Báo cáo nghiên cứu khoa học " MINH THỰC LỤC, MỘT NGUỒN SỬ LIỆU ĐÔNG NAM Á (Tiếp theo) "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

72
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'báo cáo nghiên cứu khoa học " minh thực lục, một nguồn sử liệu đông nam á (tiếp theo) "', luận văn - báo cáo phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " MINH THỰC LỤC, MỘT NGUỒN SỬ LIỆU ĐÔNG NAM Á (Tiếp theo) "

108 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 3 (80) . 2010 TÖ LIEÄU MINH THÖÏC LUÏC, MOÄT NGUOÀN SÖÛ LIEÄU ÑOÂNG NAM AÙ (Tieáp theo)* Geoff Wade Người dịch: Trần Công Khanh Người hiệu chú: Phạm Hoàng Quân Lôøi daãn: Baøi vieát döôùi ñaây baèng Anh ngöõ cuûa Geoff Wade, Vieän Nghieân cöùu chaâu AÙ, Ñaïi hoïc quoác gia Singapore [SNU] laø moät nghieân cöùu toång quan veà nguoàn söû lieäu Ñoâng Nam AÙ [ÑNA] trong Minh thöïc luïc [MTL]. Nghieân cöùu cuûa G. Wade naèm trong moät chöông trình chung khaù daøi hôi cuûa SNU vôùi muïc tieâu chuyeån dòch sang Anh ngöõ toaøn boä caùc ñieàu muïc coù lieân quan ñeán ÑNA naèm raûi raùc trong 40.000 trang cuûa boä MTL. Gaàn hai phaàn ba trong caùc trích luïc veà ÑNA coù lieân quan tröïc tieáp ñeán lòch söû Vieät Nam laø lyù do khieán chuùng ta khoâng theå khoâng löu yù hoaëc höùng thuù ñoái vôùi coâng trình naøy. Treân tinh thaàn chung hieåu nhöõng vaán ñeà lòch söû khu vöïc daønh cho soá ñoâng, chuùng toâi maïn pheùp chuyeån dòch baøi nghieân cöùu naøy sang Vieät ngöõ cuøng vôùi loøng traân troïng gôûi ñeán taùc giaû - oâng Geoff Wade. Baûn Vieät ngöõ do kyù giaû Traàn Coâng Khanh dòch, toâi gia coâng hieäu ñính vaø cho teân ñoái chieáu ñoái vôùi moät soá danh töø rieâng, cuøng nhöõng chuù thích caàn thieát (trong ngoaëc ñôn vaø ñaët ôû phaàn chuù thích boå sung), caùc môû roäng ngaén goïn ñi cuøng vôùi chính vaên ñaët trong ngoaëc moùc, caùc chuù thích khoâng coù daáu ngoaëc laø cuûa taùc giaû. Vaên baûn Anh ngöõ nhan ñeà The Ming Shi-lu as a source for Southeast Asian History, töø nguoàn: http// epress.nus.edu.sg/msl. PHQ 3.2. Vai troø vaên minh hoùa neàn vaên hoùa Trung Hoa Sôû thích cai trò theo chính saùch, baèng vieäc môû roäng caùc phöông dieän vaên hoùa ñöôïc xaùc ñònh laø coù tính “Trung Hoa”, coù theå thaáy roõ trong ña soá chính saùch ñeo ñuoåi, caû ôû caáp ñoä trung öông laãn ñòa phöông, taïi Trung Hoa thôøi Minh. Caùc taùc nhaân cuûa aûnh höôûng vaên hoùa ñoù bieán ñoäng, nhöng hoaøng ñeá/trieàu ñình ñöôïc giao cho moät vai troø quan troïng trong vieäc ñöa ra kieåu maãu. Do ñoù, khoâng laâu sau khi leân ngoâi, Vónh Laïc Hoaøng ñeá ñaõ cho in 10.000 baûn “Tieåu söû cuûa nhöõng phuï nöõ maãu möïc” [烈女傳 - Lieät nöõ truyeän] ñeå phaân phaùt cho caùc chính theå ngoaïi bang khaùc nhau.(91) Khi caùc baûn taâu töø nhöõng tröôøng Nho hoïc ôû Giao Chæ ñeán kinh ñoâ nhaø Minh vaøo naêm 1425, cho raèng coù ít tieán boä trong vieäc giaùo duïc vaø gôïi yù boå nhieäm caùc thaày giaùo coù naêng löïc, MTL ghi cheùp hoaøng ñeá coù yù nhö sau: “Söû duïng ñöôøng loái Trung Hoa ñeå thay ñoåi ñöôøng loái cuûa daân di - khoâng coù gì quan troïng hôn ñieàu ñoù.”92 Laïi nöõa, naêm 1493, khi moät phuï nöõ Tai [Thaùi] töø Maïnh Lieãn ôû Vaân Nam ñöôïc thöôûng vì ñaõ giöõ tieát haïnh 28 naêm sau khi choàng cheát, lôøi cuûa hoaøng ñeá ñöôïc ghi nhö sau: “Caùc haønh ñoäng chính tröïc vaø nhöõng tieáng toát giaùo duïc daân chuùng vaø thay ñoåi nhöõng taäp quaùn cuûa daân di. Nhöõng keû höôùng ñeán söï khuoân pheùp vaø tính chính tröïc sao laïi khoâng ñöôïc thöôûng vaø khuyeán khích!”.93 Xem töø Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 1(78), soá 2(79). 2010. *
109 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 3 (80) . 2010 Naêm 1425, vai troø cuûa hoaøng ñeá/trieàu ñình trong vieäc giaùo duïc vaø chaêm soùc thaùi hoïc sinh ñöôïc göûi ñeán kinh ñoâ Trung Hoa ñöôïc nhaán maïnh. Vôùi caùc du hoïc sinh ñeán töø tænh Giao Chæ (Ñaïi Vieät bò chieám ñoùng), hoaøng ñeá ghi nhaän: “Chuùng ta phaûi giaùo duïc vaø chaêm soùc hoï theo caùch rieâng. Neáu hoï hoïc haønh taán tôùi, chuùng ta coù theå mong ñôïi hoï trôû thaønh quan laïi.”94 Nhieàu ghi cheùp veà vieäc con chaùu caùc vò vua xöù Ryukyu [Löu Caàu] ñöôïc hoïc haønh ôû kinh ñoâ Trung Hoa. Neáu ngöôøi ta so saùnh ñieàu ñoù vôùi luaän ñieåm cuûa nöôùc Trung Hoa hieän ñaïi, ñöôïc ñònh ra, chaúng haïn, trong chuû ñeà veà vieäc chaêm soùc caùc du hoïc sinh xaõ hoäi chuû nghóa ñeå hoï coù theå phuïng söï nhaø nöôùc vaø hieän ñaïi hoùa,95 ngöôøi ta bò aán töôïng bôûi vai troø cuûa hoaøng ñeá/trieàu ñình ñaõ tröïc tieáp nhö theá naøo, ngaøy nay, vai troø ñöôïc ñaûm nhieäm bôûi Ñaûng Coäng saûn Trung Quoác (CPC). Trieàu ñình ñaõ nhaém ñeán, vaø CPC nhaém ñeán, vieäc giaùo duïc