Các chuẩn giáo dục quốc gia về lịch sử: Kinh nghiệm phương Tây

C¸C CHUÈN GI¸O DôC QUèC GIA VÒ LÞCH Sö:<br /> KINH NGHIÖM PH¦¥NG T¢Y<br /> <br /> <br /> E. E. VJAZEMSKII(*). Natsionalnye obrazovatelnye<br /> standarty po istorii: zapadnyi opyt. Novaja i<br /> noveishaja istoria, 2011, No. 6, st.117-124.<br /> Minh Ch©u<br /> dÞch<br /> <br /> huÈn gi¸o dôc lµ c¸c v¨n b¶n c¬ së, th«ng qua néi dung d¹y häc; th«ng qua<br /> C quy ®Þnh môc tiªu vµ néi dung gi¸o ho¹t ®éng cña ng−êi d¹y; th«ng qua qu¸<br /> tr×nh ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña ng−êi<br /> dôc, c¸c quan ®iÓm chung vÒ ®¸nh gi¸<br /> thµnh tÝch cña ng−êi häc. häc; th«ng qua ho¹t ®éng häc tËp. (*)<br /> HiÖn nay, kh«ng ph¶i ®Êt n−íc nµo M« h×nh gi¸o dôc Liªn X« cã ®Æc<br /> còng cã chuÈn gi¸o dôc víi tÝnh c¸ch lµ tr−ng lµ néi dung d¹y häc (ph−¬ng ph¸p<br /> mét v¨n b¶n qu¶n lý, mang tÝnh quy thø nhÊt) ®−îc −u tiªn h¬n nh÷ng<br /> ph¹m. Tuy nhiªn, trong bèi c¶nh toµn ph−¬ng ph¸p cßn l¹i (®iÒu ®ã kh«ng cã<br /> cÇu ho¸ vµ sù ph¸t triÓn cña nÒn gi¸o nghÜa lµ kh«ng cã chç cho c¸c ph−¬ng<br /> dôc mang tÝnh ®a v¨n ho¸, cô thÓ lµ ph¸p kh¸c). Xu h−íng nµy còng lµ ®Æc<br /> gi¸o dôc phæ th«ng, ®ang diÔn ra sù tr−ng cña hÖ thèng gi¸o dôc Nga hiÖn<br /> chuÈn ho¸ gi¸o dôc, dÉn ®Õn sù xuÊt nay. Mét trong nh÷ng c¬ së cña xu<br /> hiÖn cña c¸c chuÈn gi¸o dôc quèc gia. h−íng nµy lµ quan niÖm cña c¸c nhµ<br /> khoa häc vµ s− ph¹m Nga - nh÷ng<br /> Nh÷ng n¨m 1980-1990, chuÈn gi¸o<br /> ng−êi ®−îc gi¸o dôc d−íi thêi Liªn X«.<br /> dôc ®· ®−îc ¸p dông ë Anh, Mü, Ph¸p,<br /> Hä lµ nh÷ng ng−êi ñng hé m« h×nh gi¸o<br /> Italia vµ mét sè quèc gia ph−¬ng T©y.<br /> dôc cæ ®iÓn (theo c¸ch gäi cña c¸c<br /> Héi ®ång ch©u ¢u ®· ®−a ra ®Ò nghÞ<br /> chuyªn gia trong ngµnh lµ m« h×nh<br /> chung vÒ gi¶ng d¹y lÞch sö ë c¸c n−íc<br /> nÆng vÒ "kiÕn thøc").<br /> ch©u ¢u, th«ng qua c¸c ch−¬ng tr×nh<br /> gi¶ng d¹y phï hîp. ChÝnh v× thÕ, vÊn ®Ò Trªn thÕ giíi hiÖn nay, quan niÖm<br /> môc tiªu gi¸o dôc ®−îc ®Ò cËp trong c¸c cho r»ng, trong bèi c¶nh c¸ch m¹ng<br /> chuÈn gi¸o dôc quèc gia trë nªn ®Æc biÖt th«ng tin, ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh môc<br /> cÊp thiÕt. tiªu gi¸o dôc h÷u hiÖu nhÊt lµ th«ng<br /> qua ho¹t ®éng häc tËp cña ng−êi häc.<br /> Trong thùc tÕ hÖ thèng gi¸o dôc thÕ<br /> Tuy nhiªn, −u tiªn ph−¬ng ph¸p nµy<br /> giíi, cho dï cã tån t¹i chuÈn gi¸o dôc víi<br /> tÝnh c¸ch lµ mét v¨n b¶n quy ph¹m hay (*)<br /> GS. TS. khoa häc s− ph¹m, c¸n bé khoa häc<br /> kh«ng th× còng cã kh«ng d−íi 4 ph−¬ng chÝnh cña ViÖn Nghiªn cøu néi dung vµ ph−¬ng<br /> ph¸p x¸c ®Þnh môc tiªu gi¸o dôc, ®ã lµ: ph¸p gi¸o dôc, Häc viÖn gi¸o dôc Nga.<br /> 44 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2012<br /> <br /> kh«ng cã nghÜa lµ lo¹i bá c¸c ph−¬ng H−íng sang nghiªn cøu ®êi sèng<br /> ph¸p kh¸c. ë mét sè n−íc ph−¬ng T©y, th−êng nhËt cña con ng−êi, nh− c¸c vÊn<br /> nh− PhÇn Lan víi hÖ thèng gi¸o dôc rÊt ®Ò liªn quan ®Õn phô n÷, ng−êi nhËp c−,<br /> næi tiÕng, môc tiªu gi¸o dôc ®−îc quy c¸c d©n téc thiÓu sè, trÎ em... còng lµ xu<br /> ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n gi¸o dôc (c¸c h−íng chung cña gi¸o dôc phæ th«ng<br /> chuÈn gi¸o dôc, c¸c lý luËn, c¸c quan ph−¬ng T©y hiÖn nay. Tuy nhiªn, ®èi víi<br /> niÖm, c¸c ch−¬ng tr×nh) nh−ng kh«ng bËc phæ th«ng ë Nga, xu h−íng nµy<br /> ®−a ra nh÷ng chØ dÉn cô thÓ vÒ c¸ch kh«ng ph¶i lµ chñ ®¹o.