Báo có khoa học: Quan điểm của triết học duy vật biện chứng và quá trình dạy học- học ngoại ngữ

Chia sẻ: Lan Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

205
lượt xem 39
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'báo có khoa học: quan điểm của triết học duy vật biện chứng và quá trình dạy học- học ngoại ngữ', luận văn - báo cáo, báo cáo khoa học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo có khoa học: Quan điểm của triết học duy vật biện chứng và quá trình dạy học- học ngoại ngữ

Quan ®iÓm c¬ b¶n cña triÕt häc Duy vËt biÖn chøng vμ qu¸ tr×nh d¹y - häc ngo¹i ng÷. Khoa HiÖp Vô Khoa Ng«n ng÷ vμ V¨n ho¸ Nga 1. Quan ®iÓm c¬ b¶n cña TriÕt häc Duy vËt biÖn chøng. Quan ®iÓm quan träng, c¬ b¶n, cèt lâi nhÊt cña triÕt häc Duy vËt biÖn chøng ®ã lμ: Mäi sù vËt vμ hiÖn t−îng ®Òu vËn ®éng theo quy luËt kh¸ch quan. Do ®ã muèn n¾m v÷ng bÊt kú sù vËt vμ hiÖn t−îng nμo tr−íc hÕt ph¶i ph¸t hiÖn ®−îc quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan cña chóng vμ hμnh ®éng phï hîp víi quy luËt ®ã. Theo Gi¸o s−, TiÕn sü triÕt häc Lª Phóc Th¨ng (Häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh): Quan ®iÓm c¬ b¶n cña triÕt häc Duy vËt biÖn chøng ®−îc thÓ hiÖn trong c¸c quan ®iÓm triÕt häc vμ t«n gi¸o kh¸c nhau. §ã lμ: TriÕt häc Hy L¹p vμ Ên §é cæ ®¹i, TriÕt häc Ph−¬ng T©y, thuyÕt sè vμ mÖnh, thuyÕt ©m d−¬ng cña Trung Quèc, thuyÕt v« th−êng, luËt nh©n qu¶ cña ®¹o PhËt. Nh− vËy quan ®iÓm c¬ b¶n cña triÕt häc Duy vËt biÖn chøng: Mäi sù vËt vμ hiÖn t−îng vËn ®éng theo quy luËt kh¸ch quan, mang tÝnh nh©n lo¹i. Ng«n ng÷ lμ mét hiÖn t−îng x· héi, ®−¬ng nhiªn ng«n ng÷ ph¶i vËn ®éng theo quy luËt kh¸ch quan. Tõ lμ ®¬n vÞ c¬ b¶n cña ng«n ng÷, tõ kh«ng thÓ kh«ng vËn ®éng theo quy luËt kh¸ch quan. NÕu ng«n ng÷ kh«ng vËn ®éng ®−¬ng nhiªn ng«n ng÷ kh«ng tån t¹i. Trong thùc tÕ kh«ng Ýt sinh ng÷ do kh«ng vËn ®éng, kh«ng ®−îc sö dông trong ®êi sèng ®· biÕn thμnh tõ ng÷ trong ®ã cã tiÕng Latinh vμ tiÕng H¸n N«m cña chóng ta. Trong c¸c quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ tõ vùng c¸c nhμ ng«n ng÷ kh«ng ®Ò cËp g× ®Õn quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan cña tõ. Trong c¸c c«ng tr×nh vÒ tõ vùng c¸c t¸c gi¶ còng kh«ng nãi g× ®Õn quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan cña tõ. §ã chÝnh lμ mét h¹n chÕ lín nÕu nh− kh«ng nãi lμ c¬ b¶n. C¸c nhμ ng«n ng÷, nhÊt lμ c¸c nhμ ng÷ ph¸p ®· m« t¶ nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña tõ lo¹i vμ kh¶ n¨ng kÕt hîp cña chóng. ThÝ dô: ®éng tõ chØ hμnh ®éng hoÆc qu¸ tr×nh, ®éng tõ cã thÓ ®ßi hái danh tõ cã hoÆc kh«ng cã giíi tõ 1
lμm t©n ng÷... §ã kh«ng ph¶i lμ quy luËt vËn ®éng cña tõ. §ã chÝnh lμ c¸c ph¹m trï ng÷ ph¸p c¬ b¶n cña tõ lo¹i. Trong thùc tÕ cho dï cã n¾m v÷ng c¸c ph¹m trõ ng÷ ph¸p c¬ b¶n cña tõ lo¹i còng kh«ng thÓ sö dông ®−îc tõ trong c¸c t×nh huèng giao tiÕp cô thÓ. Cho dï c¸c nhμ ng«n ng÷ kh«ng nghiªn cøu, kh«ng chØ ra c¸c quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan cña tõ, nh−ng nh÷ng ng−êi nãi tiÕng mÑ ®Î vÉn sö dông tèt vèn tõ phong phó cña m×nh ®Ó giao tiÕp hμng ngμy. Së dÜ nh− vËy v× c¸c quy luËt vËn ®éng tiÒm Èn trong mçi tõ cña hÖ thèng ng«n ng÷, nã vËn ®éng theo quy luËt kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vμo ý muèn cña c¸c nhμ ng«n ng÷. Nh÷ng ng−êi nãi tiÕng mÑ ®Î dÇn dÇn n¾m v÷ng c¸c quy luËt ®ã mét c¸c tù nhiªn, kh«ng cÇn häc mét c¸ch cã ý thøc. ChÝnh v× thÕ nh÷ng ng−êi mï ch÷ vÉn cã thÓ sö dông tèt