ngöôøi daân theo moät giaùo lyù thoáng nhaát coù theå khaéc phuïc ñöôïc nhöõng khaùc bieät saéc toäc/ vaên hoùa ñang hieän höõu vaø cuûng coá söï kieåm soaùt cuûa nhaø nöôùc Trung Hoa ñoái vôùi caùc vuøng chöa thöïc söï mang tính Trung Hoa. Sôû thích vaên minh hoùa vaø saùp nhaäp caùc daân toäc Vaân Nam vaøo vôùi chính quyeàn Trung Hoa cuõng laø moät moái baän taâm thænh thoaûng ñöôïc chính quyeàn nhaø Minh leân tieáng. Tieáp theo moät ñeà nghò naêm 1481 raèng nhöõng ngöôøi keá vò caùc quan chöùc ñòa phöông ôû Vaân Nam ñöôïc göûi ñeán thuï huaán taïi caùc tröôøng Nho giaùo ñeå hoï coù theå hoïc ñöôïc ñaïo hieáu, söï khuoân pheùp vaø ñöùc chính tröïc, Thaønh Hoùa Hoaøng ñeá (1465-87) ghi nhaän: “Baèng caùch naøy, taäp quaùn cuûa daân man rôï bò ñaáu tranh lieân tuïc seõ cheát daàn vaø aûnh höôûng vaên minh veà tính khuoân pheùp vaø ñöùc chính tröïc Trung Hoa seõ ñi xa hôn. Thaät laø tuyeät dieäu xieát bao!”96 ÔÛ ñaây chuùng ta thaáy moät ñieån hình raát hieån nhieân veà söï thuùc ñaåy vaên minh hoùa nhö laø moät phaàn cuûa moät söï thuùc ñaåy Trung Hoa xa roäng hôn trong vieäc cai trò. Caùc quan laïi trieàu Minh cuõng ñöôïc moâ taû, vaø coù theå hoï töï thaáy, nhö laø nhöõng nhaân toá trong tieán trình khai hoùa naøy. Trong moät baûn töôûng nieäm coâng traïng noäp leân trieàu ñình vaøo naêm 1449 cuûa moät vieân quan töø Ñoâng Hoaûn ôû Quaûng Ñoâng, vieân quan ghi nhaän raèng ngöôøi daân ôû Khaâm Chaâu (phía nam Quaûng Ñoâng, giaùp giôùi Vieät Nam) maëc quaàn aùo vaø noùi tieáng gioáng nhö Giao Chæ (Vieät Nam). OÂng kieán nghò raèng caùc quan laïi ñöôïc ñieàu ñeán ñoù ñeå khuyeán khích ngöôøi daân thay ñoåi caùch thöùc aên maëc “ñeå hoï aên maëc gioáng daân beân Trung Hoa”, vaø raèng caùc tröôøng laøng ñöôïc laäp neân “ñeå hoï thay ñoåi tieáng noùi vaø noùi tieáng Hoa.”97(25) ÔÛ ñaây chuùng ta thaáy nhu caàu ñöôïc lónh hoäi bôûi giôùi tinh hoa Trung Hoa ñoái vôùi moät söï thoáng nhaát trong haønh ñoäng, raèng ñieàu maø James Watson goïi laø “orthopraxy” (haønh ñoäng ñuùng),98 ñeå phaân bieät ra Trung Hoa vôùi daân di.99 MTL cuõng ghi laïi vieäc truyeàn baù caùc quy öôùc “vaên hoùa” vôùi yeâu caàu cuûa Xieâm chaúng haïn, veà vieäc chuyeån giao tieâu chuaån Trung Hoa veà troïng löôïng vaø soá ño vaøo naêm 1404,100 vaø sau naøy vôùi söï boå nhieäm caùc quan chöùc Trung Hoa ñeå tieán haønh nhieäm vuï duøng tieáng Hoa trong caùc vaên phoøng haønh chaùnh [Tuyeân uùy ty] ôû Vaân Nam.101 Tuy nhieân, nhö ñaõ ñöôïc gôïi ra ôû treân, haàu heát caùc luaän ñieåm trung öông taäp quyeàn veà vai troø khai hoùa cuûa Trung Hoa vaø haàu heát caùc haønh ñoäng tieán haønh döïa
110 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 3 (80) . 2010 treân neàn taûng naøy, ñöôïc ñöa ra nhaèm hôïp thöùc hoùa vaø giuùp quaûng baù, ñoàng hoùa chính trò Trung Hoa. Moät yeáu toá quan troïng laø caùch trong ñoù caùc nhaân vaät vaø chính theå phi Trung Hoa nhaän thöùc. 3.3. Thaùi ñoä chung ñoái vôùi nhöõng con ngöôøi phi Trung Hoa Baát chaáp nhöõng khaúng ñònh veà luaän ñieåm theá giôùi quan ghi nhaän ôû treân, luaän ñieåm cho raèng hoaøng ñeá/trieàu ñình xem moïi ngöôøi nhö nhau vaø ñoái xöû vôùi moïi ngöôøi baèng söï ñoä löôïng ñoàng ñeàu, döôøng nhö vaãn coù moät möùc ñoä khaùc bieät giöõa daân Trung Hoa vaø phi Trung Hoa, vaø ngay caû giöõa nhöõng daân phi Trung Hoa, caû treân caáp ñoä chính thöùc laãn caáp ñoä ñaïi chuùng. Thoâng thöôøng, nhöõng con ngöôøi phi Trung Hoa, thöôøng ñöôïc xem laø man, di, ñòch, maïch hoaëc phieân (fan), ñöôïc moâ taû coù phaàn naøo khoâng phaûi laø ngöôøi trong MTL. Naêm 1442, chuùng ta ñoïc thaáy “Man vaø di chæ laø ñaùm chim muoâng. Khoâng caàn phaûi phaït chuùng naëng neà,”102 trong khi ñoù naêm 1425, Tuyeân Ñöùc Hoaøng ñeá yeâu caàu: “Tôùi möùc naøo thì môùi phaït boïn man?”103 Söï phaûn ñoái sau cuøng baèng caùc ngoân töø Haùn vaøo naêm 1537 nhö sau: “Boïn di ñòch cuõng gioáng nhö chim muoâng, chuùng khoâng coù ñaïo ñöùc con ngöôøi (無人倫 - voâ nhaân luaân).”104 Hoï coøn bò xem laø thöù doái traù, khoâng ñaùng tin, vôùi chi tieát ghi nhaän vaøo naêm 1430 raèng “Boïn man di quyû quyeät vaø xaûo traù, khoâng theå deã daøng tin chuùng,”105 vaø Moäc Toâng, vieân quan ñöùng ñaàu vuøng Vaân Nam, ñöôïc khuyeân vaøo naêm 1486 raèng “Caùc boïn di khaùc nhau ôû Vaân Nam ñeàu man rôï, hieáu chieán vaø ngoan coá.”106 Luaän ñieåm nhö theá coù moät truyeàn thoáng laâu ñôøi ôû Trung Hoa. Wang Gungwu [Vöông Suøng Voõ] ñaõ neâu luaän ñieåm cuûa ñôøi Ñöôøng veà daân Xiong-nu (Hsiung-nu - Hung Noâ): Boïn Hung Noâ, loaïi maët ngöôøi loøng thuù khoâng phaûi loaïi chuùng ta… baûn chaát cuûa hoï laø khoâng bieát ñeán ôn nghóa.”107 Tuy nhieân, man di cuûa nhöõng vuøng ngaøy nay naèm ôû phía nam