<br /> thøc ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu ®ã. ViÖc thay ®æi néi dung m«n lÞch sö ë<br /> Quan ®iÓm truyÒn thèng khi ®−a ra c¸c n−íc ch©u ¢u do ®−a thªm c¸c tµi<br /> c¸c chuÈn gi¸o dôc lµ x¸c ®Þnh néi dung liÖu míi ®ßi hái ph¶i lo¹i bá nh÷ng néi<br /> häc tèi thiÓu, b¾t buéc. Trong tr−êng dung th−êng ®−îc gi¶ng d¹y tr−íc kia,<br /> hîp nµy, môc tiªu cña gi¸o dôc lµ n¾m tr−íc tiªn lµ lÞch sö chÝnh trÞ cña c¸c<br /> b¾t néi dung tèi thiÓu. Quan ®iÓm nµy quèc gia. VÊn ®Ò nµy ®· g©y ra nh÷ng<br /> ®· tõng lµ c¬ së cña m« h×nh chuÈn gi¸o tranh luËn gay g¾t trong giíi chuyªn gia.<br /> dôc ®Çu tiªn ë Nga (n¨m 2004), vµ lµ m« Mét xu h−íng kh¸ râ nÐt n÷a ë c¸c<br /> h×nh phæ biÕn nhÊt trong thùc tÕ gi¸o n−íc ch©u ¢u lµ viÖc ®Èy m¹nh h×nh<br /> dôc thÕ giíi gi÷a thÕ kû XX. Quan ®iÓm thµnh lèi t− duy cã tÝnh chÊt phª ph¸n<br /> nµy ®· t¹o nªn xu h−íng d¹y qu¸ nhiÒu cho häc sinh. C¸ch tr×nh bµy ®óng<br /> néi dung ë bËc phæ th«ng, ch¼ng h¹n ph−¬ng ph¸p cña c¸c s¸ch gi¸o khoa<br /> m«n lÞch sö víi qu¸ nhiÒu chi tiÕt thø lÞch sö hiÖn nay ®ang ®i theo h−íng<br /> yÕu mµ c¸c quan chøc gi¸o dôc thêi ®ã nµy, nh»m ph¸t triÓn t− duy ph©n tÝch<br /> cho lµ quan träng. VÝ dô, d¹y qu¸ kü c¸c vµ phª ph¸n mét c¸ch ®éc lËp ®èi víi tµi<br /> t¸c phÈm cô thÓ cña K. Marx, F. Engels, liÖu nghiªn cøu.<br /> V. I. Lenin, c¸c ®¹i héi cña §¶ng Céng<br /> Thay ®æi tiªu chÝ lùa chän néi dung<br /> s¶n Liªn X«. Trong bèi c¶nh néi dung<br /> gi¸o dôc còng ®ang lµ xu h−íng chñ ®¹o<br /> gi¸o dôc cã xu h−íng qu¸ t¶i, nhiÖm vô<br /> trong gi¸o dôc lÞch sö ë c¸c n−íc T©y<br /> t×m kiÕm c«ng cô vµ c¸ch thøc gi¶m t¶i<br /> ¢u. HiÖn nay, khi ®−a ra c¸c chuÈn gi¸o<br /> trë nªn cÊp thiÕt.<br /> dôc quèc gia, quan ®iÓm h−íng vµo môc<br /> HiÖn nay, c¸c chuyªn gia coi c¸ch tiªu ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña ng−êi häc<br /> qu¶n lý gi¸o dôc th«ng qua néi dung ngµy cµng ®−îc ¸p dông réng r·i. Víi<br /> gi¸o dôc tèi thiÓu theo quy ®Þnh lµ quan quan ®iÓm nµy, néi dung cô thÓ cña<br /> ®iÓm lçi thêi, bëi nã tÊt yÕu t¹o nªn sù m«n lÞch sö (vÝ dô ë Anh) sÏ lµ yÕu tè<br /> qu¸ t¶i néi dung gi¸o dôc. thø yÕu. Mµ môc tiªu chÝnh lµ: n¾m b¾t<br /> Më réng néi dung m«n lÞch sö ®ang c¸c kü n¨ng cÇn thiÕt ®Ó nhËn thøc thùc<br /> lµ xu h−íng míi trong nghiªn cøu lÞch tÕ lÞch sö, hiÓu râ c¸c sù kiÖn cña qu¸<br /> sö ë ®a sè c¸c n−íc T©y ¢u hiÖn nay. khø, ph¸t triÓn c¸ch t− duy phª ph¸n,<br /> Néi dung gi¸o dôc lÞch sö bao gåm n¾m b¾t kü n¨ng lµm viÖc víi c¸c tµi<br /> kh«ng chØ lÞch sö chÝnh trÞ vµ qu©n sù liÖu vµ Ên phÈm lÞch sö.