Báo cáo nông nghiệp: Kết quả chọn tạo giống ngô nếp lai (zea mays ceratina kalesh) giai đoạn 2005 - 2010 tại trường ĐH Nông Nghiệp Hà Nội

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

90
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Dựa trên các đặc điểm nông sinh học và năng suất của 64 nguồn vật liệu ngô nếp có nguồn gốc từ các vùng địa lý khác nhau (miền Bắc Việt Nam, Lào) từ năm 2005 - 2008, 22 nguồn vật liệu ưu tú được tuyển chọn để đánh giá đa dạng di truyền phân nhóm ưu...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nông nghiệp: Kết quả chọn tạo giống ngô nếp lai (zea mays ceratina kalesh) giai đoạn 2005 - 2010 tại trường ĐH Nông Nghiệp Hà Nội

Tạp chí Khoa học và Phát triển 2010: Tập 8, số 6: 890 - 899 TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI kÕt qu¶ CHäN T¹O GIèNG NG¤ NÕP LAI (Zea mays Ceratina Kalesh) GIAI §O¹N 2005 - 2010 T¹I TR¦êNG §¹I HäC N¤NG NGHIÖP Hμ NéI Initial Results of Waxy Corn Breeding at Hanoi University of Agriculture during 2005-2010 Period Nguyễn Thế Hùng1, Nguyễn Thiện Huyên1, Nguyễn Văn Lộc1, Bùi Mạnh Cường2 1 Khoa Nông học- Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội 2 Bộ môn Công nghệ sinh học - Viện Nghiên cứu Ngô quốc gia Địa chỉ email tác giả liên lạc: nvloc@hua.edu.vn TÓM TẮT Dựa trên các đặc điểm nông sinh học và năng suất của 64 nguồn vật liệu ngô nếp có nguồn gốc từ các vùng địa lý khác nhau (miền Bắc Việt Nam, Lào) từ năm 2005 - 2008, 22 nguồn vật liệu ưu tú được tuyển chọn để đánh giá đa dạng di truyền phân nhóm ưu thế lai phục vụ cho công tác chọn tạo giống. Kết quả phân tích đa dạng di truyền phân nhóm ưu thế lai cho thấy, ở hệ số tương đồng di truyền là 0,38, các nguồn vật liệu ngô nếp chia làm 6 nhóm chính: nhóm I chỉ có một nguồn vật liệu duy nhất là W10; nhóm II chỉ có một nguồn vật liệu là W16, nhóm III gồm 8 nguồn vật liệu: W3, W5, W22, W21, W8, W9, W12, W18; nhóm IV gồm 4 nguồn vật liệu: W2, W15, W20, W17; nhóm V gồm 5 nguồn vật liệu: W4, W6, W7, W11, W13; nhóm VI gồm 3 nguồn vật liệu: W1, W14, W19. Kết quả đánh giá các tổ hợp lai đã kết luận được các cặp lai W1 × W16, W1 × W9, W1 × W2 có các đặc điểm hình thái đẹp, năng suất, chất lượng cao. Tổ hợp lai W1 × W16 có năng suất cao nhất đạt 53,33 tạ/ha, cao hơn so với giống đối chứng MX4 và hai tổ hợp lai W1 × W9 (41,0tạ/ha), W1 × W2 (39,1 tạ/ha) có năng suất tương đương với đối chứng (41,9). Từ khóa: Đa dạng di truyền, lai kết hợp, ngô nếp. SUMMARY Based on the observation of agronomic and yield characteristics of 64 waxy corn materials having different geographical origins (northern Vietnam and Laos) from 2005 to 2008, 22 superior accessions were selected to evaluate their genetic diversity and classify into heterotic groups. The coefficient of genetic similarity among these accessions is 0.38. They are divided into six groups: Group I consists only of W 10; group II consists of W 16; group III consists of W3, W5, W22, W21, W8, W9, W12, W18; group IV consists of W2, W15, W20, W17; group V consists of W4, W6, W7, W11, W13; and group VI consists W1, W14, W19. The evaluation of hybrid revealed that three hybrid W1XW16, W1xW9, and W1xW2 have good morphological characteristics, high yield and quality. The hybrid W1 x W16 