Trung Hoa vaø Ñoâng Nam AÙ ñöôïc xem khoâng laø moái nguy thôøi Minh, khoâng nhö ngöôøi Hoà vaø Nhung cuûa nhöõng vuøng phía baéc vaø taây ñöôïc coi laø moái ñe doïa ñoái vôùi bieân giôùi Trung Hoa.108 Söï mieâu taû nhöõng keû ngoaïi bang khoâng baèng con ngöôøi nhaèm hôïp thöùc hoùa haønh ñoäng choáng laïi hoï, hay noùi caùch khaùc laø khoâng bò xem laø voâ luaân vaø baát coâng. Ñaây laø moät chieán löôïc ñöôïc aùp duïng qua nhieàu thôøi bôûi nhieàu xaõ hoäi, thöôøng laø trong thôøi chieán vaø ñoâi khi trong thôøi bình, cho pheùp ñöa ra caùc chính saùch baønh tröôùng, dieät chuûng hoaëc aùp böùc. Taàm quan troïng cuûa luaän ñieåm naøy trong caùc chính saùch maø nhaø nöôùc thôøi Minh ñeo ñuoåi khoâng heà giaûm ñi. Moät hình thöùc cheá gieãu tinh teá hôn coù theå thaáy trong caâu chöõ söû duïng trong caùc vaên kieän chính thöùc tieâu bieåu cho teân cuûa moät soá daân phi Trung Hoa. Moät ít thí duï cuõng goïi laø ñuû: - Nhieàu ngöôøi “Vaân Nam” coù teân trong ñoù coù aâm tieát “pa”. Ñieàu ñoù thöôøng ñöôïc ghi baèng chöõ “怕” [phaï], coù nghóa laø “khieáp ñaûm”. - Hai chöõ ñaàu ñöôïc duøng ghi teân cuûa Die-dao Mang-pa (跌倒莽怕) [Ñieät ñaûo maõng phaï] cuûa Di-wu-la coù nghóa laø “tröôït hoaëc ngaõ”.109 - Hai chöõ sau trong teân Dao Kong-lue (刀控掠) [Ñao khoáng löôïc] cuûa Vaân Nam coù nghóa laø “ngöôøi quaûn vieäc cöôùp boùc”.110
111 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 3 (80) . 2010 - Chöõ ñaàu duøng trong teân Chou-le (臭勒) [Xuù laët], moät ngöôøi goác Champa, coù nghóa laø “thoái tha”.111 - Teân cuûa moät thaønh vieân trong söù boä ngöôøi Java sang Trung Hoa naêm 1429 dieãn ñaït laø “Mo-jia-shi” (墨加虱) [Maëc gia saét], coù nghóa laø “ñen vaø buûn xæn”.112 Nhöõng thaùi ñoä ñoù chaéc chaén laø khoâng chæ giôùi haïn trong giôùi tinh hoa. Trong caùc quy ñònh Baéc Kinh ban haønh naêm 1500, ñieàu khoaûn sau ñaây coù nhaéc ñeán vieäc ñoái xöû vôùi ngöôøi di: “Trong töông lai, khi ngöôøi di sang trieàu coáng ñeán kinh ñoâ, quaân hoaëc daân daùm tuï taäp treân ñöôøng phoá ñeå chæ choû bôõn côït, neùm saønh ngoùi vaøo chuùng, hoaëc ñaùnh vaø gaây thöông tích cho ngöôøi di, seõ bò goâng laïi vaø beâu ôû choán ñoâng ngöôøi.”113 3.4. Vò trí cuûa caùc chính theå vaø daân toäc khaùc “Ta laø hoaøng ñeá, vaø ñöôïc uûy nhieäm bôûi trôøi, ta cai trò ngöôøi Trung Hoa vaø ngöôøi di. Moät ngoân ngöõ/vaên hoùa (文) laø tieâu chuaån cho vaïn xöù, ñem caùi toát ñeïp phoå bieán vaø giaùo huaán cho khaép boán phöông. Nhöõng ai trong thieân haï, treân maët ñaát naøy, khoâng theå khoâng nhaäp taâm ñieàu aáy.”114 Cuõng bôûi ñoù maø Thieân Thuaän Hoaøng ñeá (trò vì töø 1457-1464) cuûa trieàu Minh trong moät böùc thö gôûi Leâ Haøo [Leâ Thaùnh Toâng], vua xöù An Nam naêm 1462, ñaõ giaûi thích veà moái quan heä kieåu maãu giöõa Trung Hoa vaø caùc nöôùc chö haàu. Hoaøng ñeá, baèng caùi ñöùc thöïc chaát, ñöôïc moâ taû nhö laø ngöôøi loâi keùo con daân boán phöông veà vôùi trung taâm cuûa vaên hoùa do trieàu ñình Trung Hoa taïo laäp neân, cuõng nhö truyeàn baù aûnh höôûng cuûa vaên hoùa Trung Hoa ñeå thay ñoåi/khai hoùa nhöõng daân toäc aáy. Khi nhöõng chieán thuyeàn cuûa Trònh Hoøa ñem caùc söù boä quay veà Trung Hoa vaøo nhöõng thaäp nieân ñaàu cuûa theá kyû 15, Thöôïng thö Boä Laïi Kieån Nghóa giaûi thích vieäc naøy vôùi Vónh Laïc Hoaøng ñeá nhö sau: “Boïn di khaép boán phöông khao khaùt ngöôõng moä caùi ñöùc (德) cuûa söï minh trieát vaø ñoù laø lyù do boïn hoï ñeán trieàu kieán. Nieàm toân kính cuûa hoï ñoái vôùi beä haï laø voâ bieân.”115 Moät khaùi nieäm raát khaét khe veà traät töï vaø öu quyeàn (xaây döïng chuû yeáu treân möùc ñoä “Trung Hoa tính” cuûa caùc nöôùc ngoaïi bang) phaân bieät caùc chính theå ngoaïi bang khaùc nhau döôøng nhö xuyeân suoát caùc vaên baûn MTL. Chuùng ta thaáy raèng, maëc daàu vaên baûn MTL ghi cheùp chi tieát Champa laø nöôùc ñaàu tieân xin ñöôïc laøm chö haàu trieàu Minh, ñieàu ñoù khoâng ngang baèng nhau döôùi theá giôùi quan Trung Hoa vaø vì vaäy maø vua An Nam Chen Ri-kui (Traàn Duï Toâng) vaø An Nam luoân luoân ñöôïc khen ngôïi ngay töø nhöõng taäp bieân nieân sôùm nhaát nhö laø nöôùc ñaàu tieân xin phong haàu. Tieáp theo ñoù, söï noåi troäi cuûa An Nam nhö laø moät kieåu maãu vaên hoùa bò thay theá bôûi Trieàu Tieân voán laø nöôùc bieåu loä nhöõng kieåu thöùc thaùi ñoä ñöôïc giôùi tinh hoa Trung Hoa öu aùi nhieàu hôn. Naêm 1457, khi vua An Nam yeâu caàu aùo maõo gioáng nhö aùo maõo ñaõ ban cho vua Trieàu Tieân, yeâu caàu aáy bò baùc, vì noù haøm yù tình traïng ngang baèng giöõa An Nam vaø Trieàu Tieân vaø phuû ñònh taàm quan troïng cuûa vaên hoùa Trung Hoa maø giôùi tinh hoa Trung Hoa xem nhö laø yeáu toá khu bieät Trieàu Tieân vôùi An Nam. Cuõng yeâu caàu aáy bò baùc vaøo