<br /> cña c¸c quèc gia mµ c¶ lÞch sö víi tÝnh Trªn thÕ giíi hiÖn nay, viÖc gi¸o dôc<br /> c¸ch lµ toµn bé c¸c ph−¬ng diÖn x· héi, lý t−ëng c«ng d©n, b¶n s¾c d©n téc ®−îc<br /> v¨n ho¸, ®êi sèng x· héi vµ con ng−êi. coi lµ môc tiªu kh«ng kÐm phÇn quan<br /> Quan ®iÓm nµy rÊt quan träng xÐt trªn träng cña gi¸o dôc lÞch sö, vµ ®iÒu ®ã<br /> ph−¬ng diÖn h×nh thµnh ý thøc tù gi¸c, ®ßi hái ph¶i h×nh thµnh vµ coi träng di<br /> tÝnh ®ång nhÊt cña c¸c c¸ nh©n. s¶n lÞch sö. Quan ®iÓm nµy lµ ®Æc tr−ng<br /> C¸c chuÈn gi¸o dôc... 45<br /> <br /> cña Mü, n¬i mµ chuÈn ho¸ gi¸o dôc toµn VÊn ®Ò chung ®èi víi c¸c quèc gia<br /> quèc ®· cã tõ n¨m 1994, cßn chuÈn gi¸o "trÎ" cña §«ng ¢u, c¸c n−íc hËu Liªn<br /> dôc quèc gia vÒ lÞch sö cã tõ n¨m 1996. X«, lµ thay lÞch sö quèc gia<br /> §èi víi ch©u ¢u hiÖn nay, sù h×nh (национальная история) b»ng lÞch sö<br /> thµnh tÝnh ®ång nhÊt chung ch©u ¢u d©n téc chñ nghÜa (националистическая<br /> trong c¸c giê häc lÞch sö ®ang ®Æt ra история). Ph©n tÝch cho thÊy, trong<br /> nh− lµ mét viÖc cÊp b¸ch. NhËn thøc tr−êng hîp nµy, gi¸o dôc lÞch sö ®−îc coi<br /> lÞch sö c¶ ë cÊp ®é ®Þa ph−¬ng (vïng), lµ ph−¬ng tiÖn h×nh thµnh tÝnh ®ång<br /> toµn quèc (d©n téc), toµn ch©u ¢u vµ thÕ nhÊt d©n téc.<br /> giíi lµ môc tiªu cña gi¸o dôc lÞch sö. Quan ®iÓm chung cña c¸c chuyªn<br /> NhiÖm vô ph¸t triÓn kiÕn thøc lÞch gia gi¸o dôc lµ, chuÈn gi¸o dôc quy ®Þnh<br /> sö cho häc sinh ®ang lµ −u tiªn cña kh«ng chØ lµ, vµ thËm chÝ lµ kh«ng h¼n<br /> nhiÒu n−íc. C«ng nhËn vai trß quan lµ néi dung cña tµi liÖu lÞch sö, mµ chñ<br /> träng cña gi¸o dôc lÞch sö, víi tÝnh c¸ch yÕu lµ tÝnh chÊt vµ cÊp ®é cña ho¹t ®éng<br /> lµ mét thµnh tè ®Ó gi¸o dôc c«ng d©n, lµ nhËn thøc, kh¶ n¨ng kh¸i qu¸t ho¸ vµ<br /> xu h−íng gi¸o dôc chung ë Nga vµ c¸c s¸ng t¹o cña häc sinh.<br /> n−íc ph−¬ng T©y (®Æc biÖt lµ Mü). T©y ¢u hiÖn cã quan niÖm thèng<br /> Ph©n tÝch kinh nghiÖm thÕ giíi cho nhÊt vÒ c¸c gi¸ trÞ chung cña gi¸o dôc<br /> phÐp kÕt luËn r»ng, chó ý h×nh thµnh lÞch sö phæ th«ng. §ã lµ: −u tiªn quan<br /> kü n¨ng nhËn thøc, ph¸t triÓn nh©n ®iÓm mang tÝnh ®a v¨n ho¸ (quan ®iÓm<br /> c¸ch kh«ng cã nghÜa lµ g¹t bá viÖc ®Æt nµy dùa trªn sù ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn<br /> ra môc tiªu hiÓu s©u s¾c c¸c sù kiÖn lÞch v¨n ho¸); thõa nhËn tÇm quan träng<br /> sö quan träng cña d©n téc vµ thÕ giíi. cña lÞch sö víi tÝnh c¸ch lµ nh©n tè t¹o<br /> §iÒu ®ã rÊt cã ý nghÜa ®èi víi sù ph¸t nªn tÝnh ®ång nhÊt ch©u ¢u; coi träng<br /> triÓn di s¶n lÞch sö, ý thøc d©n téc, gi¸o quyÒn con ng−êi. Tuy nhiªn, ®Æc thï<br /> dôc c«ng d©n. H¬n thÕ n÷a, trong mét quèc gia trong x©y dùng chuÈn gi¸o dôc<br /> hÖ thèng gi¸o dôc h÷u hiÖu, c¸c môc lÞch sö vÉn ®ang tån t¹i ë nhiÒu n−íc<br /> tiªu nµy ph¶i g¾n bã h÷u c¬ víi nhau. ch©u ¢u. Quan ®iÓm "chung ch©u ¢u"<br /> §èi víi hÖ thèng gi¸o dôc lÞch sö cña chØ ®ãng vai trß chñ ®¹o. Xin ®−îc giíi<br /> Nga hiÖn nay, cÇn ph¶i t×m ra sù c©n thiÖu m« h×nh gi¸o dôc cña Anh vµ §øc<br /> b»ng tèi −u gi÷a c¸c môc tiªu nªu trªn. lµm vÝ dô cho quan ®iÓm nµy.<br /> ë Mü, nhiÖm vô nµy ®· ®−îc gi¶i 1. Yªu cÇu chuÈn gi¸o dôc cao vÒ<br /> quyÕt vÒ c¬ b¶n. Mét trong nh÷ng xu tr×nh ®é lµ ®Þnh h−íng chiÕn l−îc trong<br /> h−íng gi¸o dôc lÞch sö bËc phæ th«ng ph¸t triÓn gi¸o dôc trung häc (phæ<br /> hiÖn nay lµ viÖc x©y dùng ch−¬ng tr×nh th«ng) ë Anh. Møc trî cÊp tµi chÝnh vµ<br /> häc vÒ lÞch sö thÕ giíi. Víi quan ®iÓm hç trî cho c¸c tr−êng phæ th«ng ®−îc<br /> ®ã, häc sinh phæ th«ng sÏ nhËn thøc x¸c ®Þnh trªn c¬ së cã chó ý ®Õn thµnh<br /> ®−îc r»ng, lÞch sö thÕ giíi - ®ã lµ tæng tÝch häc tËp cña häc sinh; c¸c tr−êng<br /> hîp lÞch sö c¸c d©n téc, c¸c nÒn v¨n ho¸, phæ th«ng cã thµnh tÝch cao ®−îc tù chñ<br /> c¸c ®Êt n−íc, c¸c nÒn v¨n minh. Quan h¬n trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch gi¸o<br /> ®iÓm nµy lµ cã tÝnh tiÕn bé vµ hiÖu qu¶. dôc cña m×nh.