Báo cáo nghiên cứu khoa học " Học thuyết âm dương ngũ hành với y học cổ truyền Phương Đông "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

162
lượt xem 49
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tư tởng triết học Trung Quốc cổ đại đã phát triển qua nhiều giai đoạn khác nhau, phản ánh cuộc đấu tranh bền bỉ của nhân dân Trung Hoa cổ đại trong việc chinh phục tự nhiên, xây dựng, phát triển và hoàn thiện dần các chế độ kinh tế, chính trị và xã hội qua các thời đại. Chính trong quá trình lịch sử đó, học thuyết Âm d-ơng Ngũ hành đã xuất hiện. Sau đó học thuyết này không những đ-ợc nhiều tr-ờng phái triết học tìm hiểu, lý giải, khai thác mà còn đ-ợc nhiều ngành khoa...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " Học thuyết âm dương ngũ hành với y học cổ truyền Phương Đông "

ph¹m thïy d−¬ng rung Quèc cæ ®¹i lµ mét trong ph¸t sinh bÖnh tËt, ®iÒu trÞ vµ phßng T nh÷ng nÒn v¨n minh sím bÖnh cña YHCT ph−¬ng §«ng. nhÊt cña nh©n lo¹i. LÞch sö t− Häc thuyÕt ¢m d−¬ng Ngò hµnh ®−îc t−ëng triÕt häc Trung Quèc cæ ®¹i øng dông vµo YHCT ph−¬ng §«ng tõ rÊt ®· ph¸t triÓn qua nhiÒu giai ®o¹n kh¸c sím. B¾t ®Çu tõ thêi ChiÕn quèc ®· xuÊt nhau, ph¶n ¸nh cuéc ®Êu tranh bÒn bØ hiÖn t¸c phÈm Hoµng ®Õ Néi kinh, ®©y cña nh©n d©n Trung Hoa cæ ®¹i trong lµ pho s¸ch vÒ Y häc hoµn chØnh ®Çu tiªn viÖc chinh phôc tù nhiªn, x©y dùng, ph¸t cña YHCT Trung Quèc. §Õn thêi H¸n, triÓn vµ hoµn thiÖn dÇn c¸c chÕ ®é kinh xuÊt hiÖn nhµ Y häc vÜ ®¹i Tr−¬ng Träng tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi qua c¸c thêi ®¹i. C¶nh. ¤ng ®· viÕt rÊt nhiÒu s¸ch vÒ Y ChÝnh trong qu¸ tr×nh lÞch sö ®ã, häc häc, hiÖn cßn l−u l¹i lµ hai t¸c phÈm næi thuyÕt ¢m d−¬ng Ngò hµnh ®· xuÊt tiÕng Th−¬ng hµn luËn vµ Kim quü yÕu hiÖn. Sau ®ã häc thuyÕt nµy kh«ng l−îc. Häc thuyÕt ¢m d−¬ng Ngò hµnh nh÷ng ®−îc nhiÒu tr−êng ph¸i triÕt häc ®Òu lµ c¬ së triÕt häc cña nh÷ng t¸c t×m hiÓu, lý gi¶i, khai th¸c mµ cßn ®−îc phÈm kiÖt xuÊt nµy. nhiÒu ngµnh khoa häc kh¸c quan t©m vËn dông. Ýt cã häc thuyÕt triÕt häc nµo C¸c thÇy thuèc næi tiÕng ë ViÖt Nam l¹i th©m nhËp vµo nhiÒu lÜnh vùc cña tri tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c tiªu biÓu thøc vµ ®−îc vËn dông ®Ó lý gi¶i nhiÒu lµ nh÷ng y gia næi tiÕng nh− TuÖ TÜnh, vÊn ®Ò cña tù nhiªn, x· héi