Bệnh của tôm nuôi và phương pháp phòng trị - Chương 4

Chia sẻ: Tra Sua Nguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:40

Thêm vào BST

Báo xấu

310
lượt xem 172
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

CHƯƠNG IV : MỘT SỐ BỆNH THƯỜNG GẶP Ở TÔM NUÔI (Phần 1) " Bệnh của tôm nuôi và phương pháp phòng trị " đề cập đến các bệnh thường gặp ở tôm và biện pháp phòng trị bệnh chung cho tôm cũng như những giải pháp cụ thể

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bệnh của tôm nuôi và phương pháp phòng trị - Chương 4

50 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ Ch−¬ng 4 Mét sè bÖnh th−êng gÆp ë t«m nu«i 1. BÖnh virót 1.1. BÖnh MBV (Monodon Baculovirus) ë t«m só. 1.1.1. T¸c nh©n g©y bÖnh. T¸c nh©n g©y bÖnh MBV (Monodon Baculovirus) lµ virus type A Baculovirus monodon, cÊu tróc nh©n (acid nucleoic) lµ ds ADN, cã líp vá bao, d¹ng h×nh que (h×nh 32). Theo J.Mari vµ CTV, 1993 th× chñng MBV cña t«m só tõ Ên §é Th¸i B×nh D−¬ng cã kÝch th−íc nh©n 42 ± 3 x 246 ± 15 nm, kÝch th−íc vá bao 75 ± 4 x 324 ± 33 nm. Chñng PMV cña t«m (P.plebejus, P. monodon, P. merguiensis) tõ óc cã kÝch th−íc nh©n 45-52 x 260-300 nm, kÝch th−íc vá bao 60 x 420 nm. H×nh 32: ThÓ virus g©y bÖnh MBV (nhuém ©m, ¶nh KHV§T): a-b- thÓ virus kh«ng cã vá bao vµ vá bao ë phÝa trªn (a); vá bao ë phÝa d−íi (b); (v¹ch kÎ = 100nm); c-f- thÓ virus kh«ng cã vá bao (v¹ch kÎ = 150; 150; 60; 80nm) (theo Graindorge & Flegel, 1999) Virus ký sinh ë tÕ bµo biÓu m« h×nh èng gan tuþ (Hepatopancreas) vµ tÕ bµo biÓu b× phÝa tr−íc ruét gi÷a, virus t¸i s¶n xuÊt bªn trong nh©n tÕ bµo vËt nu«i, bao gåm c¸c giai ®o¹n sau: - Giai ®o¹n O (tiÒm Èn): Sau khi tÕ bµo nhiÔm MBV lµ giai ®o¹n sím cña tÕ bµo chÊt biÕn ®æi. Download» http://Agriviet.Com
Bïi Quang TÒ 51 - Giai ®o¹n 1: Nh©n tÕ bµo s−ng nhÑ, c¸c nhiÔm s¾c thÓ tan ra vµ di chuyÓn ra s¸t mµng nh©n. TÕ bµo chÊt mÊt dÇn chøc n¨ng cña chóng vµ h×nh thµnh giät mì. Virus b¾t ®Çu g©y ¶nh h−ëng. - Giai ®o¹n 2: Nh©n s−ng nhanh, sè l−îng virus t¨ng nhanh, xuÊt hiÖn thÓ Èn (Occlusion bodies) trong nh©n (h×nh 33-37). - Giai ®o¹n 3: tÕ bµo bÞ bÖnh, nh©n t¨ng lªn gÊp 2 lÇn, ®−êng kÝnh b×nh th−êng vµ t¨ng 6 lÇn vÒ thÓ tÝch. bªn trong nh©n cã 1 ®Õn nhiÒu thÓ Èn (h×nh 33,37), trong thÓ Èn chøa ®Çy c¸c virus. C¸c virus ph¸ huû c¸c tÕ bµo ký chñ, tiÕp tôc di chuyÓn sang tÕ bµo kh¸c hoÆc theo chÊt bµi tiÕt ra ngoµi m«i tr−êng, t¹o thµnh virus tù do tån t¹i trong bïn vµ n−íc. 1.1.2. DÊu hiÖu bÖnh lý. Khi t«m míi nhiÔm virus MBV, dÊu hiÖu bÖnh kh«ng biÓu hiÖn râ rµng. Khi t«m nhiÔm bÖnh nÆng vµ ph¸t bÖnh th−êng cã biÓu hiÖn mét sè dÊu hiÖu sau: - T«m cã mµu tèi hoÆc xanh t¸i, xanh xÉm. T«m kÐm ¨n, ho¹t ®éng yÕu vµ sinh tr−ëng chËm (chËm lín) (h×nh 38). - C¸c phÇn phô vµ vá kitin cã hiÖn t−îng ho¹i tö, cã nhiÒu sinh vËt b¸m (ký sinh trïng ®¬n bµo, t¶o b¸m vµ vi khuÈn d¹ng sîi). - Gan tuþ teo l¹i cã mµu tr¾ng h¬i vµng, thèi rÊt nhanh. - Tû lÖ chÕt dån tÝch, cao tíi 70% hoÆc cã thÓ t«m chÕt hÇu hÕt trong ao. H×nh 33: gan tuþ t«m só nhuém xanh malachite 0, 5%, thÊy râ c¸c thÓ Èn ( ) trong nh©n tÕ bµo. X400 H×nh 34: gan tuþ t«m só nhiÔm MBV, xuÊt hiÖn c¸c thÓ Èn ( ) nhuém xanh malachite 0,5%, (X200) H×nh 35: thÓ Èn cña bÖnh MBV- ¶nh KHV§T Download» http://Agriviet.Com
52 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ H×nh 36: gan tuþ t«m só nhiÔm bÖnh MBV, c¸c thÓ Èn ( ) mµu ®á, nh©n mµu xanh tÝm, nhuém mµu H&E (X400) H×nh 37: gan tuþ t«m só nhiÔm bÖnh MBV, c¸c thÓ Èn ( ) mµu ®á, nh©n mµu xanh tÝm, nhuém mµu H&E H×nh 38: t«m só nhiÔm bÖnh MBV chËm lín, mµu xanh xÉm 1.1.3. Ph©n bè vµ lan truyÒn bÖnh. Download» http://Agriviet.Com
