nghiªn cøu trung quèc
sè 4(62) - 2005
62
Phan V¨n C¸c*
¸ch, theo nghÜa réng ngµy nay
lµ tæng hßa mäi vËt chë th«ng
tin, tri thøc. S¸ch cña Trung
Quèc, tõ ®iÓn s¸ch gi¸p cèt ®Õn t− liÖu
nghe nh×n ngµy nay ®· tr¶i qua thiªn
biÕn v¹n hãa vÒ h×nh th¸i vµ chÊt liÖu.
Vµ c¸c sù nghiÖp liªn quan ®Õn s¸ch
ngµy nay nh− sù nghiÖp xuÊt b¶n ph¸t
hµnh, sù nghiÖp th«ng tin t− liÖu v.v...
®Òu hÕt søc réng r·i vµ to lín ®å sé.
Tõ sù ra ®êi ®Õn sù ph¸t triÓn tiÕn
hãa cña s¸ch, cã c¶ mét lo¹t qu¸ tr×nh
diÔn tiÕn v¨n hãa theo chiÒu dµi lÞch sö,
tõ s¶n xuÊt s¸ch ®Õn sö dông khai th¸c
s¸ch l¹i n¶y sinh c¶ mét chuçi c¸c ho¹t
®éng v¨n hãa x· héi xoay quanh nã.
Tæng hßa c¸c mèi quan hÖ ngang däc ®an
xen Êy chÝnh lµ néi hµm cña kh¸i niÖm
"v¨n hãa s¸ch".
"V¨n hãa s¸ch" còng nh− mäi v¨n hãa
kh¸c, ®−îc cÊu thµnh bëi nhiÒu thµnh
phÇn v¨n hãa kh¸c nhau. XÐt theo tÝnh
chÊt néi dung cña c¸c thµnh phÇn cÊu
thµnh, "v¨n hãa s¸ch" cã thÓ ®−îc xÐt
trªn c¸c ph−¬ng diÖn sau:
1. Ch÷ viÕt (kÓ c¶ tranh ¶nh vµ c¸c
lo¹i kÝ hiÖu, cïng c¸c lo¹i tÝn hiÖu trong
s¸ch hiÖn ®¹i...). Kh«ng cã ch÷ viÕt th×
còng kh«ng thÓ cã s¸ch. Ch÷ viÕt lµ yÕu
tè c¬ b¶n cña s¸ch. Ch÷ viÕt cña Trung
Quèc, ch÷ H¸n kÓ tõ khi ra ®êi ®Õn nay
®· cã trªn 4.500 n¨m lÞch sö.
Riªng vÒ v¨n hãa ch÷ H¸n ®· cã
nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu quy m« lín
nhá kh¸c nhau, ë ®ã ch÷ H¸n ®· ®−îc
kh¶o s¸t mét c¸ch tæng thÓ vµ hÖ thèng:
víi t− c¸ch mét hÖ thèng kÝ hiÖu, mét hÖ
thèng th«ng tin, tù th©n nã cã ý nghÜa
v¨n hãa, ®ång thêi nã cã mèi quan hÖ
qua l¹i víi nÒn v¨n hãa Trung Hoa.
2. C¸c h×nh th¸i kh¸c nhau cña s¸ch
vµ vËt chë: Gi¸p cèt (mai rïa vµ x−¬ng
thó), kim th¹ch (®ång vµ ®¸), tróc méc
(tre vµ gç), da thó, gÊm lôa, giÊy, ®Üa tõ,
b¨ng tõ, ®Üa quang v.v...; c¸c lo¹i s¸ch vë
t− liÖu h×nh thµnh b»ng c¸ch kh¾c, vÏ,
chÐp tay, in Ên, sao chôp, chÕ t¸c b»ng kÜ
thuËt hiÖn ®¹i v.v... §ã lµ c¸i vá vËt chÊt
cña v¨n hãa s¸ch.
3. Néi dung cña s¸ch: TÊt c¶ gi¸ trÞ
cña viÖc s¶n sinh, tån t¹i vµ ph¸t triÓn
cña s¸ch ®Òu n»m ë néi dung cña nã. T¸c
dông cña s¸ch ®èi víi con ng−êi còng
chñ yÕu lµ ë ®©y. Néi dung cña s¸ch lµ
linh hån cña v¨n hãa s¸ch.
4. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ l−u th«ng
s¸ch cïng víi thùc thÓ cña qu¸ tr×nh Êy
* GS. Ng÷ v¨n.
bao gåm tr−íc thuËt, biªn tËp, xuÊt b¶n,
ph¸t hµnh, Ên lo¸t, phôc chÕ v.v...
5. Qu¸ tr×nh thu thËp, chØnh lý, l−u
gi÷, b¶o qu¶n vµ khai th¸c s¸ch cïng víi
thùc thÓ cña qu¸ tr×nh Êy, bao gåm hiÖu
S
S¸ch, tµng th− vµ v¨n hãa s¸ch…
63
kh¸m, kh¶o ®Ýnh, sù nghiÖp th«ng tin t−
liÖu, sù nghiÖp l−u tr÷ hå s¬ v.v...
6. C¸c lo¹i kiÕn tróc, thiÕt bÞ, c«ng
tr×nh vÒ s¸ch, bao gåm c¶ c¸c kÜ thuËt
hiÖn ®¹i.
7. C¸c ngµnh häc ra ®êi kÌm theo qu¸
tr×nh h×nh thµnh s¸ch, nh− v¨n tù häc,
®å th− häc, v¨n hiÕn häc, biªn tËp häc,
xuÊt b¶n ph¸t hµnh häc, th− viÖn häc,
tr×nh b¸o häc, l−u tr÷ häc, môc lôc häc,
v¨n b¶n häc, hiÖu kh¸m häc, kim th¹ch
häc, tËp dËt häc, kÜ thuËt Ên lo¸t v.v...
8. C¸c chÝnh s¸ch, ph¸p lÖnh, c¸c c¬
cÊu tæ chøc qu¶n lÝ vÒ s¸ch, cïng víi
quan chøc cña c¸c c¬ cÊu tæ chøc Êy v.v...
Ngoµi ra, cßn cã thÓ theo gãc ®é c¸c sù
nghiÖp liªn quan ®Õn v¨n hãa s¸ch mµ
chia ra sù nghiÖp xuÊt b¶n ph¸t hµnh,
sù nghiÖp th− viÖn, sù nghiÖp th«ng tin,
sù nghiÖp l−u tr÷, sù nghiÖp nghe nh×n,
sù nghiÖp Ên lo¸t v.v..., tõ ®ã cÊu thµnh
c¶ mét hÖ thèng v¨n hãa s¸ch.
XÐt theo nh÷ng biÕn ®æi quan träng
víi nh÷ng ®Æc tr−ng chñ yÕu trªn tõng
giai ®o¹n ph¸t triÓn, v¨n hãa s¸ch cña
Trung Quèc ®¹i thÓ cã thÓ chia thµnh 5
thêi k× ph¸t triÓn.
1. Thêi k× nguyªn thñy (tõ viÔn cæ ®Õn
thÕ kØ XI tr−íc C«ng nguyªn). Thêi k×
nµy chñ yÕu lµ sù ra ®êi cña ch÷ viÕt vµ
manh nha cña s¸ch vë. DÞch kinh - HÖ tõ
h¹ truyÖn chÐp "Th−îng cæ kÕt th»ng nhi
trÞ, hËu thÕ th¸nh nh©n dÞch chi dÜ th−
khÕ" (Thêi th−îng cæ kÕt d©y th¾ng nót
®Ó ghi nhí viÖc, th¸nh nh©n ®êi sau thay
b»ng v¨n tù). Th−îng th− Tù viÕt: "Do
thÞ th− tÞch sinh yªn" (Do ®ã, th− tÞch ra
®êi). V¨n tù vµ s¸ch sím nhÊt cña Trung
Quèc lµ v¨n gi¸p cèt vµ s¸ch gi¸p cèt.
Thêi k× nµy c¬ cÊu vµ quan chøc qu¶n lÝ
"s¸ch" ®· xuÊt hiÖn, ®ã lµ "Trô h¹ sö".
