Báo cáo nghiên cứu khoa học: "QUAN NIỆM VỀ PHẠM TRÙ “DÂN” TRONG TÁC PHẨM “LUẬN NGỮ” VÀ “MẠNH TỬ”"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

72
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phạm trù “dân” trong tác phẩm “Luận ngữ” và “Mạnh tử” theo chúng tôi có các vấn đề cơ bản sau đây: - Thứ nhất, “dân” là những người bị điều khiển. - Thứ hai, “dân” là những người không có địa vị gì trong xã hội. - Thứ ba, “dân” là người đối lập với vua. - Thứ tư, “dân” là tất cả những người sống trên trái đất.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: "QUAN NIỆM VỀ PHẠM TRÙ “DÂN” TRONG TÁC PHẨM “LUẬN NGỮ” VÀ “MẠNH TỬ”"

QUAN NIỆM VỀ PHẠM TRÙ “DÂN” TRONG TÁC PHẨM “LUẬN NGỮ” VÀ “M ẠNH TỬ” A VIEW ON THE CATEGORY OF “PEOPLE” IN ‘LUAN NGU” AND “MANH TU” TRẦN QUANG ÁNH Trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng NGUYỄN THỊ THƯ Trường Cao đẳng Thể dục Thể thao TW3 Đà Nẵng TÓM T ẮT Phạm trù “dân” trong tác phẩm “Luận ngữ” và “Mạnh tử” theo chúng tôi có các vấn đề cơ bản sau đây: - Thứ nhất, “dân” là những người bị điều khiển. - Thứ hai, “dân” là những người không có địa vị gì trong xã hội. - Thứ ba, “dân” là người đối lập với vua. - Thứ tư, “dân” là tất cả những người sống trên trái đất. ABSTRACT The category of “people” in “Luan ngu” and “Manh tu”, in our point of view, has the following basic: - Firstly, “people” are persons who are commanded (controled). - Secondly, “people” are persons who have not any positions in the society. - Thirdly, “ people” are persons who are the opposite of the “king”. - Fourthly, “people” are all persons who are living in the world. 1. “Luáûn ngæî” vaì “Maûnh tæí” laì nhæîng taïc pháøm kinh âiãøn cå baín nháút cuía Nho hoüc, ra âåìi trong bäúi caính chênh trë, kinh tãú, xaî häüi nháút âënh cuía thåìi kyì Xuán Thu Chiãún Quäúc. Näüi dung tæ tæåíng cuía “Luáûn ngæî” vaì “Maûnh tæí” âãöu tháúm âæåüm yï thæïc âaûo âæïc vaì xoay quanh váún âãö con ngæåìi, váún âãö dán. Dán tråí thaình âäúi tæåüng âæåüc chuï yï trong âæåìng läúi trë næåïc cuía Nho hoüc, nhàòm cuíng cäú âëa vë thäúng trë cuía caïc triãöu âaûi phong kiãún. Váûy dán laì ai, laì táöng låïp naìo trong xaî häüi theo quan niãûm cuía Khäøng Maûnh? 2. Khaïi niãûm dán trong caïc taïc pháøm cuía Khäøng Maûnh laì khaïi niãûm coï ngoaûi diãn räüng, näüi haìm âa nghéa phæïc taûp. Tuìy theo sæû thay âäøi cuía hoaìn caính maì näüi dung khaïi niãûm dán âæåüc Khäøng Maûnh nãu ra mäùi luïc mäüt khaïc. Giæîa Khäøng tæí vaì Maûnh tæí quan niãûm vãö dán cuîng coï sæû khaïc nhau. Maûnh tæí thæåìng laì ngæåìi phaït triãøn quan âiãøm Khäøng tæí vaì laìm roî hån khaïi niãûm dán trong hoaìn caính måïi. Táön säú xuáút hiãûn phaûm truì dán trong “Luáûn ngæî” vaì “Maûnh tæí” cuîng chãnh lãûch nhau ráút nhiãöu. Tæì “dán” xuáút hiãûn trong caí hai taïc pháøm khoaíng 215 láön, thç riãng “Maûnh tæí” âaî chiãúm 176 láön. Âiãöu âoï cuîng pháön naìo phaín aïnh tæ tæåíng phaûm truì “dán” cuía Khäøng tæí vaì Maûnh tæí coï nhiãöu yï nghéa, nhæng theo
