Báo cáo nghiên cứu khoa học " VĂN HÓA VÀ LỐI SỐNG ĐÔ THỊ HUẾ - THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

125
lượt xem 30
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nói đến văn hóa và lối sống đô thị, trước hết là nói đến các nhân tố tạo nên dấu ấn đặc trưng của đô thị. Đó là những nhân tố về cảnh quan tự nhiên, về lịch sử, con người, đặc trưng văn hóa truyền thống của vùng đất. Những nhân tố đó hòa quyện với nhịp sống của nền công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tạo nên dấu ấn đặc trưng của văn hóa lối sống đô thị. Huế - thành phố thơ mộng nằm bên bờ sông Hương; đối với vùng đất nơi đây, Quốc Sử...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " VĂN HÓA VÀ LỐI SỐNG ĐÔ THỊ HUẾ - THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA "

3 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 VAÊN HOÙA - LÒCH SÖÛ VAÊN HOÙA VAØ LOÁI SOÁNG ÑOÂ THÒ HUEÁ - THÖÏC TRAÏNG VAØ NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ ÑAËT RA Nguyễn Văn Mạnh* Noùi ñeán vaên hoùa vaø loái soáng ñoâ thò, tröôùc heát laø noùi ñeán caùc nhaân toá taïo neân daáu aán ñaëc tröng cuûa ñoâ thò. Ñoù laø nhöõng nhaân toá veà caûnh quan töï nhieân, veà lòch söû, con ngöôøi, ñaëc tröng vaên hoùa truyeàn thoáng cuûa vuøng ñaát. Nhöõng nhaân toá ñoù hoøa quyeän vôùi nhòp soáng cuûa neàn coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa, taïo neân daáu aán ñaëc tröng cuûa vaên hoùa loái soáng ñoâ thò. Hueá - thaønh phoá thô moäng naèm beân bôø soâng Höông; ñoái vôùi vuøng ñaát nôi ñaây, Quoác Söû Quaùn trieàu Nguyeãn khi noùi leân lyù do choïn Hueá laøm kinh ñoâ, ñaõ vieát: “nôi mieàn nuùi, mieàn bieån ñeàu hoïp veà, ñöùng giöõa mieàn Nam, mieàn Baéc, ñaát ñai cao raùo, non soâng phaúng laëng, ñöôøng thuûy coù bieån Thuaän An, cöûa Tö Hieàn saâu hieåm, ñöôøng boä coù Hoaønh Sôn, aûi Haûi Vaân chaën ngang, soâng lôùn giaêng phía tröôùc, nuùi cao phuû phía sau, roàng cuoän hoå ngoài, hình theå vöõng chaõi, aáy laø do trôøi ñaát xeáp ñaët, thaät laø thöôïng ñoâ”.(1) Treân vuøng ñaát phong caûnh thô moäng, tröõ tình ñoù, bao theá heä caùc coäng ñoàng daân cö ñaõ taïo döïng neân moät Hueá vôùi nhöõng daáu aán vaên hoùa vaø loái soáng ñoâ thò ñaëc tröng nhaát; nhöõng ñaëc tröng ñoù, theo chuùng toâi laø:(2) - Kieán truùc ñoâ thò Hueá coù truyeàn thoáng treân neàn kieán truùc “taïo caûnh”. Vôùi phong caùch rieâng, quaàn theå kieán truùc kinh thaønh, ñeàn ñaøi, laêng taåm, nhaø cöûa nôi ñaây ñaõ hoøa quyeän vaøo ngoaïi caûnh thieân nhieân thô moäng cuûa soâng suoái, nuùi röøng, baõi ñoài xöù Hueá. Vì theá nhieàu nhaø nghieân cöùu vaên hoùa Hueá ñaõ nhaän xeùt, neáu nhö Ñaø Naüng laø thaønh phoá cuûa ñaù thì Hueá laø thaønh phoá cuûa nhaø vöôøn, laø thaønh phoá coù kieán truùc “taïo caûnh” - thieân nhieân, kieán truùc vaø con ngöôøi hoøa quyeän vaøo nhau. Vôùi caùi nhìn phong thuûy, kinh ñoâ Hueá ñöôïc xaây döïng treân moät ñòa theá nuùi soâng, aâm döông hoøa hôïp, taïo neân moät khoâng gian kieán truùc “taïo caûnh” mang nhieàu trieát lyù saâu xa, huyeàn bí. - Cuõng naèm trong khoâng gian kieán truùc “taïo caûnh”, nhaø vöôøn Hueá ñöôïc coi laø moät neùt vaên hoùa vaät theå truyeàn thoáng ñaëc tröng. Nhaø vöôøn Hueá theå hieän trieát lyù saâu xa cuûa con ngöôøi xöù Hueá: höôùng noäi, suy tö, hoøa quyeän vaøo thieân nhieân, göûi gaém loøng mình vaøo coû caây, hoa laù. Loaïi kieán truùc naøy laáy ngoâi nhaø laøm trung taâm, trong ñoù ngöôøi ta ñaëc bieät chuù yù ñeán keát caáu kieán truùc (chaïm khaéc, taïo daùng tæ mæ, tinh vi, kheùo leùo ñeán möùc ngoâi nhaø trôû thaønh taùc phaåm ñieâu khaéc goã), khoâng gian kieán truùc (ñòa theá, phöông vò, tieàn aùn vaø vöôøn caây taïo caûnh xung quanh nhaø), khoâng gian xaõ hoäi (nhaø nhaát thieát phaûi gian leû, gian giöõa thieát baøn thôø, höông aùn, hoaønh phi, caâu ñoái; coù theå phaân ra gian treân, chaùi treân; gian döôùi, chaùi döôùi…). Hieän nay, ôû Hueá coøn khoaûng * Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Hueá.
