CÁC LOẠI THUỐC THÔNG THƯỜNG

Chia sẻ: NguyenPhong Phong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

346
lượt xem 53
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'các loại thuốc thông thường', y tế - sức khoẻ, y dược phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: CÁC LOẠI THUỐC THÔNG THƯỜNG

1 9.1.1. Strychnin Strychnin laø moät ancaloit chieát xuaát töø haït caây maõ tieàn. Caây maõ tieàn moïc nhieàu ôû nöôùc ta vaø AÁn ñoä. Haït maõ tieàn chöùa gaàn 1,5% Strychnin vaø 1,5% Brucin (bruxin) Tính chaát  Strychnin coù daïng tinh theå hình kim, khoâng maøu, khoâng muøi, vò cöïc kyø ñaéng, tan trong nöôùc vaø khoâng tan trong eâte. Thuoác thöôøng ñöôïc duøng döôùi daïng muoái sunfat hay arseniat. Muoái nitraùt deã tan hôn trong nöôùc. Muoái ñöôïc duøng laø sunfat trung tính ngaäm 5H2O (78,04% strychnin). Arseniat monobasic ngaäm 2H2O (65% strychnin vaø 15% asen) cuõng ñöôïc duøng. Muoái cacodylat cuõng vaäy. Strychnin noùi chung raát ñoäc. Taùc duïng  Strychnin taùc ñoäng chuû yeáu leân tuûy soáng laøm taêng kích thích ñoái vôùi caùc trung taâm phaûn xaï cuûa haønh naõo – tuûy soáng. Vôùi lieàu nheï, strychnin laø moät thuoác boå, laøm taêng tính nhaïy caûm toaøn thaân vaø tính nhaïy caûm rieâng bieät cuûa caùc boä phaän, laøm taêng cöôøng tröông löïc cuûa cô vaø tim, gaây co maïch, taêng huyeát aùp. Vôùi lieàu hôi cao (maø khoâng ñöôïc vöôït quaù), Strychnin gaây taêng caûm giaùc roõ reät. Vôùi lieàu cao, Strychnin gaây ñoäc, cô bò maát tröông löïc, con vaät bò co giaät khi bò moät kích thích naøo ñoù vaø bò ngaït thôû vì cô loàng ngöïc khoâng hoaït ñoäng ñöôïc. Chæ ñònh  Strychnin coù theå duøng laøm thuoác boå toaøn thaân trong caùc tröôøng hôïp suy nhöôïc cô theå (traïng thaùi meät moûi, bieáng aên), thaàn kinh suy nhöôïc, kích thích thaàn kinh trong nhöõng chöùng nhöôïc cô, lieät cô, baïi lieät. Choáng khí thuõng phoåi (phuø phoåi) cuûa ngöïa, traâu, boø vôùi lieàu raát thaáp vaø neân söû duïng arseniat. Laøm chaát ñoái khaùng ñeå giaûi ñoäc khi bò ngoä ñoäc caùc loaïi thuoác nguû (barbituric). Laøm thuoác dieät chuoät vôùi lieàu cao. Lieàu löôïng  Do coù hoïat tính maïnh neân ít duøng cho gia suùc uoáng. Ñeå tieâm döôùi da, thöôøng duøng dung dòch 1% vôùi gia suùc lôùn vaø dung dòch 1% vôùi gia suùc nhoû. Ban ñaàu duøng lieàu thaáp
2 roài taêng daàn leân cho ñeán lieàu toái ña, roài giaûm daàn xuoáng vaø baét ñaàu duøng laïi vôùi nhòp ñoä nhö vaäy. Sau ñaây laø lieàu duøng haèng ngaøy cho uoáng: Boät maõ tieàn Dung dòch Strychnin Ngöïa, löøa 2 -10g 50 -100mg Traâu, boø 5 - 20g 50 -150mg Lôïn, deâ, cöøu 1 - 3g 2 - 5mg Choù 0,05 - 0,25g 0,2 -1mg Meøo 0,05 - 0,05g - Lieàu tieâm döôùi da dung dòch Strychnin trong moät ngaøy: Ngöïa, löøa : 0,03 - 0,1g Lôïn, deâ, cöøu : 0,002 - 0,005g Traâu, boø : 0,05 - 0,15 Choù : 0,001g Ñeå dieät chuoät, coù theå duøng baõ troän boät maõ tieàn hay muoái Strychnin (khoâng quaù 1% Strychnin cô baûn) Chuù yù: Khi bò ngoä ñoäc thì giaûi ñoäc baèng Cloran ( lieàu gaây meâ), Clorofooc, Morphin. Toát nhaát laø duøng Parandehyt: 10-20g cho uoáng hay 8mL hoøa tan vaøo 100mL ñöôøng ñaúng tröông (5-6%). 9.1.2. Acepromazin Acepromazin, daãn xuaát cuûa Phenothiazin, teân hoùa hoïc laø Ethylon – 3 (dimethylamino 3’ – Propyl) 10 – Phenothiazin, coøn coù teân thöông phaåm khaùc laø Plegicil, Vettranquil vaø Calmivat. Thuoác baûng B. Tính chaát  Thuoác trình baøy döôùi daïng vieân neùn 12,5 – 25mg vaø oáng tieâm 10mL chöùa 10mg trong 1mL hay oáng tieâm 5mL chöùa 5mg trong 1mL vaø daïng cuoáng 1%. Taùc duïng  Thuoác coù taùc duïng an thaàn gioáng nhö Chlopromazin: laøm suy yeáu heä thaàn kinh trung öông, daãn tôùi traïng thaùi yeân tónh vaø thö giaõn cô, laø chaát laøm taêng tieàm löïc ñoái vôùi
3 caùc loaïi thuoác nguû (bacbituric, thuoác phieän) vaø caùc chaát gaây ra an thaàn cuïc boä, laøm giaûm nhieät, haï huyeát aùp, choáng histamin, choáng gaây noân, öùc cheá Adrenalin, choáng soác choáng co giaät. Chæ ñònh  Thuoác ñöôïc duøng cho caùc gia suùc deã bò kích thích, hung döõ ñeå kieåm tra laâm saøng, hoaëc phaãu thuaät (coù theå laøm giaûm 20 – 30% lieàu thuoác gaây meâ), Thuoác coøn duøng ñeå chaêm soùc cuïc boä (mieäng, raêng, maét, tai), ñoùng moùng cho ngöïa vaø traâu boø, duøng trong vaän chuyeån gia suùc ñeå laøm giaûm tai naïn. Lieàu löôïng  Cho gia suùc nhoû uoáng hay tieâm tónh maïch, döôùi da, baép thòt, gia suùc lôùn tieâm tónh maïch hay baép thòt. Thuoác gaây taùc duïng trong voøng 15-20 phuùt ( cho