chuïng täi coï thãø khaïi quaït thaình mäüt säú näüi haìm cå baín sau âáy: Thæï nháút, trong tæ tæåíng Khäøng Maûnh thç dán laì nhæîng ngæåìi bë sai khiãún, bë âiãöu khiãøn. Våïi yï nghéa naìy, “Luáûn ngæî” vaì “Maûnh tæí” muäún khàóng âënh âëa vë xaî häüi cuía ngæåìi dán laì nhæîng ngæåìi nä lãû, bë trë, hoü chëu quyãön sai khiãún cuía táöng låïp thäúng trë. Do váûy dán våïi yï nghéa laì ngæåìi bë sai khiãún, bë âiãöu khiãøn khäng bao haìm giai cáúp thäúng trë, maì hoü âäúi láûp våïi giai cáúp thäúng trë. Våïi yï nghéa naìy khaïi niãûm dán coï nhiãöu caïch goüi khaïc nhau trong caïc taïc pháøm “Luáûn ngæî” vaì “Maûnh tæí”. Ngæåìi bë sai khiãún coï khi âæåüc Khäøng Maûnh goüi laì keí “tiãøu nhán”, tæïc laì haûng ngæåìi nhoí moün, táöm thæåìng âäúi láûp våïi ngæåìi quán tæí. “Tiãøu nhán” âæåüc Khäøng Maûnh nhàõc âãún trãn ba mæåi láön, trong âoï “Luáûn ngæî” chiãúm khoaíng hai mæåi láön. Âáy laì tyí lãû cao nháút so våïi caïc caïch goüi khaïc nhàòm chè dán laì ngæåìi bë âiãöu khiãøn. Trong nhaîn quan cuía caïc nhaì Nho hoüc, dán våïi tãn goüi laì keí tiãøu nhán coï vai troì khäng âaïng kãø so våïi sæïc maûnh to låïn cuía ngæåìi quán tæí. “Âæïc haûnh cuía ngæåìi quán tæí (ngæåìi trë dán) nhæ gioï, maì âæïc haûnh cuía dán nhæ coí. Gioï thäøi thç coí táút raûp xuäúng” (1). “Tiãøu nhán” våïi tæ caïch laì ngæåìi bë trë khäng bao haìm “nho tiãøu nhán”, tæïc laì nhæîng keí sé thiãúu tæ caïch âaûo âæïc, tuy hoü coï tri thæïc, coï taìi nghãû. Muäún tråí thaình “nho quán tæí”, phaíi coï âuí caí hai tiãu chê âoï, båíi váûy Khäøng tæí baío Tæí Haû: “Anh nãn laìm nhaì nho quán tæí, khäng nãn laìm nhaì nho tiãøu nhán” (2). Ngæåìi bë sai khiãún coï khi Khäøng tæí goüi laì keí “haû ngu”. “Haû ngu” laì táöng låïp ngu dán, laì ngæåìi ngu dæåïi âaïy xaî häüi, hoü laì nhæîng ngæåìi báút tiãúu, âäúi láûp våïi báûc thæåüng trê vi diãûu vaì nhæîng ngæåìi hiãön. Sæí duûng khaïi niãûm “haû ngu” âãø chè ngæåìi dán, chuïng ta coï caím nháûn Khäøng tæí thiãúu tän troüng vaì coï yï khinh miãût táöng låïp dán âen nä lãû trong xaî häüi Trung Hoa thuåí træåïc. Thæång thay nhæîng keí “haû ngu”, “khäún nhi báút hoüc”, dáùu coï hoüc chàng næîa cuîng khäng thãø caíi hoïa âæåüc, coìn báûc thæåüng trê sinh ra khäng cáön hoüc cuîng âaî biãút. Båíi váûy, trong quan niãûm cuía Khäøng tæí thç “chè coï báûc thæåüng trê vaì keí haû ngu laì khäng thay âäøi”. (3) Ngæåìi bë sai khiãún coï khi Maûnh tæí goüi laì keí “lao læûc”, tæïc