Bïi Quang TÒ 53 BÖnh MBV ®−îc ph¸t hiÖn ®Çu tiªn n¨m 1980 á ®µn t«m só (Penaues monodon) ®−a tõ §µi Loan ®Õn nu«i ë Mehico (Lightner vµ CTV, 1981, 1983). TiÕp theo c¸c nhµ nghiªn cøu ®· ph¸t hiÖn bÖnh MBV cã xuÊt ph¸t tõ §µi Loan, Philippines, Malaysia, Polynesia thuéc Ph¸p, Singapore, Indonesia, Th¸i Lan, Trung Quèc...ë §µi Loan bÖnh MBV cã liªn quan ®Õn thiÖt h¹i nghiªm träng cho nghÒ nu«i t«m só n¨m 1987 vµ 1988 (Chen vµ CTV, 1989). Cho ®Õn nay ng−êi ta biÕt bÖnh MBV ph©n bè rÊt réng r·i: ch©u ¸, Th¸i B×nh D−¬ng, ch©u Phi, miÒn Nam ch©u ¢u, ch©u Mü. T«m só (P. monodon) th−êng xuyªn nhiÔm bÖnh MBV vµ mét sè t«m kh¸c còng nhiÔm bÖnh MBV: P. merguiensis, P. semisulcatus, P. kerathurus, P. plebejus, P. indicus, P. penicillatus, P. esculentus, P. vannamei (cã kh¶ n¨ng). Virus MBV nhiÔm tõ Post- larvae ®Õn t«m tr−ëng thµnh. BÖnh MBV lan truyÒn theo ph−¬ng n»m ngang, kh«ng truyÒn bÖnh theo ph−¬ng th¼ng ®øng. ë ViÖt Nam th¸ng 10-11/1994 Bïi Quang TÒ lÇn ®Çu tiªn ®· nghiªn cøu vÒ møc ®é nhiÔm bÖnh MBV trªn t«m só nu«i c¸c tØnh ven biÓn phÝa nam: T«m só nu«i nhiÔm virus MBV kh¸ cao: T«m thÞt ë Minh h¶i: 50-85,7%, ë Sãc Tr¨ng 92,8%; T«m gièng ë Bµ RÞa-Vòng Tµu 5,5- 31,6%, t«m gièng Nha Trang 70-100%. BÖnh MBV lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y chÕt t«m ë c¸c TØnh phÝa nam n¨m 1993-1994. TiÕp theo §ç ThÞ Hoµ tõ th¸ng 11/1994-7/1995 còng ®· nghiªn cøu bÖnh MBV trªn t«m só nu«i ë c¸c tØnh Nam Trung Bé, kÕt qu¶ cho thÊy: tû lÖ nhiÔm virus MBV ë Êu trïng t«m só lµ 33,8%, t«m gièng lµ 52,5%, t«m thÞt lµ 66,5%. N¨m 1995 s¬ bé ®iÒu tra bÖnh t«m só nu«i ë c¸c tØnh phÝa B¾c ®· nhiÔm mÇm bÖnh MBV ë c¸c tØnh: NghÖ An, Thanh Ho¸, H¶i Phßng. V× nh÷ng tØnh nµy ®Òu lÊy t«m gièng tõ Nha Trang ra nu«i (Bïi Quang tÒ vµ CTV, 1997). §Õn nay kiÓm tra t«m post s¶n xuÊt tõ miÒn B¾c ë Qu¶ng Ninh ®Õn c¸c tØnh phÝa Nam ë Cµ Mau hÇu hÕt chóng ®Òu nhiÔm mÇm bÖnh MBV, ë møc ®é kh¸c nhau. BÖnh MBV kh«ng lµm t«m chÕt hµng lo¹t, nh−ng lµm t«m chËm lín vµ chÕt r¶i r¸c. Khi thu ho¹ch tû lÖ t«m sèng rÊt thÊp ®©y lµ vÊn ®Ò nan gi¶i cña nghÒ nu«i t«m biÓn ë c¸c tØnh ven biÓn. 1.1.4. ChÈn ®o¸n bÖnh. §Ó chÈn ®o¸n bÖnh MBV vµ bÖnh virus ë t«m he nãi chung, chóng ta ph¶i kiÓm tra nhiÒu yÕu tè: Qu¸ tr×nh nu«i t«m, dÊu hiÖu bÖnh lý, m« bÖnh häc, dùa trªn nguyªn t¾c sau: -Thu mÉu bÖnh soi qua kÝnh hiÓn vi b»ng mÉu nhuém t−¬i vµ mÉu c¾t m« bÖnh häc (Bµi 1 phÇn phô lôc) hoÆc soi qua kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö. -Lµm t¨ng sù nhiÔm bÖnh ®Ó kiÓm tra m« bÖnh häc vµ soi qua kÝnh hiÓn vi hoÆc qua kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö. -Thùc nghiÖm sinh häc g©y c¶m nhiÔm bÖnh nh©n t¹o b»ng c¸c mÉu t«m ®· nhiÔm bÖnh cho ®µn t«m khoÎ m¹nh. Sau ®ã theo dâi c¸c dÊu hiÖu bÖnh lý vµ kiÓm tra mÉu nhuém t−¬i vµ m« bÖnh häc. 1.1.5. Phßng bÖnh. Phßng bÖnh lµ chÝnh: + Kh«ng dïng t«m gièng cã nhiÔm mÇm bÖnh MBV. + TÈy dän ao, bÓ nu«i nh− ph−¬ng ph¸p phßng chung. + Nu«i t«m ®óng mïa vô, qu¶n lý ch¨m sãc tèt, cung cÊp ®Çy ®ñ thøc ¨n vÒ chÊt vµ l−îng. Kh«ng ®Ó t«m sèc trong qu¸ tr×nh nu«i. + KiÓm dÞch ®µn t«m bè mÑ tr−íc khi cho ®Î. + Xö lý n−íc b»ng tÇng «z«n vµ c¸c chÊt s¸t trïng Bezalkon clorua tr−íc khi Êp trøng th× cã thÓ s¶n xuÊt ®−îc ®µn t«m Postlarvae kh«ng nhiÔm virus MBV. 1.2. BÖnh héi chøng ®èm tr¾ng ë gi¸p x¸c (White spot syndrome virus-WSSV). Download» http://Agriviet.Com