nh− häc Lª H÷u Tr¸c… ®Òu ®· vËn dông triÖt ®Ó thuyÕt nµy. Häc thuyÕt ¢m d−¬ng Ngò häc thuyÕt ¢m d−¬ng Ngò hµnh vµo hµnh ®−îc nhiÒu ng−êi quan t©m, t×m thùc tiÔn l©m sµng, tr−íc hÕt lµ vµo viÖc hiÓu, vËn dông vµo nhiÒu lÜnh vùc kh¸c chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ bÖnh tËt cho nh©n nhau, trong ®ã næi bËt lµ trªn lÜnh vùc Y d©n. häc cæ truyÒn (YHCT). §©y lµ c¬ së lý Trong khu«n khæ bµi viÕt nµy, t«i xin luËn ®Ó gi¶i thÝch nguyªn nh©n, c¬ chÕ ®−îc tr×nh bµy tãm t¾t nh÷ng øng dông nghiªn cøu trung quèc sè 5(75) - 2007 74
Häc thuyÕt ¢m d−¬ng ngò hµnh… II. øng dông trong ph©n tÝch cña häc thuyÕt ¢m d−¬ng Ngò hµnh nguyªn nh©n vµ chÈn ®o¸n bÖnh trong YHCT ph−¬ng §«ng. tËt I. øng dông vµo ph©n chia c¸c Theo c¸c thÇy thuèc YHCT, nguyªn tæ chøc c¬ thÓ nh©n chñ yÕu ph¸t sinh bÖnh tËt lµ do KÕt cÊu tæ chøc cña c¬ sù mÊt th¨ng b»ng vÒ ©m d−¬ng trong c¬ thÓ tån t¹i ë c¸c mÆt ®èi thÓ, vµ mÊt c©n b»ng ©m d−¬ng gi÷a c¬ lËp liªn hÖ phøc t¹p lÉn thÓ con ng−êi víi trêi ®Êt. Sù mÊt c©n nhau, nh÷ng mÆt ®èi lËp b»ng Êy ®−îc biÓu hiÖn thµnh sù thiªn Êy ®Òu cã thÓ dïng ©m d−¬ng ®Ó kh¸i th¾ng hay thiªn suy: D−¬ng th¾ng g©y qu¸t vµ nãi râ quan hÖ liªn quan lÉn chøng nhiÖt: sèt, m¹ch nhanh, kh¸t n−íc, nhau cña nã. Th©n thÓ con ng−êi ®−îc t¸o, n−íc tiÓu ®á; ©m th¾ng g©y chøng chia ra nh− sau: bªn ngoµi (l−ng) lµ hµn: ng−êi l¹nh, ch©n tay l¹nh, m¹ch d−¬ng, bªn trong (bông, ngùc) lµ ©m; lôc trÇm, Øa láng, n−íc tiÓu trong... D−¬ng phñ gåm t©m, can, tú, phÕ, thËn thuéc suy nh− trong c¸c tr−êng hîp l·o suy héi ©m cßn ngò t¹ng gåm tiÓu tr−êng, ®ëm, chøng h−ng phÊn thÇn kinh gi¶m; ©m vÞ, ®¹i tr−êng, bµng quang, tam tiªu h− g©y mÊt n−íc, øc chÕ thÇn kinh thuéc d−¬ng... Cßn dùa vµo thuyÕt Ngò gi¶m... hµnh, c¸c nhµ Y häc ®· ®Ò ra thuyÕt Sau khi ®· t×m ra ®−îc nguyªn nh©n “Ngò t¹ng” ®Ó t¹o ra mét m« h×nh tù g©y bÖnh, ng−êi thÇy thuèc sÏ c¨n cø vµo ®iÒu chØnh gåm n¨m trung t©m chøc c¸c biÓu hiÖn cña bÖnh nh©n th«ng qua 4 n¨ng cña c¬ thÓ lµ: t©m, can, tú, phÕ, ph−¬ng ph¸p tiÕp xóc víi bÖnh nh©n (tø thËn vµ mçi t¹ng cña c¬ thÓ ®Òu ®−îc chÈn) lµ väng (nh×n), v¨n (nghe), vÊn øng víi mét hµnh.VÝ dô nh− can øng víi (hái), thiÕt chÈn (xem m¹ch, sê n¾n) råi hµnh méc bëi v× tÝnh cña c©y gç th× cøng kÕt hîp triÖt ®Ó víi c¸c tiªu chÝ ngò