produced dry yield (53.3quintal ha-1) significantly higher than the check varietyMX4 (41.9 quintal ha-1). Key words: Genetical diversity, hybrid combinations, waxy corn. 1. §ÆT VÊN §Ò ng« ®−êng, nÕp lai cho n¨ng suÊt cao vμ chÊt l−îng tèt ®· ®−îc t¹o ra (Lª Quý Kha, 2009; Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhu cÇu tiªu thô c¸c Phan Xu©n Hμo, 1997; Phan Xu©n Hμo vμ cs., lo¹i ng« thùc phÈm (ng« ®−êng, ng« nÕp, ng« 2007). Ng« nÕp hiÖn ®−îc trång kh¸ réng r·i ë rau) kh«ng ngõng t¨ng trªn thÕ giíi còng nh− n−íc ta, diÖn tÝch trång ng« nÕp chiÕm kho¶ng ë ViÖt Nam. C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vμ nguån 10% diÖn tÝch trång ng« cña c¶ n−íc, trong ®ã lîi thu ®−îc tõ c¸c s¶n phÈm tõ ng« thùc phÈm chñ yÕu lμ gièng ng« thô phÊn tù do (OPV), ®· mang l¹i thu nhËp kh¸ cao cho ng−êi s¶n ng« lai kh«ng quy −íc vμ mét sè gièng ng« lai xuÊt, chÕ biÕn. HiÖn nay cã nhiÒu quèc gia, quy −íc cã nguån gèc tõ n−íc ngoμi. Theo dù trung t©m nghiªn cøu, c¸c c«ng ty, c¸c nhμ b¸o, diÖn tÝch trång ng« nÕp ë n−íc ta sÏ t¨ng chän gièng ®Çu t− nhiÒu cho c«ng viÖc chän m¹nh trong thêi gian s¾p tíi, nhu cÇu sö t¹o c¸c lo¹i gièng ng« thùc phÈm. Mét sè gièng 890
Chọn tạo giống ngô nếp lai (Zea mays ceratina Kalesh) giai đoạn 2005 -2010 tại Trường Đại học... 2.1. VËt liÖu nghiªn cøu VËt liÖu nghiªn cøu gåm 22 dßng ng« nÕp ®· ®−îc lμm thuÇn (®êi tù phèi S14) cã nguån gèc kh¸c nhau vμ 14 tæ hîp ng« nÕp lai. 2.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu - ThÝ nghiÖm 1: Ph©n tÝch ®a d¹ng di truyÒn cña 22 nguån vËt liÖu ng« nÕp ®−îc tiÕn hμnh t¹i phßng C«ng nghÖ sinh häc, ViÖn Nghiªn cøu 2. VËt liÖu vμ ph−¬ng ph¸p Ng« quèc gia. Måi vμ tr×nh tù c¸c måi ®−îc nghiªn cøu sö dông nh− ë b¶ng 1. B¶ng 1. Måi vμ tr×nh tù c¸c måi ®−îc sö dông trong thÝ nghiÖm STT Tên mồi Vị trí trên NST Kiểu lặp Số allele Kích thước (bp) 1 phi089 6,08 ATGC 2 87-95 2 phi053 3,05 ATAC 6 169-195 3 phi029 3,04 AG/AGCG*** 6 148-162 4 phi087 5,06 ACC 4 150-177 5 phi374118 3,02 ACC 2 217-238 6 phi127 2,08 AGAC 3 112-126 7 nc130 5,00 AGC 3 140-148 8 phi109642 2.00 ACGG 2 136-144 9 umc1277 9.08 (AATA)5 2 134-138 10 umc1279 9,00 (CCT) 6 3 92-101 11 phi072 4.00 AAAC 3 143-167 12 phi083 2.04 AGCT 4 125-137 13 umc1304 8,02 (TCGA) 4 2 129-137 14 phi452693 6,06 AGCC 6 125-145 15 phi448880 9,05 AAG 4 173-188 16 umc1066 7,01 (GCCAGA)5 4 139–158 17 phi108411 9,06 AGCT 2 125-129 18 phi423796 6,01 AGATG 4 121-141 19 phi328175 7,04 AGG 3 100-130 20 phi102228 3,04-,05 AAGC 2 123-131 21 phi109275 1,00 AGCT 4 117-143 22 phi065 9,03 CACTT 3 131-151 23 phi032 9,04 AAAG 3 233-241 24 phi299852 6,08 AGC 4 96-151 25 phi109188 5,00 AAAG 4 148-174 26 umc1153 5.09 (TCA)4 3 105-114 27 umc1136 3,10 GCA 5 132-159 28 phi227562 1,12 ACC 3 307-328 29 umc1109 4,10 ACG 3 104-116 30 umc1196 10,07 CACACG 4 137-161 31 phi100175 8,06 AAGC 2 117-141 32 phi 076 4.11 AGCGGG 3 161-173 33 phi233376 8,03 CCG 4 142-154 34 umc1061 10,06 (TCG)6 3 101-110 35 phi339017 1,03 AGG 2 148-163 Nguồn cung cấp: Viện Nghiên cứu Ngô quốc gia, 2008 891
