Các mô hình nhà nước Liên bang trong lịch sử nước Đức trước thống nhất quốc gia năm 1871

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SÀI GÒN SAIGON UNIVERSITY<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC SCIENTIFIC JOURNAL<br /> ĐẠI HỌC SÀI GÒN OF SAIGON UNIVERSITY<br /> Số 61 (01/2019) No. 61 (01/2019)<br /> Email: tcdhsg@sgu.edu.vn ; Website: https://tapchikhoahoc.sgu.edu.vn<br /> <br /> <br /> <br /> CÁC MÔ HÌNH NHÀ NƯỚC LIÊN BANG TRONG LỊCH SỬ<br /> NƯỚC ĐỨC TRƯỚC THỐNG NHẤT QUỐC GIA NĂM 1871<br /> The federal state models in German history prior to national unification of 1871<br /> <br /> ThS.NCS. Nguyễn Mậu Hùng(1), TS. Phạm Xuân Vũ(2)<br /> Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế<br /> (1)<br /> <br /> Trường Đại học Sài Gòn<br /> (2)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Tóm tắt<br /> Lịch sử nước Đức thế kỷ XIX thực chất là lịch sử của các nỗ lực tìm kiếm một phương thức tổ chức<br /> cộng đồng phù hợp cho các bên liên quan trên con đường tiến lên thống nhất của các nhóm cư dân nói<br /> tiếng Đức ở Trung Âu. Trong tiến trình đó, nước Đức đã trải qua 4 hình thức thể chế liên bang khác<br /> nhau trước khi thống nhất hoàn toàn vào năm 1871, gồm: Đế quốc Thần thánh La Mã (962-1806), Liên<br /> bang sông Rhine (1806-1813), Liên bang Đức (1815-1866), và Liên bang Bắc Đức (1866-1871). Cả 4<br /> hình thức tổ chức nhà nước liên bang này đều có những đóng góp nhất định cho tiến trình thống nhất<br /> nước Đức (1848 – 1871) nói riêng và việc giải quyết các vấn đề nước Đức thế kỷ XIX nói chung. Tuy<br /> nhiên, chỉ có Đế quốc Thần thánh La Mã và Liên bang Đức mang tính quốc gia dân tộc cho toàn thể các<br /> cư dân nói tiếng Đức, trong khi hai thể chế còn lại chỉ có tính khu vực.<br /> Từ khoá: Đế quốc Thần thánh La Mã, Liên bang sông Rhine, Liên bang Đức, Liên bang Bắc Đức, quá<br /> trình thống nhất nước Đức.<br /> Abstract<br /> The nineteenth-century German history is actually the history of efforts in search for a suitable form of<br /> community organization for related parties on the road to unification of the German-speaking<br /> communities in Central Europe. In that process, the Germans underwent four different forms of federal<br /> constitution before being fully unified in 1871, including the Holy Roman Empire (962-1806), the<br /> Confederation of the Rhine (1806-1813), the German Confederation (1815-1866), and the Nothern<br /> German Confederation (1866-1871). All four forms of federal state organization mentioned above have<br /> certainly contributed to the unification of Germany (1848-1849) in particular and the process of<br /> resolving the problems of the nineteenth-century German in general. However, only the Holy Roman<br /> Empire and the German Confederation were nationalized for all German-speaking residents, while the<br /> two remaining institutions were only characterized by regional nature.<br /> Keywords: Holy Roman Empire, The Confederation of the Rhine, The German Confederation, The<br /> Northern German Confederation, the unificaiton of Germany.