tiÕng mÑ ®Î cña m×nh. Nh−ng ®èi víi nh÷ng ng−êi häc vμ sö dông ngo¹i ng÷ th× kh«ng nh− vËy. NÕu nh− kh«ng n¾m v÷ng quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan cña tõ (chóng t«i sÏ gäi lμ ho¹t ®éng cña tõ cho th©n thuéc vμ tiÖn lîi), th× kh«ng thÓ sö dông ®−îc chóng trong giao tiÕp. Trong thùc tÕ cho dï ng−êi häc vμ sö dông tiÕng n−íc ngoμi n¾m ®ù¬c hÕt nh÷ng tÝnh chÊt c¬ b¶n cña tõ do c¸c nhμ ng«n ng÷ ®· chØ ra, tøc lμ hä ph¸t ©m ®óng tõ ®ã, viÕt ®óng tõ ®ã, n¾m ®−îc ý nghÜa ng÷ ph¸p vμ ý nghÜa tõ vùng cña tõ nh−ng trong nhiÒu tr−êng hîp kh«ng thÓ sö dông ®−îc tõ ®ã trong giao tiÕp. 2. D¹y – häc ngo¹i ng÷ xÐt theo quan ®iÓm c¬ b¶n cña triÕt häc Duy vËt biÖn chøng. 2.1. B¶n chÊt cña sù vËt theo quan ®iÓm cña triÕt häc Duy vËt biÖn chøng kh«ng ®−îc hiÓu ®Çy ®ñ trong c¸c hiÖn t−îng ng«n ng÷ - tr−íc hÕt lμ träng tõ (®¬n vÞ c¬ b¶n cña ng«n ng÷). - Theo c¸c nhμ ng«n ng÷: Tõ cã hai mÆt lμ h×nh thøc vμ néi dung. H×nh thøc: ©m thanh vμ ch÷ viÕt. Néi dung: ý nghÜa ng÷ ph¸p vμ ý nghÜa tõ vùng. - Trong c¸c ng«n ng÷ ®Òu cã tõ lo¹i th¸n tõ. Theo chÝnh c¸c nhμ ng«n ng÷: th¸n tõ kh«ng cã ý nghÜa ng÷ ph¸p, kh«ng cã ý nghÜa tõ vùng. Nh− vËy th¸n tõ kh«ng cã mÆt néi dung. Râ rμng c¸ch hiÓu vÒ tõ cña c¸c nhμ ng«n ng÷ ch−a ®Çy ®ñ, kh«ng bao qu¸t hÕt c¸c lo¹i tõ. 2
- C¨n cø theo quan ®iÓm cña c¸c nhμ ng«n ng÷ cã thÓ hiÓu vμ n¾m v÷ng c¸c tõ nh− sau: ThÝ dô: tõ “rob” vμ “hear” trong tiÕng Anh, vÒ mÆt h×nh thøc ®ã lμ c¸ch ph¸t ©m, ®äc vμ viÕt tõ “rob” vμ “hear”, vÒ mÆt néi dung ®ã lμ ý nghÜa tõ vùng (t−¬ng ®−¬ng trong tiÕng ViÖt) lμ “c−íp, ¨n c−íp” vμ “nghe thÊy”. ý nghÜa ng÷ ph¸p: “rob” - ®éng tõ chia theo quy t¾c, ®ßi hái t©n ng÷ trùc tiÕp. §éng tõ “hear”: bÊt quy t¾c, ®ßi hái t©n ng÷ trùc tiÕp. Khi cÇn diÔn d¹t b»ng tiÕng Anh: T«i nghe thÊy c« Êy nãi “Chóng ¨n c−íp mét triÖu ®« la cña ng©n hμng” phÇn lín sinh viªn ViÖt Nam ®· nãi: (I heard (that) she said "They robbed one million dollars of (from) the bank") C©u tiÕng Anh trªn sai. Lçi sai mang tÝnh c¬ b¶n, b¶n chÊt. Nh÷ng lçi kiÓu nh− vËy mang tÝnh phæ biÕn ®èi víi ng−êi ViÖt Nam. Së dÜ ng−êi ViÖt sai v×: Kh«ng hiÓu ®Çy ®ñ mÆt h×nh thøc cña sù vËt, bá qua tÝnh chÊt c¬ b¶n, quan träng vμ b¶n chÊt vÒ h×nh thøc cña sù vËt, trong tr−êng hîp nμy lμ cña tõ (cho dï chóng ta ®· hiÓu ®óng vÒ tõ theo quan ®iÓm cña c¸c nhμ ng«n ng÷) - Theo quan ®iÓm cña triÕt häc Duy vËt biÖn chøng “BÊt kú sù vËt nμo còng cã h×nh thøc bªn ngoμi nμo ®ã, nh−ng h×nh thøc ®−îc chñ nghÜa Duy vËt biÖn chøng nãi ®Õn trong cÆp ph¹m trï Néi dung vμ H×nh thøc kh«ng ph¶i lμ h×nh thøc bªn ngoμi mμ lμ h×nh thøc bªn trong cña sù vËt, tøc lμ c¬ cÊu bªn trong cña néi dung”. TrÝch tõ "T×m hiÓu TriÕt häc M¸c- Lª Nin" - NXB Lý luËn chÝnh trÞ 2005 trang 49. - Râ rμng vÒ mÆt h×nh thøc cña tõ c¸c nhμ ng«n ng÷ míi quan t©m ®Õn h×nh thøc bªn ngoμi tøc lμ ©m vμ ch÷ viÕt, ch−a quan t©m ®Õn c¬ cÊu bªn trong cña néi dung. Trong cuèn "Pratical English usage" Nhμ xuÊt b¶n "Oxford University Press" trang 241: "Sau "hear" ®ßi hái t©n ng÷ trùc tiÕp, sö dông ®éng tõ nguyªn d¹ng kh«ng cã "to" khi nghe thÊy toμn bé hμnh ®éng, sö dông ®éng tõ d¹ng -ing khi nghe thÊy mét phÇn hμnh ®éng". Nh− vËy cÊu tróc tiÒm Èn bªn trong cña ®éng tõ "hear" cã thÓ ®−îc thÓ hiÖn b»ng m« h×nh sau: 3