Nguyễn Thế Hùng, Nguyễn Thiện Huyên, Nguyễn Văn Lộc, Bùi Mạnh Cường c©y ph¶ hÖ vμ kh«ng nªn sö dông ®Ó ph©n + T¸ch chiÕt ADN ®−îc tiÕn hμnh theo ph−¬ng ph¸p Saghai-Maroof 1984. tÝch c¸c bé ng« nÕp kh¸c. Trong tæng sè 35 måi SSR sö dông trong thÝ nghiÖm, mét sè + PCR vμ ®iÖn di acrylamide ®−îc tiÕn måi cã tû lÖ khuyÕt sè liÖu cao h¬n so víi tiªu hμnh theo quy tr×nh cña AMBIONET 2004. chuÈn lμ phi101049, umc1555 vμ mét sè måi + Ph©n tÝch ®a d¹ng di truyÒn vμ ph©n kh«ng nh©n nh− phi121, phi112, phi223984, nhãm di truyÒn theo hÖ sè Jaccard vμ Dice umc1122, nc133, umc1143, umc1152 còng bÞ (Jaccard’s vμ Dice similarity coeficients) lo¹i khái qu¸ tr×nh ph©n tÝch c©y ph¶ hÖ b»ng ch−¬ng tr×nh NTSYSpc ver. 2.1 (B¶ng 2). (Rohlf, 2000). Ph©n nhãm vμ s¬ ®å ph¶ hÖ cña 22 dßng - ThÝ nghiÖm 2 (kh¶o s¸t 14 tæ hîp lai): ng« nÕp ThÝ nghiÖm ®−îc bè trÝ theo kiÓu khèi KÕt qu¶ ph©n nhãm −u thÕ lai theo ngÉu nhiªn hoμn chØnh, víi 3 lÇn nh¾c l¹i. ph−¬ng ph¸p UPGMA (H×nh 1) cho thÊy ë hÖ + Quy tr×nh ch¨m sãc, mËt ®é, kho¶ng sè t−¬ng ®ång di truyÒn 0,38, c¸c nguån vËt c¸ch vμ c¸c chØ tiªu theo dâi ¸p dông theo liÖu ng« nÕp chia lμm 6 nhãm: Quy ph¹m kh¶o nghiÖm gièng ng« Quèc gia - Nhãm I chØ cã mét nguån vËt liÖu duy 10TCN341: 2006 (Tiªu chuÈn ngμnh, 2006). nhÊt lμ W10. + Sè liÖu nghiªn cøu ®−îc xö lý trªn - Nhãm II cã mét nguån vËt liÖu duy phÇn mÒm Excel vμ IRRISTAT ver.5.0, nhÊt lμ W16. Selindex vμ phÇn mÒm di truyÒn sè l−îng. - Nhãm III gåm: W3, W5, W22, W21, W8, W9, W12, W18. 3. KÕt qu¶ nghiªn cøu vμ - Nhãm IV gåm: W2, W15, W20, W17. th¶o luËn - Nhãm V gåm: W4, W6, W7, W11, W13. - Nhãm VI gåm: W1, W14, W19. 3.1. Ph©n nhãm di truyÒn vμ x¸c ®Þnh s¬ NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc ®å ph¶ hÖ cña c¸c dßng ng« nÕp trªn thÕ giíi còng nh− trong n−íc ®· chøng HÖ sè ®a d¹ng cña hÖ thèng måi (PIC) minh r»ng c¸c dßng bè mÑ ng« cμng xa nhau vÒ di truyÒn th× kh¶ n¨ng lai t¹o cho −u thÕ Gi¸ trÞ Polymorphism Information Content lai cμng cao (Anderson vμ cs., 1993; NguyÔn (PIC) lμ th−íc ®o cña sù ®a d¹ng allele ë t¹i ThÞ Nhμi, 2005). ë thÝ nghiÖm nμy, hÇu nh− mét locus. Gi¸ trÞ PIC −íc l−îng kh¶ n¨ng c¸c nguån vËt liÖu cã kho¶ng c¸ch di truyÒn ph©n biÖt cña mét chØ thÞ b»ng c¸ch kh«ng t−¬ng ®èi xa (ngo¹i trõ cÆp W6, W7) do ®ã chØ dùa vμo m« t¶ sè allele ë t¹i mét locus kh¶ n¨ng t¹o ®−îc con lai cã −u thÕ lai cao lμ mμ cßn m« t¶ tÇn suÊt t−¬ng ®èi cña c¸c rÊt lín, trong ®ã W10, W16 cã thÓ dïng lμm allele trong quÇn thÓ nghiªn cøu (Nei vμ Li, c©y thö (tester) ®Ó lai víi tÊt c¶ c¸c nguån 1979). KÕt qu¶ tr×nh bμy ë b¶ng 2 cho thÊy, vËt liÖu cßn l¹i. ViÖc ph©n nhãm c¸c nguån gi¸ trÞ PIC biÕn thiªn tõ thÊp nhÊt 0,13 vËt liÖu th«ng qua kho¶ng c¸ch di truyÒn (phi102228) ®Õn cao nhÊt 0,72 (umc1136) vμ ®−îc x¸c ®Þnh b»ng chØ thÞ sÏ lμ mét trong trung b×nh lμ 0,46. Sè allele trªn mét locus nh÷ng c¬ së quan träng trong vÊn ®Ò sö biÕn thiªn tõ 1 ®Õn 6 vμ trung b×nh lμ 3,26. dông, khai th¸c nguån vËt liÖu còng nh− KÕt qu¶ nμy cho thÊy, c¸c måi SSR sö dông ®Þnh h−íng cho c«ng t¸c lai t¹o. X¸c suÊt t¹o trong ph©n tÝch t−¬ng ®èi ®a h×nh, tuy ®−îc con lai cã −u thÕ lai cao tõ viÖc lai gi÷a nhiªn, måi phi96342 chØ cã 1 allele, kh«ng ®a c¸c vËt liÖu kh¸c nhãm sÏ cao h¬n viÖc lai h×nh nªn lo¹i bá sè liÖu tr−íc khi ph©n tÝch trong cïng nhãm. 892