s¾c, cái, gièng nh− chøc n¨ng cña can lµ mét ngò chÝ, ngò khiÕu t×m ra bÖnh thuéc vÞ t−íng... Ngoµi ra c¸ch ph©n chia dùa t¹ng nµo råi lùa chän c¸ch ch÷a bÖnh theo c«ng n¨ng c¬ thÓ ®Ó t×m sù t−¬ng hiÖu qu¶ nhÊt. øng víi hµnh nµo ®ã trong ngò hµnh còng ®−îc chÊp nhËn.VÝ dô hµnh méc vµ sù vËn ®éng, hµnh ho¶ vµ sù ph¸t nhiÖt... Sù quy lo¹i Ngò hµnh trong thiªn nhiªn vµ c¬ thÓ con ng−êi Ngò hµnh Méc Ho¶ Thæ Kim Thuû nghiªn cøu trung quèc sè 5(75) – 2007 75
VËt chÊt Gç, c©y Löa §Êt Kim lo¹i N−íc M u s¾c Xanh §á V ng Tr¾ng §en VÞ Chua §¾ng Ngät Cay MÆn Mïa Xu©n H¹ Cuèi h¹ Thu §«ng Ph−¬ng §«ng Nam Trung −¬ng T©y B¾c T¹ng Can T©m Tú PhÕ ThËn Phñ §ëm TiÓu tr−êng VÞ §¹i tr−êng B ng quang Ngò thÓ C©n M¹ch C¬ nhôc B× mao Cèt Ngò quan M¾t L−ìi MiÖng Mòi Tai T×nh chÝ GiËn Mõng Lo Buån Sî B¶ng ph©n biÖt d−¬ng chøng vµ ©m chøng Tø chÈn ©m d−¬ng Väng V¨n VÊn ThiÕt N»m ngo¶nh mÆt ra Nãi nhiÒu - ¦a chç m¸t - M¹ch ho¹t s¸c - MÆt ®á, m¾t më, - Thë m¹nh - ThÝch uèng n−íc - Phï d¹i nh×n chç s¸ng, m«i m¸t - §¹i tiÖn mïi thèi - Tay ch©n Êm kh« miÖng nãng kh¼m - TiÓu tiÖn ®á - Bông ®au hoÆc bÞ nøt - §¹i tiÖn bÕ hoÆc D−¬ng chøng kh«ng thÝch xoa - Rªu l−ìi v ng v t¸o bãn bãp dy - ThÝch gÆp gì mäi ng−êi - Tay ch©n mái, th©n m×nh n»m hay ngÈng lªn - Ýt nãi N»m ngo¶nh mÆt - ¦a chç nãng - M¹ch trÇm tÕ v o v¸ch nh−îc tr× - Nãi nhá - Kh«ng kh¸t - Nh¾m m¾t. ghÐt - Th©n m×nh v tay - Thë nhÑ - N−íc tiÓu trong chç s¸ng ch©n gi¸ l¹nh v ¢m chøng - §¹i tiÖn cã mïi - §¹i tiÖn láng mái - Kh«ng muèn gÆp chua, tanh - Kh«ng sèt, sî l¹nh ai - Bông ®au thÝch xoa bãp - MÆt v m«i nhît nh¹t III. øng dông trong ®iÒu trÞ BÖnh ph¸t sinh lµ do sù mÊt c©n bÖnh tËt b»ng ©m d−¬ng cho nªn nguyªn t¾c ch÷a bÖnh c¬ b¶n nhÊt lµ lÆp l¹i sù mÊt c©n b»ng Êy th«ng qua c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu trung quèc sè 5(75) - 2007 76
Häc thuyÕt ¢m d−¬ng ngò hµnh… kh¸c nhau: dïng thuèc, ch©m cøu, xoa Th−îng L·n «ng tiÕp thu vµ vËn dông bãp, khÝ c«ng... triÖt ®Ó trong häc thuyÕt Thuû – Ho¶ cña m×nh. Khi ch÷a bÖnh ph¶i t×m tíi nguån gèc, nguyªn nh©n g©y bÖnh, dùa vµo sù thiªn BÖnh ë phÇn d−¬ng th× ch÷a vµo ©m, thÞnh hay thiªn suy cña ©m d−¬ng. §©y bÖnh ë phÇn ©m th× ch÷a vµo d−¬ng. Nguyªn t¾c D−¬ng bÖnh trÞ ©m, ©m chÝnh lµ nguyªn t¾c “TrÞ bÖnh ph¶i t×m tíi gèc”. Ch¼ng