Bệnh bại não

Chia sẻ: A A | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

53
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'bệnh bại não', y tế - sức khoẻ, y dược phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bệnh bại não

Bµi 25 B¹I N·O MôC TIªU 1. Nªu ®−îc ®Þnh nghÜa vµ nh÷ng yÕu tè dÞch tÔ häc cña b¹i n·o. 2. Tr×nh bµy ®−îc nguyªn nh©n vµ c¬ chÕ sinh bÖnh cña bÖnh b¹i n·o theo lý luËn YHCT. 3. ChÈn ®o¸n ®−îc thÓ l©m sµng theo YHCT. 4. Tr×nh bµy ®−îc nh÷ng nguyªn t¾c ®iÒu trÞ bÖnh theo YHHD vµ YHCT. 5. Tr×nh bµy ®−îc ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ b¹i n·o (dïng thuèc vµ kh«ng dïng thuèc cña y häc cæ truyÒn). 6. Gi¶i thÝch ®−îc c¬ së lý luËn cña viÖc ®iÒu trÞ b¹i n·o b»ng YHCT. 1. §¹I C−¬NG Danh tõ b¹i n·o ®−îc dïng chØ mét nhãm bÖnh thÇn kinh: − XuÊt hiÖn tõ khi sinh. − BiÓu hiÖn l©m sµng rÊt ®a d¹ng vµ nÆng nÒ. − Nguyªn nh©n còng rÊt phong phó. − MÆc dï bÊt th−êng vÒ vËn ®éng lµ dÊu hiÖu næi bËt nhÊt, nh−ng rÊt th−êng gÆp kÌm theo nh÷ng sa sót vÒ trÝ th«ng minh, vÒ ph¸t triÓn t×nh c¶m, ng«n ng÷ vµ nhËn thøc. Theo YHCT, bÖnh n»m trong ph¹m vi chøng ngò tr×, ngò nhuyÔn, nuy. 2. NGUYªN NH©N G©Y BÖNH 2.1. Theo y häc hiÖn ®¹i L©m sµng dùa vµo sù ph¸t bÖnh tr−íc vµ sau sinh kh«ng gièng nhau, cã thÓ ph©n lµm ba lo¹i: tr−íc sinh, trong sinh, sau sinh. 429
2.1.1. Tr−íc sinh Nguyªn nh©n chñ yÕu do thiÕu oxy n·o cña thai nhi trong tö cung (däa sÈy, xuÊt huyÕt do chÊn th−¬ng trong thai kú), trong thêi kú mang thai mÑ bÞ c¶m, xuÊt huyÕt. HoÆc mÑ bÞ cao huyÕt ¸p, tiÓu ®−êng, tÐ, chÊn th−¬ng thai, tiÕp xóc chÊt ®éc. YÕu tè di truyÒn cã vai trß trong 10% tr−êng hîp. 2.1.2. Trong sinh Nguyªn nh©n do t¾c èi, nhau choµng hoÆc sinh khã, chÊn th−¬ng lóc sinh g©y ra thiÕu oxy n·o hoÆc ch¶y m¸u n·o… Sau sinh: nguyªn nh©n do co giËt kÐo dµi sau sinh, vµng da, viªm n·o, chÊn th−¬ng sä n·o g©y thiÕu oxy n·o hoÆc xuÊt huyÕt n·o. 2.2. Theo y häc cæ truyÒn YHCT kh«ng cã tõ b¹i n·o. Nh÷ng biÓu hiÖn cña bÖnh nh− yÕu liÖt, chËm ph¸t triÓn trÝ tuÖ ®−îc xÕp t−¬ng ®−¬ng víi chøng nuy, chøng ngò