54 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 1.2.1. T¸c nh©n g©y bÖnh. Tr−íc n¨m 2002, cã 3 chñng Baculovirus g©y bÖnh ®èm tr¾ng hoÆc cßn gäi lµ virus Trung Quèc. Tuú tõng n−íc nghiªn cøu chóng cã tªn gäi vµ kÝch th−íc nh− sau: Tªn virus KÝch th−íc virus KÝch th−íc nh©n Virus Trung Quèc (HHNBV) 120 x 360 nm Virus t«m NhËt 1(RVPJ-1) 84 x 226 nm Virus t«m NhËt 2 (RV-PJ-2) 83 x 275 nm 54 x 216 nm Virus bÖnh ®èm tr¾ng Th¸i lan (SEMBV) 121 x 276 nm 89 x 201 nm Virus bÖnh ®èm tr¾ng (WSBV) 70-150x350-380nm 58-67x330-350nm Héi nghÞ virus häc quèc tÕ lÇn thø 12 (Paris, 2002) c¸c t¸c gi¶: Just M. Vlak, Jean-Robert Bonami, Tim W. Flegel, Guang-Hsiung Kou, Donald V. Lightner, Chu-Fang Lo, Philip C. Loh and Peter J. Walker ®· ph©n lo¹i virus g©y héi chøng ®èm tr¾ng lµ mét gièng míi Whispovirus thuéc hä míi Nimaviridae - Virus d¹ng h×nh trøng, kÝch th−íc 120x275nm, cã mét ®u«i phô ë mét ®Çu, kÝch th−íc 70x300nm (h×nh 39-42). - Virus cã Ýt nhÊt 5 líp protein, trong l−îng ph©n tö tõ 15- 28 kilodalton. Vá bao cã hai líp protein VP28 vµ VP19; Nucleocapsid cã 3 líp VP26, VP24, VP15 (h×nh 39-40) - Nh©n cÊu tróc dsADN: Kh«ng cã thÓ Èn (Occlusion body). - Khi t«m xuÊt hiÖn c¸c ®èm tr¾ng, quan s¸t thÊy rÊt nhiÒu c¸c thÓ vu× (inclusion body). ë trong nh©n cña tÕ bµo mang, biÓu b× ruét, d¹ dµy vµ tÕ bµo biÓu b× d−íi vá, c¬ quan lympho, c¸c nh©n ho¹i tö vµ s−ng to. -Khi m«i tr−êng nu«i t«m xÊu bÖnh dÔ xuÊt hiÖn. Vá lipid 19 kDa 28 kDa 75 kDa Capsid 24 kDa Nh©n Nucleoprotein H×nh 39: m« h×nh cÊu t¹o Whispovirus H×nh 40: A- B¶n gel ®iÖn di protein cña WSSV (1- marker; 2- protein cña t«m s«ng kh«ng nhiÔm bÖnh; 3- virus WSSV; 4- Nucleocapsid cña WSSV); B- m« h×nh cÊu t¹o Whispovirus (theo Just M. vµ CTV, 2002) Download» http://Agriviet.Com
Bïi Quang TÒ 55 A B H×nh 41: Virus ®èm tr¾ng (WSSV) h×nh que d−íi kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö A- TÕ bµo mang t«m só nhiÔm bÖnh WSSV (¶nh phãng thÊp); B- ThÓ virus cã vá bao ë tÕ bµo mang t«m só nhiÔm bÖnh WSSV, (¶nh phãng ®¹i cao) (theo Bïi Quang TÒ, 2002) H×nh 42: Virus nhuém ©m ë trong huyÕt t−¬ng cña t«m só nhiÔm bÖnh WSSV, mét sè thÓ virus cã ®u«i, ¶nh KHV§T (v¹ch kÎ a = 240, b= 150, c= 100, d= 150nm) (theo Graindorge & Flegel, 1999) H×nh 43: T«m bÞ bÖnh ®èm tr¾ng, nh©n tÕ bµo biÓu b× d¹ dµy tr−¬ng to cã thÓ vïi ( ) mµu hång, mÉu m« nhuém H&E Download» http://Agriviet.Com
56 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 1.2.2. DÊu hiÖu bÖnh lý: - DÊu hiÖu ®Æc tr−ng cña bÖnh cã nh÷ng ®èm tr¾ng ë d−íi vá. Nh÷ng ®èm tr¾ng th−êng cã ®−êng kÝnh tõ 0,5-2,0 mm (h×nh 50-53). - Th−êng liªn quan ®Õn sù xuÊt hiÖn cña bÖnh ®á th©n. - Nh÷ng dÊu hiÖu kh¸c: §Çu tiªn thÊy t«m ë tÇng mÆt vµ d¹t vµo bê (h×nh 45), bá ¨n, ho¹t ®éng kÐm, c¸c phÇn phô bÞ tæn th−¬ng, n¾p mang phång lªn vµ vá cã nhiÒu sinh vËt b¸m. - Khi cã dÊu hiÖu søc khoÎ t«m yÕu, ®ång thêi c¸c ®èm tr¾ng xuÊt hiÖn, tû lÖ t«m ph¸t bÖnh trong vßng tõ 3-10 ngµy lªn ®Õn 100% vµ t«m chÕt hÇu hÕt trong ao nu«i. H×nh 44: T«m bÞ bÖnh ®èm tr¾ng, nh©n tÕ bµo biÓu b× d¹ dµy tr−¬ng to cã thÓ vïi ( ) mµu hång, mÉu m« nhuém H&E H×nh 45: T«m só bÞ bÖnh ®èm tr¾ng d¹t vµo bê vµ chÕt (¶nh chôp t¹i §å S¬n, H¶i Phßng 6/2001) Download» http://Agriviet.Com
Bïi Quang TÒ 57 H×nh 46: T«m só bÞ bÖnh ®èm tr¾ng, cã c¸c ®èm tr¾ng d−íi vá (¶nh chôp t¹i H¶i Phßng vµ Qu¶ng Ninh 5-6/2001) H×nh 47: T«m só bÞ bÖnh ®èm tr¾ng, bãc vá ®Çu ngùc thÊy râ c¸c ®èm tr¾ng d−íi vá H×nh 48: Vá ®Çu ngùc t«m bÞ bÖnh ®èm tr¾ng (¶nh chôp t¹i H¶i Phßng, Thanh Ho¸ 5/2001 vµ Qu¶ng TrÞ 4/2002) H×nh 49: Vá ®Çu ngùc t«m bÞ bÖnh ®èm tr¾ng (¶nh chôp t¹i Qu¶ng TrÞ 5/2002) Download» http://Agriviet.Com