Chọn tạo giống ngô nếp lai (Zea mays ceratina Kalesh) giai đoạn 2005 -2010 tại Trường Đại học... B¶ng 2. Sè allele, hÖ sè PIC vμ tû lÖ khuyÕt sè liÖu cña 35 måi SSR Vị trí trên Số Kích thước Tỷ lệ khuyết số liệu Hệ số STT Tên mồi Kiểu lặp NST allele (bp) (%) PIC 1 phi089 6,08 ATGC 2 87-95 9,09 0,18 2 phi053 3,05 ATAC 6 169-195 4,55 0,62 3 phi029 3,04 AG/AGCG*** 6 148-162 4,55 0,65 4 phi087 5,06 ACC 4 150-177 13,64 0,23 5 phi374118 3,02 ACC 2 217-238 13,64 0,43 6 phi127 2,08 AGAC 3 112-126 9,09 0,33 7 nc130 5,00 AGC 3 140-148 9,09 0,46 8 phi109642 2,00 ACGG 2 136-144 4,55 0,34 9 umc1277 9,08 (AATA)5 2 134-138 27,27 0,43 10 umc1279 9,00 (CCT) 6 3 92-101 9,09 0,50 11 phi072 4,00 AAAC 3 143-167 18,18 0,57 12 phi083 2,04 AGCT 4 125-137 4,55 0,66 13 umc1304 8,02 (TCGA) 4 2 129-137 0,00 0,24 14 phi452693 6,06 AGCC 6 125-145 4,55 0,70 15 phi448880 9,05 AAG 4 173-188 0,00 0,67 16 umc1066 7,01 (GCCAGA)5 4 139–158 0,00 0,56 17 phi108411 9,06 AGCT 2 125-129 9,09 0,50 18 phi423796 6,01 AGATG 4 121-141 0,00 0,46 19 phi328175 7,04 AGG 3 100-130 22,73 0,66 20 phi102228 3,04-.05 AAGC 2 123-131 0,00 0,13 21 phi109275 1,00 AGCT 4 117-143 0,00 0,64 22 phi065 9,03 CACTT 3 131-151 0,00 0,16 23 phi032 9,04 AAAG 3 233-241 4,55 0,45 24 phi299852 6,08 AGC 4 96-151 18,18 0,48 25 phi109188 5,00 AAAG 4 148-174 13,64 0,52 26 umc1153 5,09 (TCA)4 3 105-114 9,09 0,27 27 umc1136 3,10 GCA 5 132-159 0,00 0,72 28 phi227562 1,12 ACC 3 307-328 22,73 0,64 29 umc1109 4,10 ACG 3 104-116 0,00 0,24 30 umc1196 10,07 CACACG 4 137-161 0,00 0,32 31 phi100175 8,06 AAGC 2 117-141 13,64 0,48 32 phi076 4,11 AGCGGG 3 161-173 4,55 0,57 33 phi233376 8,03 CCG 4 142-154 0,00 0,47 34 umc1061 10,06 (TCG)6 3 101-110 4,55 0,44 35 phi339017 1,03 AGG 2 148-163 0,00 0,43 Trung bình 3,26 7,27 0,46 893
Nguyễn Thế Hùng, Nguyễn Thiện Huyên, Nguyễn Văn Lộc, Bùi Mạnh Cường W1 W14 W19 W4 W6 W7 W11 W13 W2 W15 W20 WM 10 W W17 W3 W5 W22 W21 W8 W9 W12 W18 W16 W10 0.32 0.42 0.51 0.61 0.71 Jaccard Coefficient H×nh 1. S¬ ®å ph¶ hÖ cña 22 dßng ng« tù phèi dùa trªn 35 måi SSR theo ph−¬ng ph¸p ph©n nhãm UPGMA B¶ng 3. Thêi gian sinh tr−ëng cña c¸c tæ hîp lai ng« nÕp Thời gian sinh trưởng từ mọc đến các giai đoạn (ngày) TT THL/giống Trỗ cờ Tung phấn Phun râu Thu hoạch bắp tươi Chín hoàn toàn 1 W3 x W16 46 48 47 67 82 2 W1 x W2 47 49 48 67 83 3 W3 x W9 47 49 48 66 81 4 W1 x W5 46 48 47 65 79 5 W3 x W5 47 49 49 68 83 6 W3 x W2 46 47 46 67 81 7 W1 x W9 46 47 46 64 82 8 W1 x W16 47 48 47 65 82 9 MX4 45 46 47 63 80 Trung bình 46 48 47 66 81 c¸c tæ hîp lai dao ®éng trong kho¶ng tõ 18 - 3.2. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ c¸c tæ hîp lai 21 ngμy, dμi h¬n gièng ®èi chøng MX4, tæ hîp * Thêi gian sinh tr−ëng qua c¸c giai ®o¹n lai W3 x W2 cã thêi gian tõ phun r©u ®Õn cña c¸c tæ hîp lai ng« nÕp thu ho¹ch b¾p t−¬i dμi nhÊt lμ 21 ngμy, c¸c Thêi gian tõ gieo ®Õn trç cê cña c¸c tæ tæ hîp lai cßn l¹i dao ®éng trong kho¶ng 18 - hîp lai ng« nÕp dao ®éng trong kho¶ng 45 - 19 ngμy (B¶ng 3). 47 ngμy. Thêi gian tõ trç cê ®Õn tung phÊn Tæ hîp lai W1 x W5 cã thêi gian sinh cña c¸c tæ hîp lai chªnh lÖch kh«ng lín biÕn tr−ëng ng¾n lμ 79 ngμy, gièng ®èi chøng ®éng tõ 1 ®Õn 2 ngμy, nh÷ng tæ hîp lai: W3 x MX4 lμ 80 ngμy, hai tæ hîp lai W3 x W5, W1 W2, W1 x W9, W1 x W16 vμ gièng ®èi chøng x W2 cã thêi gian sinh tr−ëng dμi nhÊt lμ 83 (MX4) cã thêi gian tõ trç cê ®Õn tung phÊn lμ ngμy. Nh×n chung, c¸c tæ hîp lai ng« nÕp cã 1 ngμy, c¸c tæ hîp lai cßn l¹i lμ 2 ngμy. Thêi thêi gian sinh tr−ëng, ph¸t triÓn ng¾n. gian tõ phun r©u ®Õn thu ho¹ch b¾p t−¬i cña 894