h¹n, xÐt thÊy ch©n tay tª, bÖnh trÞ d−¬ng ®−îc lËp ra dùa trªn sù thÞt giËt, h− phiÒn, ®ªm ngñ kh«ng yªn, c©n b»ng ©m d−¬ng trong c¬ thÓ con mÆt nãng ®á, miÖng kh« chÊt l−ìi ®á, ng−êi. Bëi v× phÇn d−¬ng th¾ng th× phÇn m¹ch huyÒn mµ tÕ, ®ã lµ “can ©m bÊt tóc, ©m bÞ bÖnh, cßn phÇn ©m th¾ng th× phÇn can d−¬ng th−îng cang”, cÇn ph¶i dïng d−¬ng bÞ bÖnh. phÐp “t− ©m tiÒm d−¬ng, d−ìng huyÕt” - BÖnh do d−¬ng thÞnh th× ph¶i lµm (cã nghÜa lµ bæ phÇn ©m, lµm cho phÇn suy gi¶m phÇn d−¬ng (T¶ d−¬ng); bÖnh d−¬ng h¹ thÊp, kh«ng næi lªn ®Ó d−ìng do ©m thÞnh, ph¶i lµm suy gi¶m phÇn khÝ huyÕt). Nguyªn t¾c nµy ®· ®−îc H¶i ©m (T¶ ©m). BÖnh do d−¬ng h− th× ph¶i bæ d−¬ng. BÖnh do ©m h− th× ph¶i bæ ©m. Ngoµi ra còng cÇn chó ý ®Õn nguyªn t¾c “H− th× bæ mÑ. Thùc th× t¶ con”. Cã nghÜa mét t¹ng phñ suy yÕu, ngoµi viÖc c©n b»ng ©m d−¬ng cho chÝnh t¹ng phñ ®ã, ng−êi ta cßn bæ d−ìng cho t¹ng phñ (quy theo hµnh) sinh ra t¹ng phñ bÞ bÖnh (theo quy luËt t−¬ng sinh). VÝ dô: BÖnh phÕ khÝ h− ph¶i kiÖn tú v× tú thæ nghiªn cøu trung quèc sè 5(75) – 2007 77
- C¸c vÞ thuèc cã tÝnh Hµn (l¹nh), sinh phÕ kim (h− th× bæ mÑ). BÖnh t¨ng L−¬ng (m¸t) thuéc ©m ®Ó ch÷a bÖnh huyÕt ¸p do can d−¬ng thÞnh ph¶i ch÷a nhiÖt thuéc d−¬ng. VÝ dô: Cá mùc, vµo t©m v× can méc sinh t©m ho¶ (thùc Hoµng b¸, C¸t c¨n (cñ s¾n d©y), l¸ b¹c th× t¶ con). hµ, Cóc hoa, M¹ch m«n… C¸c vÞ thuèc C¸c ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ c¬ b¶n cña cã tÝnh nãng (nhiÖt), Êm («n) thuéc YHCT ph−¬ng §«ng nh− ch©m cøu, d−¬ng ®Ó ch÷a bÖnh hµn thuéc ©m. VÝ dô: dïng thuèc ®Òu ¸p dông triÖt ®Ó häc Phô tö, Gõng t−¬i, QuÕ nhôc, Sa nh©n, thuyÕt trªn. C¸c thÇy thuèc sÏ ph©n chia B¹ch chØ… c¸c huyÖt trªn c¬ thÓ con ng−êi theo ©m - C¸c vÞ thuèc cã träng l−îng nhÑ, xèp d−¬ng, ngò hµnh ®Ó khi ch÷a bÖnh ®¹t thuéc ©m. VÝ dô: C¸c lo¹i l¸ (l¸ D©u, l¸ hiÖu qu¶ tèt nhÊt. ViÖc ¸p dông häc Cèi xay…). C¸c vÞ thuèc cã träng l−îng thuyÕt trªn vµo 2 ph−¬ng ph¸p nµy nÆng, cøng thuéc d−¬ng. VÝ dô: MËu lÖ, kh«ng ph¶i lµ ®iÒu dÔ dµng, lu«n ®ßi hái Ch©n chÉn mÉu… ng−êi thÇy thuèc ph¶i t×m hiÓu, häc hái. Tuy nhiªn viÖc ph©n chia ©m d−¬ng IV. ¢m d−¬ng Ngò hµnh vµ cho d−îc liÖu, chØ cã tÝnh t−¬ng ®èi, v× d−îc liÖu thÕ ng−êi ta cßn ph¶i c¨n cø vµo ngò hµnh ®Ó xÐt c¸c t¸c dông cña thuèc ®èi Y häc ph−¬ng §«ng ®· ¸p dông