4 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 200 ngoâi nhaø röôøng lôùn nhoû, trong ñoù coù khoaûng 30 phuû ñeä, phaàn lôùn taäp trung ôû phöôøng Kim Long vaø Vó Daï. - Vaên hoùa vaät theå Hueá coøn ñöôïc theå hieän ôû quaàn theå di tích coá ñoâ. Ñaây laø heä thoáng di tích lòch söû-vaên hoùa vôùi dieän tích treân 500ha, bao goàm thaønh quaùch, cung ñieän, laêng taåm, ñeàn mieáu… Kinh ñoâ Hueá coøn laø nôi hoäi tuï nhöõng giaù trò ñaëc tröng veà caûnh quan, kieán truùc, ngheä thuaät taïo hình ñoäc ñaùo, mang phong caùch ñaëc tröng vaên hoùa Hueá. - Ñaëc tröng tieáp theo cuûa vaên hoùa vaät theå laø söï coù maët vôùi maät ñoä daøy ñaëc caùc chuøa chieàn, nhaø thôø vaø caùc cô sôû thôø töï khaùc, nhö ñieän thôø, ñeàn mieáu... Tröôùc heát, Hueá laø moät trung taâm Phaät giaùo lôùn cuûa caû nöôùc vôùi söï coù maët cuûa nhieàu chuøa chieàn coå, caùch ngaøy nay chöøng vaøi ba theá kyû. Hieän nay, ôû Hueá coù treân 100 chuøa chieàn lôùn nhoû, phaàn nhieàu trong soá ñoù naèm ôû phía taây thaønh phoá - nôi coù nhöõng ñoài thoâng nguùt ngaøn maøu xanh. Ngoaøi ra, ôû Hueá coøn coù 13 nhaø thôø Thieân Chuùa giaùo, 1 thaùnh thaát Cao Ñaøi vaø haøng traêm nhaø thôø, ñeàn mieáu… Ñoù laø nhöõng giaù trò vaên hoùa vaät theå mang daáu aán kieán truùc toân giaùo cuûa con ngöôøi xöù Hueá. - Vaên hoùa vaät theå Hueá coøn laø ñieån hình cuûa söï kheùo leùo, tinh teá caàu kyø. Coù leõ do caùc yeáu toá ñòa-vaên hoùa (phong thuûy höõu tình), ñòa-lòch söû (thuû phuû vaø kinh ñoâ cuûa chuùa Nguyeãn vaø trieàu Nguyeãn) neân Hueá giöõ ñöôïc söï tinh teá, kheùo leùo trong caùc saûn phaåm vaên hoùa cuûa mình, keå caû vaên hoùa cung ñình vaø vaên hoùa daân gian. Ñieàu naøy khoâng chæ bieåu hieän trong vaên hoùa phi vaät theå nhö caùc loaïi hình ca, muùa, nhaïc, caùc loaïi hình ngheä thuaät ñieâu khaéc… maø coøn trong ñôøi soáng vaên hoùa aåm thöïc, trang phuïc Hueá. Noùi ñeán aåm thöïc Hueá, ngöôøi ta noùi ngay ñeán söï kheùo leùo tinh teá ñeán caàu kyø trong caùch aên, cheá bieán vaø baøy bieän moùn aên. Tinh teá laø phaûi aên uoáng nhoû nheï, yù töù, vöøa aên vöøa thöôûng thöùc caùc höông vò khaùc nhau trong moùn aên; caàu kyø vì caùch thöùc cheá bieán vaø baøy bieän moùn aên coâng phu, tæ mæ. GS Ñinh Gia Khaùnh nhaän xeùt: “chuùng ta ngaém moät maâm coã cuûa moät ngöôøi noäi trôï Hueá thì coù caûm giaùc nhö ñang chieâm ngöôõng moät maâm hoa; ôû ñoù ñöôøng neùt caùc loaøi hoa, maøu saéc cuûa chuùng taïo neân söï haøi hoøa kyø laï. Moùn loøng gaø xaøo döùa vôùi gan maøu vaøng, meà maøu tím xoøe 8 caùnh nhö hoa hoài, döùa tæa uoán thaønh hoa maøo gaø traéng, beân treân ñieåm maáy ngoïn ngoø xanh, vaøi tia ôùt ñoû, caû ñeán gioø môõ cuõng bò chìm ñi trong saéc vaøng cuûa tröùng vaø 5 maøu cuûa nguõ saéc ñöôïc xeáp kheùo leùo taøi tình”.(3) Trang phuïc ñieån hình nhaát cuûa vaên hoùa Hueá laø noùn Hueá vaø aùo daøi tím Hueá, “noùn xöù Hueá coù daùng moûng nhö tôø giaáy, nheï nhaøng nhö caùnh nhaïn, ñeïp vaø beàn, ñöôïc nhieàu ngöôøi öa thích”,(4) coøn aùo daøi tím Hueá nhö veû ñeïp dòu daøng, khieâm nhöôøng, e aáp cuûa ngöôøi con gaùi xöù Hueá. GS Ngoâ Ñöùc Thònh ñaõ töøng vieát: “maøu tím laø maøu nheï nhaøng, e aáp, phaùt ra nhöõng böôùc soùng ngaén nhaát ñeå toâ ñieåm theâm thaåm myõ tinh teá cuûa ngöôøi phuï nöõ Hueá”.(5) * * * Töø nhöõng luaän giaûi nhö treân, vaán ñeà ñaët ra ôû ñaây laø ñoâ thò Hueá caàn phaùt trieån nhö theá naøo ñeå phuø hôïp vôùi ñaëc tröng vaên hoùa Hueá?