uoáng, tieâm baép thòt, döôùi da) vaø 5 phuùt (tieâm tónh maïch) treân choù vaø 10 phuùt tieâm (tónh maïch) treân ngöïa vaø keùo daøi töø 6-12 giôø. Tieâm döôùi da Tieâm Cho uoáng Baép thòt Tónh maïch Choù 1 – 3mg / kg - - Deâ, cöøu - - 0,5mg / kg P Meøo 10 – 30mg (tuøy côõ) - - Lôïn - 0,5 – 1mg / kg P - Traâu, boø, ngöïa 10 – 20mg / kg P, IM 5mg / 100 kg Chuù yù: Do taùc duïng laøm giaûm huyeát aùp, neân traùnh duøng trong moät soá tröôøng hôïp; Trong tröôøng hôïp quaù lieàu, thuoác ñoái khaùng choïn löïa laø moät amin laøm tænh daäy, kieåu Amphetamin. Trong can thieäp pphaãu thuaät nhoû, chæ neân duøng moät mình Acepromazin maø khoâng caàn gaây teâ hoaëc vôùi moät chaát khaùng histamin nhö Phenergan. 9.1.3. Atropin Atropin laø ancaloit chieát xuaát töø laù caây Belladon (Atropabelladon), caây caø ñoäc döôïc (Datura stramonium) vaø caây thieân tieân töû (Hyoscyamus niger) v.v… Thuoác ñoäc Baûng A ( cuõng nhö Belladon).
4 Tính chaát  Atropin coù daïng boät hay tinh theå nhoû maøu traéng, vò ñaéng tan nhieàu trong nöôùc, tan trong Clorofooc, deã bò chaùy. Khi sôø vaøo nöôùc thaáy nhôøn tay. Thuoác thöôøng duøng ôû daïng muoái sunfat. Ñoäc tính laø söï dung naïp ñoái vôùi atropin raát thay ñoåi tuøy theo loaøi. Thöù tuï nhaïy caûm giaûm daàn: ngöôøi, choù vaø meøo; sau ñoù ñeán loaøi aên coû maø nhöõng loaøi ít nhaïy caûm laø cöøu, deâ vaø nhaát laø thoû. Atropin töông kî vôùi Pilocarpin, Eserin, Arecolin. Thuoác tieâm 1/2000, khöû truøng baèng caùch haáp Tyndall ôû700C , lieân tieáp trong 3-4 ngaøy. Taùc duïng  Atropin laøm ngöøng haõm heä M (muscarin) töùc laø laøm lieät thaàn kinh phoù giao caûm, do noù loaïi tröø moïi phaûn öùng cuûa caùc thuï quan taän cuøng cuûa daâ y thaàn kinh nhaïy caûm vôi Acetylcholin, noù cuøng loaïi tröø taùc ñoäng cuûa Pilocarpin, Eserin vaø Arecolin. Do ñoù noù coù taùc duïng treân boä maùy hoâ haáp theå hieän ôû vieäc loaïi tröø caùc co thaét cô trôn vaø laøm giaûm daàn söï baøi tieát dòch ôû caùc pheá quaûn (taùc duïng laøm khoâ) laøm giaûm ho, giaûm co bôùp cô trôn, nhu ñoäng daï daøy- ruoät, giaûm tieát dòch ruoät, dòch vò, moà hoâi, giaûn ñoàng töû, giaûn khí pheá quaûn, taêng nhòp tim vaø co maïch maùu ( tröø maïch maùu tim vaø phoåi) laøm giaûm ñau. Söï dung naïp Atropin ôû caùc loaøi khoâng gioáng nhau. Thöù töï nhaïy caûm giaûm daàn nhö sau: Ngöôøi , choù , meøo roài ñeán caùc loaøi aên coû, trong ñoù keùm nhaïy caûm nhaát laø cöøu, deâ vaø ñaët bieät laø thoû. Chæ ñònh  Chöõa phuø phoåi gia suùc, ñaëc bieät laø phuø phoåi caáp tính cuûa ngöïa; giaûm côn co thaét khí quaûn vaø vieâm pheá quaûn ôû gia suùc ñaëc bieät ôû ngöïa thöôøng daãn tôùi phuø phoåi, chöõa dò öùng cuûa ngöïa gaây haäu quaû saâu ôû boä maùy hoâ haáp (hieäu quaû ñieàu trò raát toát); chöùng thôû doác cuûa ngöïa vaø vaø gia suùc khaùc; laøm giaûm ñau trong phaãu thuaät maét (thuûy tinh theå), laøm giaûm tieát dòch trong caùc beänh cuûa haõn caàu nhö vieâm ñoàng töû, vieâm keát maïc…Phoøng ngaát
5 (keát hôïp vôùi morphin) khi gaây meâ baèng eâte hay clorofooc; giaûi ñoäc khi nhieãm ñoäc Pilocarpin, Arecolin, Dipterex, Morphin vaø Clorofooc, caùc thuoác truø saâu thuoäc hôïp chaát höõu cô; boâi caùc veát thöông laøm giaûm ñau döôùi daïng thuoác môõ. Lieàu löôïng  Tieâm döôùi da, dung dòch 1/2000 vôùi lieàu sau (tính baèng Atropin): Ngöïa : 1 – 8cg Traâu , boø : 3 – 10cg Lôïn : 1 – 3cg Choù : 1mg Nhoû vaøo maét dung dòch trung tính Atropin sunfat 1%. Duøng thuoác môõ vôùi tyû leä 16cg Atropin trong 20g vazolin. Chuù yù: Giaûi ñoäc Atropin baèng caùch tieâm Morphin chlohydrat vaøo döôùi da. ( Nhöõng trieäu chöùng khoâng dung naïp Atropin ñaàu tieân laø: giaõn ñoàng töû, khoâ caùc nieâm maïc, kích thích naõo vaø taêng nhòp tim). 9.1.4. Chlorpromazin Chlorpromazin laø moät loaïi thuoác an thaàn, moät daãn xuaát cuûa phenothiazin, laø Clohydrat cuûa clo-3 (dimeâtyl-amino-3 propy)-10phenothiazin, coøn coù teân thöôøng phaåm laø Largactil. Tính chaát  Thuoác coù daïng tinh theå traéng, khoâng huùt aåm, raát hoøa tan trong nöôùc, trong röôïu, Clorofooc. Dung dòch coù tính axit nheï (pH giuõa 4,0 vaø 6,5). Thuoác bò chuyeån thaønh maøu hoàng khi ra aùnh saùng. Baûo quaûn thuoác trong loï maøu, traùnh aùnh saùng. Thuoác thöôøng ôû daïng dung dòch: oáng tieâm ñoùng 2mL chöùa 50mg duøng truyeàn tónh maïch, oáng tieâm ñoùng 5mL chöùa 25mg ñeå tieâm baép thòt; dung dòch 4% (1 gioït = 1mg Largactil). Thuoác vieân chöùa 25mg vaø100mg, thuoác ñaïn chöùa 25mg vaø 100mg.