thuyÕt víi bÖnh tËt, c¸c t¹ng phñ trªn c¬ së liªn ¢m d−¬ng vµo viÖc ph©n biÖt t¸c dông, quan gi÷a vÞ, s¾c víi t¹ng phñ träng l−îng, tÝnh vÞ… cña d−îc liÖu. ViÖc - VÞ chua, mµu xanh vµo can, vÝ dô ph©n biÖt nµy v« cïng quan träng trong nh− l¸ D©u t»m. viÖc trÞ liÖu. VÝ dô: mét bÖnh thuéc d−¬ng - VÞ ®¾ng, mµu ®á vµo t©m, vÝ dô nh− chøng, thùc chøng cÇn ph¶i t×m thuèc Chu sa, ThÇn sa… mang ®Æc tÝnh ©m ®Ó øc chÕ bít d−¬ng, - VÞ ngät, mµu vµng vµo tú, vÝ dô nh− lËp l¹i sù qu©n b×nh ©m d−¬ng. NÕu Cam th¶o, NghÖ vµng… kh«ng n¾m v÷ng, cho nh÷ng vÞ thuèc - VÞ cay, mµu tr¾ng vµo phÕ, vÝ dô mang ®Æc tÝnh d−¬ng sÏ lµm bÖnh t¨ng nh− Gõng t−¬i, B¹c hµ… h¬n, cã khi nguy hiÓm ®Õn tÝnh m¹ng ng−êi bÖnh bëi v× “nhiÖt gÆp nhiÖt t¾c - VÞ mÆn, mµu ®en vµo thËn, vÝ dô cuång”. nh− Thôc ®Þa, L« héi… T¸c dông, träng l−îng, tÝnh chÊt cña Ng−êi ta cßn vËn dông ngò vÞ ®Ó bµo thuèc ®· ®−îc ph©n chia theo ©m d−¬ng chÕ lµm vÞ thuèc thay ®æi tÝnh n¨ng vµ nh− sau: t¸c dông cho ®i vµo c¸c t¹ng phñ theo - C¸c vÞ thuèc cã t¸c dông th¨ng (®i yªu cÇu ch÷a bÖnh. VÝ dô: Sao vµng, h¹ lªn, ra ngoµi) thuéc d−¬ng. VÝ dô: Ma thæ ®Ó lÊy l¹i ©m d−¬ng cho vÞ thuèc hoµng, QuÕ… C¸c vÞ thuèc cã t¸c dông ®· sao. TÈm thuèc víi r−îu ®Ó gi¶m bít gi¶m (®i xuèng, vµo trong) thuéc ©m. VÝ tÝnh hµn, t¨ng tÝnh Êm, t¨ng t¸c dông dô: Mang tiªu, Mai mùc… cña vÞ thuèc vµ dÉn thuèc ®i lªn. HoÆc nghiªn cøu trung quèc sè 5(75) - 2007 78
Häc thuyÕt ¢m d−¬ng ngò hµnh… V. Phßng bÖnh sao thuèc víi dÊm cho vÞ thuèc vµo can, sao víi muèi cho vÞ thuèc vµo thËn… BÖnh tËt n¶y sinh lµ do sù mÊt c©n Khi nhËn xÐt vÒ vai trß cña thuyÕt b»ng vÒ ©m d−¬ng. V× thÕ mét trong Ngò hµnh víi tÝnh n¨ng cña vÞ thuèc, Lª nh÷ng nguyªn t¾c phßng bÖnh c¬ b¶n H÷u Tr¸c ®· viÕt: “T«i tù nghÜ lµm thuèc nhÊt chÝnh lµ lËp l¹i sù c©n b»ng gi÷a còng nh− vÞ t−íng, lµm t−íng mµ kh«ng hai yÕu tè ©m d−¬ng. Tõ ngµn x−a, cha biÕt ®−îc binh ph¸p sao th¾ng ®−îc ®Þch. «ng chóng ta ®· biÕt ®iÒu hoµ ©m d−¬ng. Lµm thuèc mµ kh«ng biÕt tÝnh d−îc, sao Mét vÝ dô tiªu biÓu ®ã lµ Vua Hïng, khi cøu ®−îc ng−êi ®êi. Nhµ binh ®em chia chÊp nhËn ý nghÜa cña b¸nh dµy h×nh qu©n ®éi ra tiÒn - hËu - t¶ - h÷u - trung trßn t−îng tr−ng cho trêi (d−¬ng) vµ th× nhµ lµm thuèc chia tÝnh d−îc ra kim b¸nh ch−ng h×nh vu«ng t−îng tr−ng cho - méc - thuû - ho¶ - thæ. Nhµ binh chó ®Êt (©m), lµ thøc ¨n lý t−ëng nhÊt. §iÒu träng vÒ trËn ®å, vÒ t×nh h×nh bªn ®Þch nµy ®· nãi lªn ®−îc quan niÖm hoµ hîp th× nhµ thuèc ph¶i râ vÒ «n, l−¬ng, hµn, ©m d−¬ng trong thøc ¨n. nhiÖt cña tõng vÞ thuèc ®Ó ch÷a cho chøng: BiÓu, lý, h−, thùc cña bÖnh nh©n”. Trong cuéc sèng hµng ngµy, chóng ta còng cÇn biÕt ®iÒu hoµ ©m d−¬ng, vÝ dô ViÖc ¸p dông ngò hµnh vµo d−îc liÖu khi ¨n n−íc m¾m, ng−êi ta cho vµo Ýt còng ®ang ®−îc nhiÒu n−íc ph−¬ng T©y chanh (vÞ chua - ©m) vµ cho thªm Ýt quan t©m. Bé y tÕ vµ phóc lîi x· héi ®−êng (vÞ ngät – d−¬ng). Nh− vËy, ©m Canada ®· ®Ò ra mét ch−¬ng tr×nh d¸n d−¬ng míi ®iÒu hoµ… §ã lµ nh÷ng thãi nh·n vµo c¸c lo¹i thùc phÈm b¸n trªn quen rÊt tèt mµ chóng ta cÇn duy tr×. thÞ tr−êng, c¨n cø theo gi¸ trÞ dinh d−ìng cña c¸c lo¹i. §Ó chèng l¹i víi nh÷ng thay ®æi cña thiªn nhiªn, c¬ thÓ chóng ta còng tù - Nh·n xanh ®Ëm trªn c¸c s¶n phÈm ®iÒu chØnh ®Ó t¹o møc qu©n b×nh cho c¬ s÷a chØ ra r»ng c¸c lo¹i thùc phÈm nµy thÓ. VÝ dô th©n nhiÖt cña chóng ta bao tèt cho x−¬ng vµ r¨ng (x−¬ng vµ r¨ng lµ giê còng kho¶ng 37o C. Khi trêi l¹nh, biÓu hiÖn cña ThËn, mµu xanh ®en lµ m¸u trong ng−êi còng bÞ ¶nh h−ëng. Khi mµu cña thËn). m¸u ®i ngang qua vïng ®åi thÞ sau n·o, - Mµu vµng d¸n vµo b¸nh mú vµ c¸c c¸c trung t©m giao c¶m ë ®ã bÞ kÝch lo¹i ngò cèc chØ ra r»ng nh÷ng lo¹i nµy thÝch lµm cho m¹ch m¸u ngo¹i biªn co lµ thøc ¨n cung cÊp n¨ng l−îng (mµu l¹i, da gµ næi lªn…lµm cho th©n nhiÖt vµng lµ mµu cña tú). t¨ng lªn. Ng−îc l¹i nÕu nhiÖt ®é qu¸ cao - Mµu xanh lôc d¸n vµo rau qu¶ chØ lµm cho m¸u bÞ nãng, c¸c trung t©m giao ra r»ng c¸c lo¹i thùc phÈm nµy bæ m¾t. c¶m bÞ kÝch thÝch lµm d·n m¹ch m¸u - Mµu ®á d¸n vµo c¸ thÞt chØ ra r»ng ngo¹i biªn, g©y xuÊt må h«i… lµm nhiÖt nh÷ng lo¹i nµy bæ m¸u. ®é gi¶m xuèng. Nh− vËy, b×nh th−êng trong thiªn nhiªn còng nh− trong c¬ thÓ nghiªn cøu trung quèc sè 5(75) – 2007 79
ta lu«n cã nh÷ng ®iÒu chØnh hoµn h¶o ®Ó ¢m sinh ©m, sù ch¸n n¶n, buån phiÒn duy tr× nÕu ta biÕt c¸ch g×n gi÷ tèt chøc sÏ dÉn ®Õn ch¸n n¶n buån phiÒn n¨ng quý b¸u ®ã. Cßn khi ta lµm x¸o kh¸c…V× thÕ cÇn d−¬ng ho¸ chóng b»ng trén trËt tù ®ã, th× chóng ta sÏ m¾c bÖnh. nh÷ng t− t−ëng vµ hµnh ®éng mang tÝnh D−íi ®©y l mét sè lêi khuyªn ®Ó sao d−¬ng nh− ho¹t ®éng tÝch cùc, h¨ng say… hoÆc dïng nh÷ng lêi