112 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 3 (80) . 2010 naêm 1464.116 Caên nguyeân ñaèng sau söï phaân bieät ñoù coù theå giaûi thích coâ ñoïng raèng vaøo naêm 1495, khi söû cheùp raèng, “Maëc daàu An Nam aùp duïng lòch cuûa trieàu ñình vaø thaàn phuïc trieàu ñình, daân ôû ñoù roát cuøng vaãn laø di.”117 Nhöng daân di aáy coøn coù nhöõng ñaëc tröng hôn haún daân Nhaät vaø Moâng Coå. Söû cheùp, vaøo cuoái theá kyû 16 maëc daàu An Nam hieáu chieán, caùc vua xöù aáy coøn bieát keàm cheá, “khoâng gioáng nhö boïn Nhaät vaø Loã (Moâng Coå).”118 Cuõng coù nhöõng phaân bieät giöõa An Nam/Vieät Nam vaø caùc chính theå khaùc ôû Ñoâng Nam AÙ. Döôùi trieàu Caûnh Thaùi (1450-1456), trong soá caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ, chæ coù An Nam ñöôïc xem ñuû quan troïng ñeå ñöôïc hoäi yù veà vieäc ngöôøi Moâng Coå baét giöõ Chính Thoáng Hoaøng ñeá.119 Vôùi vieäc leân ngoâi cuûa Chính Ñöùc Hoaøng ñeá naêm 1505, An Nam laø nöôùc duy nhaát maø trieàu ñình gôûi moät söù boä sang ban chieáu thoâng baùo.120 Caùc chính theå khaùc ñöôïc gôûi caùo tri thoâng qua nhöõng söù boä cuûa chính hoï. Laïi nöõa, naêm 1521, chæ coù chính theå An Nam trong soá taát caû chính theå Ñoâng Nam AÙ ñöôïc gôûi moät söù boä ñeán ñeå thoâng tri vieäc leân ngoâi cuûa Gia Tónh Hoaøng ñeá.121 An Nam cuõng giöõ moät vò trí ñaëc bieät, trong toân ti leã nghi theo caùch naøy hoaëc caùch khaùc. Trong khi ñoù, trong nhöõng naêm ñaàu trieàu Minh, caùc quan Trung Hoa ñöôïc cöû ñeán ñeå cöû haønh vieäc teá leã nhaân caùi cheát cuûa caùc vua trong haàu heát caùc chính theå, An Nam laø chính theå duy nhaát ôû Ñoâng Nam AÙ vaãn toàn taïi thöïc haønh naøy trong suoát trieàu Minh. Daân Nhaät vaø nhöõng daân khaùc ôû phöông baéc Trung Hoa luoân luoân ñöôïc coi laø, xuyeân suoát MTL, nguy hieåm. Vì daân Nhaät chieám cöù moät phaàn vuøng bieån, do ñoù coù nhöõng noã löïc cuûa caùc quan phaân bieät daân Nhaät vôùi nhöõng daân vuøng bieån khaùc (nhöõng daân vuøng bieån Ñoâng Nam AÙ). Naêm 1612, Thöôïng thö Boä Binh cho raèng “daân Luzon (giôø ñaây ñoái chieáu vôùi ngöôøi Taây Ban Nha vaø daân cuûa hoï ôû Luzon) khoâng xaûo quyeät baèng daân Nhaät… Luzon [Löõ Toáng] vaø caùc nöôùc coù daân ñoù laø nhöõng xöù maø Tam Baûo [Trònh Hoøa] gheù laïi khi oâng chu du bieån taây… Tuy nhieân, daân Nhaät ôû phía bieån ñoâng. Khoâng ñöôïc laàm laãn giöõa caùc boïn chuùng.” 122 Daàu vaäy, cuøng naêm ñoù, quan laïi Quaûng Ñoâng - ñöôïc söû cheùp raèng - ñaõ xem boïn “bay yi” (Boà Ñaøo Nha) laø möu meïo, xaûo traù vaø khoù löôøng.”123 Tuy nhieân, khi caùc muïc tieâu baønh tröôùng ñoøi hoûi, khoâng chæ tình traïng töông ñoái cuûa caùc chính theå ñöôïc daøn xeáp, maø ngay caû tình traïng tuyeät ñoái cuûa moät chính theå cuõng coù theå nhanh choùng ñöôïc minh ñònh laïi. Do ñoù, ban ñaàu chuùng ta nghe thaáy “xöù Vaân Nam” ôû thôøi gian ñaàu cuûa trieàu Minh,124 nhöng roài, khi moät ñaïo quaân ñöôïc cöû ñi chinh phaït xöù aáy vaøo nhöõng naêm 1370, xöù aáy ñöôïc tuyeân boá laø boä phaän cuûa Trung Hoa töø laâu. Maëc daàu An Nam (Ñaïi Vieät) ñöôïc xem nhö laø moät “quoác” (guo - 國) suoát 30 naêm ñaàu cuûa trieàu naøy, vaøo naêm 1406 nhöõng nhu caàu cuûa baønh tröôùng Trung Hoa xuaát phaùt töø haäu quaû Vónh Laïc Hoaøng ñeá taán coâng choáng laïi chính theå naøy vaø tuyeân boá: “An Nam bò taùch ra ôû moät xoù xænh treân bieån. Töø xa xöa, noù töøng laø moät quaän haønh chính (郡縣 - quaän huyeän) cuûa Trung Hoa.”125 Quan ñieåm naøy coøn ñöôïc nhaán maïnh sau naøy vaøo naêm 1416 khi “Giao Chæ (Ñaïi Vieät) ñöôïc coi laø luoân luoân thuoäc laõnh thoå Trung Hoa vaø daân noù laø con daân (赤子 - xích
113 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 3 (80) . 2010 töû) cuûa trieàu ñình.”126 Söï phuïc hoài tình traïng “quoác” khoâng xaûy ra cho ñeán sau khi Vónh Laïc Hoaøng ñeá qua ñôøi, vaø vaøo naêm 1481, Thaønh Hoùa Hoaøng ñeá vaãn laïi khaúng ñònh raèng: “Hai nöôùc An Nam vaø Champa laø nhöõng quaän haønh chính cuûa Trung Hoa töø caùc trieàu Taàn vaø Haùn.”127 Laïi nöõa, naêm 1541, sau khi Mo Deng-yong (Maïc Ñaêng Dung) daâng leân moät tôø bieåu töï nguyeän ñaàu haøng quaân Trung Hoa, Gia Tónh Hoaøng ñeá tuyeân boá: “An Nam töø xa xöa ñaõ thuoäc veà Trung Hoa.”128 Caùc tuyeân boá cho raèng chính theå Vieät laø moät phaàn toaøn veïn vaø lòch söû cuûa nöôùc Trung Hoa khoâng ngöøng noåi leân vì vaø khi nöôùc Trung Hoa muoán hôïp thöùc hoùa moät cuoäc taán coâng caàn thieát hoaëc khi caùc vua Vieät Nam hoaëc keû tieám quyeàn laâm vaøo tình huoáng hieåm ngheøo vaø muoán ñöôïc Trung Hoa thöøa nhaän. Söï hieän dieän cuûa moät soá löôïng lôùn ngöôøi daân Trung Hoa taïi moät chính theå ñaëc bieät ôû haûi ngoaïi caûn trôû khaû