Thơ duyên c a Xuân Di u. - Phân tích m t nhân v t. Ví d : Phân tích nhân v t Chí Phèo trong tác ph m cùng tên c a Nam Cao. Ho c: phân tích nhân v t Hu n Cao trong tác ph m Ch ngư i t tù c a Nguy n Tuân. - Phân tích m t tác ph m văn xuôi (thư ng là ñ làm sáng t m t phương di n nào ñó v n i dung và ngh thu t). Ví d : Phân tích tính s thi c a truy n ng n R ng xà nu c a Nguy n Trung Thành. Ho c: M t trong nh ng sáng tác ngh thu t ñ c s c c a Kim Lân trong truy n là ñã xây d ng m t tình hu ng truy n ñ c ñáo và h p d n hãy phân tích truy n V nh t ñ ch ng minh cho ý ki n trên. - Phân tích m t hình tư ng. Ví d : Phân tích hình tư ng “sóng” trong bài thơ sóng c a Xuân Quỳnh. Anh (ch ) có c m nh n gì v tâm h n ngư i ph n trong tình yêu qua bài thơ này. Ho c: Phân tích hình tư ng cây xà nu trong truy n R ng xà nu c a Nguy n Trung Thành. - Phân tích m t hình nh. Ví d : Phân tích hình nh ñ u súng trăng treo trong 88
bài thơ ð ng chí c a Chính H u. - Phân tích m t tâm tr ng. Ví d : Phân tích tâm tr ng nàng Ki u qua ño n thơ Trao duyên trong Truy n ki u. Ho c: Phân tích tâm tr ng bà c T trong truy n V nh t c a Kim Lân. Như v y, ph m vi ngh lu n th lo i phân tích g m: phân tích bài thơ; phân tích m t v n ñ nào ñó c a tác ph m văn xuôi; phân tích nhân v t; phân tích m t hình tư ng; phân tích m t hình nh; phân tích m t tâm tr ng; so sánh hai tác ph m văn h c. 4.1.2. Phân tích ñ ra - Xác ñ nh th lo i c a ñ ra ð ra thư ng có yêu c u th lo i tr c ti p trên câu ch như: anh (ch ) hãy phân tích… ñ ra còn d ng gián ti p v th lo i như: c m nh n, c m tư ng, nh n xét, suy nghĩ…c a anh (ch ). Th c ra, lo i ñ này ngư i vi t s d ng thao tác ch y u là phân tích, khám phá, tìm hi u các giá tr c a tác ph m. Vi c xác ñ nh ñúng th lo i bài vi t s có cách làm phù h p theo yêu c u c a ñ ra. - Xác ñ nh lu n ñ (tr ng tâm) c a bài làm Tr ng tâm c a bài làm là n i dung khái quát, cô ñ ng, ñư c di n ñ t b ng m t vài câu văn bao hàm ñư c n i dung yêu c u c a ñ ra. Nó có m t m bài, ñư c lý gi i thân bài thông qua các lu n ñi m và ñư c nh c l i k t bài. Cách xác ñ nh tr ng tâm: + ð i v i tác ph m tr tình: phân tích m t bài thơ, tr ng tâm chính là ch ñ c a bài thơ; phân tích m t ño n thơ, tr ng tâm là khái quát n i dung c a toàn bài thơ và v trí, ch ñ c a ño n trích. + ð i v i tác ph m t s : phân tích nhân v t: tr ng tâm là ñ c ñi m khái quát c a nhân v t; phân tích m t giá tr nào ñó c a tác ph m như: ngh thu t, nhân ñ o, hi n th c, s thi, lãng m n, c ñi n, hi n ñ i… tr ng tâm là khái ni m c a giá tr ñư c bi u hi n trong tác ph m; phân tích tình hu ng, ý nghĩa bi u tư ng, tr ng tâm là n i dung khái quát c a tình hu ng và n i dung cái ñư c bi u hi n c a bi u tư ng; phân tích tác ph m, m t v n ñ c a tác ph m theo ñ nh hư ng (có n i dung nh n xét, ý ki n ñánh giá v tác ph m ñ ra), tr ng tâm là n i dung c a l i nh n xét ñánh giá ñó. + Phân tích so sánh hai tác ph m, hay hai nhân v t, ho c hai ño n thơ, tr ng tâm là n i dung khái quát ñi m gi ng và khác nhau c a hai ñ i tư ng so sánh. Xác ñ nh ñúng tr ng tâm ñ tri n khai các ý xoay quanh tr ng tâm và cùng làm sáng t tr ng tâm giúp cho bài vi t logic, m ch l c, ch t ch . - ð nh hư ng ph m vi tư li u Tư li u là y u t quan tr ng trong bài văn ngh lu n. ðó là các d n ch ng, các ch t li u giúp ngư i vi t có cơ s khách quan ñ phân tích, ñánh giá t ng h p các giá tr 89