6 Taùc duïng  Chlorpromazin gaây lieät thaàn kinh, laøm giaûm nheï taùc duïng cuûa acetylcholin, öùc cheá baøi tieát Adrenalin do haäu quaû cô theå baøi tieát nhieàu Adrenalin. Coù tính chaát giaûi tröø co giaät, co thaét nheï. Laøm giaûm tính mao maïch. Thuoác laøm taêng taùc duïng caùc loaïi thuoác gaây meâ, thuoác gaây nguû , thuoác giaûm ñau, neân coù theå giaûm lieàu caùc loaïi thuoác ñoù ñeå traùnh nhieãm ñoäc. Thuoác coøn laøm haï nhieät laøm giaûm trao ñoåi hoâ haáp cuûa heä teá baøo thaàn kinh. Ngoaøi ra thuoác coøn coù taùc duïng choáng noân, choáng choaùng, choáng co giaät. Chæ ñònh: Suy nhöôït thaàn kinh trung öông  Lieàu löôïng: Tieâm tónh maïch hay baép thòt.  Gia suùc lôùn: - Tieâm tónh maïch: (thöôøng duøng) 30 – 75mg / 100kg theå troïng (khoâng vöôït quaù 125mg ôû ngöïa thuaàn maùu). - Tieâm baép thòt: 50 – 100mg / 100kg theå troïng; - Tieâm nhaéc laïi 3 – 4 laàn trong ngaøy (beänh uoáng vaùn) Choù vaø meøo: - Tieâm tónh maïch: 25 – 50mg ñoái vôùi caùc con vaät trung bình töø 12 – 2mg ñoái vôùi caùc con vaät nhoû. - Tieâm baép thòt: 2mg / kg theå troïng nöûa giôø tröôùc khi gaây meâ. - Thuït vaøo truïc traøng: 25 – 200mg ñoái vôùi choù vaø12 – 25mg ñoái vôùi meøo. - Cho uoáng: 2 – 3mg / kg theå troïng trong moät ngaøy, chia lieàu laøm 2 – 3 laàn cho uoáng. Chuù yù: - ÔÛ ngöïa, toát nhaát laø duøng hoãn hôïp Chlorpromazin-Promethazin (Phenergan) vôùi löôïng ngang nhau. Tieâm tónh maïch hoãn hôïp treân vôùi lieàu 25 – 50mg / 100kg theå troïng. - Thuoác coù taùc duïng suy giaûm thaàn kinh phoù giao caûm cuõng nhö taùc duïng choáng tieát Cholin khoâng theå coi thöôøng.
7 9.1.5. Diazepam Diazepam, teân thöông phaåm quen bieát laø Valium, Seduxen laø thuoác an thaàn thuoäc nhoùm caùc Benzodiazepin coù treân 2000 hôïp chaát ñöôïc toång hôïp hieän nay. Tính chaát Diazepam laø chaát toång hôïp hoùa hoïc, khoâng hoøa tan trong nöôùc, hoøa tan trong dung moâi ñaëc bieät. Taùc duïng  Diazepam, cuõng nhö caùc Benzodiazepin, coù taùc duïng chung nhö sau: 1. Treân heä thaàn kinh trung öông, thuoác coù taùc duïng an thaàn giaûi lo, thö giaûn cô, choáng co giaät, laøm taêng tieàm löïc cuûa caùc thuoác nguû, thuoác giaûm ñau vaø thuoác gaây meâ khí, khoâng gaây trôû ngaïi treân heä thaàn kinh thöïc vaät cuûa caùc daãn chaát cuûa Phenothiazin. 2. Treân heä hoâ haáp, thuoác coù theå gaây suy yeáu hoâ haáp. 3. Treân heä tim maïch, thuoác ít coù taùc ñoäng. Chæ ñònh  Duøng trong caùc traïng thaùi lo laéng (bò kích öùng sôï haõi, boàn choàn…), trong chuaån meâ caùc thaêm doø khaùc nhau (noäi soi), trong beänh uoán vaùn, ngoä ñoäc vì caùc chaát gaây co giaät, caùc tröôøng hôïp öùng cô, ñau ñôùn do phaûn xaï. Choáng chæ ñònh: Dò öùng, thieåu naêng hoâ haáp nghieâm troïng  Lieàu löôïng  Tieâm baép thòt hay tónh maïch, döôùi da: Lieàu Baét ñaàu taùc Thôøi gian taùc Loaøi Ñöôøng cho thuoác (mg/kg) ñoäng (phuùt) ñoäng (giôø) Lôïn 1–2 Baép thòt (tónh maïch) 2 – 10 4–6 Choù 1–2 Baép thòt (tónh maïch) 10 –15 6–8 Thoû 1 Baép thòt (tónh maïch) 5 –10 1–2 Chuoät lang 2,5 Döôùi da (baép thòt) 2-5 1–2