5 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 Phaùt trieån ñoâ thò thöïc chaát laø giaûi quyeát caùc vaán ñeà lôùn sau ñaây: Quy hoaïch ñoâ thò, hình thaønh ñoâng ñaûo taàng lôùp thò daân vaø quaù trình coâng nhaân hoùa. Thieáu moät trong nhöõng vaán ñeà treân, söï phaùt trieån ñoâ thò seõ leäch laïc, phieám dieän vaø khoâng beàn vöõng; bôûi vì quy hoaïch ñoâ thò laø söï keát hôïp toång theå giöõa caùc vaán ñeà moâi tröôøng, lòch söû, vaên hoùa vaø daân cö, coøn hình thaønh ñoâng ñaûo taàng lôùp thò daân vaø quaù trình coâng nhaân hoùa dieãn ra maïnh meõ laø quy luaät taát yeáu cuûa quaù trình phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa ñoâ thò. Tröôùc heát, noùi veà quy hoaïch ñoâ thò ôû thaønh phoá Hueá, quy hoaïch ñoâ thò naøo cuõng phaûi döïa treân caûnh quan ñòa hình, ñaëc tröng vaên hoùa truyeàn thoáng, nhaát laø coâng trình kieán truùc coå, kieán truùc toân giaùo vaø caùc quy luaät kinh teá-xaõ hoäi cuûa ñoâ thò. Ñoâ thò Hueá vì vaäy theo chuùng toâi phaûi ñöôïc quy hoaïch treân 6 tieåu vuøng sau: 1. Vuøng ñoâ thò coå ôû bôø baéc soâng Höông: Vuøng naøy bao goàm caû khu vöïc quaàn theå di tích coá ñoâ ôû phía ñoâng baéc thaønh phoá. Ñaây laø khu vöïc phaân boá daøy ñaëc caùc di tích lòch söû-vaên hoùa nhö phuû ñeä, hoaøng thaønh, nhaø vöôøn, phoá coå bao quanh (Gia Hoäi, Chi Laêng, Chôï Dinh). Vuøng ñoâ thò naøy caàn phaùt trieån theo höôùng baûo toàn, truøng tu ñeå phaùt huy giaù trò lòch söû-vaên hoùa, giaù trò kinh teá du lòch laø chính. 2. Vuøng ñoâ thò thöông maïi, dòch vuï, du lòch hai beân bôø soâng Höông: Vuøng naøy goàm khu ñoâ thò thöông maïi Ñoâng Ba, Traàn Höng Ñaïo ôû bôø baéc soâng Höông vaø khu dòch vuï du lòch Leâ Lôïi - Huøng Vöông - Nguyeãn Hueä - Nguyeãn Sinh Cung - Coàn Heán beân bôø nam soâng Höông. Vuøng ñoâ thò naøy neân phaùt trieån theo höôùng thöông maïi vaø dòch vuï du lòch (sieâu thò, khaùch saïn, nhaø haøng, khu du lòch, vui chôi nghæ döôõng). 3. Vuøng ñoâ thò di tích lòch söû-toân giaùo vaø huyeàn thoaïi ôû taây nam thaønh phoá: Vuøng naøy bao goàm heä thoáng caùc chuøa chieàn, ñeàn mieáu, ñaøn teá trôøi, caùc laêng taåm, ñoài thoâng, caùc hoà… Neân quy hoaïch vuøng naøy theo höôùng maøu xanh thieân nhieân, töôïng ñaøi, bieåu töôïng, di tích ñeå bieán nôi naøy thaønh khu du lòch toân giaùo vaø huyeàn thoaïi, khoâng gian tinh thaàn cho thaønh phoá. 4. Vuøng coâng nghieäp hieän ñaïi ôû ñoâng nam thaønh phoá: Vuøng naøy taäp trung caùc nhaø maùy coâng nghieäp cuûa thaønh phoá nhö nhaø maùy deät may, giaøy deùp, gaïch men cuõng nhö khu coâng nghieäp vaø saân bay Phuù Baøi. 