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Email: vuqub@yahoo.com.vn<br /> <br /> 94<br /> NGUYỄN MẬU HÙNG - PHẠM XUÂN VŨ TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN<br /> <br /> <br /> 1. Đặt vấn đề quốc Thần thánh Rome và Liên bang Đức<br /> Quá trình thống nhất nước Đức giữa (1815-1866) không chỉ mang tính quốc gia<br /> thế kỷ XIX là sản phẩm của một loạt các dân tộc mà còn là sản phẩm của một quá<br /> nhân tố chủ quan và khách quan khác trình phát triển lâu dài của các bên liên<br /> nhau. Quá trình này diễn ra từ các nhóm quan. Trong khuôn khổ của bài viết này,<br /> cư dân nói tiếng Đức riêng rẽ thành một tổ chúng tôi chỉ giới thiệu sứ mệnh lịch sử<br /> chức liên bang của các nhà nước tiểu bang của hai thể chế liên bang mang tính quốc<br /> (Staatenbund) đã phát triển trong một thời gia dân tộc trong quá trình giải quyết vấn<br /> gian dài thông qua các liên minh cả chính đề nước Đức thế kỷ XIX.<br /> thức lẫn không chính thức giữa các nhà cai 2. Các hình thức nhà nước liên bang<br /> trị hoàng tộc của các vương triều phong tiền thân của đế chế Đức năm 1871<br /> kiến. Tuy nhiên, lợi ích cục khác nhau của 2.1. Đế quốc Thần thánh La Mã<br /> các bên tham gia đã cản trở quá trình Lịch sử hiện đại của nước Đức bắt đầu<br /> thống nhất nước Đức trong gần một thế kỷ gắn với sự lụi tàn của Đế quốc Thần thánh<br /> thử nghiệm mang tính độc đoán, bắt đầu từ La Mã của dân tộc Đức năm 1806, sự ra<br /> thời kỳ của các cuộc chiến tranh chống đời và phát triển của Liên bang Đức<br /> Napoléon và kết thúc sau cuộc Chiến tranh (1815-1866) và cùng với đó là sự phát<br /> Pháp-Phổ (1870-1871). Trong quá trình triển liên tục của chủ nghĩa dân tộc Đức.<br /> lịch sử đó, cộng đồng các cư dân nói tiếng Mặc dù Đế quốc Thần thánh La Mã được<br /> Đức đã trải qua bốn hình thức nhà nước xem là đế chế đầu tiên trong lịch sử lập<br /> liên bang với các quy mô và mức độ khác quốc của người Đức, nhưng sự chia cắt<br /> nhau. Cùng với sự tan rã của Đế quốc của các khu vực vì các yếu tố địa lý đã dẫn<br /> Thần thánh La Mã (962-1806) là sự ra đời đến một kết quả không thể khác được,<br /> của Liên bang sông Rhine (1806-1813). chính là sự phát triển của những yếu tố có<br /> Sau Hội nghị Viên năm 1815, Liên bang bản sắc khác biệt giữa các khu vực và<br /> Đức (1815-1866) do Áo đứng đầu được cộng đồng về tôn giáo, ngôn ngữ, giáo<br /> thành lập đã cùng với các nước lớn đặt ra dục, văn hoá trong một thời gian dài.<br /> mục tiêu duy trì hoà bình và ổn định ở Trước năm 1806, các cộng đồng nói tiếng<br /> Trung Âu. Tuy nhiên, qua cuộc Chiến Đức ở Trung Âu bao gồm hơn 300 thực<br /> tranh Áo-Phổ năm 1866 nó đã sụp đổ và thể chính trị, hầu hết trong số họ đều là<br /> mở đường cho sự ra đời của Liên bang thành viên của Đế quốc Thần thánh La Mã<br /> Bắc Đức (1866-1871). hoặc ít nhất cũng là các vùng lãnh thổ rộng<br /> Có thể nói Đế chế Đức năm 1871 lớn thuộc quyền thừa kế của nhà<br /> chính là sự kế thừa của tất cả các hình thức Habsburg. Các thực thể chính trị này có<br /> thể chế liên bang tiền thân nói trên ở quy mô và tầm ảnh hưởng khác nhau từ<br /> những mức độ khác nhau. Tuy nhiên, nhóm dân cư thuộc những vùng đất nhỏ và<br /> trong số bốn thể chế liên bang đó, Liên phức tạp của các gia đình hoàng tộc thứ<br /> bang sông Rhine (1806-1813) và Liên yếu như Hohenlohe đến các nhóm dân cư,<br /> bang Bắc Đức (1866-1971) là những giải vùng lãnh thổ được phân định rõ ràng, có<br /> pháp mang tính tạm thời của một lực quy mô lớn như các Vương quốc Bavaria,<br /> lượng chính trị đơn phương, trong khi Đế Vương quốc Phổ.