naêng chính theå aáy ñöôïc coi nhö laø moät “quoác” (國). Do ñoù, vaøo ñaàu theá kyû 15, chuùng ta thaáy Cöïu Caûng (舊港) - caên cöù cuûa nhieàu ngaøn daân Trung Hoa goác Quaûng Ñoâng vaø Phuùc Kieán - ôû Palembang, Sumatra, ñöôïc coi nhö laø Tuyeân uùy söû ty (宣慰使司) vaø caùc ñaàu muïc (頭目) ñöôïc cöû ñeán, chöù khoâng phaûi laø nhöõng “söù thaàn” (使臣), ñoái vôùi Minh trieàu. Baát chaáp söï caùch trôû treân bieån cuûa Cöïu Caûng vôùi Trung Hoa, nhôø coù soá daân Hoa chieám ña soá ôû chính theå naøy, moái quan heä giöõa noù vaø trieàu ñình Trung Hoa, nhö ñöôïc xaùc ñònh bôûi luaän ñieåm cuûa trieàu ñaïi naøy, nhaân ñoâi moái quan heä giöõa trieàu ñình vaø caùc chính theå so vôùi caùc chính theå raát gaàn vôùi bieân giôùi chính thöùc cuûa nhaø nöôùc Trung Hoa. Taàm quan troïng daønh cho caùc chính theå khaùc nhau trong caùc vaên baûn MTL cuõng thay ñoåi theo töøng trieàu hoaøng ñeá. Trong khi Vónh Laïc Hoaøng ñeá tìm caùch thoáng trò phaàn ñaàu cuûa theá kyû 15 qua vieäc göûi caùc ñoäi chieán thuyeàn hoûa löïc maïnh ñeå aùp cheá caùc chính theå ngoaïi bang thaàn phuïc trieàu Minh, tình huoáng ñaõ thay ñoåi maïnh meõ vaøo nhöõng naêm 1440. Ngay caû vua xöù Hormuz göûi moät yeâu caàu chính thöùc kieán nghò Trung Hoa göûi moät söù boä sang cuõng khoâng nhaän ñöôïc traû lôøi töø trieàu Minh. Vaøo cuoái theá kyû 15, taàm quan troïng cuûa caùc moái quan heä vôùi laân bang ñaõ suy thoaùi ñeán möùc maø caùc chính quyeàn tænh phaûi thöông löôïng tröïc tieáp vôùi thuû lónh caùc ngoaïi bang. Naêm 1480, Quaûng Taây göûi caùc meänh leänh cho An Nam,129 trong khi, naêm 1501, chuùng ta thaáy Quaûng Ñoâng lieân laïc tröïc tieáp vôùi Java.130 Xeùt ñeán nhöõng thöù haïng maø nhaø nöôùc Trung Hoa vaø caùc quan laïi cuûa noù phaân chia daân chuùng vaø caùc chính theå khaùc, caàn phaûi thaáy nhöõng phaân bieät nhö theá khoâng phaûi laø nhöõng thöù haïng rieâng leû, nhöng laø nhöõng phaân chia coù theå bieán ñoäng tuøy theo nhöõng giôùi haïn, tuøy thuoäc vaøo caùc tình huoáng vaø nhöõng con ngöôøi ñöa ra ñaùnh giaù. Caùc boù buoäc ñoái vôùi caùc chính theå maø Trung Hoa xeùt theo töøng chính theå moät thaät ña daïng. Söï thaàn phuïc töôïng tröng hay thöïc söï laø phöông dieän quan troïng ñoái vôùi ñieàu ñoù. Chính vì theá, söï ghi nhaän veà vieäc caùc chính theå ban ñaàu chaàn chöø roài sau ñoù coâng nhaän quyeàn löïc vaø söï öu vieät cuûa trieàu Minh laø baûn chaát trong ghi cheùp cuûa MTL. Naêm 1441, chuùng ta ñoïc thaáy Tö Nhaäm Phaùt, vua xöù Loäc Xuyeân - Bình Mieán voán bò khieån traùch vì khoâng tuaân thuû theo caùc nghi bieåu phuø hôïp vôùi
114 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 3 (80) . 2010 söù boä nhaø Minh ñöôïc cöû ñeán xöù naøy, “vì haõi sôï vaø ñaõ cöû moät söù boä ñeán trieàu ñình.”131 Ñeå baûo ñaûm moät vò vöông xöù chö haàu hoaøn toaøn yù thöùc veà vò theá thaàn phuïc cuûa oâng ta, trieàu ñình ban cho oâng ta, keøm theo moät boä aùo nghi leã, moät boä caùc thöùc trang phuïc sa löôït bình thöôøng, ñeå oâng ta thöøa nhaän raèng mình laø moät caän thaàn cuûa trieàu ñình, vaø phaûi phuïc vuï trieàu ñình.132 Naêm 1444 Ava-Burma ñöôïc khuyeân raên raèng “nhöõng ai toân kính trôøi, phuïc vuï cho beà treân vaø baûo veä moïi sinh linh chaéc chaén seõ nhaän ñöôïc söï naâng ñôõ cuûa trôøi.”133 Nhöõng yeâu caàu ñaët ra vôùi caùc vaên phoøng baûn ñòa [Tuyeân uùy ty/ Thoå ty] - nhöõng vaên phoøng cuûa caùc chính theå Vaân Nam vaø Quaûng Taây maø nhaø nöôùc Trung Hoa xem nhö laø baùn chính thöùc thuoäc veà chính quyeàn Trung Hoa - xem ra ít nghieâm khaéc hôn nhö trong moät trích daãn töø naêm 1478: “Caùc quan baûn xöù laø nhöõng ngöôøi ngoaøi neàn vaên hoùa. Töø thôøi caùc toå tieân, hoï chæ phaûi trieàu coáng theo töøng thôøi kyø nhö laø moät caùch öôùc thuùc hoï.”134 Moät yeâu caàu veà sau naøy ñaët ra vôùi caùc xöù Ñoâng Nam AÙ laø hoï trung thaønh vôùi nhöõng quy cheá do ngöôøi Trung Hoa laäp ra. Naêm 1503 khi moät söù boä töø beân Xieâm do Pu-ba-la-zhi-cha, moät vieân quan thuoäc Boä Phuïc vuï hoaøng cung ôû Ayudhya cöû ñi, vò Thöôïng thö Boä Leã than phieàn veà söï vi phaïm thoâ thieån nghi leã, ñöôïc söû ghi nhaän: “Söï trao ñoåi thö töø giöõa boä naøy vaø vua xöù Xieâm luoân luoân ñöôïc tieán haønh giöõa chuùng ta thoâng qua caùc söù boä. Chöa bao giôø coù moät tröôøng hôïp moät vieân quan haàu caän daùm cho mình caùi quyeàn göûi caùc söù boä ñeán boä ñoù.”135 Nhöõng chæ duï cuûa hoaøng ñeá göûi cho Ma Ha Bí Cai (Maha Vijaya), vua Champa, vaøo naêm 1441 veà vieäc phong haàu cho oâng ta136 vaø nhöõng chæ duï ñöôïc göûi vaøo naêm 1443137 phaûn aùnh, baèng moät cung caùch coâ ñoïng nhöõng yeâu caàu maø caùc chö haàu phaûi tuaân thuû theo kieåu maãu Trung Hoa. Nhöõng vò vua aáy