5. Vuøng ñoâ thò “kinh teá môû” ôû phía ñoâng thaønh phoá: Vôùi taàm nhìn höôùng ra bieån vaø lôïi theá veà thieân nhieân trong laønh, maùt meû, vuøng ñoâ thò naøy seõ xaây döïng caùc khu kinh teá hieän ñaïi, bao goàm caùc khu cheá xuaát, khu coâng nghieäp, khu giao löu buoân baùn vaø dòch vuï du lòch, khu daân cö… 6. Vuøng ñoâ thò veä tinh: Vuøng naøy bao goàm caùc “laøng ñoâ thò” ven thaønh phoá, nhö laøng chuyeân saûn xuaát moäc myõ ngheä, laøng saûn xuaát goám men lam, laøng chuyeân canh rau quaû, laøng hoa, laøng dòch vuï vaø du lòch thöông maïi… Ñieàu ñaëc bieät cuûa “laøng ñoâ thò” laø söï toàn taïi cuûa 2 thaønh phaàn daân cö: daân laøng vaø phi daân laøng; treân cô sôû ñoù quan heä doøng toäc vaø quan heä laùng gieàng vaãn ñöôïc duy trì. Vì vaäy quan heä xaõ hoäi trong “laøng ñoâ thò” hoaøn toaøn khaùc vôùi tình laøng nghóa xoùm cuûa vaên minh ñoâ thò.
6 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 Veà kinh teá, “laøng ñoâ thò” chuù yù vieäc taäp hôïp nguoàn lao ñoäng thaønh caùc xí nghieäp vöøa vaø nhoû baèng caùch xaây döïng cheá ñoä coå phaàn döïa treân söï quaûn lyù cuûa hoï toäc, toå chöùc töï quaûn laøng xaõ vaø boä maùy quaûn lyù haønh chính nhaø nöôùc. Vì vaäy, “laøng ñoâ thò” chuù troïng ñeán chuyeân moân hoùa ngheà nghieäp ñeå taïo neân saûn phaåm coù giaù trò haøng hoùa cao, nhö moäc myõ ngheä, goám men lam, hoa quaû töôi… Veà keát caáu kieán truùc, “laøng ñoâ thò” toàn taïi caùc loaïi nhaø cöûa sau ñaây: Nhaø truyeàn thoáng, nhaø ñoâ thò hieän ñaïi, nhaø thôø hoï, ñình chuøa, nhaø maãu giaùo, nhaø döôõng laõo... Söï toàn taïi caùc loaïi “laøng ñoâ thò” nhö vaäy seõ giaûi quyeát tình traïng huït haãng cuûa quaù trình coâng nghieäp hoùa noâng thoân. Ñieàu ñoù coù nghóa laø chaáp nhaän söï toàn taïi moät loaïi caáu truùc xaõ hoäi laøng trong vaên minh ñoâ thò. Chæ coù ñieàu ngöôøi daân trong “laøng ñoâ thò” khoâng nhö ngöôøi daân tröôùc ñaây quen vôùi loái soáng caù nhaân töï cung töï caáp, kheùp kín maø xaõ hoäi laøng ñaõ ñöôïc môû roäng, lao ñoäng cuûa ngöôøi daân coù tính caïnh tranh, tính haøng hoùa hôn. Ñaëc bieät ñoâ thò Hueá coøn coù öu ñieåm hôn caùc ñoâ thò khaùc cuûa khu vöïc baéc mieàn Trung laø söï toàn taïi nhieàu khoâng gian ñoâ thò coå, ñoâ thò nhaø vöôøn, ñoâ thò taâm linh, nhö phoá coå Gia Hoäi, ñoâ thò sinh thaùi nhaø vöôøn Kim Long, Vyõ Daï, ñoâ thò sinh thaùi taâm linh thuoäc Tröôøng An, Thuûy Xuaân… Ñieàu ñoù giuùp cho ñoâ thò Hueá giöõ ñöôïc neùt coå kính ngay trong loøng ñoâ thò hieän ñaïi. Trong töông lai khoâng xa, duø ñoâ thò Hueá coù mang laïi moät neàn vaên minh phoàn thònh vöôït quaù taàm suy töôûng hieän nay, thì con ngöôøi vaãn coù nhu caàu trôû laïi phoá cuõ, con ñöôøng phoá xöa, caùch aên uoáng vaø sinh hoaït theo loái truyeàn thoáng; luùc ñoù vuøng ñoâ thò coå seõ ñaùp öùng moät khoâng gian ñoâ thò sinh thaùi, ñoâ thò nhaø vöôøn, ñoâ thò taïo caûnh. Ngaøy nay, ngöôøi daân ñoâ thò trong caùc thaønh phoá hieän ñaïi vaãn xem moâ thöùc ñoâ thò-laøng (city-village) laø mô öôùc cuûa nhöõng thò