Chọn tạo giống ngô nếp lai (Zea mays ceratina Kalesh) giai đoạn 2005 -2010 tại Trường Đại học... B¶ng 4. §Æc ®iÓm h×nh th¸i c©y cña c¸c tæ hîp lai ng« nÕp Chiều cao cây Chiều cao đóng bắp TT THL/giống Thế cây (cm) (cm) 1 W3 x W16 175,4 79,5 3 2 W1 x W2 168,1 76,5 2 3 W3 x W9 172,4 72,33 4 4 W1 x W5 164,3 65,33 2 5 W3 x W5 163 63,7 3 6 W3 x W2 159,9 62,8 2 7 W1 x W9 188,1 91,5 2 8 W1 x W16 179,3 85,4 2 9 MX4 158,5 71,8 2 CV % 3,4 9,9 LSD 5% 10,1 12,7 * §Æc ®iÓm h×nh th¸i cña c¸c tæ hîp lai theo dâi ë 3 thêi k×: Thêi k× 7-9 l¸, c¸c tæ hîp ng« nÕp lai cã diÖn tÝch l¸ dao ®éng trong kho¶ng tõ 0,11-0,16 m2 l¸/c©y t−¬ng øng víi chØ sè diÖn ChiÒu cao c©y cuèi cïng cña c¸c tæ hîp tÝch l¸ (LAI) thêi k× nμy lμ 0,61-0,92 m2 l¸/m2 lai dao ®éng trong kho¶ng 158,5 - 188,1 cm (B¶ng 4). Tæ hîp lai cã chiÒu cao c©y cuèi ®Êt. ë thêi k× nμy, tæ hîp lai W3 x W5 cã chØ cïng cao nhÊt lμ W1 x W9 (188,1 cm), gièng sè diÖn tÝch l¸ thÊp nhÊt 0,61 m2 l¸/m2 ®Êt. ®èi chøng MX4 cã chiÒu cao c©y cuèi cïng C¸c tæ hîp lai cßn l¹i cã LAI t−¬ng ®èi ®ång thÊp nhÊt (158,5 cm), W3 x W2 (159,9 cm). ®Òu nhau; Thêi k× xo¾n nân, c©y ng« sinh C¸c tæ hîp lai cßn l¹i cã chiÒu cao c©y cuèi tr−ëng m¹nh vÒ chiÒu cao vμ sè l¸ xanh trªn cïng phï hîp cho viÖc tËn dông ¸nh s¸ng c©y nhiÒu, do vËy thêi k× nμy chØ sè diÖn tÝch mÆt trêi. Nh− vËy, c¸c tæ hîp lai cã chiÒu cao l¸ cao h¬n so víi thêi k× 7-9 l¸. C¸c tæ hîp lai c©y trung b×nh, ®é ®ång ®Òu kh¸ cao. ChiÒu kh¸c nhau ®· cã sù gia t¨ng vÒ chØ sè diÖn cao ®ãng b¾p cña c¸c tæ hîp lai biÕn ®éng tõ tÝch l¸ kh¸c nhau lμ rÊt râ rμng, chØ sè diÖn 62,8-91,5 cm, 5 tæ hîp lai cã chiÒu cao ®ãng tÝch l¸ cña c¸c tæ hîp lai dao ®éng trong b¾p cao h¬n gièng ®èi chøng lμ W3 x W16, kho¶ng 1,47- 2,48 m2 l¸/m2 ®Êt, tæ hîp lai W1 W1 x W2, W3 x W9, W1 x W9, W1 x W16. x W16 cã sù gia t¨ng lín nhÊt cã LAI cao Nh×n chung th× hÇu hÕt c¸c tæ hîp lai ®Òu cã nhÊt trong c¸c tæ hîp lai ®¹t 2,48 m2 l¸/m2 chiÒu cao ®ãng b¾p ë gi÷a th©n, tû lÖ nμy ®Êt, tæ hîp lai W3 x W5 t¨ng thÊp nhÊt LAI kh¸ quan träng trong ®iÒu kiÖn cã m−a giã ë thêi k× nμy ®¹t 1,47 m2 l¸/m2 ®Êt. Gièng ®èi th× c©y sÏ chèng ®æ ®−îc tèt h¬n. chøng cã chØ sè diÖn tÝch l¸ (LAI) ®¹t 1,96 m2 ThÕ c©y cña c¸c gièng ng« ®−îc ®¸nh gi¸ l¸/m2 ®Êt; Thêi k× chÝn s÷a: lóc nμy c©y ng« theo thang ®iÓm tõ ®iÓm 1 (tèt) ®Õn ®iÓm 5 ®¹t ®−îc sè l¸ xanh tèi ®a, chØ sè diÖn tÝch l¸ (xÊu) th«ng qua c¸c ®Æc tr−ng h×nh th¸i nh−: dao ®éng trong kho¶ng 1,49 - 2,50 m2 l¸/m2 chiÒu cao c©y, ®−êng kÝnh th©n, gãc l¸ so víi ®Êt. Tæ hîp lai W1 x W16 lμ tæ hîp cã chØ sè th©n, ®é xanh cña l¸, chiÒu cao ®ãng b¾p, ®é diÖn tÝch l¸ cao nhÊt ®¹t 2,50 m2 l¸/m2 ®Êt. che phñ l¸ bi... KÕt qu¶ cho thÊy, c¸c tæ hîp Nh×n chung, chØ sè diÖn tÝch l¸ ë thêi kú nμy lai ng« nÕp cã thÕ c©y dao ®éng trong kho¶ng so víi thêi kú xo¾n nân t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ, ®iÓm 2-4, hÇu hÕt c¸c tæ hîp lai cã thÕ c©y bªn c¹nh ®ã cã mét sè tæ hîp cã chØ sè diÖn ®¹t ®iÓm 2-3, chØ riªng tæ hîp lai W3 x W9 cã tÝch l¸ gi¶m ®i so víi thêi k× xo¾n nân nh− lμ thÕ c©y ®¹t ®iÓm 4 (B¶ng 4). W3 x W16, W3xW9, W1 x W5 (B¶ng 5). §iÒu * DiÖn tÝch l¸ vμ chØ sè diÖn tÝch l¸ nμy chøng tá c¸c tæ hîp lai nμy cã ®é bÒn cña D iÖn tÝch l¸ v μ c hØ sè diÖn tÝch l¸ ® −îc l¸ kh«ng cao so víi c¸c tæ hîp lai kh¸c. 895