8 9.1.6. Chloral Hydrat Tính chaát  Tinh theå khoâng maøu, muøi haêng vaø xoác, vò ñaéng, coù tính aên da, raát hoøa tan trong nöôùc, bò chaùy khi gaëp long naõo, menthol, caùc hôïp chaát phenol. Dung dòch thuoác bò axít hoùa theo thôøi gian neân chæ pha cheá khi söû duïng. Thuoác thuoäc Baûng C. Thuoác töông kî vôùi röôïu, Caùc muoái thuûy ngaân aùnh saùng. Taùc duïng Thuoác gaây meâ maïnh, ñaët bieät ñoái vôùi ngöïa, traâu, boø vaø lôïn. Thuoác coù taùc duïng gaây meâ, gaây nguû, choáng co giaät, choáng co cöùng, gaây giaõn maïch maùu ngoaïi bieân (coù nguoàn goác thaàn kinh trung öông) laøm giaûm huyeát aùp ñoäng maïch, taïo thuaän lôïi cho vieäc chaûy maùu taïi caùc veát thöông. Thuoác laøm suy giaûm trung taâm hoâ haáp, laøm chaäm nhòp thôû ôû lieáu ñieàu trò. Chæ ñònh  Laøm giaûm ñau maø khoâng caàn gaây teâ; gaây meâ trong phaåu thuaät; laøm giaûm côn ngöùa, giaûm ñau buïng ôû ngöïa, chöõa beänh naám loâng-da, chöõa ngoä ñoäc Strychnin Lieàu löôïng  1. Gaây meâ: Tieâm tónh maïch gaây nguû sau 10 – 15 phuùt vaø keùo daøi 1 tieáng röôõi ôû traâu, boø, ngöïa. Traâu : 10g / 100kg theå troïng (dung dòch 5 – 10%) Ngöïa : 10g / 100kg theå troïng (dung dòch 20%) Lôïn : 170 – 173mg / kg theå troïng (dung dòch 30%, tieâm chaäm vaøo tónh maïch tai). Thuoác gaây kích öùng thaønh tónh maïch vaø toå chöùc lieân keát, neân phaûi tieâm vaøo thaän, chính xaùc 2. Giaûm ñau, chöõa ñau buïng: Cho uoáng hay thuït vaøo haäu moân, tieâm tónh maïch hay tieâm phuùc maïc vôùi lieàu sau:
9 Lieàu cho uoáng: Dung dòch pha loaõng ít nhaát laø1/50 Traâu, boø, ngöïa : 20 – 60g Lôïn : 5 – 10g Deâ, cöøu : 5g Choù : 0,5 – 6g 3. Ñau buïng ngöïa, choù: Thuït vaøo haäu moân ngöïa 1 lít dung dòch Chloral hydrat 30 – 60% hoøa tan vaøo nöôùc aám. Cho noù uoáng moãi giôø 1 thìa caø pheâ xiroâ Chloral hydrat 1/20 4. Choáng ngöùa: Ñaép ngay vaøo choå ngöùa dung duïch Chloral hydrat 10% (coù cho theâm 9% glyxeârin). 5. Choáng naám loâng – da: Ñaùp taïi choã hoãn hôïp Chloral hydrat-phenol-röôïu ioát vôùi tyû leä 1:1:1 hoaëc hoãn hôïp Chloral hydrat-phenol-röôïu ioát vôùi tyû leä 10:15: 25. 6. Chöõa ngoä ñoäc Strychnin: Cho con vaät uoáng vôùi lieàu gaây meâ. Chuù yù: - Khoâng duøng thuoác vôùi gia suùc coù döï kieán cho moå thòt; - Khoâng duøng vôùi gia suùc maéc beänh tim phoåi, gan thaän cuõng nhö gia suùc caùi coù chöûa ôû thôøi kyø cuoái; - Khoâng duøng cho loaøi meøo - Khoâng duøng trong moå töû cung laáy thai; - Ñoái vôùi ngöïa neân che maét vaø traùnh moïi tieáng ñoäng trong caùc giai ñoaïn caûm öùng vaø hoài tænh; - Thuoác coù taùc duïng laøm tan maùu, neân vieäc cho theâm vaøo dung dòch tieâm Natri citrat laø coù lôïi. 9.1.7. Cloroform Coøn goïi laø Chloroform gaây meâ, cloroform ñöôïc duøng, tricloromethan, traùnh laàm vôùi cloroform thöông phaåm.