58 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ H×nh 50: T«m r¶o, t«m gai, t«m ®Êt, cua bÞ bÖnh chÕt ë ao nu«i t«m só 1.2.3. Ph©n bè vµ lan truyÒn bÖnh. BÖnh ®èm tr¾ng ®−îc th«ng b¸o ®Çu tiªn ë Trung Quèc trong c¸c ®Çm nu«i t«m só nu«i tû lÖ chÕt rÊt cao (Chen, 1989). ë Th¸i lan c¸c tr¹i t«m ë vïng Samut Sakhorn n¨m 1989 ®· cã b¸o c¸o bÖnh ®á th©n ë t«m só. N¨m 1992 - 1993 ë Th¸i Lan, t«m nu«i ®· bÞ bÖnh ®Çu vµng vµ ®èm tr¾ng thiÖt h¹i h¬n 40 triÖu ®«la (Flegel T.W, 1996). N¨m 1993 NhËt B¶n nhËp t«m cña Trung Quèc vÒ nu«i ®· xuÊt hiÖn bÖnh ®èm tr¾ng. N¨m 1994 ®· cã c¸c b¸o c¸o tõ Ên §é, Trung Quèc, Indonesia, NhËt B¶n vµ Th¸i Lan t×m ra nguyªn nh©n g©y bÖnh ®èm tr¾ng. Mét sè mÉu nghiªn cøu cã gÆp nhiÒu vi khuÈn g©y bÖnh, nh−ng còng cã mét sè mÉu bÖnh ®èm tr¾ng kh«ng ph©n lËp ®−îc vi khuÈn khi t«m kh«ng ®á th©n. Hä ®· ph¸t hiÖn ra c¸c thÓ vi khuÈn trªn c¸c mÉu nµy. HiÖn t−îng t«m bÖnh th−êng x¶y ra ë t«m gièng ®Õn t«m tr−ëng thµnh, cña c¸c khu vùc nu«i th©m canh vµ qu¶ng canh. Khi m«i tr−êng nu«i t«m xÊu bÖnh dÔ xuÊt hiÖn. BÖnh ®èm tr¾ng xuÊt hiÖn ë nhiÒu ®éng vËt gi¸p x¸c tù nhiªn, nh− c¸c loµi t«m he, t«m n−íc ngät, cua, t«m hïm, ch©n chÌo vµ Êu trïng c«n trïng (xem b¶ng 7) do ®ã bÖnh l©y lan rÊt nhanh chãng trong c¸c ®Çm nu«i t«m. BÖnh ®èm tr¾ng l©y truyÒn qua ®−êng n»m ngang lµ chÝnh. Virus l©y tõ c¸c gi¸p x¸c kh¸c (t«m cua, ch©n chÌo) nhiÔm bÖnh ®èm tr¾ng tõ m«i tr−êng bªn ngoµi ao hoÆc ngay trong ao nu«i t«m. Khi c¸c loµi t«m bÞ bÖnh ®èm tr¾ng trong ao søc khoÎ chóng yÕu hoÆc chÕt c¸c con t«m khoÎ ®· ¨n chóng dÉn ®Õn bÖnh l©y lan cµng nhanh h¬n. Cã thÓ mét sè loµi chim n−íc ®· ¨n t«m bÞ bÖnh ®èm tr¾ng tõ ao kh¸c vµ bay ®Õn ao nu«i ®· mang theo c¸c mÈu thõa r¬i vµo ao nu«i. BÖnh ®èm tr¾ng kh«ng cã kh¶ n¨ng l©y truyÒn qua ®−êng th¼ng ®øng v× c¸c no·n bµo (trøng) ph¸t hiÖn chóng nhiÔm virus ®èm tr¾ng th× chóng kh«ng chÝn (thµnh thôc) ®−îc. Nh−ng trong qu¸ tr×nh ®Î trøng cña t«m mÑ cã thÓ th¶i ra c¸c virus ®èm tr¾ng tõ trong buång trøng cña chóng, do ®ã Êu trïng t«m dÔ dµng nhiÔm virus ngay tõ giai ®o¹n sím. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y bÖnh ®èm tr¾ng th−êng xuyªn xuÊt hiÖn trong c¸c khu vùc nu«i t«m ven biÓn ë ViÖt Nam, hÇu hÕt c¸c tØnh khi bÞ nhiÔm bÖnh ®èm tr¾ng ®· lµm t«m chÕt hµng lo¹t vµ g©y tæn thÊt lín cho nghÒ nu«i t«m. Mïa xuÊt hiÖn bÖnh lµ mïa xu©n vµ ®Çu hÌ khi thêi tiÕt biÕn ®æi nhiÒu nh− biªn ®é nhiÖt ®é trong ngµy biÕn thiªn qu¸ lín (> 50C) g©y sèc cho t«m. BÖnh ®èm tr¾ng th−êng g©y chÕt t«m r¶o, t«m n−¬ng, cua, ghÑ, sau ®ã t«m só nu«i kho¶ng 1-2 th¸ng bÖnh ®èm tr¾ng xuÊt hiÖn vµ g©y chÕt t«m. N¨m 2001, Bïi Quang TÒ vµ céng sù ®· ®iÒu tra 483 hé nu«i t«m só thuéc 23 huyÖn cña 8 tØnh ven biÓn phÝa B¾c (Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, Th¸i B×nh, Nam §Þnh, Ninh B×nh, Thanh Ho¸, NghÖ An, Hµ TÜnh) cã 166 hé (34,37%) ®· mang mÇm bÖnh ®èm tr¾ng ë t«m nu«i vµ t«m cua tù nhiªn vµ cã 169 hé (34,99%) bÖnh ®èm tr¾ng ®· g©y t«m chÕt. T«m só nu«i sau 1-2 th¸ng bÖnh ®èm tr¾ng xuÊt hiÖn vµ g©y t«m chÕt hµng lo¹t. Download» http://Agriviet.Com
Bïi Quang TÒ 59 B¶ng 7: Mét sè gi¸p x¸c nhiÔm bÖnh ®èm tr¾ng (theo V. A. Graindorge & T.W. Flegel) NhiÔm tù Ph−¬ng ph¸p kiÓm tra TruyÒn VËt nu«i nhiªn (N) hoÆc H&E KÝnh In PCR bÖnh cho nhiÔm thùc HV§T situ Penaeus nghiÖm (E) monodon Hä t«m he Penaeus chinensis- t«m n−¬ng N + + + Penaeus duorarum E + Penaeus indicus-t«m thÎ tr¾ng N + Penaeus japonicus- t«m he NhËt b¶n N + + + + + Penaeus merguiensis- t«m b¹c, lít, thÎ N + + + Penaeus monodon- t«m só N + + + + + Penaeus penicillatus N + + Penaeus semisulcatus- t«m thÎ N + + Penaeus setiferus E + Penaeus stylirostris E + Penaeus vannamei- t«m ch©n tr¾ng N + + T«m kh¸c Exopalaemon orientalis N + + + Macrobrachium rosenbergii- t«m cµng N +/- + + Metapenaeus ensis - t«m r¶o, ch× N + + + Palaemon styliferus N + + + Alpbeus brevieristatus N + Alpbeus lobidens N + Palaemon serrifer N + Cua Calappa lophos E + Charybdis feriata N + + + Charybdis natotor N + Charybdis japonica N + Hemigrapsus sanguineus N + Helice tridens N + Mantura sp. N + Petrolistbes japonicus N + Potunus trituberculatus N + Portumus pelagicus-ghÑ xanh N + + + + + Scylla serrata- cua bÓ N + + + + Sesarma sp. N + + + + + Somannia-tbelpusa sp. E + + + Mangrove crab N + + Thalamita sp. N + + + + T«m hïm Panulirus longipes E + Panulirus ornatus E + §éng vËt thuû sinh kh¸c Copepoda N + Êu trïng c«n trïng N + 1.2.4. ChÈn ®o¸n bÖnh. Download» http://Agriviet.Com