<br /> C¸c n−íc ch©u ¢u, trªn thùc tÕ, ë Anh, hÖ thèng qu¶n lý cã ph©n<br /> th−êng theo xu h−íng häc lÞch sö khu cÊp ®èi víi c¸c c¬ së gi¸o dôc phæ th«ng<br /> vùc, nç lùc x©y dùng m« h×nh gi¸o dôc ®· cã tõ l©u. C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n ®·<br /> lÞch sö vïng miÒn. ®−îc h×nh thµnh tõ nh÷ng n¨m 1940,<br /> 46 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2012<br /> <br /> c¨n cø vµo luËt n¨m 1944 ("Act Butler"). 1, Ph¶i h×nh thµnh cho häc sinh<br /> Tõ 1944 ®Õn 1988, c¸c vÊn ®Ò vÒ tæ tr−íc hÕt lµ c¸c kü n¨ng chung cã gi¸ trÞ<br /> chøc, néi dung vµ chÊt l−îng cña gi¸o ®èi víi x· héi, bÊt kÓ sau khi tèt nghiÖp<br /> dôc nhµ n−íc thuéc thÈm quyÒn cña c¸c hä sÏ lµm nghÒ g×. ë ®©y muèn nãi ®Õn<br /> c¬ quan gi¸o dôc ®Þa ph−¬ng. kü n¨ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, tham gia<br /> Nh÷ng n¨m 1960-1980, luËt gi¸o giao tiÕp x· héi,...<br /> dôc ®· cã nh÷ng bæ sung quan träng. 2, Ph¶i h×nh thµnh c¸c kü n¨ng cã<br /> N¨m 1988, quèc héi ®· th«ng qua luËt ®Þnh h−íng nghÒ nghiÖp, g¾n víi c«ng<br /> míi vÒ c¶i c¸ch gi¸o dôc nh»m c¶i tæ hÖ nghÖ hiÖn ®¹i, cô thÓ vµ tr−íc nhÊt lµ<br /> thèng gi¸o dôc. Trªn c¬ së luËt nµy, c¸c c«ng nghÖ th«ng tin.<br /> "Ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc thèng nhÊt trªn 3, ¦u tiªn c¸c kü n¨ng c¬ b¶n (biÕt<br /> toµn quèc" ®−îc so¹n th¶o, c¸c chuÈn tÝnh to¸n, biÕt ®äc, biÕt viÕt) vµ c¸c kü<br /> quèc gia vÒ m«n häc ®−îc x©y dùng, c¸c n¨ng x· héi quan träng trªn thÞ tr−êng<br /> kiÓu tr−êng häc míi ®−îc thµnh lËp, thÞ lao ®éng (lËp kÕ ho¹ch thêi gian, kh¶<br /> tr−êng dÞch vô gi¸o dôc b¾t ®Çu ®−îc n¨ng thÝch øng).<br /> h×nh thµnh. ViÖc th«ng qua luËt 1988 Trong néi dung gi¸o dôc cña c¸c<br /> ®· dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ tr−êng trung häc c¬ së Anh hiÖn nay,<br /> trong hÖ thèng gi¸o dôc phæ th«ng nãi toµn bé c¸c kü n¨ng c¬ b¶n, gi¸o dôc t«n<br /> chung, trong néi dung vµ hÖ thèng ®¸nh gi¸o, c¸c m«n häc kinh viÖn vÉn ®−îc −u<br /> gi¸ kÕt qu¶ gi¸o dôc. tiªn.<br /> Tr−êng häc ë Anh cÇn hoµn thµnh 3 Nh÷ng n¨m 1990, mèi quan hÖ qua<br /> nhiÖm vô chung nhÊt. 1/ TruyÒn b¸ v¨n l¹i gi÷a “Ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc phæ<br /> ho¸. Tr−êng phæ th«ng vµ c¸c c¬ quan th«ng”, v¨n ho¸ vµ c¸c qu¸ tr×nh x· héi<br /> gi¸o dôc cÇn ph¶i truyÒn ®¹t cho thÕ hÖ ®−îc bµn luËn réng r·i trong giíi s−<br /> míi nh÷ng nÒn t¶ng gi¸ trÞ, v¨n ho¸ ®· ph¹m Anh quèc. Mét lo¹t héi nghÞ<br /> ®−îc x· héi thõa nhËn. Néi dung gi¸o “Ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc phæ th«ng: v¨n<br /> dôc ®−îc ph©n chia mét c¸ch −íc ®Þnh ho¸, x· héi” ®· ®−îc tiÕn hµnh. KÕt qu¶<br /> thµnh c¸c m«n häc theo c¸c d¹ng tri lµ, giíi s− ph¹m ®· ®¹t ®−îc sù nhÊt trÝ<br /> thøc – lµ sù tÝch luü ®¹o lý cña c¸c thÕ trong chõng mùc nhÊt ®Þnh vÒ viÖc ¸p<br /> hÖ tiÒn bèi. dông chuÈn gi¸o dôc quèc gia chung.