10 Tính chaát  Chaát loûng khoâng maøu, naëng hôn nöôùc (tyû troïng 1,47) muøi dòu ngoït ñaëc bieät, vò cay ban ñaàu sau ñoù maùt vaø ngoït, ít hoøa tan trong nöôùc (ñuùng 1%) hoøa tan trong röôïu, eâte, khoâng tan trong glyxerin, bay hôi , hôi boác leân coù theå chaùy. Noù laø dung moâi cuûa nhieàu chaát (chaát beùo, ioât, nhöïa keùt). Moät gam chöùa 60 gioït. Thuoác ñoäc Baûng A. Clorofooc coù chuùa 5% coàn tuyeät ñoái tính theo troïng löôïng ñaõ ñöôïc duøng ñeå gaây meâ. Thuoác gaây meâ naøy phaûi baûo quaûn trong bình thuûy tinh maøu, ñöïng ñaày , nuùt thaät kín, ñaët nôi maùt vaø toái. Taùc duïng  Clorofooc coù taùc duïng gaây meâ toaøn thaân, gaây teâ lieät choã beân trong vaø beân ngoaøi. Taåy giun saùn, choáng noân, saùt truøng ñöôøng ruoät. Noù coøn laøm giaûm ñau, giaûm ngöùa ôû beân ngoaøi. Thuoác laøm suy giaûm caùc trung taâm vaän maïch ôû lieàu thaáp, huyeát aùp vaø moïi chöùc naêng cuûa tim. Thuoác gaây cheát nheï nhaøng khi tieâm vôùi lieàu cao vaøo maïch maùu, vaøo tim, vaøo phuùc maïc, vaøo loàng ngöïc. Chæ ñònh vaø lieàu löôïng  1. Gaây meâ: Cho con vaät (ñaët ôû tö theá naèm) ngöûi clorofooc taåm trong boâng (traùnh ñeå boâng loït vaøo xoang muõi). 2. Taåy giun: saùn: Duøng dung dòch baõo hoøa 10% trong nöôùc, cho uoáng. Traâu, boø, ngöïa : 25 – 50g Lôïn, deâ, cöøu : 5 – 10g Choù : 0,5 – 5g Meøo : 0,2 – 1g 3. Choáng noân choù: Choù uoáng 1 thìa caø pheâ nöôùc ñöôøng coù clorofooc (hoøa 75 – 100g nöôùc clorofooc baõo hoøa trong 5og xiroâ) cho uoáng 5 – 6 laàn trong ngaøy.
11 Chuù yù: Do ñoäc tính, thuoác coù theå gaây nhöõng toån thöông tim ít nhieàu quan troïng, nhöõng toån thöông ôû thaän vaø coù ñoäc tính ñoái vôùi gan, neân trong nhöõng naêm gaàn ñaây khoâng coøn ñöôïc söû duïng nöõa. 9.1.8. Droperidol Droperidol laø thuoác gaây meâ thuoäc nhoùm caùc Butyrophenon. Thuoác nguy hieåm Baûng B Tính chaát  Droperidol noùi chung coù ñoäc tính thaáp vaø coù ñoä an toaøn cao. Thuoác ñoái khaùng vôùi Adrenalin, Nor-adrenalin vaø apomorphin, baøi tieát nhanh vôùi söï maát ñi caùc taùc duïng cuûa noù sau 5 giôø ôû loaøi choù tính töø khi cho duøng thuoác. Tieâm baép thòt hay tónh maïch, giai ñoaïn caûm öùng vaøo khoaûng 10 phuùt vaø thôøi gian taùc ñoäng gaây meâ keùo daøi töø 45 phuùt ñeán moät giôø. Taùc duïng  Droperidol coù taùc duïng an thaàn raát maïnh ñoái khaùng vôùi Apomorphin giaûi lo tieàn gaây meâ, laøm taêng cöôøng hieäu löïc cuûa thuoác nguû, vaø caùc thuoác giaûm ñau haøng ñaàu, coù taùc duïng baûo veä thaàn kinh thöïc vaät ñoái vôùi söï suy giaûm hoâ haáp gaây ra bôûi caùc thuoác giaûm ñau vaø giaûm maïch ngoaïi bieân do ñoái khaùng vôùi Adrenalin vaø Nor-adrenalin. Thuoác khoâng coù taùc duïng laøm giaõn ñoàng töû, tieát Cholin vaø choáng tieát Cholin, vaø tieát Morphin, gaây haï thaân nhieät vôùi lieàu cao. Chæ ñònh  Droperidol trong thuù y hoïc ñöôïc söû duïng: - Trong kieåm tra laâm saøn, phaãu thuaät nhoû ôû choù ñeå laøm dòu ñau. - Trong gaây meâ ngaén (töø 30-40 phuùt) keát hôïp vôùi thuoác an thaàn khaùc ñoái vôùi lôïn khi phaãu thuaät. - Trong gaây meâ ñoái vôùi choù, keát hôïp vôùi thuuoác an thaàn khaùc. Lieàu löôïng  a. ÔÛ choù:
12 Trong kieåm tra laâm saøng: 1mg / kg theå troïng, tieâm baép thòt hoaëc tónh maïch. Trong phaãu thuaät: 25mg cho moät con choù 20 kg keát hôïp vôùi: 5mg Phenoperidin 0,5mg Atropin Neáu caàn thieát, tieâm moät lieàu thaáp thuoác nguû ñeå laøm maát moïi co cô vaø maát yù thöùc. b. ÔÛ lôïn: - Trong phaãu thuaät ngaén: 0,1 – 0.4mg / kg theå troïng. Tieâm baép thòt, keát hôïp vôùi Phenoperidin, Atropin (coù theå keát hôïp vôùi Natri hydroxydion succinat, Natri hydroxybutyrat, Nitô protoxyt). Chuù yù: Khoâng neân laøm saâu theâm söï gaây meâ baèng moät thuoác an thaàn maïnh nhö Halothan, Methyxyfluoran, eâte, v.v… 9.1.9. Eâte EÂte gaây meâ coøn goïi laø eâte eâthylic, eâte oâxy. (Khoâng neân nhaèm vôùi eâte thoâng thöôøng, khoâng duøng ñeå gaây meâ) Tính chaát  Chaát khoâng maøu, raát linh ñoäng, muøi dòu ngoït, raát xoác, vò raùt boûng, hoøa tan trong 10 phaàn nöôùc, long naõo, iodoform, caùc chaát beùo thuûy ngaân clorua. EÂte gaây meâ laø chaát loûng 66o Boâmeâ; eâte tinh caát thöông phaåm 65o Boâmeâ, chöùa 3% röôïu vaø moät ít nöôùc. EÂte gaây meâ khoâng beàn vöõng ñoái vôùi nhieät ñoä, oâxy hoùa trong khoâng khí vaø ôû ngoaøi aùnh saùng vaø khi ñoù chöùa nhöõng löôïng nhoû caùc aldehyt vaø peroxyt gaây kích öùng ñoái vôùi ñöôøng hoâ haáp. Baûo quaûn trong loï thuûy tinh ôû nôi maùt, traùnh aùnh saùng. Khoâng neân duøng eâte döôïc duïng ñeå gaây meâ neáu loï chöùa noù ñaõ bò hôû töø treân 24 giôø. Taùc duïng  EÂte döôïc duïng coù nhöõng taùc duïng khaùc nhau treân caùc heä cô quan 1. Treân heä thaàn kinh Gaây meâ toaøn thaân nhôø bay hôi, taùc duïng gaây meâ raát maïnh, raát saâu maø khoäng giaûm oxy hoùa.