60 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ Dùa trªn dÊu hiÖu bÖnh ®Æc tr−ng lµ xuÊt hiÖn c¸c ®èm tr¾ng d−íi vá vµ ph©n lËp vi khuÈn g©y bÖnh khi t«m ®á th©n. ChÈn ®o¸n b»ng ph−¬ng ph¸p m« bÖnh häc: Quan s¸t c¸c nh©n cña tÕ bµo biÓu b× d−íi vá, tÕ bµo biÓu b× tuyÕn Anten, tÕ bµo c¬ quan b¹ch huyÕt (Lymphoid), c¬ quan t¹o m¸u (hematopoietc), tæ chøc liªn kÕt cña vá... Khi nhuém Hematoxylin vµ eosin c¸c nh©n tÕ bµo cã mét thÓ vïi (Inclusion body) lín, b¾t mµu ®á ®ång ®Òu. ChÈn ®o¸n b»ng ph−¬ng ph¸p PCR, Enzyme miÔn dÞch 1.2.5. Phßng bÖnh. - Chän t«m bè mÑ cã chÊt l−îng tèt (chiÒu dµi tõ 26-30cm, ®¸nh ë ®é s©u 60-120m) kh«ng nhiÔm WSSV. - Kh«ng vËn chuyÓn t«m gièng mËt ®é cao. - Thøc ¨n t−¬i sèng kh«ng h− thèi vµ dïng nhiÖt nÊu chÝn. - Hµng th¸ng cho t«m ¨n Vitamin C tõ 1-2 ®ît víi liÒu 2-3 g/1 kg thøc ¨n c¬ b¶n, mçi ®ît cho t«m ¨n mét tuÇn liªn lôc. - Nguån n−íc cÊp cho ao nu«i t«m ph¶i l¾ng läc vµ khö trïng. - Vít t«m chÕt ra khái ao - Ng¨n chÆn kh«ng cho t«m vµ gi¸p x¸c kh¸c vµo ao nu«i. - N−íc ao nu«i t«m bÞ bÖnh ®èm tr¾ng ph¶i xö lý b»ng Chlorua v«i nång ®é cao (30-50g/m3), kh«ng ®−îc x¶ ra ngoµi. Khi ph¸t hiÖn bÖnh, tèt nhÊt lµ thu ho¹ch ngay. 1.3. BÖnh ®Çu vµng ë t«m só (Yellow Head Disease-YHD) 1.3.1. T¸c nh©n g©y bÖnh: T¸c nh©n g©y bÖnh ®Çu vµng ë t«m só lµ virus h×nh que kÝch th−íc 44±6x173±13nm. Nh©n cña virus cã ®−êng kÝnh gÇn b»ng 15 nm, chiÒu dµi cã thÓ tíi 800 nm. CÊu tróc acid nh©n lµ ARN cã ®Æc ®iÓm gÇn gièng hä Rhabdoviridae hoÆc nhãm virus d¹ng sîi cña hä Paramyxoviridae. Mét sè nghiªn cøu gÇn ®©y ®· cho virus bÖnh ®Çu vµng gÇn gièng hä Coronaviridae (theo V. Alday de Graindorge & T.W. Flegel, 1999) - Khi t«m nhiÔm bÖnh ®Çu vµng kiÓm tra tiªu b¶n m¸u thÊy cã dÊu hiÖu bÊt th−êng: Nh©n tÕ bµo hång cÇu tho¸i ho¸ kÕt ®Æc l¹i (h×nh 53) hoÆc bÞ ph¸ huû ph©n m¶nh. - KiÓm tra m« bÖnh häc tÕ bµo cã hiÖn t−îng ho¹i tö ë nhiÒu c¬ quan vµ xuÊt hiÖn c¸c thÓ vïi trong tÕ bµo chÊt, nh©n tho¸i ho¸ kÕt ®Æc vµ ph©n m¶nh cña nhiÒu tÕ bµo kh¸c nhau: hÖ b¹ch huyÕt (Lymphoid), tÕ bµo mang, tÕ bµo kÏ gan tuþ, tÕ bµo biÓu b× ruét (h×nh 51,57). 1.3.2. DÊu hiÖu bÖnh lý. - BiÓu hiÖn ®Çu tiªn t«m ph¸t triÓn rÊt nhanh vµ ¨n nhiÒu h¬n møc b×nh th−êng. §ét ngét t«m dõng ¨n, sau mét hai ngµy t«m d¹t vµo gÇn bê vµ chÕt. - Mang vµ gan tuþ cã mµu vµng nh¹t, toµn th©n cã mµu nhît nh¹t (h×nh 58). - BÖnh cã thÓ g©y ra tû lÖ chÕt nghiªm träng ®Õn 100% trong vßng 3-5 ngµy. Download» http://Agriviet.Com
Bïi Quang TÒ 61 H×nh 52: ThÓ tói (thÓ vïi) trong tÕ bµo H×nh 51: T«m só bÞ bÖnh ®Çu vµng, trong hÖ lympho cña t«m só bè mÑ ch−a cã dÊu hiÖu b¹ch huyÕt, thÊy râ c¸c thÓ virus d¹ng sîi bÖnh ®· thu ®−îc vá bao virus ®Çu vµng trªn trong tÕ bµo chÊt cña tÕ bµo lympho, ¶nh m¹ng l−íi néi chÊt cña tÕ bµo vËt chñ. Trong KHV§T thÓ tói ®· ®−îc tÝch luü c¸c thÓ virus d¹ng sîi ng¾n h¬n. H×nh 53: T«m só bÞ bÖnh ®Çu vµng, trong tÕ H×nh 54: ThÓ virus ®Çu vµng trong tÕ bµo bµo kÏ gan tuþ cã c¸c thÓ virus cã vá bao vµ lympho cña t«m só nhiÔm bÖnh, nhuém ©m, kh«ng cã vá bao. ThÓ virus h×nh que ng¾n, ¶nh KHV§T. kÝch th−íc 44x173nm, ¶nh KHV§T. Download» http://Agriviet.Com