nãi quyÕt cho mçi ng−êi ®Òu cã mét søc khoÎ tèt ®o¸n, phÊn khëi… hoÆc ®Õn nh÷ng n¬i nhÊt. sinh ho¹t ®«ng ®óc… - Ng−êi mang nhiÒu d−¬ng tÝnh (t¹ng Ngoµi ra, cã thÓ dùa vµo ngò hµnh nhiÖt)nªn ¨n c¸c lo¹i cã tÝnh chÊt ©m vËn khÝ ®Ó biÕt ®−îc ®Æc ®iÓm cña bÖnh nh− rau, qu¶ t−¬i kh«ng ngät, cay. tËt tõng n¨m ®Ó dù phßng. VÝ dô: N¨m Ng−êi mang nhiÒu ©m tÝnh (t¹ng hµn) ho¶ th¸i qu¸, bÖnh sèt nhiÖt nhiÒu, bÖnh nªn dïng c¸c lo¹i cã tÝnh d−¬ng nh− viªm nhiÔm nhiÒu….cÇn t¨ng c−êng gõng, tái, ít, h¹t tiªu… c¸ch phßng chèng nhiÖt nh− ¨n nhiÒu - Mïa nãng nùc, mÆc quÇn ¸o máng, ë thøc ¨n m¸t, ë chç tho¸ng… n¬i tho¸ng m¸t, ¨n nhiÒu rau qu¶ cã HoÆc còng cã thÓ dùa vµo mµu s¾c, tÝnh m¸t, uèng nhiÒu n−íc ®Ó chèng l¹i khÝ, vÞ cña thøc ¨n mµ biÕt bÖnh g× c¸i nãng (d−¬ng). nªn ¨n vµ nªn kiªng nh÷ng g×. VÝ dô: - Mïa rÐt, mÆc Êm, ë n¬i Êm ¸p, ¨n ThËn suy kÐm, kh«ng nªn ¨n thøc ¨n thøc ¨n nãng Êm ®Ó chèng l¹i c¸i rÐt qu¸ mÆn v× vÞ cña thËn lµ vÞ mÆn, mÆn (©m). qu¸ lµm h¹i thËn, kh«ng uèng n−íc ®¸ v× - Võa ®i m−a vÒ, bÞ m−a −ít, n−íc Néi kinh ghi: “ThËn è hµn” cã nghÜa lµ m−a mang nhiÒu ®iÖn tÝch d−¬ng nªn ®Ó thËn kh¾c víi l¹nh. ch©n kh«ng ®øng trªn ®Êt, déi n−íc nãng Cã thÓ nãi r»ng ®Ó cã ®−îc mét søc ®Ó dÉn d−¬ng xuèng. khoÎ tèt nhÊt, mçi ng−êi h·y lu«n ghi - ë thµnh phè c«ng nghiÖp, bÇu khÝ nhí ®Õn hai ch÷ “c©n b»ng”. ThËt vËy, quyÓn mang nhiÒu i«n ©m do « nhiÔm trong cuéc sèng hµng ngµy cña mçi con kh«ng khÝ nªn ®i ch©n ®Êt vµ t¾m n−íc ng−êi, trong mäi lÜnh vùc ph¶i gi÷ g×n sù nãng ®Ó ®iÒu hoµ ©m d−¬ng. c©n b»ng, nÕu mÊt ®i sù c©n b»ng sÏ ph¸t sinh ra bÖnh tËt. VÝ dô: Vui (hû) lµ D−¬ng sinh d−¬ng, c¬n nãng giËn, tøc tèt ®Ñp nh−ng ph¶i biÕt kiÒm chÕ, chia tèi sÏ sinh nãng giËn tøc tèi kh¸c…cÇn sÎ nÕu ®Ó th¸i qu¸ dÔ m¾c bÖnh lo¹n lµm ©m ho¸ b»ng nh÷ng t− t−ëng vµ thÇn, YHCT cho lµ vui qu¸ h¹i t©m. GiËn hµnh ®éng ©m nh− nghÜ ®Õn sù yªn tÜnh, gi÷ (né) qu¸, nÕu kh«ng biÕt tù kiÒm chÕ, hoµ b×nh…hoÆc dïng nh÷ng lêi nãi nhÑ tù th− gi·n sÏ h¹i ®Õn can th−êng g©y nhµng, ªm dÞu… hoÆc ®Õn nh÷ng n¬i yªn c¸c bÖnh: xuÊt huyÕt n·o, liÖt, cÊm khÈu. tÜnh, yªn lÆng… Lo nghÜ (−u t−) qu¸ møc ¶nh h−ëng ®Õn tú, phÕ biÓu hiÖn hay thë dµi, nghiªn cøu trung quèc sè 5(75) - 2007 80