Hear SB (object) do sth or doing Sth. VÒ mÆt logic ng÷ nghÜa ®−îc hiÓu nh− sau: do sth - nghe thÊy toμn bé hμnh ®éng, doing sth - mét phÇn hμnh ®éng. Trang 461 (S¸ch ®· dÉn) chØ râ: "t©n ng÷ trùc tiÕp cña ®éng tõ “rob” lμ ®Þa ®iÓm hoÆc ng−êi cã vËt bÞ c−íp ®i. §Þa ®iÓm hoÆc ng−êi bÞ c−íp kh«ng thÓ di chuyÓn cïng bän c−íp". Nh− vËy cÊu tróc bªn trong cña ®éng tõ "Rob" ®−îc thÓ hiÖn b»ng m« h×nh cÊu tróc sau: Rob somewhere (someone) of sth. C¨n cø vμo c¸c m« h×nh cÊu tróc vμ quan hÖ logic - ng÷ nghÜa trong tiÕng Anh, c©u tiÕng ViÖt. (T«i nghe thÊy c« Êy nãi: "Chóng ¨n c−íp 1 triÖu ®« la cña ng©n hμng") ph¶i ®−îc chuyÓn sang tiÕng Anh nh− sau: (I heard her say: "They robbed the bank of one million dollars"). - Cã v« sè ®éng tõ vμ c¸c lo¹i tõ kh¸c trong tiÕng Anh ®· bÞ sö dông sai do kh«ng n¾m ®−îc cÊu tróc bªn trong vμ quan hÖ logic ng÷ nghÜa tiÒm Èn trong c¸c tõ ®ã. 2.2. ViÖc d¹y - häc tõ kh«ng quan t©m ph¸t hiÖn c¸c quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan cña tõ vμ hμnh ®éng phï hîp víi c¸c quy luËt ®ã. Trong d¹y - häc ngo¹i ng÷ kh«ng quan t©m ®óng møc, thËm chÝ kh«ng biÕt ®Õn cÊu tróc bªn trong (nh÷ng cÊu tróc cã thÓ m« h×nh hãa) cña nhiÒu tõ, nhÊt lμ ®éng tõ. §iÒu nμy thÓ hiÖn rÊt râ trong viÖc d¹y - häc tiÕng Anh, trong c¸c gi¸o tr×nh tiÕng Anh cho sinh viªn n−íc ngoμi. - Do ®Æc ®iÓm biÕn h×nh tõ lo¹i cña tiÕng Nga nªn trong qu¸ tr×nh d¹y - häc tiÕng Nga buéc ph¶i chó ý ®Õn c¸c m« h×nh cÊu tróc cña tõ, nhÊt lμ ®éng tõ. Tuy nhiªn c¸c m« h×nh cÊu tróc ®ã ®· kh«ng ®−îc ®Ò cËp ®Çy ®ñ. ThÝ dô: chóng ta th−êng d¹y - häc хотеть, желать - чего mμ kh«ng chó ý хотеть, желать - что. Do ®ã kh«ng chó ý t×m hiÓu mèi quan hÖ logic ng÷ nghÜa cña chóng, kh«ng ph©n biÖt ®−îc sù kh¸c nhau gi÷a chóng tøc lμ kh«ng ph©n biÖt ®−îc sù kh¸c nhau khi dïng c¸ch 2 vμ c¸ch 4. - Khi d¹y - häc ngo¹i ng÷ kh«ng chó ý ®Õn m« h×nh cÊu tróc vμ quy luËt vËn ®éng cña c¸c ng«n ng÷, tr−íc hÕt lμ cña tõ. §iÒu nμy thÓ hiÖn trong d¹y - häc tiÕng Anh. 4
- §· chó ý ®Õn m« h×nh cÊu tróc cña c¸c hiÖn t−îng ng«n ng÷ (Tuy ch−a thËt ®Çy ®ñ), nh−ng kh«ng chó ý ®Õn quan hÖ logic ng÷ nghÜa trong hÖ thèng, ®Õn quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan. §iÒu nμy thÓ hiÖn trong TiÕng Nga: Ng−êi häc n¾m v÷ng hÖ thèng biÕn ®æi cña c¸c lo¹i tõ, n¾m v÷ng c¸ch cña danh tõ mμ ®éng tõ ®ßi hái, nh−ng do kh«ng n¾m v÷ng quan hÖ logic ng÷ nghÜa mang tÝnh quy luËt tiÒm Èn trong tõ nªn ®· sö dông tõ sai, dÉn ®Õn ®Æt c©u sai, t×nh huèng giao tiÕp sai. Nh÷ng tr−êng hîp nh− vËy rÊt nhiÒu. D−íi ®©y lμ thÝ dô minh häa: “Вчера по дороге домой я встретил болошой дождь В жизни мойдруг часто встречает счастья. Я очень забочусь о вашей статье. Я студент. В институте я занимаюсь русским языком. Вечером я учусь дома. На некоторых заводах плохо пользуются специалистами. Я познакомился со студенческой жизнью” 2.3. D¹y - häc ngo¹i ng÷ theo quan ®iÓm c¬ b¶n triÕt häc Duy vËt biÖn chøng. 2.3.1 D¹y - häc tõ theo quan ®iÓm c¬ b¶n cña triÕt häc Duy vËt biÖn chøng. - CÊu tróc bªn trong tiÒm Èn cña tõ cÇn ®−îc ph¸t hiÖn vμ m« h×nh hãa. - CÇn hiÓu quan hÖ logic ng÷ nghÜa chøa ®ùng trong m« h×nh cÊu tróc cña tõ. - Ng−êi häc cÇn hiÓu, ghi nhí, n¾m v÷ng c¸c m« h×nh cÊu tróc c¶ vÒ h×nh thøc vμ néi dung. - CÇn rÌn luyÖn c¸c kü n¨ng, kü x¶o giao tiÕp theo c¸c quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan tiÒm Èn trong c¸c m« h×nh cÊu tróc. - ViÖc d¹y - häc tõ theo quan ®iÓm triÕt häc Duy vËt biÖn chøng cÇn tu©n theo nguyªn t¾c c¬ b¶n cña gi¸o häc ph¸p d¹y - häc ngo¹i ng÷ hiÖn ®¹i nh− tæ chøc ng÷ liÖu theo vßng trßn ®ång t©m, ®i tõ dÔ ®Õn khã, tÝnh ®Õn tiÕng mÑ ®Î ..v.v.. 5