62 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ H×nh 55: T«m só nhiÔm bÖnh ®Çu vµng. TÕ bµo H×nh 56: T«m só nhiÔm bÖnh ®Çu vµng. C¬ mang t«m cã thÓ vïi b¾t mµu ®á ®Ëm (X40). quan t¹o m¸u (haemolymphoid) cã nhiÒu thÓ vïi b¾t mµu ®á ®Ëm, kÝch th−íc kh¸c nhau (X40). H×nh 57: T«m só nhiÔm bÖnh ®Çu vµng. BiÓu b× d¹ dµy cã c¸ thÓ vïi b¾t mµu ®á ®Ëm (X40) Download» http://Agriviet.Com
Bïi Quang TÒ 63 H×nh 58: T«m só bÞ bÖnh ®Çu vµng 1.3.3. Ph©n bè vµ lan truyÒn bÖnh. Boonyaratpalin vµ CTV, 1992 lÇn ®Çu tiªn m« t¶ bÖnh ®Çu vµng g©y chÕt t«m só nu«i ë miÒn Trung vµ miÒn nam Th¸i lan, ®Æc biÖt nguy hiÓm cho c¸c vïng nu«i th©m canh qua 1 sè n¨m. Virus ®Çu vµng cã thÓ liªn quan ®Õn ®ît dÞch bÖnh cña t«m só nu«i ë §µi loan n¨m 1987- 1988. Nh÷ng n¬i kh¸c thuéc §«ng Nam ¸: Indonesia, Malaysia, Trung quèc, Philippine gÆp Ýt nh−ng nguy hiÓm cho t«m só nu«i (Lightner, 1996). BÖnh th−êng x¶y ra ë c¸c ao nu«i cã ®iÒu kiÖn m«i tr−êng xÊu vµ nh÷ng vïng cã mËt ®é tr¹i cao. BÖnh cã thÓ xuÊt hiÖn sau khi th¶ gièng 20 ngµy th−êng gÆp nhÊt 50-70 ngµy ë c¸c ao nu«i t«m só th©m canh. Ngoµi ra bÖnh cßn gÆp ë mét sè loµi t«m tù nhiªn kh¸c: t«m thÎ, t«m b¹c (lít), t«m r¶o… (xem b¶ng 8). ë ViÖt nam c¸c vïng nu«i t«m só cña c¸c tØnh phÝa B¾c, miÒn Trung vµ Nam Bé ®· cã t«m bÞ bÖnh ®Çu vµng g©y t«m chÕt (Theo Bïi Quang TÒ, 1994-2001 vµ §ç ThÞ Hoµ, 1995). BÖnh ®Çu vµng l©y truyÒn theo ®−êng n»m ngang, virus trõ t«m nhiÔm bÖnh bµi tiÕt ra m«i tr−êng hoÆc mét sè t«m tù nhiªn còng nhiÔm bÖnh ®Çu vµng sÏ l©y truyÒn cho c¸c t«m trong ao nu«i. Cã thÓ mét sè loµi chim n−íc ®· ¨n t«m bÞ bÖnh ®Çu vµng tõ ao kh¸c vµ bay ®Õn ao nu«i ®· mang theo c¸c mÈu thõa r¬i vµo ao nu«i. 1.3.4. ChÈn ®o¸n bÖnh Dùa vµo dÊu hiÖu bÖnh lý ®Æc tr−ng vµ m« bÖnh häc, kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö ®Ó chÈn bÖnh cho t«m. ChÈn ®o¸n b»ng ph−¬ng ph¸p RT-PCR. 1.3.5. Phßng bÖnh. ¸p dông theo ph−¬ng ph¸p phßng bÖnh tæng hîp. Tr¸nh vËn chuyÓn t«m tõ n¬i cã bÖnh ®Õn n¬i ch−a ph¸t bÖnh ®Ó h¹n chÕ sù l©y lan vïng l©n cËn. Nh÷ng t«m chÕt vít ra khái ao, tèt nhÊt lµ ch«n sèng trong v«i nung hoÆc ®èt. N−íc tõ ao t«m bÖnh kh«ng th¶i ra ngoµi xö lý b»ng v«i nung hoÆc b»ng clorua v«i (theo ph−¬ng ph¸p tÈy ao). Xem xÐt t«m th−êng xuyªn, nÕu ph¸t hiÖn cã dÊu hiÖu bÖnh, tèt nhÊt lµ thu ho¹ch ngay. nÕu t«m qu¸ nhá kh«ng ®¸ng thu ho¹ch th× cÇn xö lý n−íc ao tr−íc khi th¸o bá. B¶ng 8: Mét sè gi¸p x¸c nhiÔm bÖnh ®Çu vµng (theo V. Alday de Graindorge & T.W. Flegel, 1999) Download» http://Agriviet.Com
64 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ NhiÔm tù nhiªn Ph−¬ng ph¸p kiÓm tra TruyÒn bÖnh VËt nu«i (N) hoÆc nhiÔm H&E KÝnh In PCR cho thùc nghiÖm (E) HV§T situ Penaeus monodon Hä t«m he Penaeus duorarum E + Penaeus merguiensis- t«m b¹c, lít N + + Penaeus monodon- t«m só N + + Penaeus setiferus E + Penaeus stylirostris E + Penaeus vannamei- t«m ch©n tr¾ng E + Penaeus aztecus E + T«m kh¸c Metapenaeus ensis- t«m r¶o, ch× N + + Palaemon styliferus N + + Eupbaria superba N + 1.4. BÖnh nhiÔm trïng virus d−íi da vµ ho¹i tö (Infectious hypodermal and haematopoietic necrosis virus- IHHNV) 4.1. T¸c nh©n g©y bÖnh T¸c nh©n g©y bÖnh nhiÔm trïng virus d−íi da vµ ho¹i tö lµ gièng Parvovirus, cÊu tróc acid nh©n lµ ADN, ®−êng kÝnh 22 nm (h×nh 59). Virus ký sinh trong nh©n tÕ bµo tuyÕn anten, tÕ bµo hÖ b¹ch huyÕt, tÕ bµo mang, tÕ bµo d©y thÇn kinh, kh«ng cã thÓ Èn (occlusion body) mµ cã thÓ vïi (inclusion body), chóng lµm ho¹i tö vµ s−ng to nh©n vËt chñ. H×nh 59: tiÓu phÇn virus ®−êng kÝnh 23nm ë trong hÖ b¹ch huyÕt cña t«m só nu«i trong ao −¬ng (¶nh KHV§T) 1.4.2. DÊu hiÖu bÖnh lý - T«m nhiÔm bÖnh IHHNV th−êng h«n mª, ho¹t ®éng yÕu, truú biÕn d¹ng (h×nh 60). T«m só (P. monodon) bÞ bÖnh lóc s¾p chÕt th−êng chuyÓn mµu xanh, c¬ phÇn bïng mµu ®ôc. T«m