13 2. Treân heä tim maïch - Treân tim vôùi lieàu thaáp vaø trung bình: Kích thích tim; vôùi lieàu cao laøm suy giaûm toaøn boä chöùc naêng tim ; Treân caùc maïch maùu, vôùi lieàu thaáp vaø trung bình: Noùi chung khoâng laøm thay ñoåi huyeát aùp, aùp löïc ñoäng maïch vaãn ñöôïc giöõ vöõng; vôùi lieàu cao: gaây giaõn maïch toaøn thaân vôùi söï giaûm daàn roài suy suïp aùp löïc ñoäng maïch. 3. Treân heä hoâ haáp Gaây kích öùng treân nieâm maïc ñöôøng hoâ haáp ( söï co thaét taát nhieân vaøo thôøi kyø ñaàu gaây meâ hay thôøi kyø tænh daäy). 4. Treân heä tieâu hoùa - Laøm suy giaûm tröông löïc cô vaø söï co boùp cuûa oáng tieâu hoùa; - Taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán caùc trung taâm thaàn kinh, gaây buoàn noân vaø buoàn möûa (vaøo ñaàu gaây meâ nhaát laø ôû thôøi kyø tænh daäy). 5. Treân töû cung - Chæ laøm suy yeáu tröông löïc cô vaø söï co boùp töû cung mang thai vôùi lieàu cao; - Vöôït qua haøng raøo baøo thai vaø gaây söï suy giaûm trung taâm thaàn kinh ôû con vaät sô sinh. 6. Treân trao ñoåi chaát Vôùi lieàu cao coù theå daãn tôùi söï phaùt trieån söï toan huyeát do trao ñoåi chaát. Chæ ñònh  a) Gaây meâ toaøn thaân, baèng caùch cho hít qua ñöôøng muõi traûi qua boán giai ñoaïn: - Giai ñoaïn 1: giai ñoaïn gaây meâ - Giai ñoaïn 2: giai ñoaïn kích thích - Giai ñoaïn 3: phaãu thuaät - Giai ñoaïn 4: ñoäc haïi. b) Boâi queùt eâte thöông phaåm ñeå gaây teâ cuïc boä ngoaøi da, saùt truøng veát thöông beân ngoaøi.
14 Lieàu löôïng  a) Gaây meâ baèng caùch cho ngöûi Ngöïa, traâu boø : 100 – 400g Lôïn (1ookg) : 100g Choù : 10 – 50g b) Saùt truøng gaây teâ: Duøng hoãn hôïp ñoàng löôïng eâte trong thöông phaåm vaø coàn 90o. Chuù yù: - Thuoác gaây boàn choàn, noân möûa, chaûy nhieàu giaõi vaø nguy cô bò ngaát khi gaây meâ vaø luùc tænh daäy; - Thuoác coù nguy cô gaây chaùy noå - Thuoác laøm cho gia suùc coù muøi khoù chòu - Laøm taêng tieàm löïc cho taùc duïng cuûa caùc chaát cura (curase). 9.1.10. Ketamin Ketamin laø moät loaïi thuoác ñeå gaây teâ vaø gaây meâ raát toát. Thuoác coøn coù caùc teân thöông phaåm laø Imalgene, Clorketam. Muoái döôïc duïng laø clohydrat Tính chaát Thuoác ñöôïc cô theå haáp thuï nhanh, dung naïp toát taïi choã, coù theå duøng tieâm döôùi da, baép thòt hay tónh maïch. Thuoác dung naïp toát taïi choã, neân coù theå duøng cho moïi con ñöôøng cho thuoác. Taùc duïng  Thuoác phong beá caùc xung thaàn kinh voû naõo vaø kích hoaït nheïn caùc caáu truùc keá caän. Traïng thaùi gaây teâ keùo daøi vaø coù chaát löôïng toát, duø ôû treân beà maët, ñoàng thôøi gaây nguû vaø duy trì caùc phaûn xaï cuûa haàu vaø khí quaûn, trong löïc cô, ñoàng thôøi kích thích tim vaø hoâ haáp. Sau khi baét ñaàu cho thuoác cuõng nhö khi tónh vaäy ôû con vaät ngöôøi ta thaáy: - Taêng ñoä phaûn öùng vôùi taát caû caùc kích thích beân ngoaøi (tieáng ñoäng, aùnh saùng…). ÔÛ choù ñoâi khi thaáy nhöõng ñoät ngoät giaät rung.