2.3.1.1. D¹y häc giíi tõ - ViÖc d¹y - häc kh«ng dùa vμo b¶n chÊt cña giíi tõ tiÕng Nga vμ tiÕng Anh, tr¸i l¹i dùa vμo tõ t−¬ng ®−¬ng trong tiÕng ViÖt. ThÝ dô: khi d¹y - häc giíi tõ on, at, in, chØ ®Þa ®iÓm chóng ta th−êng cho nghÜa t−¬ng ®−¬ng "on" lμ: "trªn, ë trªn", "at" - "ë, t¹i", "in" - "trong, ë trong". sau ®ã luyÖn tËp viÖc sö dông giíi tõ trong c©u hoÆc theo c¸c t×nh huèng. ThÇy th−êng ®Æt c©u hái: Where do you see many stars? - Where do farmers work? ... Sinh viªn, tÊt nhiªn th−êng tr¶ lêi: I see many stars on the sky; Farmers work on a field. ThÇy : That's a square. There are many people. Where do you see many people? Trß : I see many people on the square. ThÇy : Where do you watch a play? Trß : We watch it in a theatre C¸c giíi tõ ®−îc sö dông trong c¸c c©u trªn ®Òu sai. - Víi c¸ch d¹y - häc nh− hiÖn nay, sinh viªn sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n khi ph¶i diÔn ®¹t b»ng tiÕng Anh, nh÷ng côm tõ hoÆc t×nh huèng chØ ®Þa ®iÓm nh−: ë Hμ Néi, d−íi H¶i Phßng, trªn L¹ng S¬n, bªn B¾c Kinh, hoÆc: tõ Yªn B¸i t«i ®i tμu háa ng−îc Lμo Cai tíi biªn giíi ViÖt Trung, tõ Yªn B¸i ®i tμu háa xu«i Hμ Néi, xuèng H¶i Phßng vÒ Quª Néi. - ViÖc ch÷a lçi sai kh«ng hiÖu qu¶ vμ th−êng ®−îc gi¶i thÝch lμ "do thãi quen ng«n ng÷" hoÆc "ng−êi Anh nãi nh− vËy". - Trong gi¸o tr×nh còng nh− trong c¸c giê häc sinh viªn ph¶i ghi nhí qu¸ nhiÒu tr−êng hîp ngo¹i lÖ. - ViÖc d¹y - häc giíi tõ hiÖn nay chñ yÕu dùa vμo ghi nhí m¸y mãc. - V× kh«ng n¾m ®−îc quy luËt ho¹t ®éng cña giíi tõ trong nhiÒu tr−êng hîp ng−êi häc th−êng phøc t¹p hãa c¸ch diÔn ®¹t b»ng tiÕng Nga hoÆc tiÕng Anh, mμ c¸ch diÔn ®¹t ®ã ng−êi b¶n ng÷ Ýt khi sö dông. 6
ThÝ dô: I met the girl who was wearing black shoes hoÆc He loves the girl who has blue eyes. Thùc ra ng−êi Anh th−êng nãi: I met the girl in black shoes hoÆc He loves the girl with blue eyes. D¹y - häc giíi tõ tiÕng Nga vμ tiÕng Anh theo quan ®iÓm c¬ b¶n cña triÕt häc Duy vËt biÖn chøng. - T×m hiÓu quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan cña giíi tõ trong tiÕng Nga vμ tiÕng Anh. - Quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan cña giíi tõ tiÕng Nga, Anh, ViÖt cã b¶n chÊt kh¸c nhau, cã thÓ chøng minh th«ng qua hÖ thèng giíi tõ thÓ hiÖn c¸c quan hÖ logic - ng÷ nghÜa kh¸c nhau nh− quan hÖ kh«ng gian, thêi gian, môc ®Ých... ThÝ dô: quan hÖ kh«ng gian bao gåm ®Þa ®iÓm vμ ph−¬ng h−íng. Khi xÐt c¸c mèi quan hÖ kh«ng gian ng−êi ViÖt lÊy con ng−êi lμm trung t©m, ng−êi Nga vμ Anh kh«ng lÊy con ng−êi lμm trung t©m mμ xÐt mèi quan hÖ thùc t¹i kh¸ch quan gi÷a c¸c vËt, hoÆc sù vËt víi nhau. Ng−êi ViÖt nãi: "§Ìn treo trªn trÇn nhμ" vÞ trÝ cña c¶ "trÇn nhμ" vμ "ngän ®Ìn" ®Òu cao h¬n con ng−êi, cao h¬n ng−êi nãi nªn tiÕng ViÖt dïng tõ "trªn" ®Ó chØ vÞ trÝ cao h¬n ng−êi nãi. TiÕng Anh "The lamp hangs under the ceiling" tiÕng Nga "Лампа, висит под потолком". Trong tiÕng Nga vμ tiÕng Anh khi xÐt c¸c mèi quan hÖ kh«ng gian, kh«ng lÊy con ng−êi, kh«ng lÊy ng−êi nãi lμm trung t©m mμ chØ xÐt mèi quan hÖ kh¸ch quan gi÷a c¸c vËt. V× "ngän ®Ìn" ë vÞ trÝ thÊp h¬n so víi "trÇn nhμ" nªn ng−êi Anh dïng tõ "under" vμ ng−êi Nga dïng tõ "под" víi danh tõ c¸ch 5 ®Ó chØ vÞ trÝ thÊp h¬n, vÞ trÝ phÝa d−íi. V× lÊy ng−êi nãi lμm trung t©m nªn ng−êi ViÖt cã thÓ nãi: Tõ Hμ Néi ®i tμu xuèng H¶i Phßng, lªn L¹ng S¬n, sang Trung Quèc (sang - chØ chuyÓn ®éng ®Õn ®Þa ®iÓm ngang b»ng). C¸c tõ “lªn, xuèng, sang” ®Òu ®−îc chuyÓn sang tiÕng Anh lμ "to" vμ tiÕng Nga lμ "в". Khi chØ ®Ých cña mäi chuyÓn 7