laì nhæîng ngæåìi lao âäüng chán tay saín xuáút ra háöu hãút cuía caíi âãø duy trç sæû täön taûi xaî häüi. Keí “lao læûc” thæûc cháút laì táöng låïp cäng näng thæång, thuäüc tæï dán baïch tênh táöm thæåìng, trong âoï chuí yãúu laì näng dán cuía xaî häüi Trung Hoa thuåí áúy. Trong quan niãûm cuía Maûnh tæí thç xaî häüi bao giåì cuîng “coï ngæåìi laìm viãûc bàòng tám trê; coï keí laìm viãûc bàòng tay chán. Ngæåìi laìm viãûc bàòng tám trê thç cai trë dán chuïng; keí laìm viãûc
bàòng tay chán thç chëu quyãön âiãöu khiãøn. Keí chëu quyãön âiãöu khiãøn coï pháûn sæû cung cáúp cho ngæåìi bãö trãn; nhaì cai trë dán chuïng âæåüc dán chuïng phuûng dæåîng. Âoï laì leî thäng thæåìng trong thiãn haû váûy.” (4) Âáy laì sæû âuïc kãút thæûc tiãùn lëch sæí thäng qua làng kênh chuí quan cuía Maûnh tæí, laì sæû phán cäng lao âäüng trong xaî häüi thuåí træåïc. Quan hãû giæîa lao tám vaì lao læûc åí âáy khäng phaíi laì quan hãû tæång taïc giæîa hai loaûi lao âäüng trong xaî häüi, maì laì quan hãû giæîa thäúng trë vaì bë trë, Maûnh tæí xem quan hãû âoï laì leî âæång nhiãn. Táút nhiãn thuåí áúy Maûnh tæí chæa thãø tháúy âæåüc nguyãn nhán kinh tãú sáu xa âaî taûo nãn sæû âäúi láûp giæîa “lao tám” vaì “lao læûc”, maì äng chè dæìng laûi khaïi quaït mäüt caïch træûc quan, xem “âoï laì leî thäng thæåìng trong thiãn haû váûy”. Sæû phán biãût raûch roìi giæîa “lao tám” vaì “lao læûc”, sæû phán âënh âëa vë cuía hai loaûi ngæåìi âoï, thãø hiãûn tæ tæåíng xem thæåìng ngæåìi “lao læûc”, ngæåìi lao âäüng chán tay, ngæåìi âaî taûo ra cuía caíi âãø nuäi thiãn haû. Ngæåìi bë sai khiãún coï luïc Khäøng Maûnh goüi laì keí “thæï nhán”, “thæï dán”, “haû dán”, “daî dán”. Âáy laì nhæîng ngæåìi täi, nhæîng ngæåìi dán thæåìng trong dán gian, hoü laì nhæîng ngæåìi lao âäüng bçnh thæåìng. Caïch goüi naìy êt nhiãöu coï sæû phán biãût âàóng cáúp trong tæ tæåíng Khäøng Maûnh, nhæng cuîng phaín aïnh âuïng âëa vë cuía ngæåìi dán trong thåìi kyì Xuán Thu Chiãún Quäúc, do váûy dãù cháúp nháûn âæåüc. Dán theo caïc tãn goüi naìy xuáút hiãûn trãn hai mæåi láön trong caïc taïc pháøm “Luáûn ngæî” vaì “Maûnh tæí”, nhæng chuí yãúu laì trong taïc pháøm “Maûnh tæí”. Âiãöu âoï chæïng toí ràòng quan niãûm cuía Maûnh tæí vãö dán coï xu hæåïng tiãún bäü hån Khäøng tæí. Âaïng chuï yï hån laì ngæåìi bë sai khiãún coï khi âæåüc Maûnh tæí goüi laì keí ”lã dán” (dán âen), “xêch tæí” (con âoí). Trong “Thæåüng Maûnh tæí” coï noïi: “Bæûc quäúc træåíng, nhaì cáöm quyãön lo liãûu cho dán, cuîng nhæ meû giæî gçn con âoí” (5). Tæ tæåíng naìy, caïch goüi dán theo yï nghéa naìy, êt nhiãöu thãø hiãûn sæû thæång caím vaì tæ tæåíng nhán âaûo cuía Maûnh tæí âäúi våïi ngæåìi dán âen cå cæûc åí âaïy cuìng xaî häüi. Toïm laûi khaïi niãûm dán