<br /> <br /> <br /> 95<br /> SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 61 (01/2019)<br /> <br /> <br /> Quyền kiểm soát các thực thể chính trị Mã sang các nhà nước mang tính vương<br /> này cũng rất khác nhau; chúng bao gồm triều và các vùng lãnh thổ của giáo hội đã<br /> các thành phố tự do trực thuộc đế chế có được thế tục hoá, nhiều thành phố trực<br /> tầm ảnh hưởng khác nhau như thành phố thuộc Đế quốc bị biến mất khỏi sân khấu<br /> Augsburg hùng mạnh một bên và bên kia chính trị và pháp lý của châu Âu. Cư dân<br /> là một Weil der Stadt nhỏ bé. Trong số các sống trong các vùng lãnh thổ này buộc<br /> thực thể chính trị nói tiếng Đức ở Trung phải giành sự trung thành và sự phục tùng<br /> Âu đương thời còn có các lãnh thổ của của họ cho các công tước và các vị vua thế<br /> giáo hội như Tu viện giàu có của quyền hơn là cho các thế lực thần quyền<br /> Reichenau và Tổng giám mục quyền uy đơn thuần. Quá trình chuyển đổi này làm<br /> của Cologne. Ngoài ra, còn có thể chế cho lãnh thổ của các Vương quốc<br /> mang tính vương triều như Vương quốc Württemberg và Baden được mở rộng<br /> Württemberg. Những vùng đất này hoặc thêm một cách đáng kể [8, tr. 70].<br /> một phần của các vùng đất này1 đã tạo Tuy có sự khác biệt về luật pháp, hành<br /> thành lãnh thổ của Đế quốc Thần thánh La chính và chính trị giữa các nhà nước thành<br /> Mã có những lúc bao gồm hơn 1.000 thực viên khi Đế quốc Thần thánh La Mã sụp<br /> thể khác nhau trong thực tế. Từ thế kỷ XV đỗ, nhưng người dân ở các khu vực nói<br /> trở đi, trừ một vài trường hợp ngoại lệ, các tiếng Đức của Đế chế cũ có chung một<br /> lãnh chúa có quyền bầu cử của Đế quốc truyền thống pháp lý, ngôn ngữ, văn hoá.<br /> Thần thánh La Mã thường chọn những Mặt khác, Chủ nghĩa tự do châu Âu bấy<br /> người đứng đầu nhà Habsburg của Áo giữ giờ cũng đã tạo nên một nền tảng trí thức<br /> danh hiệu Hoàng đế của Đế quốc Thần cơ bản cho sự thống nhất của các tiểu bang<br /> thánh La Mã [2, tr. 221]. bằng cách thách thức các mô hình quân<br /> Trong các nhà nước nói tiếng Đức lúc chủ và chuyên chế tuyệt đối của các<br /> bấy giờ, cơ chế hành chính và luật pháp phương thức tổ chức xã hội và chính trị cổ<br /> của Đế quốc Thần thánh La Mã là một đại [9, tr. 49]. Biểu hiện về phương diện<br /> công cụ hữu hiệu cho việc giải quyết các này chính là việc người Đức thường nhấn<br /> tranh chấp giữa nông dân và chủ đất cũng mạnh tầm quan trọng của truyền thống,<br /> như giữa các cơ quan pháp lý. Thông qua giáo dục, và sự thống nhất ngôn ngữ của<br /> việc tổ chức các nhóm quyền lực mang các dân tộc trong một khu vực địa lý hơn<br /> tính hoàng tộc, các nhà nước có nhiều cơ là quyền lực chính trị và lợi ích kinh tế<br /> hội thống nhất nguồn lực vốn có của mình đơn thuần.<br /> thành liên minh để tăng cường xây dựng Sau thất bại của liên quân phong kiến<br /> những lợi ích mang tính khu vực và tổ châu Âu chống Pháp lần thứ ba tại Jena và<br /> chức liên minh, bao gồm cả hợp tác về Auerstedt, Napoléon đã ký Hiệp ước<br /> kinh tế và bảo vệ quân sự [5]. Pressburg chính thức giải thể Đế quốc<br /> Sau cuộc Chiến tranh Liên minh lần Thần thánh La Mã [2, tr. 221; 8, tr. 70].