®éng ng−êi Anh dïng giíi tõ "to", ng−êi Nga dïng giíi tõ "в" víi danh tõ chØ ®Þa ®iÓm cã ®−êng ranh giíi ®Þa lý. - Trong tõ ®iÓn, trong gi¸o tr×nh, trong qu¸ tr×nh d¹y - häc do v« t×nh hoÆc cè ý chóng ta ®· g¸n cho giíi tõ tiÕng Nga vμ tiÕng Anh nh÷ng ý nghÜa tõ vùng ®éc lËp mμ b¶n th©n chóng kh«ng hÒ cã. Nh÷ng ý nghÜa tõ vùng ®éc lËp ®ã ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua nh÷ng tõ t−¬ng ®−¬ng trong tiÕng ViÖt. ThÝ dô: "on - trªn, ë trªn; in - trong, ë trong". - XÐt theo quan ®iÓm c¬ b¶n cña triÕt häc Duy vËt biÖn chøng, quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan cña tõ "on" vμ "in" trong tiÕng Anh kh«ng thÓ lμ tõ "trªn" vμ "trong" cña tiÕng ViÖt. - XÐt theo quan ®iÓm ng«n ng÷ vμ ho¹t ®éng lêi nãi tõ "on" vμ "in" trong tiÕng Anh còng kh«ng thÓ lμ tõ "trong" vμ "trªn" cña tiÕng ViÖt, chóng kh¸c nhau vÒ b¶n chÊt. LÊy tõ "on" lμm thÝ dô. Trong tiÕng Anh tõ "on" lμ giíi tõ kh«ng cã ý nghÜa tõ vùng ®éc lËp, kh«ng cã tõ tr¸i nghÜa, kh«ng lμm chñ ng÷, t©n ng÷ vμ tÝnh ng÷ trong c©u. Tõ "trªn” trong tiÕng ViÖt lμ thùc tõ, cã ý nghÜa tõ vùng ®éc lËp, chØ "vÞ trÝ cao h¬n" (c¶ nghÜa ®en vμ nghÜa bãng) cã tõ tr¸i nghÜa lμ "d−íi" (tõ ®iÓn tiÕng ViÖt - ViÖn ng«n ng÷ 2006). Tõ "trªn" cã thÓ lμm chñ ng÷: “Trªn b¶o d−íi kh«ng nghe”. Tõ "trªn" cã thÓ lμm t©n ng÷: “H¾n ta chØ dèi trªn lõa d−íi”. Lμm tÝnh ng÷: “GhÕ trªn ngåi tãt sç sμng”. - Trong qu¸ tr×nh d¹y - häc giíi tõ chóng ta ®· kh«ng chó ý ®Õn quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan cña chóng, vμ ®−¬ng nhiªn kh«ng h−íng dÉn ng−êi häc hμnh ®éng phï hîp víi c¸c quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan ®ã. Chóng ta ph¶i tr¶ gi¸. Sinh viªn ViÖt Nam, kÓ c¶ sinh viªn chuyªn tiÕng Anh th−êng sö dông giíi tõ "on" khi diÔn ®¹t b»ng tiÕng Anh trong nh÷ng tr−êng hîp sau: "trªn trêi, trªn c¸nh ®ång, b¬i trªn s«ng, nhμ trªn nói, hoa trªn c©y, trªn phè, trªn qu¶ng tr−êng”. C¸c tr−êng hîp trªn ph¶i sö dông giíi tõ "in". Sinh viªn sÏ kh«ng hiÓu t¹i sao c¸c tr−êng hîp trªn l¹i dïng "in" mμ kh«ng dïng "on". Hä th−êng 8
xuyªn sö dông giíi tõ sai mμ kh«ng biÕt hä ®· sai. ViÖc d¹y - häc giíi tõ, viÖc sö dông giíi tõ hiÖn nay rÊt khã kh¨n, sinh viªn th−êng xuyªn m¾c lçi vμ khi ®· ®−îc söa vÉn kh«ng hiÓu t¹i sao ®ã lμ lçi nªn vÉn th−êng xuyªn m¾c l¹i c¸c lçi ®ã. - V× kh«ng hiÓu, kh«ng n¾m v÷ng quy luËt ho¹t ®éng cña giíi tõ tiÕng Anh nªn sinh viªn rÊt lóng tóng, khi ph¶i chuyÓn sang tiÕng Anh nh÷ng côm tõ chØ ®Þa ®iÓm trong tiÕng ViÖt nh−: trªn s©n, trong s©n, ngoμi s©n, d−íi s©n - Ph¸t hiÖn c¸c quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan cña giíi tõ trong tiÕng Nga vμ tiÕng Anh. - Theo quan ®iÓm cña triÕt häc Duy vËt biÖn chøng: hiÖn t−îng lμ ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ sù biÓu hiÖn ra bªn ngoμi cña b¶n chÊt. Nh− vËy th«ng qua nhiÒu hiÖn t−îng chóng ta sÏ nhËn ra b¶n chÊt. Nãi ®Õn b¶n chÊt cña sù vËt lμ nãi ®Õn tÝnh quy luËt vËn ®éng vμ ph¸t triÓn cña sù vËt. Quy luËt lμ mèi quan hÖ b¶n chÊt tÊt nhiªn phæ biÕn vμ lÆp ®i lÆp l¹i gi÷a c¸c sù vËt vμ hiÖn t−îng, gi÷a c¸c thuéc tÝnh cña cïng mét sù vËt, hiÖn t−îng. - Nh− vËy th«ng qua nhiÒu hiÖn t−îng ng«n ng÷ lÆp ®i lÆp l¹i cã thÓ kh¸i qu¸t hãa thμnh b¶n chÊt chung vμ rót ra quy luËt. - ThÝ dô: Trong tiÕng Anh chóng ta hay gÆp tõ "in" trong c¸c t×nh huèng, trong c¸c côm tõ sau: The man in a red tie, the girl in sunglasses, in black shoes, in a red hat, in Japanese watch, in a gold ring, in a white shirt. Cã thÓ rót ra mét quy luËt ho¹t ®éng cña tõ “in” trong lêi nãi: khi diÔn t¶ c¸c trang phôc, ®å trang søc mang trªn ng−êi, tiÕng Anh sö dông giíi tõ "in". Trong tr−êng hîp nμy ng−êi Nga dïng giíi tõ "в" víi danh tõ c¸ch 6. - NÕu ph¸t hiÖn vμ n¾m ®−îc quy luËt nμy viÖc chuyÓn nh÷ng t×nh huèng, nh÷ng côm tõ t−ëng nh− rÊt khã vμ phøc t¹p trong tiÕng ViÕt sang tiÕng Anh vμ tiÕng Nga kh¸ ®¬n gi¶n: nh÷ng t×nh huèng trong tiÕng ViÖt sö 9