buoäc phaûi: - Kính trôøi vaø phuïng söï ñaáng beà treân (敬天事大 - Kính thieân söï ñaïi). - Kính caån hoaøn thaønh caùc nhieäm vuï nhö laø caùc coâng chöùc (敬效臣職 - Kính hieäu thaàn chöùc). - Kính caån laøm troøn caùc boån phaän chö haàu (恭修朝貢 - Cung tu trieàu coáng). - Gioûi hôn trong vieäc yeân daân xöù mình (善撫國人 - Thieän phuû quoác nhaân). - Giöõ quan heä toát vôùi laân bang (和睦鄰境 - Hoøa muïc laân caûnh). - Baûo veä laõnh thoå (保境 - Baûo caûnh). Khi moät nöôùc chö haàu khoâng laøm troøn boån phaän cuûa mình, chuaån möïc laø phaûi coù haønh ñoäng tröøng phaït vaø haï phaåm giaù xöù ñoù. Do ñoù, vaøo nhöõng luùc An Nam khoâng thuaän theo nhöõng kyø voïng cuûa trieàu ñình, caùc meänh leänh ñöôïc gôûi cho An Nam thoâng qua Champa, coi nhö laø moät caùch laøm haï giaù trò cuûa An Nam. Vaøo nhöõng laàn khaùc, söï ngoan coá coâng khai cuûa chính theå Vieät veà nhöõng vaán ñeà khaùc nhau daãn ñeán haäu quaû phuïc hoài laïi trong nhöõng taøi lieäu chính thöùc töø “Giao Chæ”. Ñoù laø teân goïi ñaët cho tænh môùi khi Vieät Nam bò ngöôøi Trung Hoa chieám ñoùng trong giai ñoaïn töø naêm 1407-1427, vaø söï phuïc hoài teân goïi naøy laø moät caùch phaûn aùnh tình traïng noâ thuoäc cuûa chính
115 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 3 (80) . 2010 theå naøy.138(26) Naêm 1487, caùc söù boä Vieät Nam ñöôïc pheùp trao taëng vaät nhöng khoâng ñöôïc pheùp môû nhaïc trong tieäc nhö laø moät caùch ñeå duy trì söï trao ñoåi ngoaïi giao, baøy toû söï baát bình ñoái vôùi caùc haønh ñoäng cuûa Vieät Nam.139(27) Khi caùc vua haønh ñoäng theo khuoân maãu nhö theá, kieåu nhö giöõa theá kyû 16 Maïc Ñaêng Dung xöù An Nam “töï nguyeän daâng ngöôøi vaø ñaát [An Nam] vaø vaâng phuïc moïi saép xeáp cuûa trieàu ñình,”140 MTL beøn vieát nhöõng lôøi ca ngôïi. Tuy nhieân, söï khaån caáp trong caùc yeâu caàu veà chính trò vaø an ninh ñoâi khi ñöôïc phaûn aùnh trong MTL qua caùc tuyeân boá hoaëc haønh ñoäng coù veû nhö yù thöùc cuûa moät hoaøng ñeá hoaøn thieän moïi thöù vaø chaêm nom moïi thöù. Ñaùp öùng ñeà xuaát trieàu ñình ñöùng ra laøm trung gian hoøa giaûi tranh chaáp giöõa Champa vaø An Nam, Ñaïi hoïc só Töø Phoå, trích daãn saùch Xuaân Thu, löu yù raèng “moät vò vua khoâng cai trò tröïc tieáp ngöôøi di vaø ngöôøi ñòch” vaø “caùch cai trò ngöôøi di khaùc vôùi caùch cai trò noäi ñòa.”141 Laïi laø söï thöïc duïng laáy töø quaù khöù. Laáy moät ví duï veà toaøn boä vieäc neâu ra caùc luaän ñieåm ôû treân, chuùng ta coù theå nhìn vaøo caùc leänh duï cuûa hoaøng ñeá do Vónh Laïc Hoaøng ñeá gôûi cho vua Xieâm vaøo naêm 1419.142 Nhöõng meänh leänh ñoù goàm caùc ñieåm sau: - Hoaøng ñeá ñöôïc trôøi uûy quyeàn (天命 - Thieân meänh), do ñoù coù thaàn quyeàn ñeå cai trò ngöôøi Hoa vaø ngöôøi di (君主華夷 - Quaân chuû Hoa di). - Hoaøng ñeá laø hieän thaân cuûa tình yeâu cuûa trôøi vaø ñaát ñoái vôùi vaïn vaät (體天地好生之心 - Theå thieân ñòa hieáu sinh chi taâm). - Hoaøng ñeá toû loøng ñoä löôïng nhö nhau ñoái vôùi moïi ngöôøi vaø khoâng phaân bieät keû ôû gaàn cuõng nhö keû ôû xa (一視同仁, 無間彼此 - Nhaát thò ñoàng nhaân, voâ gian bæ thöû). - Caùc chö haàu phaûi: + Kính trôøi (敬天 - Kính thieân). + Phuïc vuï beà treân (事大 - Söï ñaïi). + Laøm troøn boån phaän vaø coáng naïp (修職奉貢 - Tu chöùc phuïng coáng). - Hoaøng ñeá ñaõ nghe vua Xieâm muoán sai quaân ñaùnh Melaka, vaø vì hoaøng ñeá yeâu heát thaûy moïi vaät, neân ngaøi yeâu caàu tröøng phaït vò vua muoán ñoäng binh, ñoäng ñao vôùi ngöôøi daân. - Phaûi nhôù raèng Melaka cuõng laø moät thaàn daân cuûa trieàu ñình (朝廷之臣 - Trieàu ñình chi thaàn). - Vua Xieâm phaûi nhanh choùng gaày döïng moái quan heä toát vôùi caùc nöôùc laùng gieàng (輯睦鄰國 - Taäp muïc laân quoác). AÅn taøng ñaèng sau baøi thoâng ñieäp naøy, nhieàu ñieåm coù theå tìm thaáy trong caùc vaên baûn coå, laø moät thöïc teá cho thaáy nhaø nöôùc Trung Hoa ñang duøng Melaka nhö moät baøn ñaïp ñeå ñoät nhaäp vaøo AÁn Ñoä Döông vaø cuõng cho thaáy baát kyø yù ñoà naøo cuûa Xieâm nhaèm chieám cöù caûng cuõng coù theå chaám döùt baèng söï thuø ñòch giöõa Trung Hoa vaø Xieâm. Trong khi ôû ñaây söï ñe doïa aån taøng ñöôïc che ñaäy baèng luaän ñieåm nghi thöùc, trong nhöõng tröôøng hôïp khaùc trieàu