<br /> 2/ N©ng cao tr¸ch nhiÖm x· héi cho "Ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc thèng nhÊt<br /> thanh niªn. C¸c tr−êng ph¶i trang bÞ trªn toµn quèc” ®· gÆp ph¶i sù phª<br /> cho thanh niªn c¸c chuÈn nh©n c¸ch vµ ph¸n gay g¾t cña c¸c nhµ s− ph¹m, ë<br /> c¸c gi¸ trÞ nh©n c¸ch h÷u Ých cho hä, nh÷ng lý do sau: Thø nhÊt, ch−¬ng<br /> gióp hä hiÓu c¸c nhiÖm vô, kü n¨ng vµ tr×nh nµy g©y khã kh¨n (kh«ng dµnh<br /> tri thøc cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn vai thêi gian) cho viÖc häc c¸c m«n kh«ng<br /> trß x· héi cña m×nh. ph¶i lµ b¾t buéc. Thø hai, viÖc ph©n<br /> 3/ ChuÈn bÞ cho ho¹t ®éng nghÒ chia thµnh c¸c m«n häc riªng biÖt dÉn<br /> nghiÖp. Tr−êng phæ th«ng cÇn trang bÞ ®Õn sù ph©n khóc ho¹t ®éng häc tËp cña<br /> cho thÕ hÖ ®ang lín lªn nh÷ng kiÕn thøc häc sinh, lµm t¨ng nguy c¬ bÞ mÊt nhËn<br /> vµ kü n¨ng cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng nghÒ thøc vÒ c¸c mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a c¸c<br /> nghiÖp cña hä vÒ sau. lÜnh vùc kh¸c nhau. Thø ba, ch−¬ng<br /> VÒ môc tiªu gi¸o dôc, ë Anh cã tr×nh gi¸o dôc quèc gia lÊy m«n häc lµm<br /> nh÷ng c¸ch hiÓu kh¸c nhau. Xin ®−îc trung t©m chø kh«ng ph¶i lÊy ng−êi häc<br /> kÓ ra 3 quan ®iÓm vÒ vÊn ®Ò nµy: lµm trung t©m.<br /> C¸c chuÈn gi¸o dôc... 47<br /> <br /> Theo quan ®iÓm cña c¸c nhµ lý luËn chØ c«ng nhËn tr×nh ®é gi¸o dôc cao h¬n<br /> gi¸o dôc vµ c¸c nhµ s− ph¹m Anh, (tr×nh ®é “A”).<br /> “chuÈn” kh«ng h¼n lµ c¸i mµ nh÷ng Giíi s− ph¹m lo l¾ng r»ng, trong<br /> ng−êi häc cÇn ph¶i biÕt, mµ chñ yÕu lµ “Ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc quèc gia thèng<br /> c¸i mµ hä cÇn ph¶i biÕt lµm. C¸c kü nhÊt”, c¸c m«n häc kinh viÖn vµ thùc tÕ<br /> n¨ng then chèt chÝnh lµ ®èi t−îng cña truyÒn thèng vÉn chiÕm −u thÕ. Ph¶n<br /> qu¶n lý s− ph¹m trªn c¬ së chuÈn gi¸o håi l¹i nh÷ng ý kiÕn nµy, Anh ®· th«ng<br /> dôc quèc gia. C¸c tiªu chÝ chuÈn gi¸o qua quyÕt ®Þnh so¹n th¶o “c¸c thµnh tè<br /> dôc ®−îc tr×nh bµy d−íi d¹ng ch−¬ng liªn m«n” cã nhiÖm vô liªn kÕt gi÷a gi¸o<br /> tr×nh gi¸o dôc, trong ®ã x¸c lËp thµnh dôc nh©n c¸ch, gi¸o dôc x· héi vµ gi¸o<br /> phÇn (danh s¸ch) c¸c m«n häc, vµ sè dôc ®¹o ®øc, ®−îc tr×nh bµy d−íi d¹ng<br /> l−îng giê häc t−¬ng øng; cÊp ®é thµnh c¸c kü n¨ng, c¸c t− t−ëng kh¸i qu¸t...<br /> tÝch ®èi víi c¸c ®é tuæi nhÊt ®Þnh cña T− t−ëng liªn kÕt c¸c m«n häc ®−îc<br /> häc sinh phæ th«ng; ch−¬ng tr×nh häc x¸c ®Þnh lµ toµn bé nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n<br /> tËp theo c¸c m«n häc cô thÓ. cÇn ®−îc h×nh thµnh khi häc c¸c m«n<br /> §Æc thï cña chuÈn gi¸o dôc kh«ng häc theo ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc. Cã thÓ<br /> h¼n néi dung mµ chñ yÕu lµ qu¸ tr×nh coi nguyªn t¾c b×nh ®¼ng vÒ kh¶ n¨ng<br /> tiÕn hµnh m«n häc. ChuÈn gi¸o dôc quy vµ c¸c môc tiªu trong x· héi ®a v¨n ho¸<br /> ®Þnh tr−íc hÕt kh«ng ph¶i lµ néi dung lµ mét vÝ dô vÒ nh÷ng gi¸ trÞ ®ã.