dông rÊt nhiÒu ®éng tõ kh¸c nhau nh−: ng−êi ®μn «ng ®i giμy ®en, mang kÝnh d©m, th¾t ca la v¸t ®á, ®éi mò tr¾ng, diÖn com lª - D¹y - häc giíi tõ tiÕng Nga vμ tiÕng Anh trªn c¬ së n¾m v÷ng quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan vμ hμnh ®éng phï hîp víi c¸c quy luËt ®ã. Gióp ng−êi häc ph¸t hiÖn, n¾m v÷ng quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan cña giíi tõ. - §èi víi nh÷ng tr−êng hîp giíi tõ cã quy luËt ho¹t ®éng gièng nh− quy luËt cña tõ t−¬ng ®−¬ng trong tiÕng ViÖt cã thÓ cho sinh viªn tù nhËn xÐt vμ rót ra kÕt luËn th«ng qua mét sè thÝ dô: We are sitting in the room. The clothes hang in a wardrobe. The books in the bag. Cã thÓ dÔ dμng ®−a ra kÕt luËn: giíi tõ "in" ®−îc sö dông khi mét vËt (nghÜa réng) ë trong lßng mét vËt kh¸c hoÆc mét ®Þa ®iÓm. Ngay trong nh÷ng tr−êng hîp ®¬n gi¶n vÉn ph¶i chó ý ®Õn sù kh¸c biÖt gi÷a tiÕng ViÖt víi tiÕng n−íc ngoμi. C¸ sèng d−íi n−íc. The fish lives in water (trong lßng mét vËt- nghÜa réng) §èi víi nh÷ng tr−êng hîp khã sö dông giíi tõ sinh viªn th−êng m¾c lçi, tøc lμ khi quy luËt ho¹t ®éng cña giíi tõ tiÕng n−íc ngoμi kh¸c víi nh÷ng tõ t−¬ng ®−¬ng trong tiÕng ViÖt; gi¸o viªn nªn ®−a ra c¸c quy luËt ho¹t ®éng cña giíi tõ tr−íc víi mét vμi vÝ dô, sau ®ã h−íng dÉn sinh viªn luyÖn tËp. ThÝ dô: Giíi tõ "in" chØ ®Þa ®iÓm cã ®−êng ranh giíi ®Ó ph©n biÖt. There are many people in a square. He lives in London. - H−íng dÉn ng−êi häc hμnh ®éng phï hîp víi quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan cña giíi tõ th«ng qua luyÖn tËp c¸c kü n¨ng thùc hμnh giao tiÕp. ThÝ dô: Sau khi ®−a ra kÕt luËn: giíi tõ "in" ®i víi danh tõ lμ ®Þa ®iÓm cã ®−êng ranh giíi ph©n biÖt, cã thÓ cho sinh viªn nhiÒu h×nh thøc luyÖn tËp: 10
Where do you see many stars? (in the sky). Where do farmers work? (in a field) - CÇn chó ý nh÷ng tr−êng hîp chuyÓn di tiªu cùc cña tiÕng ViÖt ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn viÖc sö dông giíi tõ tiÕng n−íc ngoμi. ThÝ dô: Giíi tõ "on" thÓ hiÖn ®Þa ®iÓm chØ sö dông khi mét vËt ë trªn bÒ mÆt cña mét vËt kh¸c cã tiÕp xóc, vÞ trÝ tÜnh. NÕu biÕt nh− vËy sinh viªn sÏ dÔ dμng tr¸nh ®−îc rÊt nhiÒu lçi khi sö dông giíi tõ "on" trong tiÕng Anh. Hä sÏ kh«ng sö dông giíi tõ "on" khi diÔn ®¹t b»ng tiÕng Anh, "trªn trêi, trªn c¸nh ®ång, b¬i trªn s«ng, hoa trªn c©y, ®i trªn phè, trªn qu¶ng tr−êng, vÕt nøt trªn t−êng, bay trªn thμnh phè, trªn s©n bay, trªn s©n vËn ®éng " NhiÒu tr−êng hîp t−ëng nh− rÊt khã trong tiÕng ViÖt l¹i dÔ dμng chuyÓn sang tiÕng Anh. ThÝ dô: s¸ch ë trªn bμn, s¸ch ë ngoμi bμn, s¸ch ë d−íi bμn (tÇng mét) ®Òu sö dông giíi tõ "on". Mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a viÖc n¾m v÷ng quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan cña giíi tõ vμ hμnh ®éng phï hîp víi quy luËt ®ã th«ng qua qu¸ tr×nh d¹y - häc theo ph−¬ng h−íng thùc hμnh giao tiÕp. D¹y - häc giíi tõ theo quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan trong hÖ thèng c¸c quan hÖ logic - ng÷ nghÜa * C¸c giíi tõ cã thÓ biÓu hiÖn: - Quan hÖ kh«ng gian - Quan hÖ thêi gian - Quan hÖ c«ng cô vμ ph−¬ng thøc hμnh ®éng - Quan hÖ ®Þnh tÝnh - Quan hÖ môc ®Ých - Quan hÖ nh©n qu¶ - Quan hÖ nh−îng bé - Quan hÖ ®iÒu kiÖn - Quan hÖ së h÷u 2.3.1.2. D¹y - häc c¸c thùc tõ 11