<br /> thứ hai (1799-1802), các hiệp ước Ngày 6 tháng 8 năm 1806, Hoàng đế<br /> Lunéville (1801), Amiens (1802) cùng với Francis II của Đế quốc Thần thánh La Mã<br /> các phương án năm 1803 đã chuyển phần chính thức tuyên bố thoái vị. Nhà nước<br /> lớn lãnh thổ của Đế quốc Thần thánh La liên bang đầu tiên của cộng đồng các cư<br /> <br /> <br /> 96<br /> NGUYỄN MẬU HÙNG - PHẠM XUÂN VŨ TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN<br /> <br /> <br /> dân nói tiếng Đức ở Trung Âu chính thức và mức độ khác nhau. Hội nghị Viên<br /> trở thành hiện thực và dư âm của nó vẫn (1814-1815) của các cường quốc chính là<br /> còn vọng lại trong các phương thức tổ sự khởi đầu cho một trật tự mới của châu<br /> chức cộng đồng mang tính liên bang về Âu cho đến khi Thế chiến thứ nhất kết<br /> sau của người Đức. thúc. Tiến trình lịch sử của nước Đức<br /> Tóm lại, trong những thập kỷ đầu của trong khoảng thời gian đó và quá trình<br /> thế kỷ XIX, về phương diện địa chính trị, thống nhất nước Đức (1848-1871) nói<br /> chưa có một nước Đức thống nhất mà chỉ riêng chịu ảnh hưởng sâu sắc bởi những<br /> có các vương quốc, đại công quốc, công quyết định cũng như cái trật tự mà Hội<br /> quốc, và khu tự trị do các cư dân nói tiếng nghị này mang lại.<br /> Đức sinh sống. Mỗi thực thể chính trị như Liên bang Đức (1815-1866) được<br /> thế đều được cai trị bởi một nhà chức thiết lập để đáp ứng an ninh chống lại các<br /> trách độc lập với một bộ máy nhà nước mối nguy hiểm từ sự tấn công của các lực<br /> được tổ chức bằng những phương thức lượng bên ngoài cũng như cách mạng từ<br /> khác nhau nhưng đều có thể gọi là nhà bên trong. Và như một công cụ để cân<br /> nước với các trình độ phát triển rất khác bằng quyền lực giữa các khu vực, Liên<br /> nhau. Tuy nhiên, có một dòng chảy tự bang Đức (1815-1866) tỏ ra quá mạnh để<br /> nhiên âm thầm đang hướng đến cảm giác thu hút tấn công và quá yếu để cảnh báo<br /> quốc gia và hướng tới một sự liên minh các nước châu Âu láng giềng. Trên<br /> của những người Đức vào trong một quốc phương diện này, những người chiến thắng<br /> gia vĩ đại, được cai trị bởi một người đứng tại Hội nghị Viên đã hình thành một liên<br /> đầu chung như một thực thể quốc gia thực minh chính trị mang đến hoà bình và ổn<br /> tế [4]. định cho châu Âu trong hơn một thế hệ<br /> 2.2. Liên bang Đức (1815-1866) thời hậu kỳ kỷ nguyên Napoléon2.<br /> Trong các năm từ 1806 đến 1813, Liên bang Đức (1815-1866) được<br /> Napoléon đã tổ chức các nhà nước Đức ở thành lập dựa trên cơ sở Đế quốc Thần<br /> phía Tây Nam vào trong Liên bang sông thánh La Mã tan rã năm 1806 là một liên<br /> Rhine, nhưng liên bang này bị giải thể dần minh thành lập theo điều 9 của Hiệp ước<br /> dần trong các thất bại của ông từ năm Viên ngày 8 tháng 6 năm 1815 và được<br /> 1812 đến 1815. Sau thất bại của Napoléon củng cố thêm qua một Hiệp ước liên bang<br /> tại Waterloo năm 1815, châu Âu trở lại với khác ngày 15 tháng 5 năm 1820. Các nhà<br /> trật tự cũ của các thể chế phong kiến của nước tham gia Liên bang Đức (1815-1866)<br /> thời tiền cách mạng dưới những hình thức theo hiệp ước 1820 gồm có [1, tr. 480]3:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 97<br /> SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 61 (01/2019)<br /> <br /> <br /> <br /> Đế chế Áo (bao gồm cả ngôi vương của Bohemia, Bohemia, Moravia, và vùng Sê-<br /> 1 lơ-din (Silesia) của Áo, các vùng đất của Áo như Áo, Carinthia, Carniola, Littoral,<br /> Salzburg, Styria, Tyrol, và Vorarlberg).