tr×, chøng ngò nhuyÔn. Theo quan niÖm YHCT: n·o lµ bÓ tñy, cã quan hÖ mËt thiÕt víi thËn. NÕu thËn tinh bÊt tóc, kh«ng nu«i d−ìng ®−îc cèt tñy sÏ lµm n·o bÓ h− rçng. Can thËn ®ång nguån, thËn thñy ®Çy ®ñ sÏ d−ìng ®−îc can méc tèt. NÕu thËn thñy suy h−, can méc bÞ thÊt d−ìng (do can chñ c©n, nªn khi can bÞ thÊt d−ìng sÏ xuÊt hiÖn c©n suy yÕu). V× thÕ, nÕu can huyÕt bÊt tóc, thËn khÝ h− ®Òu dÉn ®Õn n·o thÊt d−ìng, bÓ tñy suy yÕu kh«ng nhuËn ®−îc c©n khiÕn ch©n tay bÊt dông. §−¬ng nhiªn tú vÞ h− còng ¶nh h−ëng ®Õn nguån sinh huyÕt, huyÕt kh«ng d−ìng ®−îc can, can tµng huyÕt kh«ng ®ñ, ®−a ®Õn c©n thÊt d−ìng g©y nªn chøng nuy. Do «n nhiÖt ®éc tµ hoÆc nhiÖt khiÕn cho phÕ bÞ nhiÖt nung nÊu mµ t©n dÞch tiªu hao. PhÕ kh«ng lµm trßn vai trß th«ng ®iÒu thuû ®¹o, l¹i kh«ng lµm trßn vai trß T−íng phã chi quan ®èi víi t©m t¹ng nªn khÝ huyÕt kh«ng ®Õn do ®ã c©n m¹ch toµn th©n kh«ng ®−îc nu«i d−ìng nhu nhuËn mµ sinh ra chøng nuy. Do chÊn th−¬ng (bÊt néi ngo¹i nh©n) g©y huyÕt ø lµm t¾c trë kinh l¹c sinh chøng nuy. Error! 430
TIªN THIªN HËU THIªN NGO¹I NH©N CHÊN TH−¬NG BÊT TóC THÊT D−ìNG HuyÕt h− ThËn h− T ú h− C©n kh«ng ®−îc nu«i d−ìng N·o tñy thiÕu d−ìng NUY CHøNG, NGò TR×, NGò NHUYÔN H×nh 25.1. S¬ ®å bÖnh b¹i n·o theo YHCT 3. TRIÖU CHøNG L©M SµNG 3.1. Theo y häc hiÖn ®¹i Nãi chung, c¸c thÓ l©m sµng cña b¹i n·o ®Òu ®−îc ph¸t hiÖn nhê vµo sù chËm ph¸t triÓn cña trÎ (c¶ thÓ chÊt vµ trÝ th«ng minh) so víi trÎ cïng tuæi. Thêi gian mµ cha mÑ trÎ ph¸t hiÖn ®−îc sù bÊt th−êng cña trÎ tïy thuéc vµo møc ®é trÇm träng cña bÖnh, nh−ng th−êng lµ trong vßng 12 ®Õn 18 th¸ng tuæi cña trÎ (trong mét sè tr−êng hîp ®−îc ph¸t hiÖn trÔ h¬n sau 2 n¨m khi cha mÑ thÊy trÎ chËm vµ khã kh¨n khi ®i). Nh÷ng dÊu hiÖu l©m sµng cã thÓ thÊy trong b¹i n·o gåm: − LiÖt trung −¬ng: rÊt ®a d¹ng; cã thÓ liÖt hai chi d−íi, liÖt nöa ng−êi, liÖt tø chi. Do bÖnh th−êng x¶y ra ë trÎ cßn nhá nªn dÊu hiÖu sím cÇn chó ý nh− ®éng t¸c kh«ng tù chñ, móa vên, cã co giËt…. Sau sinh vµi th¸ng cã thÓ thÊy cæ mÒm, l−ng yÕu ngåi kh«ng ®−îc, ®Æc biÖt hai ch©n d−íi rÊt Ýt cö ®éng, ®ông