ch©n tr¾ng (P. vannamei) thÓ hiÖn héi chøng dÞ h×nh cßi cäc, t«m gièng (Juvenil) truú biÕn d¹ng, sîi anten qu¨n queo, vá kitin xï x× hoÆc biÕn d¹ng. HÖ sè cßi cäc trong ®µn t«m gièng ch©n tr¾ng bÞ bÖnh IHHNV th−êng tõ 10-30%, khi bÞ bÖnh nÆng hÖ sè cßi cäc lín 30% cã khi tíi 50%. T«m P. stylirostris bÞ bÖnh d¹ng cÊp tÝnh, tû lÖ chÕt rÊt cao, virus bÖnh l©y tõ mÑ sang Êu trïng (ph−¬ng th¼ng ®øng) nh−ng kh«ng ph¸t bÖnh, th−êng ®Õn postlarvae 35 dÊu hiÖu bÖnh quan s¸t lµ tû lÖ chÕt cao, virus l©y lan theo chiÒu ngang ë t«m gièng ¶nh h−ëng rÊt m·nh liÖt, t«m tr−ëng thµnh ®«i khi cã dÊu hiÖu bÖnh hoÆc chÕt. Download» http://Agriviet.Com
Bïi Quang TÒ 65 - KiÓm tra m« bÖnh häc tÕ bµo tuyÕn anten, tÕ bµo d©y thÇn kinh vµ tÕ bµo mang cña t«m nhiÔm bÖnh IHHNV, cã thÓ vïi trong nh©n tÕ bµo. Thêi kú ®Çu th−êng nhá n»m ë trung t©m cña nh©n, sau lín dÇn n»m gÇn kÝn nh©n (b¾t mµu Eosin mµu ®á ®Õn ®á xÉm). Trong thÓ vïi cã chøa nhiÒu virus (h×nh 60-75). A B C H×nh 60: A,B, T«m ch©n tr¾ng bÞ bÖnh IHHNV trïy biÕn d¹ng; C- t«m ch©n tr¾ng bÞ bÖnh anten bÞ qu¨n queo; H×nh 61: C¸c thÓ vïi trong nh©n tÕ bµo tuyÕn anten cña t«m só nhiÔm bÖnh IHHNV 1.4.3. Ph©n bè vµ lan truyÒn bÖnh BÖnh IHNNV ®−îc ph¸t hiÖn ë Mü trong ®µn t«m ch©n tr¾ng (Penaeus vannamei), cßn gäi lµ héi chøng dÞ h×nh cßi cäc cña t«m ch©n tr¾ng Nam Mü. BÖnh xuÊt hiÖn tõ giai ®o¹n postlarvae ®Õn t«m tr−ëng thµnh. Tû lÖ chÕt cña t«m P. stylirostris rÊt cao. BÖnh xuÊt hiÖn c¶ ë Singapore, Philippines, Th¸i Lan, Indonesia vµ Malaysia BÖnh IHHNV lan truyÒn c¶ chiÒu ®øng vµ chiÒu ngang, virus cã thÓ truyÒn tõ t«m bè mÑ sang t«m Êu trïng hoÆc l©y nhiÔm ë giai ®o¹n sím cña Êu trïng t«m. Download» http://Agriviet.Com
66 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ B¶ng 9: Nh÷ng loµi t«m nhiÔm bÖnh INHNV: (theo V. A. Graindorge & T.W. Flegel, 1999 NhiÔm tù nhiªn NhiÔm thùc nghiÖm Khã nhiÔm P. vannamei- t«m ch©n tr¾ng P. setiferus P. indicus- t«m he Ên ®é P. monodon- t«m só P. duodarun P. merguiensis- t«m thÎ P. stylirostris P. occidentalis P. californiensis P. semisalcatus- thÎ r»n P. japonicus- t«m he NhËt b¶n ë ViÖt Nam qua ph©n tÝch m« bÖnh häc gan tuþ cña t«m só P.monodon Minh H¶i, Sãc Tr¨ng xuÊt hiÖn c¸c thÓ vïi ë nh©n tÕ bµo tuyÕn anten cña t«m só (Bïi Quang TÒ, 1994) nh−ng tû lÖ nhiÔm virus thÊp. 1.4.4. ChÈn ®o¸n bÖnh - Dùa vµo dÊu hiÖu bÖnh lý. - Quan s¸t m« bÖnh häc tÕ bµo tuyÕn anten, tÕ bµo mang cña t«m trªn tiªu b¶n c¾t m«, nhuém mµu Hematoxilin vµ Eosin. ThÓ vïi trong nh©n tÕ bµo tuyÕn anten, tÕ bµo mang b¾t mµu ®á hoÆc ®á xÉm gÇn kÝn nh©n tÕ bµo. 1.4.5. Phßng bÖnh T−¬ng tù nh− bÖnh MBV, §Çu vµng. 1.5. BÖnh Parvovirus gan tuþ t«m he (Hepatopancreatic Parvovirus- HPV) 1.5.1. T¸c nh©n g©y bÖnh T¸c nh©n g©y bÖnh gan tuþ ë t«m he lµ nhãm Parvovirus, cÊu tróc acid nh©n lµ ADN, ®−êng kÝnh 22-24 nm (h×nh 62). Virus ký sinh trong nh©n tÕ bµo gan tuþ, biÓu b× ruét tr−íc, kh«ng cã thÓ Èn (occlusion body) mµ cã thÓ vïi (inclusion body), chóng lµm ho¹i tö vµ s−ng to nh©n ký chñ. 1.5.2. DÊu hiÖu bÖnh lý - T«m nhiÔm virus HPV th−êng bá ¨n, hoÆc Ýt ¨n, ho¹t ®éng yÕu, dÔ bÞ nhiÔm c¸c sinh vËt b¸m trªn mang, vá vµ c¸c phÇn phô. Gan t«m bÞ teo l¹i hoÆc ho¹i tö, hÖ c¬ bông ®ôc mê, hiÖn t−îng chÕt th−êng x¶y ra ë t«m Êu trïng, tû lÖ chÕt tõ 50-100%. - KiÓm tra m« bÖnh häc tÕ bµo gan tuþ cña t«m nhiÔm bÖnh HPV, cã thÓ vïi n»m trong tÕ bµo biÓu b× m« h×nh èng gan tuþ. Thêi kú ®Çu th−êng nhá n»m ë trung t©m cña nh©n, sau lín dÇn n»m gÇn kÝn nh©n (b¾t mµu Eosin mµu ®á ®Õn ®á xÉm). Trong thÓ vïi cã chøa nhiÒu virus (h×nh ). Download» http://Agriviet.Com