2. Thêi k× "gi¶n b¹ch" (tõ thÕ kØ X
tr−íc C«ng nguyªn ®Õn thÕ kØ I sau C«ng
nguyªn). Tõ khi gi¶n s¸ch (thÎ tre) xuÊt
hiÖn cho ®Õn lóc giÊy ®−îc ph¸t minh vµ
dïng lµm vËt chë ch÷ viÕt, h×nh th¸i vµ
chøc n¨ng cña s¸ch dÇn dÇn ph¸t triÓn
vµ hoµn thiÖn. Thêi k× nµy ®· cã v¨n tù
thèng nhÊt, vËt chë (thÎ tre, thÎ gç, v¶i
lôa) cã h×nh thÓ nhÊt ®Þnh, cã thÓ ghi
chÐp ®−îc t− t−ëng trän vÑn, tri thøc
hoµn chØnh vµ truyÒn ®−îc th«ng tin.
Ng−êi ta tiÕn hµnh mét c¸ch cã môc ®Ých
viÖc tr−íc thuËt, chÕ t¸c, l−u th«ng,
chØnh lÝ, b¶o qu¶n vµ sö dông s¸ch. C¬
cÊu qu¶n lÝ s¸ch còng ph¸t triÓn thµnh
thôc thªm mét b−íc.
3. Thêi k× viÕt tay (thÕ kØ II - thÕ kû
IX). ViÖc ph¸t minh ra giÊy lµ cuéc biÕn
®æi lín ®Çu tiªn trong lÞch sö v¨n hãa
s¸ch. Cuéc biÕn ®æi ®ã khiÕn cho h×nh
th¸i cña s¸ch cã sù thay ®æi c¨n b¶n.
N¨m Nguyªn H−ng 2 thêi §«ng TÊn
(n¨m 403 CN), Hoµn HuyÒn thay nhµ
TÊn, tù lËp lµm vua, h¹ lÖnh "dÜ chØ ®¹i
gi¶n" (dïng giÊy thay thÎ tre) nãi r»ng
"cæ v« chØ cè dông gi¶n, phi chñ − kÝnh
d·, kim ch− dông gi¶n gi¶, tØ dÜ hoµng
chØ ®¹i chi" (X−a kh«ng cã giÊy nªn ph¶i
dïng thÎ tre, chø kh«ng cèt ®Ó tá lßng
kÝnh. Nay phµm nh÷ng viÖc x−a dïng
thÎ tre, ®Òu nhÊt lo¹t thay b»ng giÊy
vµng). Tõ ®ã phÕ bá viÖc dïng thÎ tre,
thêi ®¹i gi¶n b¹ch kÕt thóc, v¨n hãa s¸ch
chuyÓn sang thêi k× viÕt tay.
4. Thêi k× Ên lo¸t (thÕ kû IX - thÕ kû
XX). Trung Quèc ph¸t minh kÜ thuËt Ên
lo¸t, ®· thóc ®Èy nªn cuéc ®¹i c¸ch m¹ng
thø hai trªn lÞch sö v¨n hãa s¸ch. ViÖc
nghiªn cøu trung quèc
sè 4(62) - 2005
64
kh¾c in s¸ch khëi ®Çu tù bao giê, giíi
h¹n trªn ®Õn nay ch−a x¸c ®Þnh ®−îc.
Nh−ng giíi h¹n d−íi th× cã thÓ kh¼ng
®Þnh lµ vµo kho¶ng niªn hiÖu Hµm
Th«ng (860 - 873 CN) cña §−êng ý
T«ng. B»ng chøng hiÓn nhiªn lµ bé Kinh
Kim C−¬ng kh¾c in n¨m Hµm Th«ng 9
(868 CN). Tõ ®êi §−êng cho ®Õn tËn
ngµy nay, s¸ch in ®· ngù trÞ ë Trung
Quèc h¬n mét ngµn n¨m. Thêi k× Ên lo¸t
nµy l¹i chia ra lµm hai giai ®o¹n ®¸nh
dÊu bëi sù kiÖn TÊt Th¨ng ph¸t minh ra
kÜ thuËt in ho¹t tù (ch÷ rêi) vµo thêi
Kh¸nh LÞch (1041 - 1048 CN) nhµ B¾c
Tèng, giai ®o¹n tr−íc cã thÓ gäi lµ v¨n
hãa s¸ch in v¸n kh¾c vµ giai ®o¹n sau cã
thÓ gäi lµ v¨n hãa s¸ch in ch÷ rêi.