tíi lµ co giËt, ph¶n x¹ gèi gãt gi¶m. Tïy theo biÓu hiÖn mµ phÇn lín c¸c tr−êng hîp cã thÓ ®−îc xÕp vµo mét trong nh÷ng héi chøng l©m sµng riªng biÖt. − LiÖt cøng 2 chi (spastic diplegia - little’s disease): ®©y lµ thÓ th−êng thÊy nhÊt, cã thÓ kÌm hoÆc kh«ng rèi lo¹n trÝ tuÖ. Møc ®é liÖt rÊt thay ®æi tõ nhÑ (chØ cã yÕu, chËm ®i h¬n trÎ b×nh th−êng, t¨ng ph¶n x¹ g©n c¬ h¹ chi) ®Õn rÊt nÆng (trÎ kh«ng kh¶ n¨ng b−íc ®i, tø chi gång cøng, nãi khã, nuèt khã). − LiÖt 2 chi thÓ tiÓu n·o (cerebellar diplegia): chñ yÕu liÖt mÒm, tr−¬ng lùc c¬ gi¶m, kh«ng cã xuÊt hiÖn nh÷ng vËn ®éng v« ý nh−ng xuÊt hiÖn dÊu lay trßng m¾t (nystagmus), thÊt ®iÒu kh«ng ®èi xøng ë c¶ tø chi. 431
− LiÖt nöa ng−êi ë trÎ em (infantile hemiplegia): bÖnh cã thÓ x¶y ra c¶ 2 bªn (double hemiplegia). Trong tr−êng hîp nµy ph©n biÖt víi liÖt 2 chi thÓ tiÓu n·o b»ng viÖc chi trªn bÞ nÆng h¬n chi d−íi. BÖnh cã thÓ xuÊt hiÖn ngay sau khi sinh (u nang bÈm sinh ë b¸n cÇu n·o, nhåi m¸u n·o trong tö cung) nh−ng th−êng xuÊt hiÖn trong thêi kú trÎ cßn nhá (sau ho gµ hoÆc sau t×nh tr¹ng co giËt do sèt cao). DÊu l©m sµng th«ng th−êng lµ chi trªn bÞ liÖt nÆng (bµn tay vµ ngãn tay hoµn toµn mÊt vËn ®éng, tay vµ c¸nh tay co cøng ë tr−íc ngùc), tr¸i l¹i chi d−íi l¹i bÞ nhÑ h¬n, dï còng cã t×nh tr¹ng cøng, t¨ng ph¶n x¹ g©n c¬. BÖnh nhi vÉn b−íc ®i ®−îc, vµ ®«i khi rÊt ®¸ng ng¹c nhiªn, ®i kh«ng khã kh¨n l¾m. NÕu vá n·o −u thÕ bÞ tæn th−¬ng, trÎ sÏ kh«ng nãi ®−îc. − ChËm ph¸t triÓn trÝ tuÖ, trÝ lùc kÐm: viÖc chÈn ®o¸n chËm ph¸t triÓn trÝ tuÖ trong thêi gian trÎ cßn nhá rÊt khã kh¨n. CÇn ph¶i cã kü n¨ng vµ kinh nghiÖm khi th¨m kh¸m trÎ ®Ó ph¸t hiÖn møc ph¸t triÓn trÝ tuÖ cña trÎ bÖnh so víi tuæi cña trÎ b×nh th−êng (c−êi, m¾t theo dâi ¸nh s¸ng di ®éng, lÊy ®å vËt, ph¸t ©m tõng tõ vµ ch÷…). CÇn ph©n biÖt râ nh÷ng tr−êng hîp suy gi¶m chøc n¨ng vËn ®éng (apraxia), c¶m gi¸c (agnosia), gi¸c quan (®iÕc), n¨ng lùc nãi (aphasia, articulatory apraxia, dyslexia) khiÕn cho ta c¶m gi¸c trÎ bÞ chËm ph¸t triÓn trÝ tuÖ (th−êng viÖc ph©n biÖt nµy cã khã kh¨n vµ ®«i khi cÇn ®Õn nh÷ng