våïi tæ caïch laì ngæåìi bë sai khiãún dáùu âæåüc goüi laì keí “tiãøu nhán”, “haû ngu”, “haû dán”, “lao læûc”, “xêch tæí”, “lã dán”... âãöu coï chung mäüt âiãøm: hoü âãöu laì ngæåìi coï âëa vë kinh tãú, chênh trë, xaî häüi tháúp heìn trong sæû âäúi láûp våïi ngæåìi quán tæí, báûc thæåüng trê, ngæåìi lao tám. Dán laì ngæåìi bë sai khiãún, bë âiãöu khiãøn, bë trë, cho nãn khaïi niãûm dán theo yï nghéa naìy khäng bao haìm giai cáúp thäúng trë maì loaûi træì giai cáúp thäúng trë. Thæï hai, dán khäng chè laì ngæåìi bë sai khiãún maì coìn laì nhæîng ngæåìi khäng laìm quan, khäng coï âëa vë gç trong bäü maïy thäúng trë. Khaïi niãûm dán åí âáy måí räüng hån so
våïi khaïi niãûm dán laì ngæåìi bë sai khiãún. Theo yï nghéa naìy thç khaïi niãûm dán khäng bao chæïa vua vaì quan åí trong xaî häüi âæång thåìi. Nhæ váûy, dán laì nhæîng ngæåìi khäng laìm quan bao gäöm caí nhæîng haìo dán coï âëa vë kinh tãú xaî häüi nhæ quê täüc, phong kiãún, nhæng khäng coï âëa vë gç trong bäü maïy thäúng trë. Cuäüc âåìi cuía hoü coï thãø âaî tæìng laìm quan, hoàûc chæa coï cå häüi laìm quan. Luïc âàõc chê thç hoü ra laìm quan ban bäú án traûch cho dán, khi khäng âàõc chê thç hoü tæì quan hoaìn dán. Maûnh tæí tæìng noïi: “Cáön laìm quan láu thç laìm quan láu, cáön ra âi gáúp thç ra âi gáúp. Âoï laì haûnh cuía âæïc Khäøng tæí váûy” (6). Nhæ váûy cuäüc âåìi cuía caïc báûc thaïnh Khäøng - Maûnh coï nhiãöu luïc khäng laìm quan phiãu baût âoï âáy, nhæîng luïc nhæ váûy Khäøng Maûnh laìm mäüt ngæåìi dán bçnh thæåìng. Dán khäng chè laì nhæîng haìo dán khäng laìm quan maì coìn laì nhæîng dáût dán áøn sé, tæì boí cäng danh phuï quyï maì laìm mäüt ngæåìi dán bçnh thæåìng. Âoï laì: “Baï Di, Thuïc Tãö, Ngu Troüng, Di Dáût, Chu Træång, Liãùu Haû Huãû, Thiãúu Liãn”. Nhæîng ngæåìi áøn sé tuy laìm mäüt ngæåìi dán bçnh thæåìng nhæng hoü khäng naín chê maì váùn “tu thiãûn láúy mçnh”, váùn “bãön chê tu thán”, váùn “âem thán mai mäüt våïi âaûo lyï”, chåì khi gàûp “cån hiãøn âaût” thç âem thán “mçnh giuïp cho thiãn haû âãöu tråí nãn læång thiãûn”. Maûnh tæí coìn nãu mäüt säú nguyãn nhán khiãún nhæîng ngæåìi laìm quan lui vãö åí áøn. Mäüt laì do xaî häüi loaûn laûc nãn hoü tæì quan hoaìn dán. “Trong khi thiãn haû vä âaûo, tæïc laì khi chäún chäún âãöu phaíi räúi ràõm loaûn laûc, ngæåìi quán tæí nãn áøn dáût” (7). Hai laì do chàóng âàõc chê laìm quan nãn lui vãö åí áøn, nhæng váùn bãön chê tu thán laìm cho danh tiãúng mçnh toí raûng våïi âåìi. Âiãöu êt ai ngåì tåïi âoï laì: dán våïi yï nghéa laì nhæîng ngæåìi khäng laìm quan khäng chè coï nhæîng haìo dán, dáût dán, nhæîng hiãön nhán quán tæí, nhæîng báûc thaïnh nhæ Khäøng - Maûnh maì ngay caí nhæîng báûc Thiãn tæí cuîng âaî coï nhæîng luïc laìm mäüt ngæåìi dán