Bïi Quang TÒ 67 H×nh 62: c¸c tiÓu phÇn Parvovirus ph©n lËp tõ gan tôy t«m só nhiÔm bÖnh HPV (¶nh KHV§T- 80.000 lÇn) H×nh 63: C¸c thÓ vïi ( ) trong nh©n tÕ bµo gan tôy t«m só nhiÔm bÖnh HPV, nhuém H&E 1.5.3. Ph©n bè vµ lan truyÒn bÖnh BÖnh HPV lÇn ®Çu tiªn ®−îc ph¸t hiÖn ë Mü trong ®µn t«m nhËp néi. TiÕp theo ®ã lµ t«m nu«i ë Malaysia ®· nhiÔm virus HPV (Lightner vµ Redman, 1985 ). BÖnh HPV cïng víi MBV g©y t¸c h¹i trong ®ît dÞch t«m chÕt ë §µi Loan 1987-1988. Download» http://Agriviet.Com
68 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ Nh÷ng t«m th−êng hay nhiÔm virus HPV lµ t«m P. merguiensis, P. monodon, P. chinensis, P. japonicus, P. indicus, P. penicillatus, P. vanname, vµ Macrobrranchium rosenbergin. BÖnh ph©n bè réng r·i ë c¸c Ch©u ¸, Ch©u óc, Ch©u Phi vµ lan sang Ch©u mü. BÖnh HPV lan truyÒn theo ph−¬ng n»m ngang, kh«ng truyÒn bÖnh theo ph−¬ng th¼ng ®øng. ë ViÖt Nam qua ph©n tÝch m« bÖnh häc gan tuþ cña t«m thÎ P. merguiensis Minh H¶i, Sãc Tr¨ng(Bïi Quang TÒ, 1994), t«m só nu«i rÊt chËm lín trong 1 mét sè ao nu«i ë NghÖ An (2002), kiÓm tra m« gan tôy ®· xuÊt hiÖn c¸c thÓ vïi ë nh©n tÕ bµo biÓu b× m« h×nh èng. Th¸ng 7/2002 kiÓm tra mét l« t«m post 25-30 ë Qu¶ng Ng·i, kÕt qu¶ cho thÊy tû lÖ nhiÔm 100% bÖnh HPV, t«m cã hiÖn t−îng ®en th©n vµ chÕt nhiÒu (Bïi Quang TÒ, 2002) 1.5.4. ChÈn ®o¸n bÖnh - Dùa vµo dÊu hiÖu bÖnh lý. - Quan s¸t m« bÖnh häc tÕ bµo gan tuþ cña t«m trªn tiªu b¶n c¾t m«, nhuém mµu Hematoxilin vµ Eosin. ThÓ Èn trong nh©n tÕ bµo biÓu b× m« h×nh èng gan tuþ b¾t mµu ®á hoÆc ®á xÉm gÇn kÝn nh©n tÕ bµo. 1.5.5. Phßng bÖnh T−¬ng tù nh− bÖnh MBV, bÖnh ®èm tr¾ng vµ bÖnh ®Çu vµng. 1.6. BÖnh ho¹i tö m¾t cña t«m 1.6.1. T¸c nh©n g©y bÖnh Nguyªn nh©n g©y bÖnh lµ do c¸c vi khuÈn Vibrio spp (V. harveyi, V. vulnificus, V. alginolyticus, V. anguillarum, V. parahaemolyticus…); virus h×nh que (gièng nh− virus cña c¬ quan Lympho, virus ë mang vµ virus ®Çu vµng). Nh×n qua kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö, cho thÊy tÕ bµo thÇn kinh trong vïng héi tô (gÇn mµng ®¸y) chøa c¸c tói tÕ bµo chÊt (®−êng kÝnh 1- 3µm) cã c¸c h¹t (®−êng kÝnh nh©n 15-26nm) vµ vá (Nucleocapsid) h×nh que. Virus h×nh que cã chiÒu dµi 130-260nm, ®−êng kÝnh 10-16nm (h×nh 65-66). H×nh 64: Tói rçng bªn trong nh÷ng tÕ bµo thÇn kinh ë vïng héi tô cña m¾t t«m lóc s¾p chÕt. C¸c tÕ bµo cã tói rçng (VES) ë s¸t mµng vïng héi tô. C¸c tÕ bµo chøa c¸c h¹t s¾c tè (PG), nh÷ng sîi thÇn kinh m¾t nguyªn thñy nµy phï hîp cho vïng s¾c tè. Tói rçng cã ®−êng kÝnh 3µm chøa c¸c tiÓu phÇn virus (PAR) cã ®−êng kÝnh 20nm. Mét sè tiÓu phÇn virus xuÊt hiÖn trong tÕ bµo chÊt. ¶nh KHV§T, 14.520 lÇn, th−íc ®o= 100nm. (theo Paul T. Smith, 2000) Download» http://Agriviet.Com
Bïi Quang TÒ 69 H×nh 65: Tói rçng chøa c¸c tiÓu phÇn virus h×nh que. Virus h×nh cÇu (PAR), virus h×nh que H×nh 66: C¸c tiÓu phÇn virus vá bao (EP) (ROD) bªn trong tói rèng cña c¸c sîi thÇn kinh trong phÇn ®Çu cña vïng héi tô. Virus vá bao m¾t nguyªn thñy. Virus h×nh que xo¾n ®èi xøng trong vïng héi tô gÇn c¸c tÕ bµo cã virus h×nh cña nucleocapsid. §−êng kÝnh cña virus h×nh cÇu que. Virus vá bao cã ®−êng kÝnh 52-78nm, 15-26nm, chiÒu dµi virus h×nh que 155-207 nm ¶nh KHV§T, 40.480 lÇn, th−íc ®o = 100nm vµ ®−êng kÝnh 15nm. ¶nh KHV§T, 110.000 lÇn, (theo Paul T. Smith, 2000). th−íc ®o= 40nm (theo Paul T. Smith, 2000). H×nh 67: Th©m nhiÔm cña tÕ bµo m¸u vµ mét ®iÓm ¸p xe trong vïng ®iÒu tiÕt cña m¾t. Liªn quan cña vïng thñy tinh thÓ (CT) b×nh th−êng, thñy tinh thÓ h×nh nãn, tÕ bµo h×nh nãn (CC), cã thÓ nh×n thÊy râ bao quanh vïng ¸p xe (A) lµ sù tho¸i hãa vµ ho¹i tö tÕ bµo m¸u. Kh«ng cã líp nhiÔm melanin cña tÕ bµo m¸u bªn d−íi biÓu b× (C). Nhuém H&E, 86 lÇn, th−íc ®o = 10 µm (theo Paul T. Smith, 2000). Download» http://Agriviet.Com