test vÒ trÝ th«ng minh - IQ test), mét sè xuÊt hiÖn ®éng kinh, ®iªn, ch¶y n−íc miÕng, nuèt khã, c¬ mÆt, m¾t tª, cøng. 3.2. Theo y häc cæ truyÒn 3.2.1. ThÓ thËn tinh bÊt tóc − Tø chi liÖt, teo. − Ph¸t triÓn thÓ chÊt vµ trÝ tuÖ kÐm: nãi kh«ng râ, thãp kh«ng kÝn, cæ, l−ng mÒm. − Rªu l−ìi tr¾ng, m¹ch vi tÕ. 3.2.2. ThÓ can thËn ©m h− − LiÖt hai chi d−íi, cæ, g¸y cøng, ch©n tay cö ®éng chËm. − Khi ®øng ch©n co rót, b−íc kh«ng th¼ng. − MÆt, m¾t co kÐo, nãi kh«ng râ. − L−ìi ®á, m¹ch vi s¸c. 3.2.3. ThÓ ©m, t©n h− − LiÖt tø chi, c¬ teo, m«i miÖng kh« nøt, kÌm sèt thÊp, ®¹o h·n. − L−ìi ®á rªu nøt, m¹ch tÕ s¸c. 432
3.2.4. ThÓ ø t¾c n·o l¹c − LiÖt chi d−íi, trÝ lùc gi¶m, tãc rông, g©n næi râ ë mÆt, ®Çu. − Tø chi quyÕt l¹nh. − ChÊt l−ìi tèi tÝm, m¹ch tÕ s¸p. 3.2.5. ThÓ ®µm thÊp néi t¾c − LiÖt tø chi, cã ®êm ë häng, cã khi ®iªn hoÆc co giËt, kÌm buån n«n, n«n möa. − Rªu l−ìi vµng nhít, m¹ch ho¹t s¸c. 4. CHÈN §O¸N PH©N BIÖT − Viªm ®a d©y thÇn kinh: xuÊt hiÖn ë ®o¹n xa thÇn kinh, ph©n bè ®èi xøng, vËn ®éng c¶m gi¸c ®Òu bÞ ¶nh h−ëng, ®iÓn h×nh ë ®Çu chi cã c¶m gi¸c mang g¨ng hoÆc ®i tÊt, liÖt mÒm (nÕu cã), ph¶n x¹ gi¶m hoÆc mÊt. − Viªm tñy: th−êng thÊy ë thanh niªn, cã ba ®Æc ®iÓm lín: liÖt, gi¶m c¶m gi¸c, ®¹i tiÓu tiÖn kh«ng tù chñ. − LiÖt do bÖnh c¬: th−êng ph¸t ë trÎ kho¶ng n¨m tuæi, biÓu hiÖn l©m sµng b»ng c¸c dÊu hiÖu nh−: tõ tõ xuÊt hiÖn tø chi co mÊt lùc vµ teo, ph¶n x¹ g©n gi¶m hoÆc mÊt, kh«ng rèi lo¹n c¶m gi¸c. Cã tiÒn c¨n gia ®×nh. 5. §IÒU TRÞ 5.1. §iÒu trÞ b»ng thuèc 5.1.1. ThÓ thËn tinh bÊt tóc − Ph¸p trÞ: chÊn tinh, Ých tñy, bæ thËn kiÖn n·o. − Bµi thuèc: H÷u quy hoµn gia gi¶m Thôc ®Þa 1 5g Hoµi s¬n 1 5g S¬n thï 9g Thá ty tö 9g C©u kû 9g Nhung gi¸c giao 12g Quy b¶n 1 1g T ö hµ s a 4,5g §−¬ng quy 15g §ç träng sao 15g 5.1.2. ThÓ can thËn ©m h− PhÐp trÞ: t− bæ can thËn, tøc phong, tiÒm d−¬ng. Bµi thuèc: §¹i ®Þnh phong chu gia gi¶m (gåm: xÝch th−îc 12g, b¹ch th−îc 12g, a giao 12g, quy b¶n 12g, sinh ®Þa 12g, ngò vÞ 3g, mÉu lÖ 4,5g, m¹ch 433
