Bi n pháp giúp h c sinh phân bi t t đng âm,ệ ọ ệ ừ ồ t nhi u nghĩa trong phân môn Luy n t và câu l p ừ ề ệ ừ ớ
5.
Ph n 1:ầ Th c tr ngự ạ đ tàiề
Năm h c 2017 - 2018, tôi đc phân công gi ng d y l p 5/3 v i 30 h c sinh.ọ ượ ả ạ ớ ớ ọ
Qua hai tháng đu gi ng d y, tôi th y tình hìnhầ ả ạ ấ h c sinh c a l p khi h c các ti tọ ủ ớ ọ ế
Luy n t và câu v t đng âm, t nhi u nghĩa còn g p r t nhi u khó khăn nh : ệ ừ ề ừ ồ ừ ề ặ ấ ề ư
- H c sinh gi i nghĩa t ch a chính xác, còn lúng túng và l ng c ng.ọ ả ừ ư ủ ủ
- Phân bi t t đng âm và t nhi u nghĩa còn m h , đnh tính.ệ ừ ồ ừ ề ơ ồ ị
- Đt câu có s d ng t đng âm, t nhi u nghĩa: ch a chính xác, ch a hay,ặ ử ụ ừ ồ ừ ề ư ư
ch a đúng v i nét nghĩa yêu c u.ư ớ ầ
- Kh năng t duy tr u t ngả ư ừ ượ và v n t v ngố ừ ự c a các em còn h n ch .ủ ạ ế
- H c sinh còn ch a ọ ư n m v ng ki n th c v t đng âm, t nhi u nghĩa.ắ ữ ế ứ ề ừ ồ ừ ề
Ch a phân bi t đc nghĩa g c và nghĩa chuy n c a t nhi u nghĩa.ư ệ ượ ố ể ủ ừ ề
K t qu ki m tra bài làm v t đng âm, t nhi u nghĩa thu đc nh sau:ế ả ể ề ừ ồ ừ ề ượ ư
Giai đo nạTSHS Hoàn thành t tốHoàn thành Ch a hoàn thànhư
Gi a HKIữ30 5 HS (16,7%) 16 HS (53,3%) 9 HS ( 30%)
Tr c nh ng khó khăn trên, qua nhi u năm gi ng d y, tôi đã rút ra m t sướ ữ ề ả ạ ộ ố
kinh nghi m nh v cách h ng d n h c sinh phân bi t t đng âm v i t nhi uệ ỏ ề ướ ẫ ọ ệ ừ ồ ớ ừ ề
nghĩa. Vì th tôi đã ch n đ tài: “ế ọ ề Bi n pháp giúp h c sinh phân bi t t đng âm,ệ ọ ệ ừ ồ
t nhi u nghĩa trong phân môn Luy n t và câu l p 5”.ừ ề ệ ừ ớ
Ph n 2: N i dung c n gi i quy tầ ộ ầ ả ế
Đ giúp h c sinh phân bi t t đng âm, t nhi u nghĩa, giáo viên c n th cể ọ ệ ừ ồ ừ ề ầ ự
hi n t t các n i dung sau đây:ệ ố ộ
1. N m v ng ki n th c v t đng âm, t nhi u nghĩa.ắ ữ ế ứ ề ừ ồ ừ ề
2. N m v ng ph ng pháp d y t đng âm và t nhi u nghĩa.ắ ữ ươ ạ ừ ồ ừ ề
3. D a vào y u t t lo i đ giúp h c sinh phân bi t đc t đng âm và tự ế ố ừ ạ ể ọ ệ ượ ừ ồ ừ
nhi u nghĩa.ề
4. Tìm ra d u hi u chung nh t đ phân bi t t đng âm và t nhi u nghĩa.ấ ệ ấ ể ệ ừ ồ ừ ề
5. T p h p nghiên c u các bài t p v t đng âm, t nhi u nghĩa; bài t pậ ợ ứ ậ ề ừ ồ ừ ề ậ
phân bi t t đng âm v i t nhi u nghĩa.ệ ừ ồ ớ ừ ề
Ph n 3: Bi n pháp gi i quy tầ ệ ả ế
1. N m v ng ki n th c v t đng âm, t nhi u nghĩaắ ữ ế ứ ề ừ ồ ừ ề
Giáo viên: Ph m Th Trinh - Đn v : Tr ng TH Hu nh Văn Đnhạ ị ơ ị ườ ỳ ả 1
Bi n pháp giúp h c sinh phân bi t t đng âm,ệ ọ ệ ừ ồ t nhi u nghĩa trong phân môn Luy n t và câu l p ừ ề ệ ừ ớ
5.