<br /> tµi liÖu ®−îc ®−a vµo c¸c ch−¬ng tr×nh Nguyªn t¾c nµy thÓ hiÖn ë viÖc x©y<br /> häc ë bËc phæ th«ng, mµ chñ yÕu lµ tÝnh dùng nªn lßng khoan dung, t«n träng<br /> chÊt vµ cÊp ®é cña ho¹t ®éng nhËn thøc. lÉn nhau, khuyÕn khÝch sù ®a d¹ng v¨n<br /> ho¸, c¸ tÝnh con ng−êi. Kü n¨ng liªn<br /> NÒn gi¸o dôc Anh quèc tùa nh−<br /> m«n ®−îc h×nh thµnh bëi tÊt c¶ c¸c m«n<br /> h×nh th¸p: NÕu ë nh÷ng cÊp ban ®Çu,<br /> theo ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc, bÊt kÓ néi<br /> viÖc d¹y häc ®−îc thùc hiÖn víi mét<br /> dung ch−¬ng tr×nh nh− thÕ nµo, bao<br /> ph¹m vi kh¸ réng c¸c m«n häc th× ë cÊp<br /> gåm: c¸c kü n¨ng häc tËp nãi chung, c¸c<br /> tiÕp theo, ph¹m vi ®−îc thu hÑp h¬n<br /> kü n¨ng giao tiÕp, tÝnh to¸n, v¨n ho¸<br /> trªn c¬ së lùa chän cña chÝnh ng−êi häc<br /> øng xö trong tËp thÓ, kü n¨ng lµm viÖc<br /> (Cßn hÖ thèng gi¸o dôc Nga l¹i cã vÎ<br /> víi m¸y tÝnh.<br /> nh− mét h×nh th¸p lËt ng−îc).<br /> C¸c chñ ®Ò liªn m«n bao gåm: kinh<br /> Häc sinh c¸c tr−êng c«ng lËp Anh tÕ vµ c«ng nghiÖp; gi¸o dôc g¾n víi nghÒ<br /> trong ®é tuæi 11-16 b¾t buéc ph¶i häc nghiÖp; c¬ së cña lèi sèng lµnh m¹nh;<br /> c¸c m«n: tiÕng Anh, to¸n, tù nhiªn häc, gi¸o dôc c«ng d©n; gi¸o dôc sinh th¸i.<br /> thiÕt kÕ vµ c«ng nghÖ, c«ng nghÖ th«ng C¸c luËn ®iÓm lý luËn vµ thùc tiÔn ®èi<br /> tin, lÞch sö, ®Þa lý, ngo¹i ng÷, nghÖ víi mçi chñ ®Ò ®Òu ®−îc x¸c ®Þnh râ, vµ<br /> thuËt, ©m nh¹c, thÓ dôc. nhµ tr−êng ph¶i ph¸t triÓn chóng cho<br /> Ngoµi c¸c m«n häc b¾t buéc, c¸c häc sinh. C¸c chñ ®Ò liªn m«n cã nhiÖm<br /> tr−êng phæ th«ng ¸p dông ch−¬ng tr×nh vô thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kü n¨ng liªn<br /> häc bæ sung theo sù lùa chän cña ng−êi m«n vµ nhËn thøc c¸c t− t−ëng liªn<br /> häc. Nh÷ng häc sinh tõ 16 tuæi trë lªn m«n; chóng cã thÓ ®−îc ®−a vµo néi<br /> cã thÓ lùa chän trong c¸c m«n sau: chÕ dung c¸c m«n häc kh¸c nhau trong<br /> ®é nhµ n−íc-ph¸p quyÒn (Anh), kinh tÕ, ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc.<br /> x· héi häc, t©m lý. Häc xong c¸c khãa Bé phËn qu¶n lý vµ ®¸nh gi¸ ch−¬ng<br /> häc nµy, häc sinh sÏ ®−îc nhËn chøng tr×nh gi¸o dôc cña tr−êng ®· thiÕt lËp<br /> 48 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2012<br /> <br /> mét diÔn ®µn quèc gia vÒ "c¸c gi¸ trÞ" cho tÊt c¶ c¸c c«ng d©n Céng hßa Liªn<br /> víi nhiÖm vô th¶o luËn vµ ®¹t ®−îc sù bang §øc vµ nh÷ng ng−êi n−íc ngoµi<br /> nhÊt trÝ vÒ c¸c gi¸ trÞ cèt lâi mµ tr−êng sinh sèng hîp ph¸p ë ®Êt n−íc nµy ®−îc<br /> häc cã nhiÖm vô x©y dùng cho häc sinh. gi¸o dôc phæ th«ng b¾t buéc, do ®ã, gi¸o<br /> Trong m« h×nh gi¸o dôc lÞch sö bËc dôc ë c¸c tr−êng tiÓu häc vµ trung häc<br /> phæ th«ng Anh quèc, ng−êi häc gi÷ vai quèc lËp lµ miÔn phÝ.<br /> trß chñ ®¹o. ViÖc n¾m b¾t kiÕn thøc lÞch<br /> C¸c c¬ quan l·nh ®¹o ®èi víi hÖ<br /> sö mét c¸ch chi tiÕt vÒ c¸c qu¸ tr×nh<br /> thèng gi¸o dôc §øc bao gåm: Héi nghÞ<br /> ph¸t triÓn chÝnh cña x· héi kh«ng ph¶i<br /> th−êng kú cña c¸c bé tr−ëng gi¸o dôc,<br /> lµ yªu cÇu chÝnh cña chuÈn gi¸o dôc<br /> nh÷ng ng−êi ®øng ®Çu c¸c bang, Héi<br /> Anh. Tuy nhiªn, sù chän läc tµi liÖu l¹i<br /> nghÞ hiÖu tr−ëng c¸c tr−êng häc. ë cÊp<br /> cã ý nghÜa hÕt søc quan träng. Tµi liÖu<br /> c¸c bang, l·nh ®¹o lµ c¸c bé cña mçi<br /> häc tËp mµ gi¸o viªn th−êng gi¶i thÝch<br /> bang, cã nhiÖm vô x©y dùng ch−¬ng<br /> mét c¸ch chi tiÕt ®−îc dïng ®Ó tæ chøc<br /> tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa cho c¸c tr−êng<br /> ho¹t ®éng nhËn thøc cho häc sinh.