c a tác ph m. Tư li u thư ng là các v n ñ liên quan ñ n tr ng tâm c a bài làm. Nó có trong văn h c và trong ñ i s ng. Có tư li u b t bu c (các d n ch ng n m trong ph m vi tác ph m) và tư li u m r ng (các d n ch ng n m ngoài tác ph m, có chung ñ tài, ch ñ , giai ño n sáng tác hay phong cách c a nhà văn v i n i dung ñang ñư c lý gi i). 4.2. M bài, k t bài trong ngh lu n phân tích 4.2.1. M bài M c ñích c a m bài là gi i thi u v n ñ s vi t, s trao ñ i bàn b c trong bài. Vì th m bài, th c ch t là tr l i câu h i: Anh (ch ) ñ nh vi t, ñ nh bàn b c v n ñ gì? - Nguyên t c: Nêu ñúng tr ng tâm (lu n ñ ) c a bài làm, ch nêu nh ng ý khái quát, k t c u thành m t ño n văn (kho ng 5 ñ n 8 dòng) - Cách m bài: + Gi i thi u d n d t v n ñ . . Tr c ti p: ñi th ng vào v n ñ qua xu t x , hoàn c nh sáng tác. Gi i thi u theo hình th c này thư ng ít sai nhưng hành văn kém h p d n. . Gián ti p: nêu ra nh ng ý liên quan ñ n v n ñ c n ngh lu n ñ khêu g i r i m i b t vào v n ñ y. Tùy vào m i liên h gi a n i dung ph n gi i thi u và tr ng tâm c a bài vi t có th xác ñ nh cách gi i thi u theo ki u gián ti p b ng hình th c di n d ch, quy n p, tương liên, ñ i l p… Gi i thi u theo ki u này d phát huy ñư c s trư ng c a hành văn hay nhưng d sa ñà, vòng vèo xa tr ng tâm, l i gi i thi u không kh p v i tr ng tâm. . K t h p gián ti p và tr c ti p. + Nêu tr ng tâm: ñây là v n ñ chính s bàn trong thân bài. + Ph n chuy n ý xu ng thân bài: Nêu phương th c ngh lu n và ph m vi tư li u s trình bày hay trích d n ño n trích. ð có m t m bài hay c n tránh: d n d t vòng vo quá xa mãi m i g n ñư c vào vi c nêu v n ñ ; ý d n d t không liên quan gì ñ n v n ñ s nêu; nêu v n ñ quá dài dòng, chi ti t, có gì nói h t luôn r i thân bài l i l p l i nh ng ñi u ñã nói m bài. ð có m t m bài hay c n ph i: ng n g n: d n d t thư ng vài ba câu, nêu v n ñ m t vài câu và gi i h n v n ñ m t câu; ñ y ñ : ñ c xong m bài, ngư i ñ c bi t ñư c bài vi t bàn v v n ñ gì? trong ph m vi n i dung tư li u nào? thao tác chính v n d ng ñây là gì? ñ c ñáo: m bài ph i gây ñư c s chú ý c a ngư i ñ c v i v n ñ mình s vi t b ng cách nêu v n ñ khác l , gi a câu d n d t và câu nêu v n ñ ph i t o ñư c s b t ng ; t nhiên: s d ng t ng c n ñ c ñáo, m i l nhưng ph i gi n d , t nhiên g n gũi v i văn hoá ñ i s ng và tâm lý ti p nh n, tránh s v ng v , gư ng ép gây 90
cho ngư i ñ c có c m giác gi t o. 4.2.2. K t bài - Nguyên t c: Th hi n ñúng quan ñi m ñã trình bày thân bài (miêu t l i tr ng tâm); ch nêu nh ng ý khái quát, thiên v t ng k t, ñánh giá v n ñ ; k t c u thành m t ño n văn (kho ng 5 ñ n 8 dòng). - Cách k t bài + Khái quát n i dung bài vi t. + Miêu t l i tr ng tâm. + Liên h , t ng k t ñánh giá v n ñ ( phương di n ñ i s ng và văn h c ngh thu t). - M t s ki u k t bài tiêu bi u. + Tóm lư c (tóm t t quan ñi m c a ngư i vi t thân bài). + Phát tri n (m r ng thêm v n ñ ñ t ra trong ñ bài). + V n d ng (nêu ra phương hư ng áp d ng cái t t, cái hay ho c kh c ph c cái x u, cái d c a hi n tư ng hay ý ki n nói trong bài văn vào cu c s ng). + Liên tư ng (mư n ý ki n tương t c a dân gian, c a m t ngư i có uy tín hay l i bình lu n, ñánh giá v tác ph m, ñ i tư ng phân tích SGK, tài li u nghiên c u có giá tr ñ thay cho l i tóm t t c a ngư i làm bài). Ngoài ra ngư i vi t có th v n d ng m t s ki u k t bài như: K t bài theo l i ñi m nhãn (d ng l i nh ng chi ti t ñ t, có giá tr ngh thu t c a ñ i tư ng phân tích t ñó bình lu n m r ng g i ra nh ng