Giáo viên c n cầoi tr ng vi c d y các ti t h c v t đng âm, t nhi uọ ệ ạ ế ọ ề ừ ồ ừ ề
nghĩa.
* T đng âmừ ồ : Là nh ng t gi ng nhau v âm nh ng khác h n nhau vữ ừ ố ề ư ẳ ề
nghĩa (theo SGK TV5 - t p 1 - trang 51)ậ
Ví d : ụ
+ bò trong ki n ếbò: ch ho t đng di chuy n t th áp b ng xu ng n nỉ ạ ộ ể ở ư ế ụ ố ề
b ng c đng c a toàn thân ho c nh ng cái chân ng n.ằ ử ộ ủ ặ ữ ắ
+ bò trong trâu bò: ch loài đng v t nhai l i, s ng ng n, lông th ng cóỉ ộ ậ ạ ừ ắ ườ
màu vàng, đc nuôi đ l y s c kéo, th t, s a...ượ ể ấ ứ ị ữ
+ đm ầtrong đmầ sen: ch vùng trũng to và sâu gi a đng đ gi n c.ỉ ữ ồ ể ữ ướ
+ đmầ trong bà đmầ : ch đàn bà, con gái ph ng Tây.ỉ ươ
+ đm ầtrong cái đmầ đt: ch v t n ng, có cán dùng đ n n đt cho ch t.ấ ỉ ậ ặ ể ệ ấ ặ
- Đây là ki n th c cô đng, súc tích nh t dành cho h c sinh Ti u h c ghiế ứ ọ ấ ọ ể ọ
nh , v n d ng khi làm bài t p, th c hành.ớ ậ ụ ậ ự
- Đi v i giáo viên c n chú ý thêm t đng âm đc nói t i trong sách giáoố ớ ầ ừ ồ ượ ớ
khoa Ti ng Vi t 5 g m c t đng âm ng u nhiên (nghĩa là có 2 hay h n 2 t cóế ệ ồ ả ừ ồ ẫ ơ ừ
hình th c ng âm ng u nhiên gi ng nhau, trùng nhau nh ng gi a chúng không cóứ ữ ẫ ố ư ữ
m i quan h nào, chúng v n là nh ng t hoàn toàn khác nhau) nh tr ng h pố ệ ố ữ ừ ư ườ ợ
“câu” trong “câu cá” và “câu” trong “đo n văn có 5 câu” là t đng âm ng u nhiênạ ừ ồ ẫ
và c t đng âm chuy n lo i (nghĩa là các t gi ng nhau v hình th c ng âmả ừ ồ ể ạ ừ ố ề ứ ữ
nh ng khác nhau v nghĩa, đây là k t qu c a ho t đng chuy n hóa t lo i c aư ề ế ả ủ ạ ộ ể ừ ạ ủ
t ).ừ
Ví dụ: + cu c (danh t ): cái cu c; ố ừ ố đá (danh t ): hòn đáừ
+ cu c (đng t ): cu c đt; ố ộ ừ ố ấ đá (đng t ): đá bóngộ ừ
- T đng âm hình thành do nhi u c ch : do trùng h p ng u nhiênừ ồ ề ơ ế ợ ẫ (gió bay,
b nọ bay, cái bay), do chuy n nghĩa quá xa mà thành (l m k ể ắ ẻ vì..., vì lý do gì), do từ
vay m n trùng v i t có s n (ượ ớ ừ ẵ đmầ sen, bà đmầ; la m ng, n t ắ ố la), do t rút g nừ ọ
trùng v i t có s n (h t m t hai ớ ừ ẵ ụ ấ ly, cái ly; hai ký, ch ữký...)
Trong giao ti p c n chú ý đy đ đn ng c nh đ tránh hi u sai nghĩa c aế ầ ầ ủ ế ữ ả ể ể ủ
t ho c dùng v i nghĩa n c đôi do hi n t ng đng âm.ừ ặ ớ ướ ệ ượ ồ
* T nhi u nghĩaừ ề : là t có m t nghĩa g c và m t hay m t s nghĩa chuy n.ừ ộ ố ộ ộ ố ể
Các nghĩa c a t nhi u nghĩa bao gi cũng có m i liên h v i nhau. ủ ừ ề ờ ố ệ ớ (SGK Ti ngế
Vi t 5, t p 1 - trang 67)ệ ậ
Giáo viên: Ph m Th Trinh - Đn v : Tr ng TH Hu nh Văn Đnhạ ị ơ ị ườ ỳ ả 2
Bi n pháp giúp h c sinh phân bi t t đng âm,ệ ọ ệ ừ ồ t nhi u nghĩa trong phân môn Luy n t và câu l p ừ ề ệ ừ ớ
5.