5. Thêi k× nghe - nh×n (thËp kØ 50 thÕ
kØ XX vÒ sau). Trªn thÕ giíi th× tõ n¨m
1877 Thomas Alva Edison (1847 - 1931)
ph¸t minh ra m¸y ghi ©m èng trßn, lÇn
®Çu tiªn ghi ®−îc ©m thanh ®Õn nay,
v¨n hãa s¸ch nghe nh×n thÕ giíi ®· ra
®êi vµ ph¸t triÓn ®−îc h¬n mét thÕ kØ.
§Æc biÖt lµ vµo n¨m 1954, Th− viÖn
Trung t©m binh khÝ H¶i qu©n MÜ dïng
m¸y tÝnh IBM 701 thùc hiÖn viÖc tra cøu
theo tõ tæ ®¬n nguyªn ®· ®¸nh dÊu cuéc
®¹i c¸ch m¹ng thø ba trong v¨n hãa
s¸ch thÕ giíi. Cßn c¸i mèc ®¸nh dÊu më
®Çu v¨n hãa s¸ch nghe nh×n cña Trung
Quèc ®· ®−îc c«ng nhËn lµ vµo th¸ng 8
n¨m 1978, khi Trung −¬ng §¶ng Céng
s¶n Trung Quèc phª chuÈn viÖc nghiªn
cøu "C«ng tr×nh xö lÝ th«ng tin ch÷ H¸n"
(tøc "c«ng tr×nh 748"). Ngãt ba chôc n¨m
qua, v¨n hãa s¸ch nghe nh×n Trung
Quèc ®· ph¸t triÓn nhanh chãng song
nãi chung vÉn ®ang ë trong giai ®o¹n
khëi ®éng. Theo ®µ ph¸t triÓn kinh tÕ
cña ®Êt n−íc vµ sù n©ng cao kh«ng
ngõng tè chÊt v¨n hãa cña mäi ng−êi
d©n, v¨n hãa s¸ch nghe nh×n sÏ tiÕp tôc
ph¸t triÓn, "s¸ch" thuéc lo¹i h×nh nghe
nh×n dïng kÜ thuËt hiÖn ®¹i vµ trang bÞ
kÜ thuËt t−¬ng lai sÏ ngµy cµng chiÕm
lÜnh l·nh ®Þa cña s¸ch giÊy mét c¸ch
réng r·i. S¸ch giÊy tuy còng sÏ tån t¹i
l©u dµi, nh−ng ®Þa vÞ vµ vai trß cña nã,
h×nh th¸i vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña nã,
ch¾c ch¾n sÏ cã nh÷ng biÕn ®æi ngµy
cµng to lín.
Ngµy nay, ng−êi ta ®· xÕp t− liÖu
s¸ch cïng víi nguån n¨ng l−îng vµ vËt
liÖu lµ ba cét trô lín ®Ó ph¸t triÓn khoa
häc kü thuËt hiÖn ®¹i. Trong toµn bé nÒn
v¨n hãa s¸ch, cßn cã t¸c dông n¨ng ®éng
chñ quan cña con ng−êi. ThÝ dô nh− vai
trß cña c¸c sù nghiÖp v¨n hãa s¸ch vµ
c¸c c¬ cÊu tæ chøc v¨n hãa s¸ch trong ®êi
sèng x· héi. C¸c sù nghiÖp vµ tæ chøc ®ã
kh«ng chØ cã chøc n¨ng xóc tiÕn viÖc s¶n
xuÊt, sö dông vµ ph¸t triÓn s¸ch, mµ cßn
s¶n xuÊt vµ sö dông s¸ch ®Ó c¶i t¹o x·
héi vµ thiªn nhiªn theo mét thÕ giíi
quan nhÊt ®Þnh, tuyªn truyÒn giíi thiÖu
s¸ch víi ®éc gi¶ ®Ó s¸ch ph¸t huy t¸c
dông lín h¬n. ý nghÜa cña t¸c dông nµy
®èi víi x· héi lµ hÕt søc to lín. Trong
toµn bé v¨n hãa nh©n lo¹i, v¨n hãa s¸ch
thuéc ph¹m trï v¨n hãa tinh thÇn cã t¸c
dông ng−îc trë l¹i rÊt lín ®èi víi v¨n
hãa vËt chÊt.