<br /> 2 Phổ 22 Anhalt-Dessau<br /> 3 Bayern 23 Anhalt-Bernburg<br /> 4 Sachsen 24 Anhalt-Koethen<br /> 5 Hanover 25 Schwarzburg-Sondershausen<br /> 6 Wuerttemberg 26 Schwarzburg-Rudolstadt<br /> 7 Baden 27 Holhenzollern-Hechingen<br /> 8 Hessen-Kassel 28 Liechtenstein<br /> 9 Hessen-Darmstadt 29 Hohenzollern-Sigmaringen<br /> 10 Holstein và Lauenburg (Đan Mạch) 30 Waldeck<br /> 12 Luxemburg (Hà Lan) 31 Reuss, dòng trước<br /> 12 Brunswick 32 Reuss, dòng sau<br /> 13 Meclenburg-Schwerin 33 Schaumburg-Lippe<br /> 14 Nassau 34 Lippe-Detmold<br /> Hiệp ước năm 1820 cũng bao gồm các<br /> 15 Saxe-Weimar-Eisenach<br /> thành viên sau trong Liên bang Đức<br /> 16 Saxe-Gotha 35 Hessen-Homburg<br /> 17 Saxe-Coburg 36 Lübeck<br /> 18 Saxe-Meiningen 37 Frankfurt<br /> 19 Saxe-Hildburghausen 38 Bremen<br /> 20 Mecklenburg-Strelitz 39 Hamburg<br /> 21 Holstein-Oldenburg<br /> <br /> <br /> Ngoài các nhà nước Đức truyền thống, Áo và Phổ đều bao gồm các vùng lãnh thổ<br /> còn có một số đại diện khác trong Liên không nằm trong phạm vi Liên bang Đức<br /> bang Đức (1815-1866) gồm: vua Hà Làn (1815-1866). Bốn thành phố tự do -<br /> đại diện cho Luxemburg và Limburg còn Hamburg, Lübeck, Bremen, và Frankfurt -<br /> vua Đan Mạch đại diện cho Holstein, vua được phục hồi trở thành các thành viên của<br /> Anh đại diện cho Vương quốc Hanover [3]. Liên bang Đức do Áo làm chủ tịch [3].<br /> Năm 1839, Luxemburg được giao lại cho Với tư cách là các nhà nước độc lập và<br /> Bỉ, Công quốc Limburg được thành lập và có chủ quyền, mỗi thành viên của Liên<br /> trở thành một thành viên của Liên bang bang Đức (1815-1866) đều có các chính<br /> Đức (1815-1866) cho đến năm 1866. Cả sách ngoại giao riêng. Quan hệ ngoại giao<br /> <br /> 98<br /> NGUYỄN MẬU HÙNG - PHẠM XUÂN VŨ TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN<br /> <br /> <br /> của các nước này bao gồm quan hệ với các cấu trúc của Nghị viên liên bang cũng có<br /> nhà nước nói tiếng Đức trong Liên bang thể xem là một nỗ lực pháp lý trong quá<br /> Đức (1815- 1866) và với các nước khác trình thống nhất nước Đức vì nó đại diện<br /> ngoài liên bang. Về cơ bản, các nhà nước cho quyền lực của toàn thể dân tộc.<br /> Đức thiết lập quan hệ ngoại giao với các Như đại biểu Georg Rau thừa nhận<br /> nước khác ngoài các lý do kinh tế và văn vào ngày 21 tháng 7 năm 1856 rằng nghị<br /> hoá thông thường là vấn đề an ninh. Chính viện liên bang chẳng qua cũng chỉ là một<br /> vì thế, mỗi nhà nước trong đó hoặc đứng hội nghị của các đại diện chính phủ các<br /> về phe Áo hoặc theo Phổ để tìm kiếm chiếc nước thành viên của Liên bang Đức (1815-<br /> ô bảo vệ an ninh cho mình. Rất ít nước có 1866) và chính vì thế quốc gia dân tộc<br /> khả năng duy trì được nền độc lập của không được đại diện trong quá trình hoạch<br /> mình một cách toàn vẹn mà không định chính sách của nghị viện liên bang<br /> cần có bất cứ mối liên kết nào với các [11, tr. 118-119]. Sự phát triển của nền<br /> nước lớn. kinh tế của cả