Ví dụ: + Đôi m t ắc a bé m to (b ph n quan sát c a con ng i m c trên m t)ủ ở ộ ậ ủ ườ ọ ở ặ
+ T “m t” trong câu “Qu na m m t” là nghĩa chuy n.ừ ắ ả ở ắ ể
H c sinh c n ọ ầ n m v ng ki n th c v t đng âm, t nhi u nghĩa thông quaắ ữ ế ứ ề ừ ồ ừ ề
các bài h c. ọ
Đi v i giáo viên có th hi u: M t t có th g i tên nhi u s v t hi nố ớ ể ể ộ ừ ể ọ ề ự ậ ệ
t ng, bi u th nhi u khái ni m (khái ni m v s v t, hi n t ng) trong th c tượ ể ị ề ệ ệ ề ự ậ ệ ượ ự ế
khách quan thì t y đc g i là t nhi u nghĩa. ừ ấ ượ ọ ừ ề Các nghĩa trong t nhi u nghĩa cóừ ề
m i liên h m t thi t v i nhau.ố ệ ậ ế ớ
Mu n hi u rõ h n khái ni m v t nhi u nghĩa ta có th so sánh t nhi uố ể ơ ệ ề ừ ề ể ừ ề
nghĩa v i t m t nghĩa. T nào là tên g i c a m t s v t, hi n t ngớ ừ ộ ừ ọ ủ ộ ự ậ ệ ượ , bi u đtể ạ
m t khái ni m thì t y ch có m t nghĩa. T nào là tên g i c a nhi u s v t, hi nộ ệ ừ ấ ỉ ộ ừ ọ ủ ề ự ậ ệ
t ng, bi u th nhi u khái ni m thì t y là t nhi u nghĩa.ượ ể ị ề ệ ừ ấ ừ ề
Nh vào quan h liên t ng t ng đng ( n d ) và t ng c n (hoán d )ờ ệ ưở ươ ồ ẩ ụ ươ ậ ụ
ng i ta liên t ng t s v t này đn s v t kia trên nh ng đc đi m, hình dáng,ườ ưở ừ ự ậ ế ự ậ ữ ặ ể
tính ch t gi ng nhau hay g n nhau gi a các s v t y. T ch g i tên s v t, tínhấ ố ầ ữ ự ậ ấ ừ ỗ ọ ự ậ
ch t, hành đng này (nghĩa 1) chuy n sang g i tên s v t, tính ch t, hành đngấ ộ ể ọ ự ậ ấ ộ
khác (nghĩa 2), quan h đa nghĩa c a t n y sinh t đó. ệ ủ ừ ả ừ
Ví dụ: Chín:
(1) ch qu đã qua m t quá trình phát tri n, đt đn đ phát tri n cao nh t,ỉ ả ộ ể ạ ế ộ ể ấ
hoàn thi n nh t, đ m m nh t đnh, màu s c đc tr ng.ệ ấ ộ ề ấ ị ắ ặ ư
(2) Ch quá trình v n đng, quá trình rèn luy n, t đó khi đt đn s phátỉ ậ ộ ệ ừ ạ ế ự
tri n cao nh t. ể ấ (Suy nghĩ chín, tình th cách m ng đã chín, tài năng đã chín)ế ạ
(3) S thay đi màu s c n c da (ự ổ ắ ướ ng ng chín c m tượ ả ặ )
(4) Tr i qua m t quá trình đã đt đn đ m m (ả ộ ạ ế ộ ề cam chín)
Nh v y mu n phân tích đc nghĩa c a t đa nghĩa, tr c h t ph i miêuư ậ ố ượ ủ ừ ướ ế ả
t th t đy đ các nét nghĩa c a nghĩa g c đ làm c s cho s phân tích nghĩaả ậ ầ ủ ủ ố ể ơ ở ự .