®«ng 15g, chÝch th¶o 5g, kª tö hoµng 1 c¸i, miÕt gi¸p 15g, ch©n ch©u 30g, ®Þa long 12g) Ph©n tÝch bµi thuèc: VÞ thuèc T¸c dông V a i t rß A giao VÞ ngät, tÝnh b×nh: t− ©m, bæ huyÕt Q u©n Quy b¶n Ngät, mÆn, hµn; t− ©m, bæ t©m thËn Qu©n MiÕt gi¸p VÞ mÆn, hµn: vµo can, phÕ, tú: d−ìng ©m, nhuËn kiªn, t¸n kÕt T hÇ n Sinh ®Þa Hµn, ngät, ®¾ng: nu«i thËn, d−ìng ©m, d−ìng huyÕt Qu©n Ngò vÞ tö Chua, mÆn, «n: cè thËn, liÔm phÕ; cè tinh, chØ må h«i, c−êng ThÇn g©n Ých khÝ, bæ ngò t¹ng M¹ch m«n Ngät, ®¾ng, m¸t: nhuËn phÕ, sinh t©n ThÇn Kª tö hoµng T− ©m huyÕt, tøc phong T hÇ n M Éu lÖ MÆn, ch¸t, h¬i hµn: t− ©m, tiÒm d−¬ng, hãa ®êm, cè s¸p ThÇn B¹ch th−îc §¾ng chua, h¬i hµn: d−ìng huyÕt, liÔm ©m, lîi tiÓu, nhuËn gan T hÇ n , T¸ XÝch th−îc §¾ng, l¹nh: thanh nhiÖt, l−¬ng huyÕt T¸ §Þa long MÆn, hµn, vµo kinh tú, vÞ, thËn: thanh nhiÖt, trÊn kinh, lîi tiÓu, T¸ gi¶i ®éc Cam th¶o Ngät, b×nh: bæ tú, nhuËn ¬hÕ, gi¶i ®éc Sø 5.1.3. ThÓ ©m t©n h− − Ph¸p trÞ: t− ©m, sinh t©n. − Bµi thuèc: T¨ng dÞch thang (gåm: sinh ®Þa 30g, m¹ch ®«ng 30g, huyÒn s©m 15g, s¬n d−îc 15g, sa s©m b¾c 12g, sa s©m nam 12g, th¹ch héc 30g, thiªn hoa phÊn 12g) Ph©n tÝch bµi thuèc: VÞ thuèc T¸c dông V a i t rß HuyÒn s©m MÆn, h¬i ®¾ng, hµn; vµo phÕ, vÞ, thËn: thanh nhiÖt, l−¬ng Qu©n huyÕt, t¶ háa, gi¶i ®éc, sinh t©n dÞch, t¸n kÕt Sinh ®Þa Ngät, ®¾ng, hµn vµo t©m, can, tiÓu tr−êng, thËn: thanh ThÇn nhiÖt, l−¬ng huyÕt, d−ìng ©m, sinh t©n M¹ch m«n Ngät, h¬i ®¾ng, h¬i l¹nh; vµo phÕ, vÞ: nhuËn phÕ, sinh t©n, ThÇn lîi niÖu Thiªn hoa phÊn Ngät, chua, hµn; vµo phÕ, vÞ, ®¹i tr−êng: sinh t©n chØ kh¸i, ThÇn, t¸ gi¸ng háa, nhuËn t¸o, bµi nung, tiªu thòng Hoµng liªn §¾ng, hµn; vµo t©m, can, ®ëm, ®¹i tr−êng, vÞ: thanh nhiÖt, T¸ t¸o thÊp, thanh t©m 434
5.1.4. ThÓ ø t¾c n·o l¹c Ph¸p trÞ: ho¹t huyÕt hãa uÊt, tØnh n·o th«ng khiÕu. Bµi thuèc: Th«ng khiÕu ho¹t huyÕt thang (gåm: xÝch th−îc 15g, xuyªn khung 6g, ®µo nh©n 9g, nhung h−¬u 0,15g, ®an s©m 15g, gõng kh« 3g, hoµng k ú 6 0 g) . Ph©n tÝch bµi thuèc: VÞ thuèc T¸c dông V a i t rß XÝch th−îc §¾ng, l¹nh: thanh nhiÖt, l−¬ng huyÕt, ho¹t huyÕt Qu©n Xuyªn khung Cay, «n: ho¹t huyÕt, chØ thèng, hµnh khÝ, khu phong Qu©n §µo nh©n §¾ng, ngät, b×nh: ph¸ huyÕt, hµnh ø, nhuËn t¸o, ho¹t tr−êng Qu©n §¾ng, l¹nh, vµo kinh t©m, t©m bµo: ho¹t huyÕt, khö ø, ®iÒu §an S©m Qu©n kinh, thanh nhiÖt Can Kh−¬ng ¤n trung t¸n hµn T¸ Nhung h−¬u Ngät, «n: sinh tinh, bæ tñy, Ých huyÕt ThÇn Ngät, Êm, vµo tú phÕ: bæ khÝ, th¨ng d−¬ng khÝ cña tú, chØ h·n, Huúnh kú ThÇn lîi thñy 5.1.5. ThÓ ®µm thÊp néi t¾c − Ph¸p trÞ: kiÖn tú, hãa ®µm, tøc phong, tØnh n·o. − Bµi thuèc: Hoµng liªn «n ®ëm thang (gåm: hoµng liªn 3g, b¸n h¹ chÕ 9g, ®êm tinh 3g, tÝch thùc 9g, tróc nhù 9g, b¹ch truËt sao 9g, thiªn ma 15g, phôc linh 15g, x−¬ng bå 3g). VÞ thuèc T¸c dông V a i t rß X−¬ng bå Cay, «n: «n tr−êng vÞ, kÝch thÝch tiªu hãa, thuèc bæ Qu©n B¹ch truËt Ngät, ®¾ng, h¬i Êm: kiÖn tú, t¸o thÊp, cÇm må h«i Q u©n B¸ n h¹ Cay, «n: h¹ khÝ nghÞch, tiªu ®êm Qu©n ChØ thùc §¾ng, chua, h¬i hµn: ph¸ khÝ, tiªu tÝch, hãa ®êm, trõ bÜ Qu©n Phôc linh Ngät, nh¹t, b×nh: lîi thñy, thÈm thÊp, bæ tú ®Þnh t©m ThÇn Ngät, cay, h¬i ®¾ng, b×nh: th¨ng thanh, gi¸ng träc, t¸n phong, Thiªn ma T¸ gi¶i ®éc Hoµng liªn VÞ ®¾ng, l¹nh: t¶ t©m nhiÖt, gi¶i khÝ b¶n nhiÖt cña thiÕu ©m T¸ Tróc nhù Ngät, h¬i l¹nh: thanh nhiÖt, l−¬ng huyÕt T¸ 435
5.2. §iÒu trÞ kh«ng b»ng thuèc 5.2.1. Nguyªn t¾c chung trong phôc håi di chøng Th«ng th−êng ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ kh«ng dïng thuèc ®−îc sö dông ®Ó phôc håi di chøng b¹i n·o. ViÖc phôc håi di chøng kh«ng thÓ t¸ch rêi víi tæng tr¹ng chung cña trÎ, do ®ã mµ lu«n lu«n cã sù phèi hîp gi÷a ®iÒu trÞ b»ng thuèc vµ kh«ng dïng thuèc cho môc tiªu nµy. Trong ®iÒu trÞ di chøng cña b¹i n·o kh«ng b»ng thuèc, cÇn chó ý ®Õn hÖ thèng kú kinh b¸t m¹ch v× nh− phÇn c¬ chÕ sinh bÖnh YHCT ®· nªu, bÖnh b¹i n·o cã quan hÖ chÆt chÏ ®Õn t×nh tr¹ng cña tiªn thiªn vµ hÖ thèng thËn. C¸c kú kinh ®Òu b¾t nguån tõ hÖ thèng thËn - bµng quang (thiªn §éng du, s¸ch Linh khu cã ®o¹n: “Xung m¹ch lµ biÓn cña 12 kinh, cïng víi ®¹i l¹c cña kinh tóc thiÕu ©m, khëi lªn tõ bªn d−íi thËn (khëi vu thËn h¹)...”