các tầng lớp giàu có lẫn các<br /> Bộ máy quyền lực có chức năng tầng lớp khủng hoảng đều cần một hình<br /> pháp lý duy nhất của Liên bang Đức thức tổ chức cộng đồng mới, trong khi Liên<br /> (1815-1866) là Nghị viện liên bang bang Đức (1815-1866) không thể là một<br /> (Bundesversammlung hay Bundestag) bao phương án thay thế cho cho một nhà nước<br /> gồm đại biểu của các nhà nước thành viên. dân tộc Đức [7, tr. 41]. Chính vì thế, vấn đề<br /> Không có đại biểu chủ toạ, đại biểu của Áo dân tộc Đức thế kỷ XIX của giới quý tộc<br /> thường được giao trọng trách điều khiển phong kiến chính là việc bảo vệ Liên bang<br /> nghị viện, nhưng không có các quyền hạn Đức (1815-1866) với sự tồn tại của các<br /> vượt trội ở Frankfurt. Liên bang có thể ngôi vương [6, tr. 7-8]. Theo quan điểm<br /> chấp nhận đại sứ từ các nước khác, nhưng này, Nghị viện liên bang là đại diện cho<br /> hiếm khi có đại sứ của riêng mình đến đó. vấn đề nước Đức thế kỷ XIX của các<br /> Trong cuộc cách mạng (1848-1849), Nghị vương triều phong kiến, đặc biệt là Vương<br /> viện liên bang bị chính các đại biểu của quốc Phổ và Đế chế Áo [6, tr. 15].<br /> mình giải thể để nhường chỗ cho Quốc hội Áo và Phổ là những thành viên lớn<br /> Quốc gia Frankfurt được bầu từ toàn bộ cử nhất của Liên bang Đức (1815-1866),<br /> tri hợp lệ của các nhà nước nói tiếng Đức. nhưng cả hai đều có những phần lãnh thổ<br /> Nghị viện liên bang được phục hồi năm và dân cư không thuộc Liên bang Đức<br /> 1850 theo yêu cầu của Áo và chỉ có thể trở (1815-1866), do chúng vốn không thuộc<br /> lại hoạt động bình thường từ năm 1851. Đế quốc Thần thánh La Mã trước đây. Cả<br /> Mặc dù về danh nghĩa, Liên bang Đức hai nước này đều có một phiếu trong nghị<br /> (1815-1866) có một Nghị viện liên bang, viện Liên bang Đức (1815-1866). Sáu nước<br /> nhưng cơ quan này không phải là tập hợp khác cũng có một phiếu tương tự là<br /> của các nhóm đại biểu mà là một hình thức Bavaria, Saxony, Württemberg, Hessen-<br /> hội nghị của các đại biểu được cử hoặc chỉ Kassel, Baden, và Hessen-Darmstadt. Ba<br /> định của các lãnh chúa đang làm chủ các nước thuộc sở hữu của nước ngoài gồm:<br /> nhà nước thành viên của Liên bang Đức Holstein thuộc Đan Mạch, Luxemburg<br /> (1815-1866). Mặc dù vậy, các nỗ lực để tái thuộc Hà Lan và Hanover thuộc Limburg<br /> <br /> <br /> 99<br /> SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 61 (01/2019)<br /> <br /> <br /> và Anh là chỉ có một phiếu trong nghị viện 1866) và thiết lập Liên bang Bắc Đức cùng<br /> của Liên bang Đức 1815- 1866. Bốn thành năm với các chức năng đầy đủ của một nhà<br /> phố tự do gồm: Bremen, Frankfurt, nước. Liên bang Bắc Đức (thành lập 1866)<br /> Hamburg, và Lübeck, cũng chỉ có một dưới sự lãnh đạo của Phổ có 22 nhà nước<br /> phiếu trong nghị viện Liên bang Đức thành viên phía Bắc sông Main. Tuy nhiên,<br /> (1815-1866). 23 tiểu quốc khác với các đây là một bước quá độ và giải pháp tình<br /> danh xưng và chức vụ khác nhau chia nhau thế của Phổ trên con đường thống nhất<br /> 5 phiếu còn lại trong nghị viện Liên bang nước Đức (1848-1871) hơn là phương án<br /> Đức (1815-1866). cuối cùng trong quá trình giải quyết vấn đề<br /> Liên bang Đức (1815-1866) ở Trung nước Đức thế kỷ XIX.