<br /> phæ th«ng cña bang dùa trªn chuÈn gi¸o<br /> Gi¸o dôc lÞch sö ë bËc phæ th«ng dôc quèc gia. Mçi bang ®Òu cã luËt gi¸o<br /> Anh ®Æc tr−ng bëi viÖc häc sinh chuÈn dôc cña m×nh, ®−îc x©y dùng trªn c¬ së<br /> bÞ c¸c tiÓu luËn lÞch sö (ho¹t ®éng tù luËt “khung” cña liªn bang.<br /> chñ cña häc sinh trong mét khu«n khæ<br /> nhÊt ®Þnh). §Þnh d¹ng chung cña tiÓu Nh÷ng nÐt c¬ b¶n cña hÖ thèng gi¸o<br /> luËn sÏ ®Þnh h−íng cho ng−êi häc. Mçi dôc §øc hiÖn nay ®−îc h×nh thµnh vµo<br /> häc sinh sÏ cã ®−îc vÝ dô trùc quan vÒ nh÷ng n¨m 1920, tøc lµ giai ®o¹n n−íc<br /> viÖc x©y dùng tµi liÖu lÞch sö cña riªng Céng hoµ D©n chñ Weimarer, khi ®ã bËc<br /> m×nh hoÆc cã ®−îc mÉu c©u tr¶ lêi ®óng. trung häc ®−îc ph©n thµnh tr−êng c«ng<br /> lËp chung, tr−êng thùc nghiÖm vµ<br /> Bµi häc trong s¸ch gi¸o khoa kh«ng tr−êng trung häc cæ ®iÓn (гимназия).<br /> chØ gåm nh÷ng ph©n tÝch mang tÝnh m« Tr−íc nh÷ng n¨m 1950, häc trong<br /> t¶ c¸c th«ng tin thùc tÕ (bµi t−êng tr−êng thùc nghiÖm vµ tr−êng trung häc<br /> thuËt). Mçi phÇn cña bµi häc nµy sÏ cæ ®iÓn ph¶i ®ãng häc phÝ, hiÖn nay th×<br /> ®−îc bæ sung thªm nguån t− liÖu lÞch sö kh«ng. Gi¸o dôc trÎ em ë bËc tiÓu häc<br /> vµ bµi tËp cô thÓ. Sù tr×nh bµy, in Ên râ b¾t ®Çu tõ 6 tuæi vµ kÐo dµi trong suèt<br /> rµng (t¸ch biÖt phÇn nguån t− liÖu vµ 4-6 n¨m. ë 2 líp ®Çu tiªn kh«ng cã sù<br /> bµi tËp b»ng mµu s¾c, sö dông th«ng tin chia nhá c¸c m«n häc - nh÷ng kiÕn thøc<br /> b¾t m¾t hÊp dÉn - ¶nh, h×nh vÏ, b¶n ®å, c¬ b¶n vÒ to¸n, tiÕng §øc, ®Þa ph−¬ng<br /> s¬ ®å - lµm t− liÖu) sÏ trë thµnh yÕu tè häc, ©m nh¹c vµ t«n gi¸o ®−îc gi¶ng d¹y<br /> kÝch thÝch, bæ sung cho ho¹t ®éng cña mét c¸ch ®ång bé, trong khung khæ cña<br /> gi¸o viªn vµ häc sinh víi tµi liÖu s¸ch mét ch−¬ng tr×nh häc tËp chung. Th«ng<br /> gi¸o khoa. th−êng, sau khi häc xong bËc tiÓu häc,<br /> 2. HÖ thèng gi¸o dôc §øc lµ gÇn gòi häc sinh tiÕp tôc bËc trung häc (tõ 10-12<br /> nhÊt víi hÖ thèng gi¸o dôc cña Nga: lµ tuæi ®Õn 16 tuæi) vµ trung häc nghÒ (tõ<br /> cÊu tróc 3 cÊp cæ ®iÓn, gåm tiÓu häc, 16 ®Õn 19 tuæi). Tr−êng trung häc nghÒ<br /> trung häc vµ ®¹i häc. ë tÊt c¶ c¸c cÊp hoµn tÊt toµn bé ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc<br /> ®Òu cã c¸c c¬ quan gi¸o dôc cña nhµ trung häc, ®ång thêi lµ giai ®o¹n<br /> n−íc vµ t− nh©n, mÆc dï sè l−îng t− chuÈn bÞ cho ®¹i häc. ë §øc còng cã c¸c<br /> nh©n kh«ng nhiÒu. Nhµ n−íc b¶o ®¶m tr−êng trung häc nghÒ ®µo t¹o nghÒ<br /> C¸c chuÈn gi¸o dôc... 49<br /> <br /> nghiÖp hoµn chØnh cho ng−êi häc (t−¬ng ë §øc, c¸c quy chuÈn chung vÒ viÖc<br /> tù nh− kh¸i niÖm cña Nga vÒ "®µo t¹o vµo häc ®¹i häc còng ®· ®−îc x¸c lËp.<br /> trung häc chuyªn nghiÖp"). Thêi h¹n B»ng tèt nghiÖp "Abitur", ®−îc cÊp khi tèt<br /> chung cña toµn bé ch−¬ng tr×nh gi¸o nghiÖp trung häc cæ ®iÓn, hoÆc trung häc<br /> dôc trung häc ë §øc (bao gåm c¶ tiÓu phæ th«ng häc theo ch−¬ng tr×nh cña<br /> häc vµ trung häc nghÒ) lµ 12-13 n¨m. tr−êng trung häc cæ ®iÓn, lµ giÊy cho phÐp<br /> B¾t ®Çu tõ giai ®o¹n trung häc, c¸c m«n tuyÓn th¼ng vµo ®¹i häc. §Ó nhËn ®−îc<br /> c¬ b¶n, häc sinh cã quyÒn tù chñ lùa b»ng Abitur, häc sinh tèt nghiÖp phæ<br /> chän c¸c m«n häc bæ sung. th«ng trung häc ph¶i thi 4 m«n c¬ b¶n.