Loµi ng−êi ®· thai nghÐn ra v¨n hãa
s¸ch, v¨n hãa s¸ch ®· tÝch lòy, b¶o tån
vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n minh cña nh©n
lo¹i. V¨n hãa s¸ch lµ cét trô quan träng
vµ søc m¹nh to lín ®Ó ph¸t triÓn nÒn
v¨n minh Êy.
Ngµy nay, chóng ta nghiªn cøu v¨n
hãa s¸ch cßn cã ý nghÜa hiÖn thùc s©u
S¸ch, tµng th− vµ v¨n hãa s¸ch…
65
xa. Thêi cæ ®¹i cña Trung Quèc, c¸c sù
nghiÖp v¨n hãa s¸ch vÒ c¬ b¶n lµ nhÊt
thÓ. ThÝ dô nh− ®Çu ®êi Tèng thiÕt lËp
BÝ th− gi¸m ®Ó n¾m gi÷ th− tÞch, võa
phô tr¸ch "ch−ëng cæ kim kinh tÞch ®å
th−, quèc sö thùc lôc, thiªn v¨n lÞch sè
chi sù" (tr«ng coi c«ng viÖc kinh tÞch
s¸ch vë cæ kim, quèc sö thùc lôc, thiªn
v¨n lÞch sè x−a nay), "ch−ëng tu so¹n
nhËt lÞch" (n¾m c«ng viÖc so¹n lÞch),
"ch−ëng TËp hiÒn viÖn, Sö qu¸n, Chiªu
¨n qu¸n, BÝ c¸c ®å tÞch,
dÜ gi¸p, Êt, bÝnh, ®inh vi bé, c¸c ph©n k×
lo¹i" (N¾m viÖn TËp hiÒn, Sö qu¸n,
Chiªu v¨n qu¸n vµ s¸ch vë cña BÝ c¸c,
chia theo c¸c bé gi¸p Êt bÝnh ®inh, bé
nµo ra bé Êy), l¹i cßn "ch−ëng hiÖu thï
®iÓn tÞch, ph¸n chÝnh ngoa nËu" (N¾m
c«ng viÖc hiÖu ®Ýnh s¸ch vë, ph©n râ
®óng sai) v.v... (Tèng sö - ChÝ, quyÓn
164, Chøc quan 4). Trªn thùc tÕ, tõ thêi
TÇn H¸n cho ®Õn thêi Thanh, c¬ cÊu v¨n
hãa s¸ch cña nhµ n−íc vÒ c¬ b¶n «m
trïm hÕt mäi c«ng viÖc s−u tÇm, cÊt gi÷,
duyÖt l·m, l−u th«ng, chØnh lý, hiÖu
kh¸m, ph©n lo¹i, biªn môc cho ®Õn biªn
tËp, kh¾c in vµ ph¸t hµnh. NhiÒu nhµ
tµng th− t− nh©n còng nh− vËy.
Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña v¨n hãa
s¸ch Trung Quèc cho thÊy, sù ph¸t triÓn
cña v¨n hãa s¸ch g¾n chÆt víi tr×nh ®é
ph¸t triÓn cña khoa häc. V¨n hãa s¸ch
tõ sau khi tho¸t ra khái h×nh th¸i
nguyªn thñy, tr¶i qua ba cuéc biÕn ®æi
lín, mçi cuéc biÕn ®æi Êy ®Òu lµ kÕt qu¶
cña sù ph¸t triÓn khoa häc kÜ thuËt.
Cuéc biÕn ®æi thø nhÊt lµ sù ph¸t minh
vËt chë - giÊy; cuéc biÕn ®æi thø hai lµ sù
ph¸t minh kÜ thuËt s¶n xuÊt - kÜ thuËt
in; cuéc biÕn ®æi thø ba lµ cuéc biÕn ®æi
lín c¶ vËt chë, kÜ thuËt s¶n xuÊt vµ kÜ
thuËt sö dông tiÕn hµnh ®ång thêi, tøc
lµ sù øng dông kÜ thuËt hiÖn ®¹i mµ
trung t©m lµ m¸y tÝnh ®iÖn tö. Kh«ng cã
sù ph¸t minh ra giÊy vµ kÜ thuËt in,
kh«ng cã sù øng dông kÜ thuËt hiÖn ®¹i,
th× v¨n hãa s¸ch kh«ng thÓ ph¸t triÓn
®Õn tÇm cao ngµy nay.