15 - Tuy nhieân thuoác vaãn ñeán söï taêng tieát nöôùc boït, chaûy nöôùc maét, khaû naêng co thaét thanh moân. Nhöng thuoác khoâng gaây moät bieán ñoåi naøo treân söï co boùp cuûa töû cung vaø taùc ñoäng suy thoaùi ñoái vôùi baøo thai. Chæ ñònh  Thuoác ñöôïc duøng ñeå coá ñònh con vaät, gaây an thaàn, gaây teâ cuïc boä, gaây meâ toaøn thaân. Ñaëc bieät thích hôïp cho gia suùc nhieàu tuoåi, caùc con vaät bò chaán thöông. Choáng chæ ñònh Thuoác khoâng ñöôïc duøng: - ÔÛ caùc con vaät bò ñoäng kinh, bò ngoä ñoäc bôûi caùc chaát gaây co giaät; - ÔÛ caùc con vaät ñang ñieàu trò baèng thuoác höõu cô coù phoátpho; - Thieåu naêng thaän naëng (ôû loaøi meøo). Lieàu löôïng  - Thuoác coù thôøi gian gaây meâ ngaén 5 – 10 phuùt khi tieâm döôùi da; 5 – 10 phuùt khi tieâm baép thòt; 30 giaây khi tieâm tónh maïch. 1. Loaøi aên thòt Tieâm baép thòt: 15mg / kg theå troïng Tieâm tónh maïch: 5g / kg theå troïng Thôøi gian gaây meâ laø khoaûng 20 phuùt, coù theå keùo daøi baèng caùch tieâm lieàu chia nhoû hay tieâm truyeàn tónh maïch. 1. Loaøi ngöïa Tieâm baép thòt: 10mg / kg theå troïng Tieâm tónh maïch: 2mg / kg theå troïng 2. Loaøi deâ, cöøu Tieâm baép thòt: 10mg / kg theå troïng Tieâm tónh maïch: 2mg / kg theå troïng 3. Traâu boø vaø loaøi lôïn
16 Tieâm baép thòt: 15mg / kg theå troïng Tieâm tónh maïch: 5mg / kg theå troïng. Neáu khi caàn thieát, coù theå naâng lieàu cô baûn neâu ôû treân leân 20 – 25% (lieàu chæ töû DL50 ñoái vôùi lieàu tieâm tónh maïch laø laø vaøo khoaûng 50 – 60mg / kg). 9.1.11. Novocain Novocain coøn goïi laø Procain vaø nhieàu teân khaùc nhö Syncain, Scurocain, Velecain, Allocain, Ethocain v.v… laø daãn xuaát cuûa Cocain chieát xuaát töø caây Coca. Tính chaát Novocain coù daïng tinh theå traéng, hôi ñaéng tan maïnh trong nöôùc, deã bò vaøng khi ra aùnh saùng, bò phaân huûy ôû nhieät ñoä cao, bò thuûy phaân nhanh ôû maùu, caùc toå chöùc, ñaëc bieät ôû gan. Novocain keùm ñoäc hôn Cocain töø 4 – 6 laàn. Trong thöïc tieãn ñieàu trò, ngöôøi ta duøng muoái clohydrat, ñoâi khi muoái borat, benzoat; trong nhaõn khoa toát nhaát laø duøng muoái phenyl propionat. Taùc duïng  Novocain coù taùc duïng gaây teâ vaø giaûm ñau. Khi tieâm vaøo maùu, thuoác öùc cheá thaàn kinh thöïc vaät, choáng co boùp cuûa cô trôn, co thaét cuûa khí quaûn. Novocain coøn laøm giaõn maïch maùu. Novocain töông töï nö cocain, thaám qua lôùp treân cuûa nieâm maïc raát deã daøng vaø laø m maát caûm öùng caùc ngoïn daây thaàn kinh caûm giaùc taïo ra taùc ñoäng gaây teâ. Adrenalin laøm taêng taùc duïng gaây teâ cuûa Novocain vaø laøm giaûm taùc duïng giaõn maïch cuûa Novocain. Vôùi dung dòch loaõng vaø lieáu thaáp, Novocain kích thích thaàn kinh höng phaán nheï, laøm taêng chöùc phaän dinh döôõng cuûa cô theå neân coù taùc duïng chöõa beänh. Chæ ñònh  Trong thuù y, Novocain ñöôïc chæ ñònh:
17 Laøm thuoác gaây teâ toát nhaát trong gaây teâ tuûy soáng ; gaây teâ duøng löng – hoâng; gaây teâ ngoaøi maøng cöùng; gaây teâ trong nhaõn khoa (phaãu thuaät); phong beá thaàn kinh bao quanh veát thöông, chaán thöông, chöõa bong gaân, söng khôùp, sai khôùp, caùc beänh khôùp, chöõa ñau buïng co giaäy, co thaét khí quaûn, hen suyeãn, chöõa beänh vieâm töû cung traâu, boø, chöõa beänh suy dinh döôõng, phuø thuõng. Lieàu löôïng  1. Gaây teâ taïi choã, tieâm döôùi da dung dòch 2 – 3% vôùi lieàu Traâu, boø, ngöïa : 0,5 – 1,5g Lôïn, deâ, cöøu : 0,15 – 0,3g 2. Chöõa ñau buïng, co giaät co thaét khí quaûn, hen pheá quaûn: Tieâm tónh maïch dung dòch 1 – 5%, vôùi lieàu treân. 3. Chöõa ñau löng: Tieâm döôùi da dung dòch 2 – 3% vôùi lieàu noùi treân. 4. Gaây teâ ngoaøi maøng cöùng: Tieâm dung dòch 1% trong nöôùc sinh lyù khi phaãu thuaät, thôøi gian ngaén (toái ña: 1 giôø) hay dung dòch 2% keát hôïp vôùi Adrenalin khi phaãu thuaät keùo daøi (2 giôø röôõi) 5. Gaây teâ trong phaãu thuaät nhaõn khoa: nhoû dung dòch 1%, toát nhaát laø duøng vôùi muoái Phenylpropionat novocain. 6. Chöõa bong gaân, söng khoùp v.v…; dung dòch 2%vaøo bao khôùp. 7. Chöõa vieâm töû cung: Tieâm vaøo ñoäng maïch chuû buïng dung dòch vôùi lieàu 150mL. Tieâm nhaéc laïi sau 96 giôø. 8. Phong beá veát thöông, chaán thöông (bao quanh): dung dòch 0,25% 9. Chöõa suy dinh döôõng, phuø thuõng: baèng dung dich, 25 – 0,5%. Chuù yù - Novocain (Procain) khoâng thích hôïp cho loaøi veït (keùt) vaø caùc loaøi chim nhoû, keå caû Penicillin – Procain.