Häc thuyÕt ¢m d−¬ng ngò hµnh… ch¸n ¨n, ¨n kh«ng ngon miÖng, ¨n ®−îc nh÷ng c«ng tr×nh tr−íc t¸c kinh kh«ng tiªu. Buån (bi) kÐo dµi ¶nh h−ëng ®iÓn ®å sé víi nh÷ng nÐt ®Æc s¾c vµ ®Õn t©m tú g©y mÊt ngñ, ¨n kÐm, cã h¹i mang nhiÒu gi¸ trÞ to lín. §iÒu ®ã thùc ®Õn søc khoÎ sù gióp cho YHCT ®øng v÷ng vµ cã Tãm l¹i, con ng−êi muèn sèng khoÎ nh÷ng thµnh tùu næi bËt suèt mÊy ngµn m¹nh, sèng cã Ých cÇn ph¶i biÕt tù ®iÒu n¨m trong c«ng t¸c phßng, ch÷a bÖnh vµ chØnh m×nh sao cho c©n b»ng trong tÊt n©ng cao søc khoÎ con ng−êi. c¶ c¸c ho¹t ®éng sèng cña m×nh tõ: ¨n Sîi chØ ®á xuyªn suèt hÖ thèng lý luËn, uèng, lao ®éng, nghØ ng¬i, suy nghÜ, nãi còng nh− thùc tiÔn l©m sµng vµ quy ®Þnh n¨ng. Bëi v× c¸i g× th¸i qu¸ còng bÊt cËp. viÖc ®Ò ra nh÷ng nguyªn t¾c vµ ph−¬ng Ngoµi ra con ng−êi ph¶i biÕt b¶o vÖ, c¶i ph¸p ch÷a bÖnh, chÝnh lµ häc thuyÕt ¢m t¹o, sèng hµi hoµ víi thÕ giíi tù nhiªn d−¬ng Ngò hµnh. Nã ®· trë thµnh c¬ së lý luËn vµ ph−¬ng ph¸p luËn cho viÖc chÈn xung quanh chóng ta. ®o¸n vµ ®iÒu trÞ mäi bÖnh tËt cña nÒn Víi YHCT ph−¬ng §«ng, sù vËn dông YHCT. häc thuyÕt ¢m d−¬ng Ngò hµnh lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Bëi v× sù ph¸t triÓn cña Y häc ®· ®Õn lóc cÇn cã mét hÖ thèng triÕt häc tù nhiªn lµm c¬ së, mµ hÖ thèng triÕt häc tù nhiªn phæ biÕn vµ quyÒn uy Tµi liÖu tham kh¶o nhÊt cña Trung Quèc lóc bÊy giê lµ häc thuyÕt ¢m d−¬ng Ngò hµnh. §ång thêi, häc thuyÕt ¢m d−¬ng Ngò hµnh còng 1. TrÇn ThÞ Thu HuyÒn (199): “¢m cÇn ®−îc vËn dông vµo Y häc th× míi cã d−¬ng Ngò hµnh víi Y häc cæ truyÒn vµ ®êi kh¶ n¨ng ph¸t triÓn theo khuynh h−íng sèng con ng−êi”, Nxb V¨n ho¸ d©n téc. duy vËt. MÆt kh¸c, sù vËn dông nµy cßn 2. GS. BS NguyÔn Tµi Thu (1999): “Ch©m cøu ch÷a bÖnh, Nxb Y häc. lµm cho Y häc cã c¬ së ®Ó x©y dùng mét 3. Tr−êng §¹i häc Y Hµ néi, Bé m«n Y hÖ thèng lý luËn nhÊt qu¸n, còng nh− häc cæ truyÒn d©n téc (1995): “Y häc cæ n©ng cao kh¶ n¨ng ch÷a bÖnh cña c¸c truyÒn (§«ng y)”, Nxb Y häc. thÇy thuèc trong thùc tiÔn l©m sµng. 4. Khoa Y häc cæ truyÒn, Tr−êng §¹i Trong lý luËn YHCT ph−¬ng §«ng, häc Y Hµ Néi: “Néi kinh”, Nxb Y häc, 1995. häc thuyÕt ¢m d−¬ng Ngò hµnh cã mét vai trß hÕt søc quan träng. Nã lu«n ®−îc kÕ thõa s¸ng t¹o. Vai trß ®ã ®· ®−îc c¸c thÇy thuèc, c¸c nhµ t− t−ëng qua c¸c thêi ®¹i thõa nhËn vµ lu«n t×m c¸ch ph¸t huy s¸ng t¹o. Tõ ®ã ®· x©y dùng nghiªn cøu trung quèc sè 5(75) – 2007 81