Nguyễn Thơ Tp. Hồ Chí Minh, ngày 8 tháng 3 năm 2007 Năm 2006 ở nước ta đã xuất hiện đại dịch bệnh virus vàng lùn và lùn xoắn lá trên lúa đầu tiên ở Đồng bằng sông Cửu Long sau đó lan ra nhiều tỉnh khác ở miền Đông Nam bộ và miền Trung, gây thiệt hại hàng nghìn hecta lúa hè thu trên nhiều tỉnh.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: BÁO CÁO NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KỸ THUẬT: phòng trừ rầy nâu, bệnh vàng lùn – lùn xoắn lá
- THOÂNG TIN KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT 229
MOÄT SOÁ SUY NGHÓ VEÀ PHOØNG TRÖØ BEÄNH
VAØNG LUØN VAØ LUØN XOAÉN LAÙ TREÂN LUÙA
(Baøi vieát töø hoäi thaûo khoa hoïc phoøng tröø raày naâu, beänh vaøng luøn – luøn xoaén laù,
ngaøy 27 thaùng 2 naêm 2007)
Nguyeãn Thô
Tp. Hoà Chí Minh, ngaøy 8 thaùng 3 naêm 2007
Naêm 2006 ôû nöôùc ta ñaõ xuaát hieän ñaïi dòch beänh bieát heát ñöôïc. Khi dòch beänh ñeán baát thình lình ta
virus vaøng luøn vaø luøn xoaén laù treân luùa ñaàu tieân ôû trôû tay khoâng kòp, luùng tuùng trong chæ ñaïo phoøng
Ñoàng baèng soâng Cöûu Long sau ñoù lan ra nhieàu tænh tröø, gaây toán keùm. Sôû dó nhö vaäy vì chuùng ta chöa
khaùc ôû mieàn Ñoâng Nam boä vaø mieàn Trung, gaây coù chieán löôïc nghieân cöùu beänh virus treân luùa moät
thieät haïi haøng nghìn hecta luùa heø thu treân nhieàu caùch thöôøng xuyeân coù heä thoáng.
tænh. Boä NN & PTNT vaø caùc tænh ñaõ huy ñoäng
Hieäu quaû phoøng tröø trong chieán dòch tröø raày
toaøn löïc chæ ñaïo phoøng tröø coù hieäu quaû. Vuï ñoâng
naâu, vaøng luøn, luøn xoaén laù:
xuaân 2007 dòch beänh vaøng luøn vaø luøn xoaén laù gaàn
nhö chaën ñöùng laïi ñöôïc moät caùch ngoaïn muïc, keát
quaû vuï ñoâng xuaân naøy coù theå seõ ñöôïc muøa lôùn. Vöøa qua Boä NN&PTNT cuøng vôùi caùc tænh ñaõ
Nhaân ñaây chuùng ta neân trao ñoåi nhöõng suy nghó huy ñoäng toaøn boä löïc löôïng chính trò ñeå phoøng tröø
vaø nhaän ñònh veà beänh haïi naøy treânj luùa ôû nöôùc ta dòch haïi. Nhöõng bieän phaùp phoøng tröø chuû yeáu laø:
ñeå coù chieán löôïc phoøng tröø cho laâu daøi.
- Tröø raày naâu-moâi giôùi truyeàn beänh baèng
Ñaëc ñieåm dieån bieán moät soá beänh virus treân thuoác hoùa hoïc laø chính, vôùi tinh thaàn khaån tröông
caùc loaïi caây troàng chính ôû nöôùc ta: daäp dòch, phun thuoác sôùm khi luùa coøn non, trieät ñeå,
nhieàu nôi phun thuoác gaàn nhö ñònh kyø. Nhaø Nöôùc hoã
Haàu heát caùc caây troàng ôû nöôùc ta ñeàu bò beänh virus, trôï tieàn thuoác cho daân. Tuy nhieân cuõng coù tröôøng
nhöng beänh naëng nhaát coù caùc caây nhö: Caø chua, khoai hôïp caøng phun thuoác raày naâu caøng buøng phaùt.