. Thiªn B¶n du, s¸ch Linh khu cã ®o¹n: “M¹ch nh©m vµ ®èc b¾t nguån tõ thËn vµ th«ng víi ©m d−¬ng cña trêi ®Êt”. Nh÷ng m¹ch ©m kiÓu, d−¬ng kiÓu, ©m duy vµ d−¬ng duy xuÊt ph¸t tuÇn tù tõ nh÷ng huyÖt chiÕu h¶i, th©n m¹ch, tróc t©n, kim m«n thuéc hÖ thèng thËn - bµng quang). Trong toµn bé hÖ thèng kú kinh vËn dông vµo ®iÒu trÞ, cÇn chó ý ®Æc biÖt ®Õn m¹ch ®èc (xem Ch©m cøu häc Π, trang 150 - 152). 5.2.2. Ph−¬ng ph¸p ¸p dông cô thÓ T¸c ®éng ®Õn m¹ch ®èc: tïy t×nh h×nh thùc tÕ, cã thÓ t¸c ®éng b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau (cuén da, xoa vuèt, gâ mai hoa ….). HuyÖt sö dông theo di chøng: − Rèi lo¹n t©m thÇn: b¸ch héi, néi quan, thÇn m«n, an miªn. − LiÖt cæ, vai, l−ng: phong phñ, phong tr×, thiªn trô. − LiÖt chi trªn: kiªn tØnh, kiªn ngung, khóc tr×, xÝch tr¹ch, liÖt khuyÕt, hîp cèc, lao cung, b¸t tµ. − LiÖt chi d−íi: hoµn khiªu, ©m l¨ng, d−¬ng l¨ng, ñy trung, ®éc tþ, thõa s¬n, gi¶i khª, dòng tuyÒn, b¸t phong. − Nãi khã: ¸ m«n, nhÜ m«n, liªm tuyÒn, thiªn ®ét, phÕ du. 436
Tù l−îng gi¸ C©u hái 5 chän 1: chän c©u ®óng 1. Nguyªn nh©n nµo kh«ng ph¶i lµ nguyªn nh©n sinh bÖnh b¹i n·o theo YHCT A. Ngo¹i nh©n B. Néi nh©n C. BÖnh l©u ngµy D. Tiªn thiªn bÊt tóc E. ChÊn th−¬ng 2. C¬ chÕ bÖnh nµo kh«ng phï hîp trong bÖnh b¹i n·o theo YHCT A. BÖnh l©u ngµy lµm thËn h− suy khiÕn can huyÕt h−, c©n kh«ng ®−îc nu«i d−ìng B. Tú h− khiÕn huyÕt h− kh«ng d−ìng ®−îc c©n, n·o C. ¤n nhiÖt ®éc hun ®èt t©n dÞch ¶nh h−ëng ®Õn phÕ t©m; hËu qu¶ lµ khÝ huyÕt kh«ng ®Õn ®−îc c©n, m¹ch D. ChÊn th−¬ng g©y huyÕt ø, huyÕt tho¸t lµm t¾c trë kinh l¹c E. Do tiªn thiªn bÊt tóc khiÕn n·o tñy thÊt d−ìng 3. C¬ chÕ sinh bÖnh b¹i n·o theo YHCT A. Tú h− khiÕn ®êm thÊp ø trÖ ë kinh l¹c B. ¤n nhiÖt tµ hun ®èt t©n dÞch sinh ®êm lµm t¾c trÖ kinh l¹c C. Do ë n¬i Èm thÊp l©u ngµy, thÊp ®×nh trÖ sinh chøng nuy D. ChÊn th−¬ng g©y huyÕt ø, huyÕt tho¸t lµm t¾c trë kinh l¹c E. Do bÖnh l©u ngµy lµm tæn th−¬ng can thËn 4. TriÖu chøng quan träng ph©n biÖt b¹i n·o thÓ thËn khÝ bÊt tóc víi thÓ can thËn ©m h− A. LiÖt 2 chi hay tø chi B. Cã chËm ph¸t triÓn trÝ tuÖ hay kh«ng C. Cã ®éng kinh hay kh«ng D. L−ìi ®á hay kh«ng E. Cã ®êm ë häng hay kh«ng 5. TriÖu chøng quan träng ph©n biÖt b¹i n·o thÓ ø t¾c n·o l¹c víi thÓ ©m t ©n h − 437