daân voán coù ñôøi soáng hieän ñaïi cao. Caáu truùc nhaø ôû moät taàng naèm giöõa khu vöôøn caây aên traùi vaø hoa kieång, trang trí noäi thaát vaø ñoà duøng theo loái xöa, caùch aên uoáng truyeàn thoáng ñang ñöôïc soáng laïi trong boái caûnh hieän ñaïi cuûa theá kyû XXI. Nhö vaäy, trong quaù trình phaùt trieån ñoâ thò Hueá, chuùng ta khoâng neân chaám döùt, ñoaïn tuyeät hoaøn toaøn vôùi caáu truùc xaõ hoäi laøng - xaõ, moät caáu truùc ñaõ aên saâu vaøo taâm lyù, tình caûm cuûa moïi ngöôøi daân. Vaán ñeà laø caàn chuyeån hôïp lyù quaù trình noâng thoân - noâng daân - noâng nghieäp truyeàn thoáng thaønh quaù trình coâng nhaân - “laøng ñoâ thò” hieän ñaïi. Laøm ñöôïc ñieàu naøy chuùng ta seõ giaûi quyeát ñöôïc cô baûn vaán ñeà vieäc laøm vaø giaûm aùp löïc gia taêng daân soá cô hoïc cuûa vaên minh ñoâ thò. Thöù hai, quaù trình ñoâ thò hoùa vaø quaù trình coâng nhaân hoùa. Ñaây laø quaù trình phaùt trieån caùc quy luaät caïnh tranh, buoân baùn trong ñoâ thò vaø quaù trình phaùt trieån khu coâng nghieäp, khu cheá xuaát hieän ñaïi. Quaù trình phaùt trieån naøy seõ giaûi quyeát ñöôïc caùc vaán ñeà vieäc laøm vaø naâng cao taêng tröôûng kinh teá cuûa ñoâ thò. Seõ khoâng theå naøo giaûi quyeát ñöôïc neáp soáng vaên minh ñoâ thò neáu nhö ñoâ thò ñoù khoâng giaûi quyeát ñöôïc nguoàn löïc lao ñoäng, khoâng giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà vieäc laøm. Soá daân lao ñoäng töï do, baùn thaát nghieäp coøn nhieàu thì khoâng theå naøo phaùt trieån vaên minh ñoâ thò. Ñaønh raèng giaûi quyeát vieäc laøm
7 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 laø vaán ñeà heát söùc phöùc taïp nhöng tröôùc heát moãi löïc löôïng lao ñoäng trong ñoâ thò nhaát thieát phaûi ñöôïc toå chöùc thaønh caùc toå ñoäi coù söï ñieàu haønh vaø quaûn lyù, khoâng theå tuøy tieän, töï do, maïnh ai naáy laøm. Ví nhö löïc löông lao ñoäng boác xeáp beán baõi, xe oâm, xe xích loâ, coâng nhaân xaây döïng… khoâng theå ñeå hoï lao ñoäng töï do theo neáp nghó, neáp laøm cuûa ngöôøi noâng daân, maø phaûi saép xeáp hoï laïi thaønh caùc toå chöùc coù söï quaûn lyù vaø ñieàu haønh. Lao ñoäng ñoâ thò laø lao ñoäng coù toå chöùc, kyû luaät cao, vì vaäy phaûi loaïi boû daàn caùc haøng quaùn rong treân væa heø, nhöõng laùn leàu luïp xuïp trong ñoâ thò. ÔÛ ñaây vaán ñeà ñaët ra laø moâi tröôøng laøm vieäc cuûa cö daân ñoâ thò. Khoâng giaûi quyeát toát ñieàu naøy raát khoù noùi ñeán vieäc xaây döïng vaên minh ñoâ thò. Moâi tröôøng laøm vieäc cuûa cuûa ñoâ thò hoaøn toaøn khaùc vôùi moâi tröôøng noâng thoân, noâng nghieäp - lao ñoäng töï do, tuøy tieän. Ñoù laø moâi tröôøng cuûa nhöõng ngöôøi coâng nhaân lao ñoäng trong caùc nhaø maùy, xí nghieäp, caùc khu cheá xuaát… Hieän nay, nhieàu ñoâ thò cuûa nöôùc ta, keå caû Hueá, hieän töôïng soá ngöôøi trong ñoä tuoåi lao ñoäng khoâng coù vieäc laøm oån ñònh coøn raát nhieàu (baèng chöùng sinh ñoäng laø caùc quaùn caø pheâ, quaùn bia væa heø luoân ñoâng ngöôøi), nghóa laø hoï laø nhöõng ngöôøi lao ñoäng töï do, tuøy tieän. Loái soáng ñoù