Bình giảng bài thơ "Cuốc kêu cảm hứng"

Đề bài: Bình giảng bài thơ Cuốc kêu cảm hứng<br /> Bài làm<br /> Nguyễn Khuyến là một nhà thơ cổ điển có tâm hồn sâu sắc, thâm trầm, lại mang nỗi đau  <br /> đời đầy xót xa. Vốn tài cao học rộng, mang danh tiến sĩ, nhưng trước thực cảnh đất nước  <br /> bị  xâm lăng, ông cũng đành bó tay, bất lực, phải lui về  ở  ẩn để  tránh nhìn cảnh đau xót.  <br /> Trong quãng thời gian  ở   ẩn  ấy, Nguyễn Khuyến vẫn canh cánh một nỗi lòng tiếc hận,  <br /> chính vì thế, ông thường gửi vào thơ văn của mình những nỗi niềm suy tư, một cách thật  <br /> sâu kín. Có tận đến mấy chục con vật khác nhau xuất hiện trong thơ  của một thi sĩ cổ <br /> điển như  Nguyễn Khuyến và mỗi một con vật đó lại mang một ý nghĩ, một tâm trạng <br /> riêng của nhà thơ. Trong đó, con cuốc là loài được vinh dự xuất hiện tới 3 lần trong thơ <br /> ông, một trong số các bài thơ tiêu biểu nhất là Cuốc kêu cảm hứng.<br /> Đọc nhan đề  Cuốc kêu cảm hứng, nếu hiểu xuôi hay ngược đều ra nghĩa cả, nhưng xét <br /> về  tâm trạng và bối cảnh ra đời có lẽ  ta nên hiểu đó là nhà thơ  nghe tiếng cuốc kêu mà  <br /> tìm được "cảm hứng" viết bài thơ  này. "Cảm hứng"  ở  đây chẳng phải là niềm vui, sự <br /> hứng khởi mà chính là sự khơi gợi nỗi đau mất nước từ tiếng Cuốc kêu thảm thiết, tê tái <br /> cõi lòng. Ta có thể tìm thấy một tiếng "Quốc" đau lòng như  thế  trong thơ của Bà Huyện  <br /> Thanh Quan, đó là câu "Nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc" thật xót xa, buồn tủi trong Qua <br /> đèo Ngang của nữ sĩ.<br /> Mở  đầu bài thơ, Nguyễn Khuyến  đã đưa vào một tiếng chim thật thê lương, nó vừa  <br /> "khắc khoải" như  nhấn sâu vào tâm hồn con người, lại vừa "lửng lơ", đó là tiếng kêu  <br /> mang theo cái nỗi buồn mênh mang, vừa xót xa lại day dứt. Tiếng cuốc cũng gợi nhớ về <br /> một sự tích xưa, Thục đế  vì làm mất nước mà đau đớn chết đi hóa thân thành con cuốc,  <br /> ngày ngày cất tiếng kêu thê thảm, lầm lũi. Đó là nỗi đau của một oan hồn, vấn vương <br /> vẫn cho đến muôn đời sau, nỗi đau mất nước là nỗi đau sâu sắc không thể  xóa nhòa, để <br /> một oan hồn đã "thác tự bao giờ" vẫn phải đau đớn đến ngẩn ngơ, ngày ngày lang thang  <br /> dưới bóng một loài chim lầm lũi.<br /> Trong hai câu thơ thực, Nguyễn Khuyến diễn tả một khung cảnh nghệ thuật, có phần ghê  <br /> rợn, ám ảnh bởi tiếng cuốc khắc khoải cô đơn, gọi hè.<br /> "Năm canh máu chảy đêm hè vắng<br />  Sáu khắc hồn tan bóng nguyệt mờ"<br /> Giữa "đêm hè vắng", tiếng cuốc kêu chi mà đau xót, một nỗi đau có màu đỏ chói mắt của  <br /> "máu chảy", đã thế cái "vắng" buổi đêm lại càng làm cho cái tiếng cuốc gọi hè ám ảnh ấy  <br /> thêm sâu đậm, thêm tha thiết, vang vọng khắp không gian tĩnh mịch, oi bức. Đã thế tiếng  <br /> cuốc còn gợi một nỗi đau lớn hơn đó là nỗi đau "hồn tan" dưới một cái không gian  ảm <br /> đạm "bóng nguyệt mờ", tưởng tượng nếu đứng dưới khung cảnh ấy mà nghe tiếng cuốc  <br /> thì phải thấy chán chường, khủng hoảng đến độ nào. Tiếng cuốc ấy cũng chẳng phải chỉ <br /> kêu ngày một ngày hai mà kêu dai dẳng suốt ngày suốt đêm, kêu suốt "năm canh­sáu <br /> khắc", lại càng thích kêu vào cái buổi đêm yên tĩnh như tiếng kêu khóc thê thảm, gợi lên <br /> trong tâm hồn người không ngủ  một nỗi đau đớn, một nỗi xót xa dai dẳng, bứt rứt vô  <br /> cùng.<br /> "Có phải tiếc xuân mà đứng gọi,<br /> Hay là nhớ nước vẫn nằm mơ?"<br /> Đến hai câu thơ  luận, ta dường như nhận ra một nỗi niềm băn khoăn, day dứt sâu trong <br /> tâm hồn tác giả. Tâm trạng của một nhân sĩ mang nỗi đau đời, đau vì mất nước, đau vì <br /> bất lực, đau vì nghịch cảnh tồi tàn của dân tộc lúc bấy giờ. Ông tự hỏi tiếng cuốc kia rốt  <br /> cuộc là do còn hoài xuân hay là tiếng than nhớ nước của oan hồn Thục đế  xa xưa. Nghĩ  <br /> sâu xa thì đó cũng chính là tâm trạng của thi nhân, ông tiếc nhớ  một đất nước vốn từng  <br /> thịnh vượng sung sức như cái khí tiết trời xuân. Còn giờ  đây ông lại tiếp tục với nỗi đau <br /> mất nước mà đến nằm mơ về một tổ quốc khi xưa cũng chẳng được yên giấc, bởi tiếng  <br /> cuốc kêu khắc khoải, thê thương quá.<br /> "Thâu đêm ròng rã kêu ai đó?<br /> Giục khách giang hồ dạ ngẩn ngơ."<br /> Hai câu kết cuối bài tưởng nhà thơ  đang hỏi con cuốc kêu chi mà ròng rã vậy, nhưng đó  <br /> cũng lại chính là lời tự hỏi của tác giả dành cho bản thân mình. Tiếng cuốc kêu dài trong  <br /> đêm vắng, người thi nhân vẫn bồn chồn, ngẩn ngơ  không ngủ  được vì đau đáu một nỗi  <br /> niềm sắt son yêu nước, thương dân đến tột cùng. Tiếng cuốc kêu như giục giã, như xoáy <br /> sâu vào tâm hồn, ý bảo nhân sĩ hãy làm một điều gì đó để thay đổi thế sự ngổn ngang này. <br /> Nhưng người đang nghe tiếng cuốc giục giã như rỉ máu, như hồn tan, như kêu khóc ấy lại  <br /> phải chịu bó tay bất lực, chẳng thể làm được gì, chỉ biết ngẩn người đau đớn, thở dài. Đó  <br /> là một cái tâm trạng khó chịu, bức bối đến nhường nào trong cái đêm hè vắng lặng này.<br />  <br />