<br /> Vµi n¨m tr−íc ®©y, mét sè tr−êng ®¹i häc<br /> C¸c tr−êng trung häc ë §øc ®−îc<br /> §øc ®· kh«ng cßn ¸p dông nguyªn t¾c<br /> chia thµnh 5 lo¹i chÝnh: trung häc cæ<br /> nµy ®èi víi mét sè khoa (ch¼ng h¹n khoa<br /> ®iÓn, trung häc thùc nghiÖm, trung häc<br /> y), häc sinh vÉn ph¶i tham dù c¸c kú thi<br /> c¬ së, trung häc nghÒ vµ tr−êng chung<br /> ®Çu vµo vµ tuyÓn chän.<br /> tæng thÓ. Trung häc cæ ®iÓn lµ tr−êng cã<br /> uy tÝn nhÊt: b»ng tèt nghiÖp tr−êng nµy Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n cña<br /> cho phÐp ®−îc tuyÓn th¼ng vµo phÇn lín cuéc c¶i c¸ch gi¸o dôc ®¹i häc g¾n víi sù<br /> c¸c khoa cña tr−êng ®¹i häc. Th«ng thèng nhÊt n−íc §øc n¨m 1991 lµ sù<br /> th−êng, tr−êng trung häc cæ ®iÓn thiªn cÇn thiÕt ph¶i thèng nhÊt c¸c chuÈn<br /> vÒ c¸c m«n nh©n v¨n. Tr−êng trung häc gi¸o dôc cña c¸c bang "cò" vµ "míi".<br /> thùc nghiÖm còng cã uy tÝn kh¸ cao, ®µo §iÒu nµy khiÕn b»ng Abitur kh«ng cßn<br /> t¹o nghÒ cho c¸c lÜnh vùc dÞch vô, ®−îc coi lµ b¶o ®¶m tuyÖt ®èi vÒ chÊt<br /> th−¬ng m¹i vµ phôc vô. Häc sinh ®¹t l−îng gi¸o dôc trung häc. HiÖn nay ë<br /> kÕt qu¶ cao ë bËc trung häc thùc nghiÖm §øc, sè l−îng c¸c tr−êng cao ®¼ng - ®¹i<br /> sÏ ®−îc vµo häc líp cuèi cña bËc trung häc thùc hiÖn chÕ ®é thi tuyÓn ®Çu vµo<br /> häc cæ ®iÓn, sau ®ã lµ vµo ®¹i häc. ®ang t¨ng lªn.<br /> Tr−êng trung häc c¬ së chñ yÕu dµnh cho<br /> nh÷ng häc sinh kh«ng dù ®Þnh sÏ tiÕp Nh− vËy, mét trong nh÷ng xu h−íng<br /> tôc häc ®¹i häc. Tr−êng trung häc nghÒ chñ ®¹o trong hÖ thèng gi¸o dôc phæ<br /> còng chñ yÕu h−íng vµo nh÷ng häc sinh th«ng trªn thÕ giíi hiÖn nay lµ sù chuÈn<br /> muèn cã mét nghÒ nµo ®ã vµ ch−a cã kÕ ho¸. C¸c n−íc hiÖn ®ang kh¾c phôc m«<br /> ho¹ch häc ®¹i häc. Tr−êng chung tæng h×nh chuÈn gi¸o dôc ®−îc hiÓu theo<br /> thÓ lµ sù kÕt hîp gi÷a trung häc cæ ®iÓn c¸ch truyÒn thèng, tøc coi chuÈn gi¸o<br /> vµ trung häc thùc nghiÖm, cho phÐp ®ång dôc lµ mét ch−¬ng tr×nh quy ®Þnh néi<br /> thêi gi¸o dôc nh©n v¨n vµ gi¸o dôc kü dung häc. M« h×nh gi¸o dôc lÞch sö theo<br /> thuËt. Häc sinh cña c¸c tr−êng nµy, sau tr×nh tù niªn ®¹i, ®ßi hái ph¶i ghi nhí<br /> khi thi c¸c m«n theo ch−¬ng tr×nh cña nhiÒu th«ng tin thùc tÕ kiÓu nh− vËy<br /> tr−êng trung häc cæ ®iÓn, cã c¬ héi thi hiÖn vÉn ®ang phæ biÕn ë Nga, phæ biÕn<br /> vµo tr−êng ®¹i häc. C¶ 5 lo¹i h×nh tr−êng trong quan niÖm cña c¸c nhµ s− ph¹m -<br /> trung häc phæ th«ng trªn ®Òu cã c¸c sö häc, vµ trong nhËn thøc cña ng−êi<br /> tr−êng ban ngµy vµ tr−êng néi tró. d©n. Tuy nhiªn, trong bèi c¶nh toµn cÇu<br /> Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ë §øc næi râ xu ho¸, ®Ó liªn kÕt Nga vµo kh«ng gian<br /> h−íng t¨ng tû lÖ häc sinh häc trong c¸c gi¸o dôc thÕ giíi, tr−êng phæ th«ng Nga<br /> tr−êng trung häc cæ ®iÓn, trung häc thùc ph¶i n¾m b¾t ®−îc h×nh th¸p gi¸o dôc<br /> nghiÖm vµ gi¶m sè häc sinh häc trong míi mµ hiÖn nay ®ang ®−îc thùc hiÖn ë<br /> c¸c lo¹i h×nh tr−êng cßn l¹i. nhiÒu n−íc ph−¬ng T©y.<br />