Đi v i h c sinh l p 5, chúng ta không th yêu c u h c sinh n m v ng cácố ớ ọ ớ ể ầ ọ ắ ữ
thành ph n ý nghĩa c a t , cách th c chuy n nghĩa c a t , song yêu c u h c sinhầ ủ ừ ứ ể ủ ừ ầ ọ
ph i gi i nghĩa m t s t thông qua các câu văn, các c m t c th , xác đnh đcả ả ộ ố ừ ụ ừ ụ ể ị ượ
nghĩa g c và nghĩa chuy n c a t ; phân bi t t nhi u nghĩa v i t đng âm; tìmố ể ủ ừ ệ ừ ề ớ ừ ồ
đc m t s ví d v s chuy n nghĩa c a t ; đt câu v i các nghĩa c a t nhi uượ ộ ố ụ ề ự ể ủ ừ ặ ớ ủ ừ ề
nghĩa.
2. N m v ng ph ng pháp d y t đng âm và t nhi u nghĩaắ ữ ươ ạ ừ ồ ừ ề
Giáo viên: Ph m Th Trinh - Đn v : Tr ng TH Hu nh Văn Đnhạ ị ơ ị ườ ỳ ả 3
Bi n pháp giúp h c sinh phân bi t t đng âm,ệ ọ ệ ừ ồ t nhi u nghĩa trong phân môn Luy n t và câu l p ừ ề ệ ừ ớ
5.
- Bài h c v t đng âm và t nhi u nghĩa là lo i bài khái ni m. Giáo viên tọ ề ừ ồ ừ ề ạ ệ ổ
ch c các hình th c, ph ng pháp d y h c đ gi i quy t các bài t p ph n nh nứ ứ ươ ạ ọ ể ả ế ậ ở ầ ậ
xét, giúp h c sinh phát hi n các hi n t ng v t các bài t p. Tọ ệ ệ ượ ề ừ ở ậ đó rút ra đcừ ượ
nh ng ki n th c v t đng âm và t nhi u nghĩa. B c ti p theo giáo viên t ngữ ế ứ ề ừ ồ ừ ề ướ ế ổ
h p ki n th c nh n i dung ph n ghi nh . Đn đây, n u là h c sinh ợ ế ứ ư ộ ầ ớ ế ế ọ năng khi uế,
giáo viên có th cho các em l y ví d v hi n t ng đng âm, nhi u nghĩa giúpể ấ ụ ề ệ ượ ồ ề
các em n m sâu và ch c ph n ghi nh . Sang ph n luy n t p, ti p t c t ch c cácắ ắ ầ ớ ầ ệ ậ ế ụ ổ ứ
hình th cứ, ph ng phápươ d y h c đ giúp h c ạ ọ ể ọ sinh gi i quy t các bài t p ph nả ế ậ ầ
luy n t p.ệ ậ Sau m i bài t p giáo viên l i c ng c , kh c sâu ki n th c liên quan đnỗ ậ ạ ủ ố ắ ế ứ ế
n i dung bài h c, liên h th c t và liên h t i các ki n th c đã h c c a phân mônộ ọ ệ ự ế ệ ớ ế ứ ọ ủ
Luy n t và câuệ ừ nói riêng và t t c các môn h c nói chungấ ả ọ đ giúp h c sinh c ngể ọ ủ
c , n m v ng ki n th c, nh n di n, đt câu, xác đnh đúng nghĩaố ắ ữ ế ứ ậ ệ ặ ị …. Các hình
th c, ph ng pháp d y h c đó là: ứ ươ ạ ọ
+ Ph ng pháp h i đápươ ỏ + Hình th c h c cá nhânứ ọ
+ Ph ng pháp gi ng gi iươ ả ả + Th o lu n nhómả ậ
+ Ph ng pháp tr c quanươ ự + T ch c trò ch iổ ứ ơ
+ Ph ng pháp luy n t p th c hành ươ ệ ậ ự
Trong quá trình d y h c các bài v t đng âm, t nhi u nghĩa, giáo viênạ ọ ề ừ ồ ừ ề
c n s d ng đ dùng d y h c, tranh nh minh ho nh m giúp h c sinh d dàngầ ử ụ ồ ạ ọ ả ạ ằ ọ ễ
phân bi t nghĩa c a t .ệ ủ ừ
VD: Phân bi t nghĩa c a t “đng” trong “cánh đng, t ng đng, m t nghìnệ ủ ừ ồ ồ ượ ồ ộ
đng”ồ
Cánh đng T ng đng M t nghìn đngồ ượ ồ ộ ồ
Phân bi t nghĩa t “đá” trong “ hòn đá, đá bóng”ệ ừ
Giáo viên: Ph m Th Trinh - Đn v : Tr ng TH Hu nh Văn Đnhạ ị ơ ị ườ ỳ ả 4
Bi n pháp giúp h c sinh phân bi t t đng âm,ệ ọ ệ ừ ồ t nhi u nghĩa trong phân môn Luy n t và câu l p ừ ề ệ ừ ớ
5.