hoaøn toaøn xa laï vôùi cö daân ñoâ thò. Vaø moät khi tính toå chöùc kyû luaät khoâng ñöôïc chuù troïng thì loái soáng ñoâ thò döïa treân phaùp luaät, treân chuaån möïc xaõ hoäi moät caùch töï giaùc luoân bò xaâm phaïm, phaù vôõ. Nhieàu nhaø nghieân cöùu vaên hoùa nöôùc ta ñaõ töøng nhaän xeùt, ñoâ thò Vieät Nam chæ laø loaïi hình “lieân laøng” vaø “sieâu laøng”, ngöôøi daân vaãn coù thoùi quen soáng trong laøng queâ, vôùi tính daân daõ tuøy höùng cuûa thoân queâ, vaãn laø con ngöôøi coù kinh nghieäm saûn xuaát noâng nghieäp hôn laø giao löu buoân baùn ôû thò thaønh vaø saûn xuaát trong caùc nhaø maùy. Ñieàu ñoù hoaøn toaøn ñuùng, ngöôøi Vieät Nam quen soáng ôû laøng queâ. Tröôùc ñaây, treân 90% daân soá Vieät Nam laø noâng daân, nay con soá ñoù khoâng döôùi 70%. Hôn nöõa, ñoâ thò Hueá cuõng nhö nhieàu ñoâ thò khaùc ôû nöôùc ta, con ñöôøng ñi leân ñoâ thò laø töø “ñoâ” (trung taâm chính trò) roài sau ñoù môùi ñeán “thò” (buoân baùn), neân tính daân daõ vaø quan lieâu laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi trong quaù trình phaùt trieån ñoâ thò ôû Vieät Nam. Moä t ñieà u phaû i ñöôïc ñeà caäp ñeán ôû ñaây laø loái soáng cuûa ngöôøi daân xöù Hueá moät phaàn do aûnh höôûng cuûa caûnh quan ñòa hình “phong thuûy höõu tình”, moät phaàn do daáu aán cuûa lòch söû, nôi töøng moät thôøi laø kinh ñoâ, oâng hoaøng baø chuùa neân tính caùch cuûa con ngöôøi xöù Hueá coù phaàn laéng ñoïng, traàm maëc, suy tö hôn laø höôùng ngoaïi, haønh ñoäng, maïnh meõ; thích nhìn ngaém laïi mình, hoaøi nieäm veà mình ñeå giöõ thuaàn phong myõ tuïc, giöõ neáp nhaø gia phong hôn laø daùm chaáp nhaän bieán ñoåi ñeå naém baét cô hoäi… Loái soáng ngöôøi Hueá vì vaäy maët öu ñieåm laø tính tình caån troïng, ñieàm ñaïm, trieát lyù suy tö, suy xeùt tröôùc sau, caùi ñeïp trong söï tónh laëng, khieâm nhöôøng, coi troïng truyeàn thoáng, quaù khöù, hoøa ñoàng giöõa thieân nhieân vaø con ngöôøi ñeå taïo neân moät khoâng gian nhaø vöôøn, khoâng gian taâm linh, khoâng gian xanh trong loøng ñoâ thò…, nhöng maët traùi cuûa noù laø quaù caån troïng ñeán möùc thieáu kieân quyeát, döùt khoaùt trong haønh ñoäng, thieáu söï maïnh meõ caàn thieát ñeå daùm laøm, daùm chòu traùch nhieäm, thieáu söï lieàu lónh ñeå choäp laáy cô hoäi;
8 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 loái soáng coù phaàn kheùp kín cuûa ngöôøi Hueá ñaõ aûnh höôûng ít nhieàu ñeán quaù trình hoäi nhaäp vaø phaùt trieån vaên minh cuûa ñoâ thò naøy… Moät ñieàu nöõa cuõng phaûi ñöôïc ñeà caäp ñeán ôû ñaây laø ñoâ thò Hueá phaûi ñaëc bieät chuù troïng ñeán vai troø ñoâ thò trung taâm, ñeå lan toûa quaù trình coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ra caùc vuøng ñoâ thò veä tinh vaø caû caùc laøng ñoâ thò, caùc vuøng daân cö coøn ngheøo naøn laïc haäu treân ñòa baøn toaøn tænh. Ñoâ thò Hueá phaûi xaây döïng moät chuøm ñoâ thò veä tinh, moät vaøi tuyeán ñoâ thò thaønh moät maïng löôùi ñoâ thò lieân keát vôùi ñoâ thò trung taâm. Ñoâ thò Hueá phaûi vöøa laø moät trung taâm coâng nghieäp, ñeå