Nguyễn Thế Hùng, Nguyễn Thiện Huyên, Nguyễn Văn Lộc, Bùi Mạnh Cường B¶ng 5. DiÖn tÝch l¸ (LA) vμ chØ sè diÖn tÝch l¸ (LAI) qua c¸c thêi k× sinh tr−ëng cña c¸c THL ng« nÕp TK 7-9 lá TK xoắn nõn TK chín sữa TT THL/giống LA LA LA LAI LAI LAI 2 2 2 m lá/cây m lá/cây m lá/cây 1 W3 x W16 0,13 0,74 0,32 1,81 0,29 1,64 2 W1 x W2 0,13 0,76 0,37 2,10 0,39 2,21 3 W3 x W9 0,15 0,87 0,37 2,14 0,31 1,74 4 W1 x W5 0,14 0,78 0,34 1,91 0,31 1,76 5 W3 x W5 0,11 0,61 0,26 1,47 0,26 1,49 6 W3 x W2 0,12 0,70 0,28 1,61 0,29 1,66 7 W1 x W9 0,15 0,84 0,37 2,13 0,37 2,10 8 W1 x W16 0,15 0,85 0,43 2,48 0,44 2,50 9 MX4 0,16 0,92 0,34 1,96 0,28 1,61 B¶ng 6. §Æc tÝnh chèng chÞu cña c¸c tæ hîp lai ng« nÕp Sâu đục thân Bệnh khô vằn Bệnh đốm lá Tỷ lệ gãy thân TT THL/giống (%) (điểm) (điểm) (điểm) 1 W3 x W16 1 2 1 0,0 2 W1 x W2 1 1 2 0,0 3 W3 x W9 2 2 3 2,5 4 W1 x W5 2 1 1 2,5 5 W3 x W5 3 2 2 5 6 W3 x W2 2 2 3 5 7 W1 x W9 1 1 2 0,0 8 W1 x W16 1 1 1 0,0 9 MX4 3 2 2 0,0 Ghi chú: Điểm 1: Bị sâu bệnh rất nhẹ Điểm 2: bị nhẹ Điểm 3: trung bình Điểm 4: bị nặng Điểm 5: bị rất nặng * §Æc tÝnh chèng chÞu cña c¸c tæ hîp lai - BÖnh ®èm l¸: Cã hai lo¹i ®èm l¸ g©y ng« nÕp h¹i ng« lμ ®èm l¸ lín (Helminthosporium turicum) vμ ®èm l¸ nhá (Helminthosporium HÇu hÕt c¸c tæ hîp lai ®Òu bÞ s©u ®ôc maydis). KÕt qu¶ theo dâi hÇu hÕt c¸c tæ hîp th©n g©y h¹i ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. Mét sè lai ®Òu bÞ nhiÔm bÖnh nh−ng ë møc ®é nhÑ tæ hîp lai W3 x W16, W1 x W2, W1 x W9, vμ võa. C¸c tæ hîp lai W3 x W16, W1 x W5, W1 x W16 bÞ nhÑ (nhá h¬n 5%) thÓ hiÖn kh¶ W1 x W16, W1 x W9, W1 x W2 møc ®é n¨ng chèng chÞu h¬n h¼n c¸c tæ hîp lai kh¸c, nhiÔm bÖnh thÊp (®iÓm 1 cã sè c©y bÞ nhiÔm c¸c tæ hîp lai W3 x W9, W1 x W5, W3 x W2 bÖnh nhá h¬n 5%). Cã 2 tæ hîp lai W3 x W9, bÞ nhiÔm s©u ®ôc th©n møc ®iÓm thÊp t−¬ng W3 x W2 bÞ nhiÔm bÖnh nÆng nhÊt (®iÓm 3). øng víi tØ lÖ 5-15%, tæ hîp lai bÞ s©u ®ôc - Kh¶ n¨ng chèng ®æ: ThÝ nghiÖm cho thÊy th©n g©y h¹i nÆng nhÊt lμ MX4, W3 x W5 kh¶ n¨ng chèng ®æ cña c¸c tæ hîp ng« nÕp kh¸ víi tØ lÖ 15- 30% (B¶ng 6). cao, chØ cã mét sè tæ hîp lai bÞ g·y th©n víi tØ - BÖnh kh« v»n (Rhizoctonia solani): c¸c lÖ rÊt thÊp (
Chọn tạo giống ngô nếp lai (Zea mays ceratina Kalesh) giai đoạn 2005 -2010 tại Trường Đại học... * C¸c yÕu tè cÊu thμnh n¨ng suÊt vμ n¨ng kho¶ng tõ 21,5 - 35,4 h¹t/hμng. Tæ hîp lai cã suÊt cña c¸c tæ hîp lai (THL) ng« nÕp sè h¹t/hμng lín nhÊt lμ W1 x W9. Mét sè tæ HÇu hÕt c¸c tæ hîp lai cã chiÒu dμi b¾p hîp lai cã P1000 h¹t lín nh−: W1 x W16 lín h¬n so víi gièng ®èi chøng, chØ cã tæ hîp (275 g), W1 x W9 (255 g), W1 x W5 (251 g). lai W3 x W5 cã chiÒu dμi b¾p ng¾n nhÊt N¨ng suÊt lý thuyÕt cña c¸c tæ hîp lai (14,3 cm), vμ gièng ®èi chøng MX4 (14,4 cm), dao ®éng trong kho¶ng 26,3-66,6 t¹/ha. Tæ tæ hîp lai cã chiÒu dμi b¾p lín nhÊt lμ W1 x hîp lai cho n¨ng suÊt lý thuyÕt cao nhÊt W1 W9 (18,5 cm). C¸c tæ hîp lai cã ®−êng kÝnh x W16, cao h¬n so víi gièng ®èi chøng (11,6 b¾p dao ®éng tõ 3,9 ®Õn 4,6 cm, trong ®ã t¹/ha), tæ hîp lai W3 x W5 (26,3) cã tiÒm gièng ®èi chøng MX4 cã ®−êng kÝnh lín nhÊt