116 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 3 (80) . 2010 Minh ñaõ khoâng coù aân haän veà nhöõng vuï doïa taán coâng hoaëc taán coâng thöïc söï ñoái vôùi caùc chính theå khaùc. Cuõng caàn phaûi nhaän thöùc raèng moät soá quan laïi cuûa nhaø nöôùc trieàu Minh so vôùi nhöõng quan chöùc thôøi khaùc coù xu höôùng tìm kieám caùc giaûi phaùp thöïc duïng hôn laø chæ thoûa maõn luaän ñieåm ñoái vôùi caùc vaán ñeà. Naêm 1537, trong moät cuoäc tranh luaän veà thaùi ñoä naøo caàn coù ñoái vôùi caùc ñoái thuû tranh quyeàn beân An Nam, quan chöùc nhaø Minh Dö Quang gôïi yù raèng vaán ñeà khoâng phaûi laø ai naém quyeàn trong caùc chính theå ngoaïi bang maø laø hoï naém quyeàn nhö theá naøo. OÂng ñeà xuaát raèng bao laâu maø hoï thöøa nhaän tình traïng leä thuoäc vaø kieán nghò coáng naïp, hoï neân ñöôïc coâng nhaän.143(28) Phaûi ñi ñeán keát luaän raèng kieåu maãu ôû treân trong raát nhieàu phöông caùch chæ laø moät tieâu bieåu töôïng tröng veà söï nhaän thöùc cuûa nhaø nöôùc Trung Hoa veà ñòa vò cuûa chính noù vaø ñòa vò cuûa caùc chính theå ôû vuøng bieân giôùi cuûa noù cuõng nhö ôû nöôùc ngoaøi. Ñoù laø moät luaän ñieåm, nhö Vöông Suøng Voõ gôïi ra, maø baát cöù cheá ñoä naøo nhaém ñeán cuûng coá vaø/hoaëc giaønh laáy vò trí nhö laø moät sieâu cöôøng cuûa Trung Hoa ñeàu phaûi aùp duïng.144 Ngöôøi ñoïc MTL caàn phaûi quan nieäm nhö theá vaø phaûi yù thöùc raèng luaän ñieåm Trung Hoa (vaø cuõng laø khuoân khoå cuûa caùch cheùp söû cuûa MTL) phaûn aùnh “raèng caùi maø nhaø Minh muoán noù phaûi laø” hôn laø caùi nhaø Minh ñaõ laø.145 Hy voïng raèng baøi toång quan ngaén naøy seõ giuùp ngöôøi söû duïng MTL ñoïc ñöôïc beân kia nhöõng luaän ñieåm trong caùc trích daãn ñöôïc dòch trong boä söû lieäu naøy. G. Wade - T C K - P H Q CHUÙ THÍCH Thaùi Toâng thöïc luïc, quyeån 34, 3a. 91. Tuyeân Toâng thöïc luïc, quyeån 3, 12b-13a. 92. Hieáu Toâng thöïc luïc, quyeån 80, 1b. 93. Tuyeân Toâng thöïc luïc, quyeån 4, 2b. 94. Qiu-shi, 1990, soá 23. 95. Hieán Toâng thöïc luïc, quyeån 212, 6a-b. 96. Anh Toâng thöïc luïc, quyeån 177, 6b-7a. 97. James L. Watson, Söï taùi thöông löôïng veà baûn saéc vaên hoùa Trung Hoa trong thôøi ñaïi sau Mao. 98. Taïp chí khoâng thöôøng xuyeân soá 4 cuûa Trung taâm Nghieân cöùu khoa hoïc xaõ hoäi (Hong Kong: Ñaïi hoïc Hong Kong, 1991), pp. 12-5. 99. James L. Watson, sñd. Thaùi Toâng thöïc luïc, quyeån 34, 3a. 100. Thaùi Toâng thöïc luïc, quyeån 35, 2b. 101. Thaùi Toâng thöïc luïc, quyeån 130, 1b-2a. 102. Tuyeân Toâng thöïc luïc, quyeån 7, 10a. 103. Theá Toâng thöïc luïc, quyeån 199, 6b-7b. 104. Tuyeân Toâng thöïc luïc, quyeån 64, 4a-5b. 105. Hieán Toâng thöïc luïc, quyeån 273, 2a. 106. 107. Wang Gungwu, “Luaän ñieåm cuûa moät ñeá quoác suy yeáu: nhöõng quan heä thôøi Toáng vôùi laân bang”, trong Trung Hoa giöõa caùc keû ngang haøng, bieân taäp Morris Rossabi, Berkeley, 1982, p. 49.
117 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 3 (80) . 2010 Thaùi Toå thöïc luïc, quyeån 68, 4a-b. 108. Tuyeân Toâng thöïc luïc, quyeån 9, 12a. 109. Anh Toâng thöïc luïc, quyeån 34, 1a-2b. 110. Hieán Toâng thöïc luïc, quyeån 46, 4b. 111. Tuyeân Toâng thöïc luïc, quyeån 59, 8b. 112. Hieáu Toâng thöïc luïc, quyeån 159, 5b-6b. 113. Anh Toâng thöïc luïc, quyeån 337, 4b. 114. Thaùi Toâng thöïc luïc, quyeån 117, 4a-b. 115. Hieán Toâng thöïc luïc, quyeån 3, 5b-6a. 116. Hieáu Toâng thöïc luïc, quyeån 105, 6b-8a. 117. Thaàn Toâng thöïc luïc, quyeån 301, 7a-8b 118. Anh Toâng thöïc luïc, quyeån 205, 12b-13a. 119. Voõ Toâng thöïc luïc, quyeån 4, 11a-b. 120. Theá Toâng thöïc luïc, quyeån 5, 14b. 121. Thaàn Toâng thöïc luïc, quyeån 498, 2a-4a. 122. Thaàn Toâng thöïc luïc, quyeån 499, 3b. 123. Minh Thaùi Toå thöïc luïc, quyeån 39, 1b. Trích daãn khaùc cho bieát Vaân Nam laø moät nöôùc coù theå 124. tìm thaáy trong Thaùi Toå thöïc luïc, quyeån 53, 9a-b. Thaùi Toâng thöïc luïc, quyeån 58, 1a. 125. Thaùi Toâng thöïc luïc, quyeån 185, 2a-b. 126. Hieán Toâng thöïc luïc, quyeån 219, 6a-7b. 127. Theá Toâng thöïc luïc, quyeån 248, 1b-5a. 128. Hieán Toâng thöïc luïc, quyeån 206, 1b-2a. 129. Hieáu Toâng thöïc luïc, quyeån 172, 3a-b. 130. Thaùi Toâng thöïc luïc, quyeån 117, 3a. 131. Hieáu Toâng thöïc luïc, quyeån 175, 5b-6a. 132. Anh Toâng thöïc luïc, quyeån 116, 11a-b. 133. Anh Toâng thöïc luïc, quyeån 174, 8a-b. 134. Hieáu Toâng thöïc luïc, quyeån 200, 5b-6a. 135. Anh Toâng thöïc luïc, quyeån 81, 5b-6a. 136. Anh Toâng thöïc luïc, quyeån 104, 3b. 137. Hieán Toâng thöïc luïc, quyeån 284, 3b 138. Hieáu Toâng thöïc luïc, quyeån 2, 14a. 139. Theá Toâng thöïc luïc, quyeån 268, 3a-b. 140. Hieáu Toâng thöïc luïc, quyeån 105, 6b-8a. 141. Thaùi Toâng thöïc luïc, quyeån 217, 1a-b. 142. Theá Toâng thöïc luïc, quyeån 205, 2a-3a. 143. 144. Wang Gungwu, sñd. 145. Moät caùi nhìn toång quan khaùc veà khaùi nieäm truyeàn thoáng trong thuaät cheùp söû ñöôïc Geoff Wade ñöa tra trong “Moät soá khaùi nieäm truyeàn thoáng (topoi) trong thuaät cheùp söû vuøng bieân giôùi phía nam thôøi nhaø Minh (Vaø söï xaùc ñaùng cuûa caùc khaùi nieäm naøy trong thôøi hieän ñaïi)” trong Sabine Dabringhaus vaø Roderick Ptak (bieân taäp), Trung Hoa vaø bieân giôùi laùng gieàng, nhöõng caùch nhìn cuûa nöôùc khaùc, chính saùch ñoái ngoaïi töø theá kyû thöù 10 ñeán 19, Wiesbaden, Harrassowitz Verlag, 1997 pp. 135-159. CHUÙ THÍCH BOÅ SUNG (25) G. Wade ñaõ nhaàm laãn trong vieäc khaûo saùt vaên baûn, thaät ra ñaây laø moät tôø taáu cuûa moät ngöôøi daân teân Ñaëng Cung ôû huyeän Ñoâng Hoaûn, Quaûng Ñoâng, vaøo ngaøy 17/4 naêm Chính Thoáng