* Yêu c u h c sinh hi u và n m ghi nh đ v n d ng.ầ ọ ể ắ ớ ể ậ ụ
- Tâm lí h c sinh ch thích làm nh ng bài t p đn gi n, đ l ki n th c,ọ ỉ ữ ậ ơ ả ể ộ ế ứ
ng i h c thu c lòng, ng i vi t các đo n, bài c n y u t t duy. Bi t v y giáo viênạ ọ ộ ạ ế ạ ầ ế ố ư ế ậ
cho h c sinh ng t ý c a ph n ghi nh cho đc n i ti p, r i ghép l i cho đc toànọ ắ ủ ầ ớ ọ ố ế ồ ạ ọ
ph n, đc theo nhóm đôi, thi đua xem ai đc nhanh nh t, ai đc t t nh t. ầ ọ ọ ấ ọ ố ấ Cách làm
này tôi đã cho các em th c hi n các ti t h c tr c đó (v t đng nghĩa, t tráiự ệ ở ế ọ ướ ề ừ ồ ừ
nghĩa) do đó d y đn t đng âm, t nhi u nghĩa các em c s n cách t ch c nhạ ế ừ ồ ừ ề ứ ẵ ổ ứ ư
tr c mà th c hi n. Và k t qu có t i 27/30 h c sinh thu c ghi nh m t cách trôiướ ự ệ ế ả ớ ọ ộ ớ ộ
ch y t i l p ch còn 3 em có thu cả ạ ớ ỉ ộ , song còn p úng, ch a t tin.ấ ư ự
* Giúp h c sinh hi u đúng nghĩa c a các t phát âm gi ng nhauọ ể ủ ừ ố
Đi u đc bi t c a t đng âm và t nhi u nghĩa là phát âm gi ng nhau (nóiề ặ ệ ủ ừ ồ ừ ề ố
đc gi ng nhau vi t cũng gi ng nhau). Ta th y rõ ràng là “đng” (1) trongọ ố ế ố ấ ườ
“đngườ r t ng t”, “đng” (2) trong “ấ ọ ườ đngườ dây đi n tho i” và “đng” (3)ệ ạ ườ
trong “ngoài đng ườ xe c đi l i nh n nh p” đu phát âm, vi t gi ng nhau. V y màộ ạ ộ ị ề ế ố ậ
“đng” (1) v i “đng” (2) và “đng” (1) v i “đng” (3) l i có quan h đngườ ớ ườ ườ ớ ườ ạ ệ ồ
âm, còn “đng” (2) v i “đng” (3) l i có quan h nhi u nghĩa.ườ ớ ườ ạ ệ ề
- Đ có đc k t lu n trên đây, tr c h t h c sinh ph i hi u rõ nghĩa c aể ượ ế ậ ướ ế ọ ả ể ủ
các t đng (1), đng (2), đng (3) là gì ?ừ ườ ườ ườ
+ Đng (1) ườ đng r t ng tườ ấ ọ : ch m t ch t có v ng t.ỉ ộ ấ ị ọ
+ Đng (2) ườ đng dây đi n tho iườ ệ ạ : ch dây d n, truy n đi n tho i ph c vỉ ẫ ề ệ ạ ụ ụ
cho vi c thông tin liên l c.ệ ạ
+ Đng (3)ườ ngoài đng, xe c đi l i nh n nh pườ ộ ạ ộ ị : chi l i đi cho các ph ngố ươ
ti n giao thông, ng i, đng v t.ệ ườ ộ ậ
Xét nghĩa c a 3 t “đng” trên ta th y :ủ ừ ườ ấ
T đng (1) và t đng (2) có nghĩa hoàn toàn khác nhau không liên quanừ ườ ừ ườ
đn nhau - k t lu n hai t đng này có quan h đng âm. T ng t nh trên tế ế ậ ừ ườ ệ ồ ươ ự ư ừ
đng (1) và t đng (3) cũng có m i quan h đng âm.ườ ừ ườ ố ệ ồ
Giáo viên: Ph m Th Trinh - Đn v : Tr ng TH Hu nh Văn Đnhạ ị ơ ị ườ ỳ ả 5
hòn đá đá bóng