<br /> Âu được thiết kế để trở thành một vùng 3. Kết luận<br /> đệm giữa Pháp, Nga, và Áo-Hung. Không Lịch sử nước Đức cho đến năm 1871<br /> có một cường quốc nào có thể mở rộng có thể nói là lịch sử của các nổ lực tìm<br /> lãnh thổ của mình vào khu vực đó mà kiếm một hình thức tổ chức cộng đồng phù<br /> không có sự phản đối của các cường quốc hợp cho phần lớn nhóm các cư dân nói<br /> khác. Tuy nhiên, liên minh lỏng lẻo này tiếng Đức ở Trung Âu. Hình thức tổ chức<br /> được xem là một trong những nguyên nhân cộng đồng đầu tiên mang tính liên bang ấy<br /> chính và nhân tố chủ đạo cản trở quá trình chính là Đế quốc Thần thánh La Mã (962-<br /> thống nhất nước Đức giữa thế kỷ XIX. Bản 1806)4. Sau khi đế chế thứ nhất của người<br /> Hiến chương của Liên bang Đức (1815- Đức vừa không phải là một đế quốc thần<br /> 1866) do các cường quốc châu Âu soạn thánh [9, tr. 49] vừa không phải là La Mã<br /> thảo tại Hội nghị Viên 1815 và thiết chế tan rã5 Liên bang sông Rhine (1806-1813)<br /> cân bằng quyền lực của châu Âu được coi ra đời và rồi giải thể dần dần trong các thất<br /> là một trong số các yếu tố chống lại quá bại của Napoléon những năm (1812-1815)<br /> trình thống nhất nước Đức giữa thế kỷ [1, tr. 480]. Liên bang Đức (1815-1866)<br /> XIX. Các chi tiết trong bản Hiến chương lỏng lẻo và không hiệu quả được thành lập<br /> của Liên bang Đức (1815-1866) cho phép theo điều 9 của Hiệp ước Viên ngày 8<br /> quá nhiều yếu tố bất lợi cho quá trình tháng 6 năm 1815 và củng cố thêm qua<br /> thống nhất Đức tồn tại. Vì vậy, quá trình một hiệp ước khác ngày 15 tháng 5 năm<br /> thống nhất Đức giữa thế kỷ XIX vì thế gần 1820 [1, tr. 480]. Số lượng các nhà nước<br /> như không thể chừng nào Liên bang Đức thành viên của liên minh này giao động từ<br /> (1815-1866) và các lợi ích mà nó ủng hộ 38 đến 41 trong những thời điểm khác<br /> vẫn còn tồn tại. nhau. Ngoài các nhà nước Đức, vua Hà<br /> Lãnh thổ của Liên bang lỏng lẻo này Lan đại diện cho Luxemburg và Limburg,<br /> không có sự thay đổi đáng kể nào cho đến còn vua Đan Mạch đại diện cho Holstein6.<br /> cuộc Chiến tranh Đan Mạch-Phổ lần thứ Cuộc Chiến tranh Áo-Phổ năm 1866 không<br /> hai năm 1864. Kết cục của cuộc chiến này chỉ đã loại bỏ Áo ra khỏi các vấn đề nội bộ<br /> của Phổ đã đưa Schleswig và Holstein về của người Đức mà còn đưa Phổ lên làm<br /> tay người Đức. Sau cuộc Chiến tranh Áo- chủ Liên bang Bắc Đức (1866-1871). Cả<br /> Phổ năm 1866, Áo tuyên bố rút lui, Phổ bốn hình thức tổ chức liên bang nêu trên<br /> tuyên bố giải thể Liên bang Đức ( 1815- đều có những đóng góp nhất định trong<br /> <br /> <br /> 100<br /> NGUYỄN MẬU HÙNG - PHẠM XUÂN VŨ TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN<br /> <br /> <br /> quá trình thống nhất nước Đức giữa thế kỷ Công quốc Limburg được thành lập và trở<br /> XIX, nhưng chỉ có Đế quốc Thần thánh La thành một thành viên của Liên bang Đức<br /> Mã và Liên bang Đức (1815-1866) có 1815-1866 cho đến năm 1866.<br /> tính đại diện cho sự thống nhất của toàn<br /> TAI LIỆU THAM KHẢO<br /> thể các cư dân nói tiếng Đức ở Trung Âu,<br /> trong khi Liên bang sông Rhine (1806- Tiếng Anh<br /> 1813) và Liên bang Bắc Đức mang tính<br /> tình thế và trung gian quá độ cho quá trình 1. Heeren, Arnold; Hermann, Ludwig;<br /> thống nhất nước Đức nhiều hơn. Mặc dù Talboys, David Alphonso (1873). A Manual<br /> vậy, không một hình thức liên bang nào nói of the History of the Political System of<br /> Europe and its Colonies, H. G. Bohn,<br /> trên tỏ ra thoả mãn và đáp ứng được các<br /> London.