A. ChÊt l−ìi tèi tÝm, cã ®iÓm ø huyÕt hay kh«ng B. LiÖt tø chi hay liÖt nöa ng−êi C. Cã chËm ph¸t triÓn trÝ tuÖ hay kh«ng D. Cã ®éng kinh hay kh«ng E. LiÖt cøng hay liÖt mÒm 6. TriÖu chøng quan träng ph©n biÖt b¹i n·o thÓ ø t¾c n·o l¹c víi thÓ ®êm thÊp néi t¾c A. Tay ch©n cã l¹nh hay kh«ng B. Cã ®êm nhít ë häng hay kh«ng C. Cã liÖt hay kh«ng D. Cã chËm ph¸t triÓn trÝ tuÖ hay kh«ng E. L−ìi ®á hay kh«ng 7. VÞ miÕt gi¸p trong bµi §¹i ®Þnh phong chu gia gi¶m (gåm: xÝch th−îc, b¹ch th−îc, a giao, quy b¶n, sinh ®Þa, ngò vÞ, mÉu lÖ, m¹ch ®«ng, chÝch th¶o, kª tö hoµng, miÕt gi¸p, tr©n ch©u, ®Þa long) trÞ b¹i n·o thÓ can thËn ©m h−, cã t¸c dông A. T− ©m bæ t©m, thËn: vai trß thÇn B. T− ©m bæ t©m, thËn: vai trß qu©n C. T− ©m tiÒm d−¬ng: vai trß thÇn D. T− ©m d−ìng huyÕt: vai trß thÇn E. D−ìng ©m, nhuËn kiªn, t¸n kÕt: vai trß thÇn 8. VÞ §an s©m trong bµi Th«ng khiÕu ho¹t huyÕt thang (gåm: xÝch th−îc, xuyªn khung, ®µo nh©n, nhung h−¬u, ®an s©m, gõng kh«, hoµng kú) trÞ b¹i n·o thÓ ø t¾c n·o l¹c, cã t¸c dông A. Sinh tinh, bæ tñy, Ých huyÕt: vai trß thÇn B. Bæ khÝ, th¨ng d−¬ng: vai trß thÇn C. Thanh nhiÖt, l−¬ng huyÕt: vai trß qu©n D. Ho¹t huyÕt, khö ø: vai trß qu©n E. Bæ khÝ, sinh huyÕt: vai trß qu©n 9. VÞ x−¬ng bå trong bµi Hoµng liªn «n ®ëm thang (gåm: hoµng liªn, b¸n h¹ chÕ, ®ëm tinh, tÝch thùc, tróc nhù, b¹ch truËt sao, thiªn ma, phôc linh, x−¬ng bå) trÞ b¹i n·o thÓ ®êm thÊp néi t¾c, cã t¸c dông A. Lîi thñy, thÈm thÊp: vai trß thÇn 438
B. H¹ khÝ nghÞch, tiªu ®êm: vai trß thÇn C. ¤n tr−êng vÞ: vai trß qu©n D. KiÖn tú, t¸o thÊp: vai trß qu©n E. T¶ t©m nhiÖt: vai trß t¸ 10. VÞ b¹ch truËt trong bµi Hoµng liªn «n ®ëm thang (gåm: hoµng liªn, b¸n h¹ chÕ, ®êm tinh, tÝch thùc, tróc nhù, b¹ch truËt sao, thiªn ma, phôc linh, x−¬ng bå) trÞ b¹i n·o thÓ ®êm thÊp néi t¾c, cã t¸c dông A. Lîi thñy, thÈm thÊp: vai trß thÇn B. H¹ khÝ nghÞch, tiªu ®êm: vai trß thÇn C. ¤n tr−êng vÞ: vai trß qu©n D. KiÖn tú, t¸o thÊp: vai trß qu©n E. T¶ t©m nhiÖt: vai trß t¸ 439