ThÝ dô: Trong hÇu hÕt gi¸o tr×nh tiÕng Anh còng nh− trong qu¸ tr×nh d¹y - häc ®éng tõ "leave" th−êng ®−îc giíi thiÖu vμ d¹y - häc nh− sau: leave - left nghÜa t−¬ng ®−¬ng tiÕng ViÖt lμ "rêi khái", lμ ngo¹i ®éng tõ. C¸c t×nh huèng giao tiÕp th−êng ®−îc sö dông nh− sau: What time do you leave home every day? - I leave home at 7. a.m everyday Sinh viªn sÏ kh«ng hiÓu, hoÆc hiÓu sai nh÷ng c©u tiÕng Anh sau: Someone left you a book. I have just left my umbrella in a car. I left him copy my task. I left him copying my task. - §Ó n¾m v÷ng vμ sö dông ®−îc ®éng tõ "leave" trong ho¹t ®éng lêi nãi, tr−íc hÕt ph¶i ph¸t hiÖn, hiÓu, n¾m v÷ng ®−îc cÊu tróc tiÒm Èn bªn trong, vμ hμnh ®éng phï hîp víi cÊu tróc ®ã theo c¸c nguyªn t¾c d¹y - häc cña gi¸o häc ph¸p hiÖn ®¹i. C¸c m« h×nh cÊu tróc vμ mèi quan hÖ ng÷ nghÜa ®ã thÓ hiÖn nh− sau: 1- leave somewhere - rêi khái ®Þa ®iÓm nμo ®ã. 2- leave SB sth or sth to SB - ®Ó l¹i cho ai c¸i g×. 3- leave sth somewhere - ®Ó quªn vËt g× ë ®Þa ®iÓm nμo ®ã. (Ng−êi ViÖt sÏ nãi: I have just forgotten my umbrella in a car. C©u tiÕng Anh nμy sai, ph¶i dïng ®éng tõ leave). 4- leave SB- Sth (object) do Sth or doing Sth (SB_ Sth trong cÊu tróc trªn lμ t©n ng÷). CÊu tróc nμy cã ý nghÜa ®Ó mÆc, bá mÆc cho ai lμm toμn bé, lμm tÊt c¶ viÖc g× ®ã (do sth); lμm mét phÇn hμnh ®éng hoÆc mét phÇn c«ng viÖc (doing Sth). 2.3.2. D¹y - häc c¸c ®¬n vÞ giao tiÕp lêi nãi theo quan ®iÓm c¬ b¶n cña triÕt häc Duy vËt biÖn chøng. - TiÕng ViÖt cã thÓ nãi: "T«i mua chiÕc bμn to h×nh trßn b»ng gç mμu n©u rÊt ®Ñp" hoÆc "T«i mua chiÕc bμn to b»ng gç h×nh trßn rÊt ®Ñp mμu n©u" hoÆc "T«i mua chiÕc bμn to rÊt ®Ñp h×nh trßn mμu n©u b»ng gç". TiÕng Anh chØ cã thÓ nãi "I bought a beautiful large round brown wooden table" 12
TiÕng ViÖt cã thÓ nãi: "Anh Êy giμu vμ th«ng minh" hoÆc "Anh Êy th«ng minh vμ giμu”. TiÕng Anh chØ cã thÓ nãi "He is rich and intelligent" Qua thÝ dô trªn cã thÓ nhËn thÊy quy luËt ho¹t ®éng cña tÝnh tõ tiÕng Anh kh¸c xa so víi quy luËt ho¹t ®éng cña tÝnh tõ trong tiÕng ViÖt. NÕu kh«ng n¾m ®−îc quy luËt ho¹t ®éng cña c¸c lo¹i tÝnh tõ trong tiÕng Anh, khi giao tiÕp b»ng tiÕng Anh ng−êi ViÖt sÏ sö dông quy luËt ho¹t ®éng tÝnh tõ trong tiÕng ViÖt ¸p ®Æt vμo tiÕng Anh vμ ®−¬ng nhiªn t¹o ra nh÷ng c©u tiÕng Anh kh«ng ®óng. - Trong hÇu hÕt c¸c gi¸o tr×nh tiÕng Anh, nhÊt lμ gi¸o tr×nh thùc hμnh giao tiÕp cña c¸c t¸c gi¶ trong vμ ngoμi n−íc kh«ng nãi g× ®Õn quy luËt ho¹t ®éng cña tÝnh tõ, vμ ®−¬ng nhiªn kh«ng cã bμi tËp nh»m gióp ng−êi häc n¾m v÷ng sö dông c¸c tÝnh tõ theo quy luËt ho¹t ®éng cña chóng. - CÇn gióp ng−êi häc n¾m v÷ng quy luËt ho¹t ®éng cña tÝnh tõ trong tiÕng Anh. - CÇn cã hÖ thèng c¸c bμi tËp nh»m gióp ng−êi häc luyÖn tËp theo quy luËt ®ã. - Nªu râ mét sè quy luËt ho¹t ®éng cña tÝnh tõ trong tiÕng Anh. - Mét sè d¹ng bμi tËp minh ho¹. - Trong c¸c gi¸o tr×nh thùc hμnh giao tiÕp tiÕng Anh cã rÊt nhiÒu lo¹i h×nh bμi tËp rÌn luyÖn c¸c c¸ch ®Æt c©u hái b»ng tiÕng Anh. Tuy vËy sinh viªn ViÖt Nam th−êng hay m¾c lçi. - ChuyÓn di tiªu cùc tõ tiÕng ViÖt ¶nh h−ëng rÊt nhiÒu ®Õn c¸ch ®Æt c©u hái b»ng tiÕng Anh cña ng−êi ViÖt. ThÝ dô: TiÕng ViÖt cã thÓ nãi: "H«m qua anh cïng An ®i ®©u?", "Anh cïng An h«m qua ®i ®©u?" hoÆc “Anh cïng Anh ®i ®©u h«m qua”. - VÊn ®Ò sÏ ®¬n gi¶n h¬n nhiÒu nÕu ph¸t hiÖn, n¾m v÷ng vμ hμnh ®éng phï hîp víi quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan cña c¸c lo¹i c©u hái trong tiÕng Anh. - HÇu hÕt c¸c c©u hái trong tiÕng Anh ®Òu ho¹t ®éng theo m« h×nh cÊu tróc sau: Wh. mv S V O P T? Trong ®ã: Wh : Tõ ®Ó hái 13