thu huùt löïc löôïng lao ñoäng cuûa caùc vuøng noâng thoân, vöøa phaûi ñoùng vai troø du nhaäp vaên minh, hieän ñaïi cho caùc vuøng noâng thoân, ñeå quaù trình coâng nhaân hoùa vaø thò daân hoùa phaûi ñöôïc dieãn ra ôû ngay caùc vuøng noâng thoân. Caàn phaûi boû daàn chuû tröông di daân noâng thoân vaøo ñoâ thò ñeå taïo neân nguoàn nhaân löïc ñoâ thò. Ngöôïc laïi, quan nieäm ñoâ thò hoùa Hueá vôùi khoâng gian roäng lôùn toaøn tænh Thöøa Thieân Hueá, ñoøi hoûi phaûi taêng cöôøng söùc maïnh ñoâ thò ñeå phuïc vuï quaù trình ñoâ thò hoùa noâng thoân, ñöa coâng ngheä môùi vaø vaên minh ñoâ thò veà noâng thoân, giöõ löïc löôïng lao ñoäng treû tham gia coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ôû noâng thoân, haïn cheá di daân noâng thoân leân ñoâ thò vaø quy hoaïch vieäc di daân töø ñoâ thò ñeán noâng thoân, ñeå xaây döïng maïng löôùi ñoâ thò môùi. * * * Toùm laïi, muoán phaùt trieån Hueá thaønh moät ñoâ thò vaên minh hieän ñaïi, phaûi ñaåy nhanh quaù trình thò daân hoùa (buoân baùn vôùi quy luaät caïnh tranh kinh teá), quaù trình coâng nhaân hoùa (xaây döïng caùc khu coâng nghieäp, khu cheá xuaát thu huùt ñaàu tö, taäp trung ngaøy caøng nhieàu nguoàn nhaân löïc lao ñoäng). Vaø phaùt huy nhöõng maët öu ñieåm, haïn cheá nhöõng maët nhöôïc ñieåm trong loái soáng ñoâ thò cuûa con ngöôøi xöù Hueá. Khoâng giaûi quyeát ñöôïc nhöõng vaán ñeà naøy, taêng tröôûng cuûa ñoâ thò seõ yeáu keùm vaø trì treä. Caùi khoù cuûa Hueá laø ôû choã, noù laø thaønh phoá du lòch neân vöøa phaûi chuù troïng quy hoaïch truøng tu, baûo toàn, vöøa quy hoaïch phaùt trieån vaên minh ñoâ thò. Neáu khoâng chuù troïng phaùt trieån maïnh meõ coâng nghieäp, thöông maïi, dòch vuï… thì vaên minh hieän ñaïi cuûa ñoâ thò seõ bò haïn cheá; nhöng chuù troïng ñeán möùc boû qua caùc yeáu toá baûo toàn ôû ñoâ thò du lòch nhö Hueá thì cuõng laø ñieàu khoâng neân. ÔÛ ñaây, chuùng ta caàn quy hoaïch toång theå thaønh nhöõng khu ñoâ thò baûo toàn vaø khu ñoâ thò phaùt trieån ñeå khoûi giaãm ñaïp vaø choàng cheùo giöõa caùc xu höôùng baûo toàn vaø xu höôùng phaùt trieån. Caùc khu ñoâ thò baûo toàn thì neân khoanh vuøng truøng tu baûo quaûn vaø nöông theo ñoù ñeå phaùt huy giaù trò (keå caû giaù trò kinh teá) cho thaønh phoá, caùc khu ñoâ thò khoâng caàn baûo toàn thì taêng cöôøng môû roäng phaùt trieån vaên minh ñoâ thò theo höôùng coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa vaø thöông maïi hoùa. Beân caïnh ñoù thaønh phoá cuõng caàn chuù troïng thaønh laäp caùc hoäi khuyeán hoïc, hoäi ñeàn ôn ñaùp nghóa, hoäi töø thieän... ñeå thaét chaët hôn nöõa quan heä tình laøng nghóa xoùm, giuùp ñôõ laãn nhau trong cuoäc soáng, khoâng neân vì ñôøi soáng ñoâ thò maø baøng quan, laõnh ñaïm vôùi moïi noãi ñau cuûa nhöõng ngöôøi xung quanh cuøng loái ngoõ, khu phoá. Ñoâ thò Hueá cuõng phaûi chuù troïng ñeán quaù trình thò daân hoùa buoân baùn haøng hoùa vaø quaù trình coâng nhaân hoùa, xaây döïng caùc khu coâng nghieäp, caùc khu cheá xuaát ñeå