18 9.1.12. Pentobarbital Pentobarbital laø loaøi thuoác nguû coøn coù teân thöông phaåm laø Nembutal, Pentabarbital sodic. Tính chaát  Thuoác boät traéng, hoøa tan deã trong nöôùc. Thuoác thöôøng trình baøi döôùi daïng dung dòch chöùa 65mg trong 100mL Taùc duïng  Thuoác coù taùc duïng an thaàn ngaén hay daøi hôn (30 – 40 phuùt tuøy theo lieàu), tieáp ñoù laø gaây nguû keùo daøi 1 – 2 giôø hay hôn tuøy theo caù theå hay loaøi, coù theå ñaït tôùi 24 giôø, coù khi ñeán 72 giôø ôû moät soá con meøo. Chæ ñònh  Gaây meâ toaøn thaân; trong caùc roái loaïn thaàn kinh; trong ngoä ñoäc do Strychnin, Metaldehyd; trong caùc côn co giaät, uoáng giaùn, kinh giaät ñau buïng. Lieàu löôïng  Lieàu cô sôû: 1. Trong gaây meâ, tieâm tónh maïch chaäm dung dòch 6%: Gia suùc lôùn: 15mg / kg theå troïng Loaøi aên thòt nhoû: 30mg / kg theå troïng ( pha loaõng dung dòch vôùi 3 khoái löôïng nöôùc caát). Noùi chung, thôøi gian gaây meâ laø 30 – 40 phuùt vaø tænh daäy sau 1 – 2 giôø. Coù theå tim vaøo phuùc maïc cho meøo, lôïn. Rieâng ôû lôïn ñöïc khi thieán coù theå tieâm vaøo tinh hoaøn. Taùc duïng gaây meâ sau 10 – 15 phuùt. 2. Trong gaây cheát khoâng ñau, duøng dunh dòch 20% tieâm vaøo tónh maïch. Chuù yù - Caàn theo doõi caùc con vaät, neáu xuaát hieän ngaït thôû thì phaûi caáp cöùu; - Khi con vaät bò ngoä ñoäc thì tieâm Strychnin lieàu cao.
19 9.1.13. Thiotetrabarbital Thiotetrabarbital laø moät loaïi thuoác nguû coù teân thöông phaåm laø Thionarcex. Cheá phaåm Thialbutone laø muoái natri cuûa axit 5,5 alkyl (2’ methyl propyl) – Thiobarbituric. Tính chaát  Thuoác coù daïng boät keát tinh traéng, hoøa tan trong nöôùc vaø cho moät dung dòch xanh laù caây nhaït, coù pH cao treân 10. Thuoác thöôøng duøng döôùi daïng dung dòch noàng ñoä 2,5% vaø khoâng duøng khi pha cheá 1 giôø hay 2 giôø khi chuùng ñaõ xuaát hieän ñuïc do söï keát tuûa cuûa thuoác döôùi taùc duïng cuûa CO2 khoâng khí. Taùc duïng  Thuoác gaây suy giaûm thaàn kinh trung öông, caùc chöùc phaän hoâ haáp, haï nhieät, laøm giaûm huyeát aùp. Thuoác gaây meâ toát vaø nhanh. Chæ ñònh  Thuoác laøm gaây meâ trong phaãu thuaät keùo daøi, baét ñaàu tieâm tónh maïch, sau ñoù coù theå tieâm laïi neáu caàn thieát. Traâu, boø : 5 – 7mg / kg theå troïng Beâ, ngheù : 3mg / kg theå troïng Ngöïa : 10mg / kg theå troïng Cöøu, deâ : 10 – 15mg / kg theå troïng Choù, meøo : 25 / kg theå troïng (dung dòch1/40 hay 1/20) ôû ngöïa , ñeå gaây meâ ñeán 10 phuùt, duøng dung dòch 2,5% vôùi lieàu 17mg / kg theå troïng. 9.1.14. Xylazin Xylazin laø moät loaïi thuoác nguû duøng trong gaây meâ gia suùc, coø coù teân thöông phaåm laø Rompun, Trong ñieàu trò ngöôøi ta duøng Xylazin chlohydrat.
20 Tính chaát  Thuoác coù teân hoùa hoïc laø 2 (2,6 xylidino) – 5,6 dihydro-4H-1,3 thiazin-xylazin. Thuoác trình baøy döôùi daïng dung dòch tieâm 2%. Taùc duïng  Xylazin coù taùc duïng laøm giaûm ñau, gaây teâ vaø thö giaõn cô, gaây traïng thaùi nguû ít hay nhieàu tuøy theo loaøi gia suùc. Taùc duïng an thaàn, gaây meâ vaø thö giaõn cô laø do söï phong beá töøng phaàn söï daãn truyeàn xung thaàn kinh qua xi-naùp ôû trung öông thaàn kinh. Thuoác coøn coù taùc duïng laøm taêng tieàm löïc taùc ñoäng cuûa taát caû caùc loaïi thuoác suy giaûm thaàn kinh, thuoác an thaàn thuoác gaây meâ (ñaëc bieät laø Ketamin) ÔÛ loaøi nhai laïi, thuoác gaây taêng tieát nöôùc boït vaø chöôùng buïng. Vieäc phoái hôïp thuoác caàn thaän troïng. Khi phoái hôïp Ketamin-Xylazin coù theå gaây meâ cho ngöïa khoaûng 20 phuùt. Tuy nhieân Xylazin coù theå gaây giaûm thaáp taàn soá tim vaø giaûm huyeát aùp (ôû caùc loaøi nhai laïi), öùc cheá co boùp daï daøy tröôùc cuûa caùc loaøi nhai laïi vôùi nguy cô gaây ra chöôùng hôi. Thuoác cuõng coù theå laø nguyeân nhaân cuûa bloác taâm nhó thaát (cheïn tim) töøng phaàn (ôû loaøi aên thòt, ngöïa). Thuoác cuõng gaây noân ôû loaøi aên thòt (nhaát laø meøo), kích thích co boùp töû cung ôû con vaät coù chöûa. Taùc duïng thuoác thay ñoåi ñaùng keå theo loaøi, lieàu löôïng vaø ñöôøng truyeàn thuoác. Chæ ñònh  Gaây an thaàn, gaây meâ ñeå can thieäp phaãu thuaät, can thieäp saûn khoa, khoáng cheá khi caàn ñeå kieåm tra laâm saøng, phoøng ngöøa con vaät bò kích tích, kích ñoäng, duøng trong gaây meâ töø xa ñeå baét gia suùc hay thuù hoang. Choáng chæ ñònh Khoâng duøng thuoác trong: - Xoaén daï daøy; - Caùc beänh tim vaø traïng thaùi choaùng, suy gan