118 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 3 (80) . 2010 thöù 14 (8/5/1449) goàm 7 ñieàu, ñieàu 1 noùi: “Chaâu Khaâm giaùp bieân giôùi Giao Chæ, ngöôøi daân [2 beân] aên maëc vaø tieáng noùi töông töï, khoù phaân bieät. Xin sai quan ñeán nôi naøy thay ñoåi veà y phuïc, laäp tröôøng hoïc taïi caùc laøng, daïy ngoân ngöõ theo tieáng Trung Hoa [ñoái vôùi daân chaâu Khaâm]. Nhö vaäy ñoåi ñöôïc phong tuïc, laøm khaùc y phuïc, phaùt aâm, ñeå deã phaân bieät [ngöôøi Hoa vaø ngöôøi An Nam]. Wade nhaàm 2 chi tieát, moät laø: tôø taáu naøy khoâng naèm chung trong baûn töôûng nieäm coâng traïng cuûa moät vieân quan. Hai laø: yù cuûa Ñaëng Cung sôï ngöôøi chaâu Khaâm bò ñoàng hoùa bôûi ngöôøi An Nam neân ñeà nghò bieän phaùp ngaên chaën [khaùc vôùi tieán trình khai hoùa daân toäc khaùc]. (26) G. Wade nhaàm laãn trong vieäc gaén quan ñieåm vaøo caùch goïi teân “Giao Chæ”, thaät ra caùc bieân cheùp vaên baûn Minh thöïc luïc thieáu nhaát quaùn, khi cheùp laø An Nam, khi cheùp laø Giao Chæ, thaäm chí trong cuøng moät vaên baûn laïi cheùp caû hai caùch goïi, nhö trong moät vaên baûn coù ngaøy thaùng raát gaàn vôùi vaên baûn maø Wade ñaõ khaûo saùt, ñeà ngaøy 10 thaùng 3 naêm Thaønh Hoùa 23 (3/4/1487) [Hieán Toâng thöïc luïc, quyeån 288, trang 3a]. Maët khaùc cuõng caàn löu yù laø caùc vaên baûn Minh thöïc luïc khi vieát veà daân Vieät thì phaàn lôùn caùc söû quan söû duïng töø “Giao daân” (daân Giao), coøn khi vieát veà chính theå thì söû duïng töø “An Nam” hoaëc “Giao Chæ”. (27) G. Wade bình luaän sai leäch yù nghóa cuûa söï kieän naøy, theo chuù thích cuûa Wade (139) thì nhaèm vaøo vaên baûn Hieáu Toâng thöïc luïc (quyeån 2, tôø 14a) thuoäc ngaøy 14 thaùng 9 naêm Thaønh Hoùa 23 [30/9/1487] ñoaïn vaên naøy vieát: “Quoác vöông An Nam Leâ Haøo [Thaùnh Toâng] sai boïn boài thaàn Leâ Naêng Nhöôïng theo leä haøng naêm daâng bieåu, coáng phöông vaät vaø ngöïa. Boä Leã trình leân, meänh khoâng caàn taáu. [sai Boä Leã] ñaõi yeán, khoâng cöû nhaïc…”. Vieäc mieãn trieàu yeát vaø ñaõi yeán khoâng cöû nhaïc laø do Hieán Toâng [Thaønh Hoùa] môùi vöøa maát chöa ñaày 1 thaùng, Hieáu Toâng (Hoaèng Trò) ñang trong thôøi gian cö tang [Hieán Toâng maát 22 thaùng 8, söù ñoaøn An Nam ñeán 14 thaùng 9]. (28) Vaên baûn ngaøy 6 thaùng 10 naêm Gia Tónh thöù 16 [8/11/1537] cheùp veà lôøi taâu cuûa Tuaàn aùn Quaûng Ñoâng Ngöï söû Dö Quang, noäi dung daãn chöùng tích cuõ, baøn khoâng neân ñaùnh Maïc Ñaêng Dung. Gia Tónh giao cho Boä Binh tham khaûo, Boä Binh taâu: “Trình baøy khoâng hôïp thôøi, so saùnh khoâng hôïp lyù, haønh ñoäng khinh suaát, ñeà nghò phaït”. Dö Quang bò caét löông 1 naêm. TOÙM TAÉT Baøi vieát laø moät nghieân cöùu toång quan cuûa taùc giaû Geoff Wade veà nguoàn söû lieäu Ñoâng Nam AÙ trong boä Minh thöïc luïc. Sau khi ñieåm qua noäi dung, caùc aán baûn, söu taäp caùc saùch trích daãn Minh thöïc luïc, caùc ñaëc tröng cuûa Minh thöïc luïc nhö laø moät nguoàn söû lieäu, taùc giaû ñaõ phaân tích veà theá giôùi quan Trung Hoa theå hieän qua boä Minh thöïc luïc. Maëc duø thöøa nhaän Minh thöïc luïc giöõ moät vai troø quan troïng trong vieäc taùi hieän lòch söû xaõ hoäi, chính trò nhaø Minh vaø mang laïi nhöõng boå khuyeát höõu ích cho vieäc nghieân cöùu lòch söû vuøng Ñoâng Nam AÙ, taùc giaû ñaõ löu yù ngöôøi ñoïc caàn yù thöùc raèng, luaän ñieåm Trung Hoa (vaø cuõng laø khuoân khoå cuûa caùch cheùp söû trong Minh thöïc luïc) phaûn aùnh “caùi maø nhaø Minh muoán noù phaûi laø” hôn laø caùi maø nhaø Minh ñaõ laø. ABSTRACT THE MING SHI-LU AS A SOURCE OF DATA FOR SOUTHEAST ASIAN HISTORY This article is Geoff Wade’s general study on the source of historical data regarding Southeast Asia found in the book Ming Shi-lu. After giving a sketchy description of the contents of the book, its editions, the number of books quoting the Ming Shi-lu and using its typical characteristics as a source of historical documents, the author gives an analysis on the Chinese world outlook as represented through the Ming Shi-lu. Though he admits that Ming Shi-lu plays an important part in an effort to recreate the history, society and politics of the Ming dynasty and it provides helpful data supplement to a study on the history of the Southeast Asia, the author advises readers to be aware of the fact that the Chinese point of view (also the writing method of Ming Shi-lu) reflects “what the Ming dynasty wanted it to be” rather than what it actually was.