bçnh thæåìng. Âoï laì nhæîng luïc “äng Thuáún khi coìn caìy ruäüng trong nuïi Lëch, thæåìng àn cåm khä våïi rau” (8) äng Vuî máút taïm nàm âaìo veït säng laûch, âãø trë naûn âaûi häöng thuíy cho dán... Nhæ váûy våïi yï nghéa dán laì nhæîng ngæåìi khäng laìm quan, khäng coï âëa vë gç trong bäü maïy thäúng trë, bao gäöm nhiãöu giai cáúp khaïc nhau, coï âëa vë kinh tãú xaî häüi khaïc nhau, nhæng hoü håüp thaình màût âäúi láûp våïi vua vaì quan trong bäü maïy thäúng trë thåìi Khäøng Maûnh. Âiãöu âoï cuîng âæåüc Quang Âaûm khàóng âënh trong taïc pháøm “Nho giaïo xæa vaì nay”: “Dán thäng thæåìng laì chè nhæîng ngæåìi khäng coï âëa vë gç, cäng vuû gç trong bäü maïy thäúng trë”. Thæï ba, dán coìn laì tháön dán tràm hoü âäúi láûp våïi nhaì vua. Näüi haìm quan niãûm naìy måí räüng hån hai quan niãûm trãn. Theo yï nghéa naìy thç dán bao gäöm caí tháön vaì
dán, quan vaì dán, laì tràm hoü, laì caí thiãn haû âäúi láûp våïi vua, chè coï vua laì khäng nàòm trong phaûm truì dán. Dán våïi yï nghéa laì tháön dán thæåìng âæåüc Khäøng Maûnh goüi laì “baï tênh” vaì “thiãn haû”, tæïc laì laì táút caí muän dán, tràm hoü säúng trong coîi tråìi âáút naìy. Táön säú xuáút hiãûn tæì “baï tênh” âàûc biãût laì tæì “thiãn haû“ trong “Maûnh tæí” nhiãöu hån hàón “Luáûn ngæî”. Chàóng haûn chè riãng tæì “thiãn haû” thäi, trong caí hai taïc pháøm nhàõc âãún trãn 160 láön, thç taïc pháøm “Maûnh tæí” âaî chiãúm gáön 150 láön. Phaíi chàng thåìi kyì Xuán Thu - thåìi kyì Khäøng tæí säúng - haìng tràm næåïc dæåïi quyãön thiãn tæí nhaì Chu näøi lãn âaïnh nhau cuîng måïi chè nhàòm muûc âêch tranh huìng maì thäi. Âãún thåìi Chiãún Quäúc - thåìi Maûnh tæí säúng - Âáút Taìu coìn laûi baíy næåïc huìng, diãùn ra cuäüc chiãún tranh taìn khäúc âãø daình quyãön baï chuí thiãn haû. Muûc âêch “bçnh thiãn haû” âæåüc âàût ra cáúp baïch trong thåìi Chiãún Quäúc, do váûy tæì “thiãn haû” âæåüc Maûnh tæí thæåìng nhàõc âãún nhiãöu trong taïc pháøm cuía mçnh. Dán våïi yï nghéa laì tháön dán tràm hoü coï luïc âæåüc Khäøng Maûnh goüi laì “chuïng”, “dán chuïng” vaì Maûnh tæí goüi laì “quäúc nhán” (dán chuïng toaìn quäúc), “dán trong bäún biãøn”. Âàûc biãût láön âáöu tiãn trong lëch sæí, Maûnh tæí âaî sæí duûng tæì “nhán dán” âãø chè dán laì tháön dán tràm hoü. Maûnh tæí viãút: “Chæ háöu chi baío tam: Thäø âëa, nhán dán, chênh sæû” (9). Âiãöu âoï coï nghéa laì trong pheïp trë næåïc, vua chæ háöu nãn quê ba viãûc: thäø âëa, nhán dán vaì chênh sæû. Khaïi niãûm dán bao gäöm caí tháön dán tràm hoü coìn âæåüc thãø hiãûn trong luáûn âiãøm báút huí cuía Maûnh tæí: “dán vi quê, xaî tàõc thæï chi, quán vi khinh”. Theo Quang Âaûm thç trong tháön dán baïch tênh âoï, Maûnh tæí chuï yï nhiãöu âãún giåïi nho sé, nhæîng “hiãön