taây, thuoác laù, hoà tieâu, cam quyùt (Beänh vi khuaån gioáng
- Tieâu huûy nguoàn beänh baèng caùch: nhoå choân
nhö virus), ñu ñuû, luùa vaø caây boâng vaûi. Xeùt veà dieãn
bieán beänh haïi, theo chuùng toâi coù theå taïm chia laøm caây beänh trieät ñeå, phaù huûy vaø caøy vuøi nhöõng ruoäng
hai nhoùm: (1) Nhoùm beänh virus caø chua, khoai taây, bò beänh naëng. Nhaø nöôùc hoã trôï moät phaàn kinh phí
thuoác laù, hoà tieâu, cam quyùt (Beänh vi khuaån gioáng nhö cho noâng daân khi phaù huûy ruoäng luùa bò beänh naëng.
virus), ñu ñuû xuaát hieän haøng naêm raát beàn vöõng, khoâng
- Caét nguoàn beänh baèng caùch: Khoâng troàng luùa
coù hieän töôïng naêm coù naêm khoâng. (2) Nhoùm beänh
vuï ba (heø thu muoän), khoâng ñeå nguoàn beänh baét caàu
virus thöù hai treân caùc caây luùa, boâng vaûi coù ñaëc ñieåm
gaây thaønh dòch beänh trong moät vuøng naøo ñoù moät sang vuï ñoâng xuaân. Khoâng gieo xaï goái vuï lieân mieân.
thôøi gian roài maát ñi raát khoâng oån ñònh.
- Duøng gioáng khaùng raày trung bình, khaùng
Boán möôi naêm tröôùc ñaây ôû Mieàn Baéc nöôùc ta ñaõ ngang nhieàu loaïi virus. Tuy nhieân, ta chöa coù boä
töøng xuaát hieän dòch virus vaøng luïi treân luùa raát naëng gioáng luùa khaùng raày thích hôp.
neà, nhöng töø ñoù ñeán nay dòch beänh naøy gaàn nhö
bieán maát. Töø naêm 1977, haèng naêm raày naâu luoân Trong quaù trình choáng dòch ñaõ xuaát hieän moät
xuaát hieän ôû Ñoàng baèng soâng Cöûu Long, coù luùc thaønh soá moâ hình phoøng tröø baèng canh taùc vaø sinh hoïc
dòch raày phaù haïi naëng, tuy nhieân beänh vaøng luøn, coù hieäu quaû ñang ñöôïc toång keát vaø nhaân roäng:
luøn xoaén laù chæ xuaát hieän loùang thoùang moät vaøi
- Gieo saï taäp trung, traùnh neù nhöõng löùa raày
nôi, khoâng thaønh dòch. Nhöng ñeán vuï heø thu 2006
ôû ñænh cao. Hieän nay ñaây laø bieän phaùp coù hieäu quaû
thì beänh baét ñaàu trôû thaønh dòch, vaø ñeán vuï heø thu,
thu ñoâng thì trôû thaønh ñaïi dòch ôû Ñoàng baèng soâng nhaát treân dieän roäng. Ñaëc bieät, huyeän Cai laäy, tænh
Cöûu Long vaø sau ñoù lan ra haàu khaép caùc tænh Mieàn Tieàn giang coù moâ hình “Ba giaûm, ba taêng” theo
Nam, ñeán ñoâng xuaân 2006-2007 thì dòch ñöôïc IPM. Vuï ñoâng xuaân 2006-07 duøng baåy ñeøn ñeå döï
thuyeân giaõm, beänh chæ goâm laïi moät soá nôi haïn cheá, baùo löùa raày taäp trung, gieo xaï ñoàng loaït neù raày
vuï ñoâng xuaân naêm nay noùi chung ñöôïc muøa lôùn. treân 15.066 ha/toång dieän tích luùa 16.884 ha; Raát
Tuy nhieân dòch beänh coù theå quay trôû laïi trong vuï haïn cheá duøng thuoác hoùa hoïc (chæ phun thuoác hoùa
xuaân heø vaø heø thu hay khoâng, chöa theå naém chaéc hoïc 1.550 ha/toång dieän tích 16.884 ha = 9%). Kinh
ñöôïc. Söï phaùt dòch raày naâu cuõng nhö beänh virus nghieäm cuûa Cai laäy, khoâng dung thuoác hoùa hoïc
khoâng oån ñònh ñoù coù tính chaát nhö dòch haïi “chôït nhö coâng cuï ñoái ñaàu vôùi dòch beänh. Vuï ñoâng xuaân
ñeán chôït ñi” moät caùch töï nhieân maø con ngöôøi chöa naøy truùng muøa, 6,8-7taán luùa/ha.
Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 1&2/2007
- THOÂNG TIN KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT
230
- Phoøng tröø raày naâu baèng bieän phaùp sinh Thoát noát, huyeän Côø ñoû, nguyeân vuï heø thu tröôùc ñoù
hoïc: Töø laâu ñaõ coù nhöng keát quaû nghieân cöùu tröø laø oå raày vaø dòch beänh raát naëng, nhöng ôû thôøi ñieåm
saâu, raày baèng naám, chuû yeáu laø do naám Beauveria naøy luùa vuï ñoâng xuaân vôùi gioáng Jasmine (gioáng
bassiana (Naám traéng), Metarhizium anisopliae nhieåm raày) ñang ôû ñoä 45-50 ngaøy tuoåi khoâng bò
(Naám xanh). Trong töï nhieân nhöõng loaïi naám naøy nhieãm raày vaø beänh ñaùng keå, luùa phaùt trieån raát toát.
cuõng gaây beänh phoå bieán cho saâu raày. Gaàn ñaây phaùt Rieâng noâng tröôøng Côø ñoû coù 6000 ha luùa gioáng
hieän naám Hisutella citriformis (Naám tua) gaây Jasmine ôû 50 ngaøy tuoåi chöa heà söû duïng moät laàn
cheát thaønh dòch haøng loaït treân raày naâu, nhaát laø luùc thuoác tröø saâu cuõng khoâng coù raày vaø dòch beänh ñaùng
coù aåm ñoä khoâng khí cao trong muøa möa, muøa luõ. keå, luùa ñang phaùt trieãn raát toát. Luùa ñoâng xuaân ôû
Ba loaïi naám noùi treân ñaõ gaây beänh treân raày naâu ôû tænh Soùc Traêng coù 25.000 ha luùa muøa ñaët saûn Taøi
haàu heát caùc tænh. Rieâng tænh Soùc Traêng maáy naêm nguyeân, laø gioáng nhieãm, nhöng ñang phaùt trieån
gaàn ñaây ñaõ söû duïng naám nhö moät bieän phaùp sinh raát toát. Taïi baùo Noâng nghieäp soá ra ngaøy 25/1/2007
hoïc ñeå phoøng tröø raày naâu thay cho thuoác hoùa hoïc. ñaõ neâu: “Vuï luùa ñoâng xuaân 2006-2007 ôû An giang
Vì ôû tænh naøy coù yeâu caàu böùc baùch baûo veä moâi tröôøng dieän tích nhieãm raày vaø beänh khoâng ñaùng keå, luùa
34.099 ha luùa – thuûy saûn. Tænh Soùc traêng thöïc hieän raát toát döï kieán ñaït naêng suaát 6,9-7taán/ha, tình hình
phoøng tröø sinh hoïc baèng caùc bieän phaùp: (1) Nhieãm ôû Kieân Giang cuõng toát nhö vaäy”. Noùi chung döï kieán
naám treân maï muøa, sau caáy nhaân ra 16.000 ha luùa luùa vuï ñoâng xuaân naêm nay ôû caùc tænh phía Nam seõ
Taøi nguyeân. (2) Phun nhieãm naám thaønh oå dòch cho thoaùt dòch vaø ñöôïc muøa lôùn. Ñeå ñaït ñöôïc keát quaû
raày naâu treân dieän tích luùa 56 ha, sau ñoù naám töï nhö vuï ñoâng xuaân naøy laø do söï phoái hôïp nhieàu
nhaân lang ra ñeán 1.500 ha. (3) Taïo ñieàu kieän cho bieän phaùp toång hôïp. Nhöng cuõng khoâng theå loaïi
naám phaùt trieãn töï nhieân ñeå dieät raày naâu treân dieän tröø khaû naêng coù phaàn quan troïng, do taùc ñoäng cuûa
roäng haøng ngaøn ha luùa thay vì phun thuoác tröø saâu. ñieàu kieän töï nhieân cuûa bieán ñoäng cuûa bieán ñoäng
thuûy vaên: nhö muøa möa, baûo, luõ luït, raày naâu bò
Keát quaû treân 34 ngaøn ha luùa ñoâng xuaân 2006- naám beänh, laøm cho dòch raày naâu vaø beänh virus
2007 (Trong ñoù coù 25.000 ha luùa muøa ñaët saûn Taøi treân luùa vuï ñoâng xuaân qua ñi moät caùch töï nhieân
nguyeân) cuûa tænh Soùc Traêng nhieãm raày naâu ôû möùc maø chuùng ta chöa hieåu heát ñöôïc. Vuï luùa ñoâng xuaân
ñoä nheï, vì raày bò naám khoáng cheá. Phaàn lôùn raày bò 2006-2007, seõ ñöôïc muøa lôùn, nhöng coøn phaùi caûnh
nhieãm naám xanh, naám traéng vaø naám tua. Möùc ñoä giaùc dòch beänh trong vuï xuaân heø vaø heø thu, chöa
dieät raày cuûa naám laø raát roäng vaø lôùn. Nhieàu tröôøng bieát theá naøo?