mv : Trî ®éng tõ S : Chñ ng÷ V : §éng tõ O : T©n ng÷ P : §Þa ®iÓm T : Thêi gian (NÕu thêi gian chØ tÇn xuÊt ®−îc thÓ hiÖn b»ng mét tõ: always, never..., trong m« h×nh trªn tõ chØ thêi gian sÏ ®Æt sau S - sau chñ ng÷). - C¨n cø theo m« h×nh nμy, c¸c c©u hái tiÕng ViÖt nªu trªn ®Òu ®−îc chuyÓn sang tiÕng Anh lμ: Where did you go with An yesterday? KÕt luËn Chóng ta ®ang d¹y – häc theo quan ®iÓm giao tiÕp nªn rÊt chó ý ®Õn c¸c t×nh huèng giao tiÕp. Tuy vËy, t×nh huèng ®−îc h×nh thμnh tõ c¸c c©u. C©u h×nh thμnh tõ c¸c tõ. NÕu kh«ng n¾m b¾t ®−îc tõ th× kh«ng thÓ cã t×nh huèng giao tiÕp ®óng. H¬n n÷a t×nh huèng lμ biÓu hiÖn cô thÓ cña ho¹t ®éng giao tiÕp mang nhiÒu s¾c th¸i chñ quan, phô thuéc vμo ng−êi tham gia ho¹t ®éng giao tiÕp. T×nh huèng lμ v« tËn vμ kh«ng ai cã thÓ d¹y - häc hÕt c¸c t×nh huèng giao tiÕp. Tuy nhiªn, quy luËt ho¹t ®éng kh¸ch quan cña tõ, quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan cña ng«n ng÷ thÓ hiÖn trong c¸c t×nh huèng th× kh«ng thay ®æi ë mäi lóc, mäi n¬i, dï ë ViÖt Nam, Nga hay Anh, Mü, dï hiÖn nay hoÆc tr−íc ®©y. Do ®ã trong ph−¬ng ph¸p d¹y - häc ngo¹i ng÷ kh«ng thÓ kh«ng quan t©m ®Õn quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan cña ng«n ng÷ mμ tr−íc hÕt lμ quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan cña tõ. Tøc lμ chóng ta ph¶i n¾m v÷ng c¸i b¶n chÊt kh«ng thay ®æi ®Ó sö dông chóng trong c¸c t×nh huèng giao tiÕp lu«n biÕn ho¸ vμ thay ®æi kh«ng ngõng. Nh− vËy t×nh huèng giao tiÕp lμ ®Ých cña viÖc d¹y - häc ngo¹i ng÷. §Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých ®ã tr−íc hÕt ph¶i n¾m v÷ng vμ vËn dông tèt c¸c quy luËt ho¹t ®éng kh¸ch quan cña tõ. Nh÷ng h¹n chÕ trong ph−¬ng ph¸p d¹y – häc ngo¹i ng÷ hiÖn nay vμ gi¶i ph¸p kh¾c phôc dùa trªn c¬ së n¾m v÷ng quy luËt ho¹t ®éng cña tõ ®−îc thÓ hiÖn trong ®Ò tμi khoa häc m· sè N.00.04 víi tiªu ®Ò “Kh¾c phôc lçi sö 14
dông giíi tõ tiÕng Nga vμ tiÕng Anh b»ng ph−¬ng ph¸p d¹y - häc giíi tõ theo quan niÖm logic ng÷ nghÜa”. §Ò tμi ®· ®−îc nghiÖm thu th¸ng 4 – 2001 vμ ®−îc ®¸nh gi¸ tèt. V× tr×nh ®é vμ kh¶ n¨ng cßn nhiÒu h¹n chÕ chóng t«i ch−a thÓ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò s©u s¾c vμ triÖt ®Ó h¬n, ch−a thÓ ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc cô thÓ vμ hiÖu qu¶ h¬n trong nhiÒu lÜnh vùc. Chóng t«i rÊt mong muèn nhËn ®−îc sù gióp ®ì cña c¸c nhμ khoa häc, c¸c b¹n bÌ ®ång nghiÖp trong toμn tr−êng. Víi ®éi ngò c¸c nhμ khoa häc ®Çy n¨ng lùc hiÖn cã, víi ®éi ngò gi¸o viªn giÇu kinh nghiÖm vμ n¨ng lùc chóng t«i tin r»ng tr−êng ta cã thÓ gi¶i quyÕt ®−îc nhiÒu h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh d¹y - häc ngo¹i ng÷ hiÖn nay, cã thÓ ®−a ra nh÷ng quan ®iÓm khoa häc míi trong lÜnh vùc ng«n ng÷ nhÊt lμ trong d¹y – häc ngo¹i ng÷. Nh÷ng quan ®iÓm míi, nh÷ng gi¶i ph¸p kh¾c phôc kh«ng chØ cã gi¸ trÞ trong qu¸ tr×nh d¹y – häc ngo¹i ng÷ trªn ®Êt n−íc chóng ta. Tμi liÖu tham kh¶o 1. Редакционная коллегия. 1989. Русский язык. Энциклопедия. Москва. 2. Hornby. 1986. Oxford Advanced Leaner’s Dictionay of Current English. Oxford University Press. 3. NguyÔn Quang. 2001. Mét sè vÊn ®Ò giao tiÕp vμ giao tiÕp v¨n ho¸. §HNN- §HQG Hμ Néi. 15