nhán”, “quán tæí”, nhæîng con ngæåìi Maûnh Kha goüi laì “tiãn tri” vaì “tiãn giaïc” maì tiãu biãøu laì nhæîng con ngæåìi nhæ: Khäøng Kháu, Maûnh Kha. Chuïng täi cuîng nháút trê våïi quan âiãøm naìy cuía Quang Âaûm. Dán våïi yï nghéa laì tháön dán tràm hoü âæåüc thãø hiãûn vaì thæåìng xuáút hiãûn trong nhæîng hoaìn caính nháút âënh: Mäüt laì luïc vua chuïa âaî hãút vai troì lëch sæí, âi ngæåüc laûi quyãön låüi cuía tháön dán. Luïc naìy baï tênh håüp thaình læûc læåüng âäng âaío, taûo thaình sæïc maûnh to låïn, âaûi diãûn cho xu thãú phaït triãøn cuía lëch sæí phãú boí keí taìn tàûc. Træåìng håüp tràm hoü uíng häü Thaình Thang diãût vua Kiãût baûo ngæåüc vaì Voî Væång træì vua Truû hung taìn laì mäüt minh chæïng lëch sæí. Hai laì luïc coï mäüt báûc hiãön nhán taìi âæïc âaûi diãûn cho quyãön låüi dán chuïng âæïng ra cæïu dán trong cån næåïc læía âæåüc caí tháön dán thiãn haû uíng häü. Maûnh tæí noïi: vua Thaình Thang khi khåíi cuäüc chinh phuûc, træåïc hãút âaïnh láúy næåïc Caït. Ngaìi âæång chinh phuûc miãön Âäng thç
dán chuïng miãön Táy phiãön traïch. Luïc ngaìi chinh phuûc miãön Nam thç dán chuïng miãön Bàõc phiãön traïch. Hoü traïch ràòng: sao ngaìi chàóng âãún såïm næåïc ta? Thiãn haû mong ngaìi âãún nhæ tråìi haûn mong mæa váûy (10). Thæï tæ, dán trong quan niãûm cuía Khäøng Maûnh khäng chè laì nhæîng ngæåìi bë sai khiãún, nhæîng ngæåìi khäng laìm quan, laì tháön dán tràm hoü, maì dán coìn laì ngæåìi noïi chung. Quan niãûm naìy coï näüi haìm räüng nháút vaì chung nháút so våïi caïc quan niãûm trãn, båíi vç dán theo yï nghéa naìy bao haìm táút caí moüi ngæåìi säúng trong thiãn haû. Trong “Nho giaïo xæa vaì nay” Quang Âaûm cuîng tæìng noïi: “Dán cuîng thæåìng coï nghéa laì báút kyì ngæåìi naìo sinh ra trãn âåìi”. Táön säú xuáút hiãûn khaïi niãûm dán våïi yï nghéa laì ngæåìi noïi chung ráút êt. Trong “Luáûn ngæî” chuïng täi chæa tçm tháúy, coìn trong “Maûnh tæí” cuîng coï âãö cáûp âãún åí mäüt mæïc âäü haûn chãú. “Thæåüng Maûnh tæí” coï noïi ”Tæû hæîu sanh dán dé lai, Vë hæîu thaûnh vi Khäøng tæí giaí” (11), nghéa laì tæì khi coï con ngæåìi âãún nay, chæa coï ai bàòng âæïc Khäøng tæí. “Tæ hæîu sinh dán dé lai” âæåüc “Thæåüng Maûnh tæí” nhàõc âãún êt nháút laì ba láön. “Thæåüng Maûnh tæí” coìn noïi tiãúp “Thiãn giaïng haû dán”, tæïc laì tråìi sanh ra dán åí coîi naìy. “Haû Maûnh tæí” cuîng nhàõc laûi: “Thiãn chi sanh thæí dán giaí” (12). Nhæ váûy, theo Maûnh tæí thç dán laì ngæåìi âæåüc sinh ra trãn âåìi naìy, laì ngæåìi noïi chung säúng trong thiãn haû. 3. Toïm laûi khaïi niãûm dán bao gäöm nhiãöu yï nghéa khaïc nhau, gäöm nhiãöu giai cáúp giai táöng khaïc nhau vãö âëa vë kinh tãú, xaî häüi, nghãö nghiãûp, chiãúm háöu hãút tè troüng trong dán cæ, âäúi láûp våïi