hôïp hieäu quaû naám dieät raày coøn lôùn hôn nhieàu so
vôùi thuoác hoùa hoïc. Do nhieãm raày nheï, neân möùc ñoä Tuy nhieân, chuùng ta böôùc ñaàu cuõng ruùt ra ñöôïc
luùa bò beänh virus cuõng khoâng ñaùng keå. Luùa gioáng ñieàu quan troïng: Caàn phaûi phoøng tröø dòch haïi baèng
Taøi nguyeân vuï ñoâng xuaân Soùc Traêng ñaït naêng suaát nhieàu bieän phaùp toång hôïp (IPM), tröø raày baèng bieän
6-7 taán/ha, ñöôïc muøa lôùn. phaùp sinh hoïc laø raát trieãn voïng (Bieän phaùp naøy
tröôùc ñaây ta chöa heà chuù troïng), chæ neân duøng
- Hieän töôïng thoùat dòch moät caùch töï nhieân, thuoác hoùa hoïc raát haïn cheá trong tröôøng hôïp
ngoøai taùc ñoäng cuûa con nöôøi: thaät caàn thieát, khoâng neân vaø cuõng khoâng theå
duøng thuoác hoùa hoïc nhö vuû khí ñoái ñaàu vôùi
dòch haïi treân dieän roäng. Thöïc teá cho thaáy nhöõng
Daàu cho chieán dòch phoøng tröø ñaõ taäp trung moïi
bieän phaùp moät caùch cao ñoä, tuy nhieân do nhöõng nôi duøng nhieàu thuoác hoùa hoïc tröôùc ñoù, maät ñoä
bieän phaùp phoøng tröø coøn môùi ñoái vôùi noâng daân, raày naâu vaãn xuaát hieän raát cao. Hieän nay, hieän töôïng
hôn nöûa ñoàng ruoäng saûn xuaát caù leû, manh muùn buøng phaùt maät raày naâu di truù taêng leân quaù cao moät
khoâng deã thöïc hieän ñöôïc ñoàng loaït (vuï ñoâng xuaân caùch baát thöôøng nhö ôû Cao Laõnh, Ñoàng Thaùp (Ban
vöøa qua nôi laøm toát gieo xaï taäp trung ñeå neù raày, ñeâm ôû thaønh phoá ngöôøi daân khoâng daùm thaép ñeøn,
huûy ruïoâng luùa beänh naëng, caét nguoàn beänh baèng boõ ngöôøi khoâng daùm ra ñöôøng phoá vì raày baùm vaøo
vuï heø thu muoän,… cuõng chæ thöïc hieän ñöôïc khoûan ngöôøi raát khoù chòu) coù theå do söï phaù vôõ caân baèng
50-60% caùc bieän phaùp trong phaïm vi toaøn tænh). sinh thaùi bôûi aùp löïc dung thuoác hoùa hoïc treân dieän
Maët khaùc, neáu coù gieo xaï ñöôïc ñoàng loaït cuõng chæ roäng?.