9 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 taäp trung ngaøy caøng nhieàu nguoàn löïc lao ñoäng. Ngoaøi ra, ñoâ thò Hueá cuõng caàn chuù yù ñeán vieäc baûo toàn caùc ngheà thuû coâng cuõng nhö vieäc xaây döïng caùc laøng ñoâ thò veä tinh, hình thaønh caùc laøng chuyeân canh, chuyeân saûn xuaát caùc maët haøng cung öùng ñoâ thò. Vì leõ ñoù, phaùt trieån ñoâ thò Hueá caàn phaûi chuù troïng ñeán söï keát hôïp giöõa caùc yeáu toá lòch söû, vaên hoùa, ñòa hình, daân cö vôùi tieàm naêng theá maïnh cuûa thaønh phoá. Laøm ñöôïc ñieàu ñoù, hy voïng Hueá seõ phaùt trieån nhanh treân con ñöôøng coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa, ñeå sôùm trôû thaønh ñoâ thò loaïi I tröïc thuoäc trung öông, ñaùp öùng loøng mong moûi cuûa caùn boä vaø nhaân daân Thöøa Thieân Hueá. NVM CHUÙ THÍCH Quoác Söû Quaùn trieàu Nguyeãn (1969), Ñaïi Nam Nhaát thoáng chí (thôøi Töï Ñöùc), baûn dòch 1. cuûa Vieän Söû hoïc, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi, tr 11. 2. Trong baøi vieát naøy chuùng toâi coù söû duïng moät phaàn keát quaû nghieân cöùu cuûa mình, trong baøi “Moái quan heä giöõa vaên hoùa vaø vaên minh ñoâ thò Hueá”, ñaêng treân Taïp chí Daân toäc hoïc, soá 4 naêm 2006. Ñinh Gia Khaùnh (1989), Phong vò Vieät Nam, Coâng ty xuaát baûn ñoái ngoaïi, Haø Noäi, tr 169. 3. 4. Quoác Söû Quaùn trieàu Nguyeãn, sñd, tr 284. Ngoâ Ñöùc Thònh (1994), Trang phuïc coå truyeàn caùc daân toäc Vieät Nam, Nxb Vaên hoùa daân 5. toäc, Haø Noäi, tr 74. TOÙM TAÉT Töø vieäc phaân tích nhöõng neùt ñaëc tröng cuûa truyeàn thoáng vaên hoùa Hueá, taùc giaû baøn ñeán nhöõng vaán ñeà caàn ñöôïc taäp trung thöïc hieän trong quaù trình ñoâ thò hoùa Hueá: - Veà quy hoaïch ñoâ thò ôû thaønh phoá Hueá, neân chia thaønh 6 tieåu vuøng, vôùi nhöõng ñònh höôùng phaùt trieån khoâng gian vaø caùc laõnh vöïc cuï theå cho töøng tieåu vuøng. - Caàn ñaåy maïnh quaù trình thò daân hoùa, coâng nhaân hoùa thoâng qua vieäc môû mang phaùt trieån kinh teá ñeå taäp trung nguoàn löïc lao ñoäng. - Giaûi quyeát hôïp lyù moái quan heä giöõa baûo toàn di saûn vaø phaùt trieån ñoâ thò hieän ñaïi. - Tìm caùch phaùt huy nhöõng maët öu ñieåm, haïn cheá nhöõng maët khuyeát ñieåm trong loái soáng ñoâ thò cuûa con ngöôøi xöù Hueá. ABSTRACT CULTURE AND URBAN WAY OF LIFE OF HUEÁ: PRESENT STATE AND IMPORTANT ISSUES On the basis of analyzing the typical features of Hueá culture, the author discusses what should be done in an effort to urbanize the area. - In an urbanizing plan for Hueá, it is advisable that the place should be divided into 6 sections, each with its own specific guideline for its development and functions. - It is necessary to speed up the process of urbanizing the people by means of developing the local economy. This helps build up the local labor force. - Figuring out good solutions for the relations between the demands for the preservation of cultural heritages and those for modernization of the area. - Finding ways to enhance the strong points and lessen the unfavorable aspects of Hueá people’s urban way of living.