CÁC THUỐC CHỮA DỊ ỨNG MŨI
Bác sĩ Nguyễn Văn Đức, Bác sĩ Chuyên Khoa Nội Thương
Bài kỳ này, xin tiếp tục câu chuyện dài về bệnh dị ứng mũi (hay viêm
mũi do dị ứng), bàn về các cách chữa trị bằng thuốc. Những phương cách
dùng để tránh một số chất hay gây dị ứng đã được trình bày trong bài trước.
Sự chữa trị dị ứng mũi bằng thuốc, muốn hữu hiệu, cần dựa vào
những yếu tố:
- Định bệnh chính xác:
Đây đúng dị ứng mũi? hay viêm mũi do siêu vi trùng (viral rhinitis:
khi bị cảm, cúm)? hoặc viêm mũi cùng các xoang quanh mũi do vi trùng
(bacterial rhinosinusitis)? do một bệnh trong cơ thể (như bệnh suy tuyến
giáp trạng, ..)? do dùng thuốc (thuốc uống hoặc thuốc xịt mũi)? Đã thế, cần
xem trong mũi có gì khác bất thường như vách mũi lệch, thịt dư trong mũi,
...
- Triệu chứng của người bệnh:
Triệu chứng nào làm bạn khổ nhất: ngứa mũi, ngứa mắt, ngứa tai và
cổ họng, hắt hơi, chảy mũi nước, hay nghẹt mũi, ..? Tùy triệu chứng nào làm
khổ bạn nhất, ta sẽ dùng thuốc thích ứng.
- An toàn:
Nhiều thuốc chữa dị ứng mũi gây buồn ngủ, khiến bạn không làm ăn
gì được, hoặc đi trong cuộc đời như đi trong mơ, lái xe gây tai nạn. Dùng
thuốc như vậy, dù hữu hiệu, đời cũng mất thú, có khi ra tòa.
- Ý thích của người bệnh:
Bạn thích cách chữa nào, xin cho biết. Tất nhiên, điều này lại tùy
thuộc vào sự hiểu biết của bạn về các cách chữa trị, đồng thời, cũng vào... túi
tiền của bạn. Cũng xin bạn cho biết, bạn đã từng dùng những thuốc gì, kết
quả ra sao. Thử qua nhiều thuốc, có khi thuốc bạn mua bên ngoài không cần
toa bác sĩ lại giúp bạn hơn cả những thuốc mắc tiền bác sĩ biên toa cho bạn.
Nên, trên đường chạy chữa cái mũi dị ứng khốn khổ, bạn nhớ ghi chép lại
tên những thuốc nào bạn đã dùng qua, thuốc nào giúp, thuốc nào không.
Bác sĩ trước khi ngoáy bút trên toa thuốc, sẽ đắn đo, cân phân những
điều kể trên. Thêm vào đó, sự trị liệu cũng khác biệt tùy người bệnh là trẻ
em, vị cao niên, hoặc phụ nữ mang thai, lực sĩ thi thế vận hội, ...
Thuốc uống
1. Các thuốc antihistamines:
Xin nhắc lại một chút, dị ứng mũi gây do các phản ứng dị ứng khi
chất gây dị ứng (gọi là allergens, như những phấn hoa trong mùa này) bay
vào mũi, tiếp xúc với các tế bào mast cells nằm ngay trong màng mũi. Phản
ứng làm phát sinh nhiều chất hóa học, trong đó có các chất histamine,
leukotrienes, ... Histamine là một trong những thủ phạm chính gây các triệu
chứng. Thuốc antihistamines (chống lại histamine), bất lực hóa tác dụng của
chất histamine, nên làm giảm các triệu chứng dị ứng mũi.
Các thuốc antihistamines hiện được chia làm hai nhóm:
- Các thuốc gây buồn ngủ (sedating antihistamines): các thuốc có thể
làm ta dật dừ, buồn ngủ, như Benadryl, Chlor-Trimeton, Tavist, Atarax,
Phenergan, ...
Những thuốc này được cái rất rẻ, mua không cần toa bác sĩ. Song
chúng hay khiến ta dật dờ, mệt mỏi. May ra, bạn sẽ quen dần với những
phản ứng bất lợi của chúng sau 3-4 ngày dùng thuốc. Thuốc còn có thể làm
khô miệng, bí tiểu, áp huyết xuống thấp, lên cân, chóng mặt, ù tai, mờ mắt,
buồn nôn, ói mửa, ... Thêm vào đó, thường chúng cần được dùng nhiều lần
trong ngày, vì có tác dụng ngắn.
Thuốc mới Zyrtec, cũng thuộc nhóm gây buồn ngủ, song ít gây dật dừ
và những phản ứng phụ khác như các thuốc cùng nhóm, lại chỉ cần dùng
ngày 1 lần.
- Các thuốc không buồn ngủ (nonsedating antihistamines): gồm các
thuốc Allegra, Claritin, Clarinex. (Khi đi mua thuốc, lúc móc ví trả tiền, bạn
còn tỉnh hẳn người... vì chúng khá đắt). Allegra, Claritin, Clarinex ít làm khô
miệng, bí tiểu, tiện lợi vì chỉ cần dùng ngày 1 hay 2 lần. Claritin nay mua
được không cần toa bác sĩ.
Do ít gây phản ứng phụ, ba thuốc này được các bác sĩ dùng rất nhiều.
Song, mỗi cơ thể một khác, có khi bạn lại thấy một thuốc mua bên ngoài
không cần toa bác sĩ giúp bạn hơn cả thuốc mắc tiền bác sĩ biên toa. Nếu
thuốc ấy không gây phản ứng gì khiến bạn khó chịu, thì ta cứ tiếp tục dùng
nó, vừa tốt vừa rẻ.
2. Các thuốc co màng mũi (decongestants):
Các thuốc antihistamines, loại gây buồn ngủ hoặc loại không gây
buồn ngủ, đều chỉ làm bớt chảy mũi, hắt hơi, ngứa mũi, ngứa mắt, ngứa cổ
họng, nhưng không làm bớt nghẹt mũi.
Các thuốc co màng mũi mới chữa nghẹt mũi. Sudafed là một thuốc co
màng mũi điển hình, chắc ai trong chúng ta cũng đã có dịp dùng.
Thuốc co màng mũi có thể khiến ta nhức đầu, hồi hộp do tim đập
nhanh, khó ngủ, bứt rứt, dễ nổi nóng (irritability). Thuốc cũng làm co thắt
các mạch máu toàn cơ thể, nên có thể gây cao áp huyết, cao áp suất trong
mắt (glaucoma). Các vị mang bệnh cao áp huyết, tiểu đường, bệnh tim,
cường tuyến giáp trạng (hyperthyroidism), cao áp suất trong mắt, chỉ nên
dùng thuốc co màng mũi dưới sự hướng dẫn và theo dõi của bác sĩ.
Thuốc co màng mũi chữa nghẹt mũi, nhưng ngược lại, không làm
giảm chảy mũi, hắt hơi, ngứa ngáy. Để chữa mọi triệu chứng của dị ứng
mũi, kể cả nghẹt mũi, người ta mới cộng cả hai thuốc antihistamine và
decongestant, thành một loại thuốc tổng hợp gọi là antihistamine/
decongestant. Các thuốc tổng hợp antihistamine/decongestant hiện được