giai cáúp thäúng trë. Phaûm truì dán bao haìm nhiãöu yï nghéa båíi vç: Mäüt laì: dán khäng bao gäöm táûp âoaìn thäúng trë thi haình chênh saïch chäúng laûi dán. Trong suäút thåìi kyì Xuán Thu Chiãún Quäúc, táûp âoaìn thäúng trë chäúng laûi dán thæåìng thay âäøi theo hoaìn caính. Âiãöu âoï qui âënh näüi haìm khaïi niãûm dán cuîng thay âäøi theo. Hai laì: báút kyì phaûm truì naìo, khaïi niãûm naìo, cuîng khäng “nháút thaình báút biãún”, maì luän luän âæåüc bäø sung, thay âäøi, hoaìn thiãûn dáön. Khaïi niãûm dán cuîng nàòm trong qui luáût âoï. Dán bao gäöm nhiãöu yï nghéa nhæ âaî trçnh baìy, nhæng trong âoï dán våïi yï nghéa laì ngæåìi bë sai khiãún, ngæåìi bë âiãöu khiãøn âæåüc Khäøng Maûnh nhàõc tåïi nhiãöu nháút vaì cuîng laì quan niãûm cå baín nháút cuía hai äng. Cuîng chênh trong yï nghéa naìy, nhæîng haûn chãú khi quan niãûm vãö ngæåìi dán vaì nhæîng máu thuá”n näüi taûi trong tæ tæåíng Khäøng Maûnh âæåüc thãø hiãûn roî neït nháút. Dáùu sao trong nhaîn quan cuía Khäøng Maûnh thç dán váùn laì læûc læåüng âäng âaío nháút, coï vai troì nháút âënh trong âåìi säúng kinh tãú, chênh trë, xaî häüi trong thåìi kyì Xuán Thu Chiãún Quäúc åí
Trung Hoa. Âaî 25 thãú kyí träi qua, Nho hoüc coï luïc suy luïc thënh, nhæng quan niãûm vãö “dán” trong caïc taïc pháøm “Luáûn ngæî” vaì “Maûnh tæí” váùn coìn coï yï nghéa thæûc tiãùn sáu sàõc. ÅÍ Viãût Nam, trong thåìi âaûi ngaìy nay quan niãûm vãö “dán” âæåüc náng lãn trãn mäüt táöm cao måïi våïi mäüt nhaîn quan chênh trë måïi trong tæ tæåíng Häö Chê Minh vaì quan âiãøm cuía Âaíng ta. Âaûi âoaìn kãút toaìn dán, âaûi âoaìn kãút toaìn dán täüc trãn nãön taíng liãn minh cäng näng, trê thæïc, do Âaíng laînh âaûo laì âæåìng läúi chiãún læåüc cuía caïch maûng Viãût Nam; laì nguäön sæïc maûnh vaì âäüng læûc chuí yãúu; laì nhán täú coï yï nghéa quyãút âënh thàõng låüi cuía sæû nghiãûp xáy dæûng vaì baío vãû Täø quäúc; nhàòm thæûc hiãûn muûc tiãu “dán giaìu, næåïc maûnh, xaî häüi cäng bàòng, dán chuí, vàn minh”. TAÌI LIÃÛU THAM KHAÍO (1) Luáûn ngæî. Nguyãùn Hiãún Lã chuï dëch vaì giåïi thiãûu. Nhaì xuáút baín Vàn hoüc. 1995. Tr. 205. (2) Nguyãùn Hiãún Lã. Sâd. tr. 110. (3) Nguyãùn Hiãún Lã. Sâd. tr 283. (4) Tæï thå. Thæåüng Maûnh tæí. Dëch giaí Âoaìn Trung Coìn. In taûi nhaì in Tæï Âæïc Toìng Thå. Saìi Goìn 1950. tr 167. (5) Tæï thå. Thæåüng Maûnh tæí. Sâd. tr 177. (6) Tæï thå. Thæåüng Maûnh tæí. Sâd. tr 95. (7) Tæï thå. Haû Maûnh tæí. Dëch giaí Âoaìn trung Coìn. In taûi nhaì in Tæï Âæïc Toìng Thå. Saìi Goìn 1950. tr 251. (8) Tæï thå. Haû Maûnh tæí. Sâd . tr 259. (9) Tæï thå. Haû Maûnh tæí. Sâd. tr 270. (10) Tæï thå. Thæåüng Maûnh tæí. Sâd. tr 67. (11) Tæï thå. Thæåüng Maûnh tæí. Sâd. tr 98. (12) Tæï thå. Haû Maûnh tæí. Sâd. tr 102.