rung c m cho ngư i ñ c). K t bài theo l i bình lu n m r ng và nâng cao lu n ñ c a bài vi t, t t ng k t ñ n phát tri n nâng lên, t tóm t t ñ n rút ra bài h c theo nhi u l p, l p này g i l p kia cho t i k t thúc. K t bài theo l i ñ u cu i tương ng – k t bài ng v i m bài. K t bài l y l i m bài mà không rơi vào tình tr ng l p l i nguyên văn l i l m bài, vì nó là s luy n láy ñ nâng cao, kh ng ñ nh ch c ch n l n cu i cùng nh ng gì ñã nêu thân bài b ng m t gi ng ñ y truy n c m. K t bài mà như không k t: ñó là nh ng k t bài không gi ng b t kỳ m t cách k t bài nào mà lý thuy t cơ b n ñã nêu. Nó là nh ng câu văn t nhiên ñư c g i ra t s logic c a bài vi t và phù h p v i tâm lý ti p nh n c a ngư i ñ c, t o nhi u liên tư ng sâu xa. M t k t bài hay th t ña d ng và thú v nhưng ñ u chung nhau nh ng ñi m nh t ñ nh: ñúng, nhưng ph i sáng t o, gây ñư c n tư ng và ñ l i dư v trong ngư i ñ c. K t 91
bài hay v a ph i ñóng l i, ch t l i, v a ph i m ra, nâng cao và c ngân nga mãi trong lòng ngư i. Ngh lu n PTTPVH là ki u bài làm văn có vai trò, v trí quan tr ng trong d y và h c làm văn trư ng THPT. Th c t hi n nay không ý h c sinh còn nh m l n v th lo i phân tích và các th lo i khác m t s giáo viên chưa c t nghĩa rõ các khái ni m th lo i. Vì v y, k t qu bài làm văn c a h c sinh v phân tích chưa ñư c kh quan, nhi u ñáp án ch m bài thi t t nghi p THPT, tuy n sinh ñ i h c, cao ñ ng cũng còn nhi u v n ñ chưa th ng nh t v yêu c u th lo i. Vi c n m ch c khái ni m, phân bi t ki u bài ngh lu n phân tích có ý nghĩa thi t th c giúp h c sinh thu n th c k năng, thao tác ki u bài ngh lu n này ñ v n d ng vào th c t làm bài vi t ñ t k t qu t t. TÀI LI U THAM KH O [1]. Phan Tr ng Lu n, Làm văn 11, Làm văn 12, NXB Giáo d c, 2000, trang 71. [2]. Phan Tr ng Lu n, Lê A , Ng văn 11, t p 1, NXB Giáo d c, 2007, trang 25. [3]. Phan Tr ng Lu n, Lê A, Ng văn 12, t p 1, NXB Giáo d c, 2009, trang 86. [4]. Phan Tr ng Lu n, Lê A, Ng văn 12, t p 2, NXB Giáo d c, 2009, trang 36. [5]. Nguy n ðăng M nh, Mu n vi t ñư c bài văn hay, NXB Giáo d c, 1995. [6]. Hoàng Phê, T ñi n ti ng Vi t, NXB ðà N ng, 1997, trang 746. [7]. Nguy n Kh c Phi, Tr n ðình S , Ng văn 9, t p 2, NXB Giáo d c, 2005, trang 10. [8]. Tr n ðình S , Tài li u chu n ki n th c Văn – Ti ng Vi t 12, NXB Giáo d c, 1994, trang 177. [9]. Tr n ðình S , Làm văn 12, NXB Giáo d c, 2000, trang 53. [10]. Tr n ðình S , Ng văn nâng cao 11, t p 1, NXB Giáo d c, 2007, trang 70. [11]. Tr n ðình S , Làm văn 12, NXB Giáo d c, 2000, trang 87. SKILL IN LITERARY CRITICAL ANALYSIS OF LITERATURE WORKS Nguyen Minh Hoat, Tay Nguyen University SUMMARY Critics have different viewpoints on the theory of literary critical analysis in general of literature works in particular. On the basic of researchs on literary critical analysis made by many critics and experiences accumulated by teachers of many high schools during the teaching 92
of literature, this article generalises some subject masters, definitions, features and types of literary work analysis and at the same time suggests some basic steps and approaching skills to do literary critical analysis. The author of this article also wants to discuss literary criticism and share the view with counterparts with the hope that this will be helpful reference materials for phiology learners not only to study in universities or schools now but also to work in the future. 93