Tµng th− lµ mét hiÖn t−îng v¨n hãa
quan träng. Sù ph¸t triÓn cña chÕ ®é
tµng th− cã thÓ cho thÊy b−íc ®−êng
ph¸t triÓn cña v¨n hãa. X· héi hiÖn ®¹i
nãi chung cã thÓ lÊy tr×nh ®é ph¸t triÓn
cña th− viÖn lµm mét tiªu chÝ ®¸nh gi¸
tr×nh ®é ph¸t triÓn v¨n hãa cña mét
thµnh phè, mét vïng hay mét quèc gia.
Loµi ng−êi s¸ng chÕ ra ch÷ viÕt nh»m
kÐo dµi kÝ øc cña m×nh. VËn dông ch÷
viÕt ®Ó ghi chÐp lµm n¶y sinh c¸c v¨n
b¶n, nhê ®ã mµ b¶o tån v¨n hãa, thóc
®Èy giao l−u. TÝch tô c¸c v¨n b¶n lµ s¶n
phÈm cña sù kÕt hîp gi÷a thãi quen sö
dông nhiÒu lÇn víi quan niÖm b¶o tån
l©u dµi cña ng−êi ta ®èi víi tµi liÖu v¨n
b¶n. ViÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn x· héi
v¨n minh lu«n nhÞp b−íc víi ho¹t ®éng
tÝch tô tµi liÖu v¨n b¶n cña ng−êi ta.
V¨n tù Trung Quèc khëi nguån tõ ®êi
H¹, vµ cho ®Õn nay ph¸t hiÖn ®−îc v¨n
tù ghi chÐp sù viÖc sím nhÊt lµ ®êi ¢n
Th−¬ng. "T¶ sö ghi lêi, h÷u sö ghi viÖc",
chÕ ®é sö quan cña v−¬ng triÒu lµ khëi
®Çu cña viÖc v−¬ng thÊt lòng ®o¹n v¨n
hãa. Sö kÝ nãi r»ng L·o Tö lµ "Chu thñ
tµng thÊt chi sö" (chøc quan gi÷ tµng
thÊt nhµ Chu, tøc lµ ghi chÐp v¨n b¶n
tµng th− cña nhµ n−íc). ChÕ ®é tµng th−
cña Trung Quèc cã thÓ t×m ng−îc lªn ®Õn
thêi ®iÓm nµy.
nghiªn cøu trung quèc
sè 4(62) - 2005
66
Trung Quèc tõ sau khi TÇn H¸n x©y
dùng c¸c v−¬ng triÒu phong kiÕn chuyªn
chÕ thèng nhÊt, th× chÕ ®é tµng th− nhµ
n−íc ®· ph¸t triÓn nhanh chãng. H×nh
thµnh tõ L−ìng H¸n, ph¸t triÓn qua
Tam Quèc, L−ìng TÊn, Nam B¾c TriÒu,
®Õn Tïy §−êng th× ®¹i h−ng thÞnh, Tèng
Nguyªn phån vinh, Minh Thanh ph¸t
®¹t, chÕ ®é tµng th− nhµ n−íc cña Trung
Quèc ®· dÖt nªn bøc tranh rùc rì nhiÒu
mµu suèt h¬n hai ngµn n¨m vµ ®· gãp
phÇn ph¸t triÓn nÒn v¨n hãa häc thuËt
phong kiÕn vµ sù thèng trÞ cña c¸c v−¬ng
triÒu Trung Quèc. Nh×n trªn ®¹i thÓ, hÖ
thèng tµng th− cña x· héi phong kiÕn
Trung Quèc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau ®©y:
1. LÊy tµng th− cung ®×nh lµm nßng
cèt: Nhµ H¸n lËp ra Thiªn Léc c¸c, nhµ
Tïy cã Gia T¾c ®iÖn, nhµ §−êng ®Æt
Chiªu V¨n ®iÖn, nhµ Tèng x©y Th¸i
Thanh l©u, nhµ Minh cã V¨n Uyªn c¸c,
nhµ Thanh cã V¨n Uyªn c¸c, V¨n
Nguyªn c¸c, V¨n T©n c¸c, V¨n Tè c¸c lµ
nh÷ng lÇu tµng th− cung ®×nh ®iÓn h×nh.