n¨ng n¨ng suÊt thÊp nhÊt chØ b»ng 50% so (4,6 cm), hai tæ hîp lai W1 x W9, W3 x W2 víi gièng ®èi chøng. cã ®−êng kÝnh nhá nhÊt. ChØ tiªu nμy kh¸ N¨ng suÊt thùc thu cña c¸c tæ hîp lai æn ®Þnh ë mét sè tæ hîp lai, ®é biÕn ®éng dao ®éng trong kho¶ng 23,8 - 53,33 t¹/ha. rÊt thÊp nh−: W1 x W2, W3 x W9, W1 x W5, Trong ®ã cã tæ hîp lai W1 x W16 cã n¨ng W3 x W5. suÊt thùc thu cao nhÊt ®¹t 53,3 t¹/ha cao Sè hμng h¹t/ b¾p ®−îc quy ®Þnh bëi yÕu h¬n gièng ®èi chøng. Ngoμi ra, c¸c tæ hîp lai tè di truyÒn, Ýt chÞu ¶nh h−ëng cña ®iÒu kiÖn W1 x W9, W1 x W2 cã n¨ng suÊt thùc thu ngo¹i c¶nh. C¸c tæ hîp lai cã sè hμng h¹t/b¾p t−¬ng ®−¬ng víi MX4. Tæ hîp lai W3 x W5 cã dao ®éng trong kho¶ng tõ 10,9 - 14,1 n¨ng suÊt thùc thu thÊp nhÊt (23,8 t¹/ha). hμng/b¾p. Tæ hîp lai W1 x W6 cã sè hμng/ N¨ng suÊt b¾p t−¬i cña c¸c tæ hîp lai b¾p lín nhÊt vμ nhá nhÊt lμ W1 x W9. C¸c dao ®éng trong kho¶ng 5,4 - 11,9 tÊn/ha. Tæ tæ hîp lai cßn l¹i chØ cã W3 x W16 cã sè hμng hîp lai cã n¨ng suÊt b¾p t−¬i cao nhÊt lμ W1 lín h¬n gièng ®èi chøng MX4. x W16, cao h¬n so víi gièng ®èi chøng MX4, Sè h¹t/hμng cña c¸c tæ hîp lai cã sù tæ hîp lai W3 x W5 cã n¨ng suÊt b¾p t−¬i chªnh lÖch râ rÖt, møc ®é dao ®éng trong thÊp nhÊt (B¶ng 7). B¶ng 7. C¸c yÕu tè cÊu thμnh n¨ng suÊt vμ n¨ng suÊt cña c¸c THL ng« nÕp Đường Chiều Số hàng Số Tỉ lệ bắp kính P1000 NSBT NSLT NSTT dài bắp hạt/bắp hạt/hàng hữu hiệu TT THL/giống bắp (g) (tấn/ha) (tạ/ha) (tạ/ha) (%) (cm) (hàng) (hạt) (cm) 1 W3 x W16 15,9 4,4 13,2 28,6 224 93,7 9,1 44,9 35,1 2 W1 x W2 14,9 4,1 12,5 29,3 246 89,9 11,4 46,2 39,1 3 W3 x W9 16,1 4,0 12,4 32,7 224 92,4 7,1 47,4 35,2 4 W1 x W5 15,1 4,1 12,5 27,9 251 92,9 9,4 46,4 38,1 5 W3 x W5 14,3 4,1 12,5 21,5 207 84,3 5,1 26,3 23,8 6 W3 x W2 14,,9 3,9 12,4 27,1 201 90,2 9,4 34,9 27,6 7 W1 x W9 18,5 3,9 10,9 35,4 255 90,4 7,1 50,6 41,0 8 W1 x W16 16,5 4,4 14,1 31,3 275 96,1 10,6 66,6 53,3 9 MX4 14,4 4,6 12,9 24,3 318 96,3 8,9 55,0 41,9 LSD0,05 12,2 9,8 10,3 CV% 1,8 7,8 3,7 Ghi chú: NSBT: Năng suất bắp tươi; NSLT: Năng suất lý thuyết, NSTT: Năng suất thực thu 897
Nguyễn Thế Hùng, Nguyễn Thiện Huyên, Nguyễn Văn Lộc, Bùi Mạnh Cường * Mét sè chØ tiªu chÊt l −îng cña c¸c tæ kh¸, tèt; ®Æc biÖt lμ c¸c tæ hîp (W1 x W5; hîp lai MX4; W1 x W16) cã ®é dÎo tèt. VÞ ngät cña c¸c tæ hîp ng« nÕp ë møc kh¸ ®Õn trung T¹i thêi ®iÓm thu b¾p luéc, mét sè chØ b×nh. VÒ mïi th¬m, cã sù kh¸c nhau kh¸ râ tiªu c¶m quan liªn quan ®Õn chÊt l−îng nh−: gi÷a c¸c tæ hîp ng« nÕp nh−ng tËp trung chñ ®é dÎo, ®é ngät, mïi th¬m ®· ®−îc ®¸nh gi¸ yÕu ë møc kh¸ ®Õn trung b×nh; chØ cã tæ hîp theo c¸c møc: ®iÓm 1- tèt, 2- kh¸, 3- trung W1x W5 mïi th¬m kÐm, ®¸ng chó ý cã 2 tæ b×nh, 4- kÐm, 5- rÊt kÐm. HÇu hÕt c¸c tæ hîp hîp lai cã chÊt l−îng nÕm thö v−ît tréi lμ lai ®Òu cã chÊt l−îng kh¸, ¨n dÎo, th¬m vμ W1 x W16 vμ W1 x W9 (B¶ng 8). ngät. VÒ ®é dÎo, c¸c tæ hîp lai ®Òu ë møc B¶ng 8. Mét sè chØ tiªu chÊt l−îng cña c¸c THL ng« nÕp Độ dẻo Vị ngọt Mùi thơm TT THL/ giống (1 - 5 điểm) (1 - 5 điểm) (1 - 5 điểm) 1 W3 x W16 2 2 3 2 W1 x W2 1 3 2 3 W3 x W9 3 2 3 4 W1 x W5 2 2 4 5 W3 x W5 2 3 2 6 W3 x W2 2 3 3 7 W1 x W9 2 3 2 8 W1 x W16 1 2 2 9 MX4 1 2 2 (Ghi chú: Điểm 1: tốt; Điểm 2: khá; Điểm 3: trung bình Điểm 4:kém; Điểm 5: rất kém) 4.2. §Ò nghÞ 4. KÕt luËn vμ ®Ò nghÞ - CÇn tiÕp tôc ®−a c¸c dßng ng« cã 4.1. KÕt luËn kho¶ng c¸ch di truyÒn xa nhau vμo ch−¬ng - KÕt qu¶ ph©n tÝch ®a d¹ng di truyÒn tr×nh lai lu©n giao ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng kÕt cña 22 dßng ng« nÕp cho thÊy ë hÖ sè t−¬ng hîp riªng, trªn c¬ së ®ã t×m ra c¸c tæ hîp lai ®ång di truyÒn 0,38 vμ ®−îc chia lμm 6 nhãm −u tó phôc vô cho s¶n xuÊt. chÝnh: Nhãm I chØ cã mét vËt liÖu duy nhÊt - §−a c¸c tæ hîp lai W1 x W16, W1 x lμ W 10; nhãm II chØ cã mét nguån vËt liÖu lμ W9, W1 x W2 ®i kh¶o nghiÖm t¹i c¸c vïng W 16, nhãm III bao gåm 8 nguån vËt liÖu: sinh th¸i vμ c¸c mïa vô kh¸c nhau. W3, W5, W22, W21, W8, W9, W12, W18; nhãm IV bao gåm 4 nguån vËt liÖu: W2, W15, W20, W17; nhãm V bao gåm 5 nguån TμI LIÖU THAM KH¶O vËt liÖu: W4, W6, W7, W11, W13; nhãm VI bao gåm 3 dßng: W1, W14, W19. Lª Quý Kha (2009). Nghiªn cøu chän t¹o c¸c - Lùa chän ®−îc 3 tæ hîp lai W1 x W16, gièng ng« thùc phÈm (ng« thô phÊn tù do W1 x W9, W1 x W2 ®¹t n¨ng suÊt cao vμ vμ ng« lai) phôc vô s¶n xuÊt, B¸o c¸o tæng chÊt l−îng tèt. Tæ hîp lai W1 x W16 cã n¨ng kÕt ®Ò tμi giai ®o¹n 2006-2008. suÊt thùc thu cao nhÊt ®¹t 53,33 t¹/ha, cao Phan Xu©n Hμo, NguyÔn ThÞ Nhμi (2007). h¬n so víi gièng ®èi chøng MX4. Hai tæ hîp KÕt qu¶ b−íc ®Çu nghiªn cøu vμ chän t¹o lai W1 x W9 (41,0 t¹/ha), W1 x W2 (39,1 gièng ng« nÕp lai ë ViÖt Nam, T¹p chÝ t¹/ha) lμ hai tæ hîp cã n¨ng suÊt kh¸ cao, N«ng nghiÖp vμ PTNT sè 01 - 2007. t−¬ng ®−¬ng víi ®èi chøng ë møc cã ý nghÜa. 898
Chọn tạo giống ngô nếp lai (Zea mays ceratina Kalesh) giai đoạn 2005 -2010 tại Trường Đại học... Phan Xu©n Hμo vμ nhãm t¸c gi¶ ViÖn Nghiªn Golembiewski, R.C., T.K. Danneberger, and cøu Ng« (2007). KÕt qu¶ nghiªn cøu vμ P.M. Sweeney (1997). Potential of RAPD chän t¹o ng« thùc phÈm n¨m 2006. TuyÓn markers for use in the identification of tËp kÕt qu¶ khoa häc vμ c«ng nghÖ n«ng creeping bentgrass cultivars. Crop Sci. nghiÖp 2006-2007. NXB. N«ng nghiÖp. 37:212–214. Phan Xu©n Hμo (1997). Gièng ng« nÕp ng¾n Nei, M., and W.H. Li. (1979). Mathematical ngμy VN2, T¹p chÝ N«ng nghiÖp c«ng model for studying genetic variation in nghiÖp thùc phÈm. Sè 12, 525-527. terms of restriction endonucleases. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 76:5269–5273. NguyÔn ThÞ L©m, TrÇn Hång Uy (1997). Rohlf FJ. (2000). NTSYS-pc numerical Loμi phô ng« nÕp trong tËp ®oμn ng« ®Þa taxonomy and multivariate analysis ph−¬ng ë ViÖt Nam, T¹p chÝ N«ng nghiÖp system version 2.1 manual. Applied c«ng nghiÖp thùc phÈm, Sè 12, 522-524. Biostatistics, New York. NguyÔn ThÞ Nhμi (2005). §¸nh gi¸ mét sè ®Æc ®iÓm n«ng sinh häc vμ kh¶ n¨ng kÕt Saghai Maroof, M.A., K.M. Solima, R.A. hîp cña mét sè dßng ng« nÕp phôc vô Jorgenson and R.W. Allard. (1984). ch−¬ng tr×nh chän t¹o gièng ng« nÕp lai ë Ribosomal DNA spacer-length ViÖt Nam. LuËn v¨n th¹c sÜ KHNN – ViÖn polymorphisms in barley: Mendelian Khoa häc N«ng nghiÖp ViÖt Nam. inheritance, chromosomal location, and Anderson, J.A., G.A. Churchill, J.E. Autrique, population dynamics. Proc. Natl. Acad. S.D. Tanksley, and M.E. Sorrells (1993). Sci. USA 81: 8014-8018. Optimising parental selection for genetic Weir, B.S. (1996). Genetic data analyisis II. linkage maps. Genome 36:181–186. Sinauer Publishers, Sunderland, MA. 899