neù ñöôïc nhöõng ñôït raày taäp trung, coøn nhöõng ñôït
Nhöõng ñeà xuaát cho toång keát caùc moâ hình
raày goái löùa vaãn coù theå mang nguoàn beänh khoù coù
phoøng tröø, vaø coâng taùc nghieân cöùu saép ñeán:
theå neù ñöôïc hoaøn toaøn. Vì vaäy, ñoàng ruoäng treân
dieän roäng vaãn coøn nguoàn raày, nguoàn beänh, thaäm
Toång keát caùc bieän phaùp phoøng tröø töø thöïc teá
chí moõt soä nôi treân dieän heïp vaãn coøn oå dòch. Vieäc
choáng dòch
phun thuoác ñaõ thöïc hieän ñoàng loaït treân dieän roäng,
nhöng hieäu quaû phoøng tröø chöa chaéc ñaõ trieät ñeå.
Tuy nhieân, trong ñôït giao ban ngaøy 15/1/2007, chæ Qua thöïc teá ngoøai saûn xuaát trong chieán dòch
môùi hai thaùng sau thôøi gian ñaïi dòch, tình hình phoøng tröø raày naâu; vaøng luøn, luøn xoaén laù naêm 2006-
dòch beänh dieån bieán hoaøn toaøn khaùc, taïi caùc huyeän 2007 ñaõ xuaát hieän khaù phong phuù nhöõng moâ hình
Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 1&2/2007 Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM
- THOÂNG TIN KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT 231
phoøng tröø raát coù hieäu quaû baèng bieän phaùp canh - Keát hôïp hai bieän phaùp baåy ñeøn vaø chaån ñoùan
taùc, ñieàu chænh thôøi gian gieo troàng, ñieàu khieån löôïng raày mang virus ñeå döï baùo khaû naêng phaùt
möïc nuôùc trong ruoäng, thaû vòt, döï tính döï baùo baèng dòch cuûa beänh haïi.
baåy ñeøn, phoøng tröø baèng bieän phaùp sinh hoïc, söû
duïng gioáng khaùng, phöông phaùp söû duïng thuoác hoùa - Thieân ñòch vaø “dòch beänh cuûa raày naâu” trong
hoïc coù hieäu quaû, hieän töïông raày naâu bò dòch beänh töï nhieân.
cheát töï nhieân, hieän töôïng saïch raày sau baûo, sau luõ
Gioáng khaùng
luït trong muøa nöôùc… Hieän töôïng dòch beänh töï maát
ñi coù hay khoâng, vaø nguyeân nhaân vì sao?, ñeå ruùt
kinh nghieäm cho nhöõng naêm sau. Ñaây laø dòp raát Quan ñieåm veà gioáng khaùng vaø phöông phaùp
quyù baùu phaûi kòp thôøi toång keát, coù soá lieäu, döõ kieän taïo gioáng khaùng, cô quan naøo chòu traùch nhieäm veà
caøng cuï theå caøng toát. xaùc ñònh gioáng khaùng, chieán löôïc xaây döïng boä gioáng
khaùng haèng naêm.
Veà coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc
Nhöõng vaán ñeà veà töï nhieân
Ñeå coù theå phoøng tröø ñöïoc moät beänh phöùc tap
nhö beänh vaøng luøn, luøn xoaén laù, lieân quan maät thieát - Taùc ñoäng cuûa trieàu cöôøng, möa, ñoä aåm khoâng
vôùi raày naâu vöøa laø dòch haïi vöøa laø moâi giôùi truyeàn khí, luõ luït, baõo, bieán doåi nhieät ñoä aûnh höôûng ñeán
beänh, caàn phaûi ñeà caâp ñaày ñuû moái quan heä trong söï phaùt sinh cuûa raày naâu, vaø beänh haïi.
heä thoáng sinh thaùi cuûa ñoàng ruoäng coù lien quan
ñeán beänh: (1) Caây luùa, (2) caùc loaïi (Species) virus, - Ñieàu kieän ñeå phaùt thaønh dòch, vì sao coù hieän
(3) coân truøng truyeàn beänh, (4) Caùc loaïi thieân ñòch töôïng dòch beänh “chôït ñeán, chôït ñi” trong saûn xuaát.
cuûa coân truøng truyeàn beành, (5) Taùc ñoäng cuûa con
ngöôøi, (6) Ngoaïi caûnh. Sau ñaây chuùng toâi thöû neâu - Taùc ñoäng cuûa hoùa hoïc ñeán sinh thaùi ñoàng ruoäng.