Cßn tµng th− triÒu ®×nh (nhµ n−íc) th×
cã §«ng qu¸n cña nhµ H¸n, BÝ th− s¶nh
nhµ §−êng, Sïng v¨n viÖn nhµ Tèng, BÝ
th− c¸c nhµ Nguyªn, Giang Nam V¨n
T«ng c¸c, V¨n Hèi c¸c, V¨n Lan c¸c cña
nhµ Thanh v.v... Lo¹i tµng th− nµy cã
kh¸c víi tµng th− néi phñ cung ®×nh chñ
yÕu ë chç nã ®éc lËp tho¸t li cung ®×nh,
s¸ch cho m−în vµ sö dông c«ng khai.
L¹i cã tµng th− c¬ cÊu chÝnh phñ nh− c¸c
triÒu ®¹i ®Òu cã c¬ cÊu biªn so¹n s¸ch sö,
c¬ cÊu gi¸o dôc vµ tµng th− cña c¸c c¬
cÊu thiªn v¨n, y d−îc.
2. Cã chÕ ®é s−u tËp, chØnh lÝ vµ biªn
môc: ChÕ ®é BÝ th− gi¸m lËp tõ n¨m
Diªn Hi 2 (n¨m 159 sau CN) thêi H¸n
Hoµn §Õ, kÐo dµi cho ®Õn n¨m Hång Vò
13 (n¨m 1380) nhµ Minh. BÝ th− gi¸m
trªn thùc tÕ lµ c¬ quan qu¶n lÝ thèng
nhÊt viÖc s−u tËp, chØnh lÝ vµ biªn môc
s¸ch vë ®iÓn tÞch cña v−¬ng triÒu. H¸n
Vò §Õ "®Þnh chÝnh s¸ch tµng th−, ®Æt
chøc quan t¶ th−, cho ®Õn ch− tö truyÒn
thuyÕt ®Òu sung vµo bÝ phñ". V−¬ng
triÒu c¸c ®êi tu©n theo thÓ thøc, "dÜ vi
vÜnh chÕ" (lÊy lµm chÕ ®é vÜnh viÔn), x©y
dùng thµnh c«ng t¸c vµ tr×nh tù tµng
th− nhµ n−íc, tæ chøc s−u tÇm réng r·i,
®Þnh k× tæ chøc hiÖu th−, më réng sè
l−îng tµng th−, ®Æt ng−êi chuyªn m«n
biªn môc, cung cÊp cho nhu cÇu biªn
so¹n, kh¾c in, hiÖu kh¸m, nghiªn cøu
häc thuËt.
3. §Ò cao t− t−ëng Nho gia, tuyªn
truyÒn t«n chØ cñng cè nÒn thèng trÞ cña
v−¬ng triÒu. T− t−ëng, quan niÖm vµ
triÕt häc chÝnh trÞ Nho gia lµ trô cét tinh
thÇn mµ giai cÊp thèng trÞ phong kiÕn
dùa vµo ®Ó duy tr× vµ gi÷ v÷ng nÒn
thèng trÞ. Kh©u TuÊn ®êi Minh trong
Th¸i tö diÔn nghÜa bæ khi tæng kÕt nÒn
thèng trÞ cña v−¬ng triÒu ®· nãi: "Nh©n
qu©n vi trÞ chi ®¹o phi nhÊt ®oan, nhiªn
giai nhÊt thÕ nhÊt thêi chi sù. Duy phï
kinh tÞch ®å th− gi¶, n·i v¹n niªn b¸ch
thÕ chi sù yªn". (§¹o trÞ n−íc cña nhµ
vua ®©u ph¶i chØ mét mèi, nh−ng ®Òu lµ
viÖc cña mét ®êi mét thêi. Duy cã kinh
tÞch s¸ch vë lµ viÖc cña mu«n n¨m tr¨m
®êi). V× Lôc kinh cña Nho gia lµ "«ng tæ
cña kinh ®iÓn mu«n ®êi" (v¹n thÕ kinh
®iÓn chi tæ) cho nªn ®Õ v−¬ng c¸c triÒu
®¹i ®Òu hÕt søc coi träng viÖc tµng tr÷
c¸c ®å th− ®iÓn tÞch. H¸n Vò §Õ ®Þnh
chÝnh s¸ch tµng th−, chÝnh lµ v× "lÔ nh¹c