moâ hình sinh thaùi beänh haïi ñeå tham khaûo (xem ôû
sô ñoà 1). Nhöõng vaán ñeà veà phoøng tröø
Hieän nay moät soá cô quan ñaõ ñaêng kyù moät soá ñeà taøi - Nhöõng bieän phaùp phoøng tröø raàu naâu baèng
nghieân cöùu nhöng coù heä thoáng, theo chuùng toâi, sinh hoïc.
nhöõng vaán ñeà sau ñaây caàn ñöôïc quan taâm nghieân
cöùu traû lôøi cho saûn xuaát: - Phoøng beänh baèng bieän phaùp canh taùc (Ba
giaûm ba taêng).
Veà taùc nhaân virus vaø caây beänh
- Bieän phaùp dung thuoác toái thieåu khi caàn thieát.
- ÔÛ nöôùc ta coù bao nhieâu loaïi (Species) virus
treân luùa (khoâng chæ suy ra töø taøi lieäu nöôùc ngoaøi), - Bieän phaùp IPM/ICM phoøng tröø dòch haïi.
khaû naêng soáng chung cuûa chuùng. Khi soáng chung
Vaán ñeà veà dòch teå hoïc
trong caây la caùc loaïi virus seõ laøm cho beänh luùa naëng
theâm leân hay kìm haõm beänh haïi.
Vaán ñeà dòch teå hoïc (Epidemiology) cuûa raày naâu
- Ñieàu cheá ñöôïc boä “elisa kits virus ña doøng” vaø cuûa beänh haïi. Hieåu ñöôïc baûn chaát vaø bieán ñoäng
cuûa caùc loaïi virus chính treân luùa, khi caàn coù theå cuûa dòch haïi, vieäc chæ ñaïo seõ kòp thôøi, höõu hieäu, ít
saûn xuaát ñöôïc löôïng lôùn dung ñeå nghieân cöùu vaø toán keùm. Ñeå giuùp cho nghieân cöùu bieán ñoäng vaø
chaån ñoaùn beänh treân caây luùa vaø trong moâi giôùi baûn chaát cuûa dòch haïi, phaûi ñieàu cheá vaø saûn xuaát
truyeàn beänh. ñöôïc soá löôïng lôùn boä “elisa kits virus ña doøng” cuûa
caùc loaïi virus chính treân luùa ôû nöôùc ta.
- Phoå kyù chuû cuûa caùc loaïi virus ôû nöôùc ta, khi
Vaán ñeà toå chöùc nghieân cöùu khoa hoïc
khoâng coù dòch haïi nguoàn virus truù nguï ôû ñaâu, hieän
töôïng aån beänh (Latence) treân caây luùa coù khoâng?
Beänh dòch ñi roài seõ coøn quay trôû laïi, nhöng thôøi
Raày naâu gian naøo chöa theå khaúng ñònh ñöôïc khi ta chöa naém
ñöôïc quy luaät cuûa beänh haïi. Ñeå ñôû toán keùm vaø coù hieäu
- Khaû naêng mang virus cuûa raày naâu. Khi moät quaû choáng dòch trong töông lai ta phaûi thöôøng xuyeân
con raày naâu mang moät, hay nhieàu loaøi virus coù aûnh nghieân cöùu, nhaát laø khaâu chaån ñoaùn raày naâu di truù coù
mang nguoàn virus, vaø ñieàu kieän hình thaønh dòch. Boä
höôûng gì ñeán khaû naêng truyeàn beänh? Phaân bieät
neân toå chöùc moät ban tö vaán chöông trình nghieân
ñöôïc raày saïch vaø raày mang beänh theo phöông phaùp
cöùu veà raày naâu, vaøng luøn, luøn xoaén laù ñeå giuùp
nhanh nhaát (Elisa).
cho Boä veà maët KHKT moät caùch thöôøng xuyeân.
Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 1&2/2007
- THOÂNG TIN KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT
232
Sô ñoà 1. Sinh thaùi raày naâu vaø beänh vaøng luøn, luøn xoaén laù ôû ÑBSCL
(Nguyeãn Thô, 2007)
Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 1&2/2007 Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