<br /> yêu cầu và đòi hỏi của thời đại cũng như<br /> nhu cầu phát triển của tất yếu của người 2. Kann, Robert A. (1974). History of the<br /> Habsburg Empire: 1526-1918, University<br /> Đức giữa thế kỷ XIX. Chính vì thế, một thể<br /> of California Press, Los Angeles.<br /> chế mới ra đời là tất yếu đương nhiên và<br /> điều đó đã diễn ra năm 1871. Đó cũng là 3. Robertson, C. Grant (1915). An historical<br /> atlas of modern Europe from 1789 to 1914<br /> lúc tạm thời khép lại câu chuyện vấn đề<br /> with an historical and explanatory text,<br /> nước Đức thế kỷ XIX.<br /> Oxford University Press, Oxford, in:<br /> Chú thích: http://www.archive.org/details/historicalatla<br /> 1<br /> Cả nhà Habsburg của Áo và nhà s (truy cập ngày 1 tháng 4 năm 2016).<br /> Hohenzollern của Phổ đều có những vùng đất 4. The Situation of Germany (1866). The New<br /> riêng nằm bên ngoài phạm vi lãnh thổ của York Times, July 1.<br /> các cấu trúc chính trị và thể chế chính trị như 5. Vann, James Allen (1975). The Swabian<br /> đã kể ở trên của Đế quốc Thần thánh La Mã. Kreis: Institutional Growth in the Holy<br /> 2<br /> Thực tế không có bất cứ cuộc chiến tranh lớn Roman Empire 1648-1715. Vol. LII,<br /> nào giữa các cường quốc châu Âu trong gần Studies Presented to International<br /> bốn thập kỷ cho đến cuộc Chiến tranh Crưm Commission for the History of<br /> (1853-1856). Representative and Parliamentary<br /> 3<br /> Theo Hiệp ước Viena (1815) thì có 34 vương Institutions, Bruxelles.<br /> quốc và 4 thành phố tự do. Nhưng theo HU Tiếng Đức<br /> 1820 thì có 39. 6. Doeberl, M. (1922). Bayern und die<br /> 4<br /> Mặc dù nó có cái tên là La Mã hoặc Rôma, Deutsche Frage in der Epoche des<br /> nhưng thực chất là của người Đức. Trong Frankfurter Parlament, München und<br /> tiếng Đức nó có tên là Heiliges Roemisches Berlin, Druck und Verlag von R.<br /> Reich der deutschen Nation. Trong tiếng Oldenbourg, München.<br /> Anh, nó có tên là Holy Roman Empire of the<br /> 7. Kropat, Wolf-Arno (1981). Das Ende des<br /> German Nation.<br /> Herzogtums Nassau (1850-1866), in:<br /> 5<br /> Sau thất bại của Phổ và Nga trong các trận Herzogtum Nassau 1806-1866, Politik -<br /> chiến tại Jena và Auerstadt năm 1806, Wirtschaft - Kultur, Eine Ausstellung des<br /> Napoléon đã ký Hiệp ước Pressburg chính Landes Hessen und der Landeshauptstadt<br /> thức giải thể Đế quốc Thần thánh La Mã. Wiesbaden unter der gemeinsamen<br /> 6<br /> Năm 1839, Luxemburg được giao lại cho Bỉ, Schirmherrschaft S.K.H. des Prinzen Henri,<br /> <br /> 101<br /> SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 61 (01/2019)<br /> <br /> <br /> Erbgroßherzog von Luxemburg, Prinz von 10. Paul, R. (2016). Deutsche Geschichte von<br /> Nassau und des Hessischen 1806 bis 1871, in: http://www.dhg-<br /> Ministerpräsidenten Holger Börner, westmark.de/Deutsche-Geschichte-1806-<br /> Museum Wiesbaden, 5. April bis 26. July. 1871.pdf (truy cập ngày 22 tháng 6 năm<br /> 8. Mann, Golo (2002). Deutsche Geschichte 2016.<br /> des 19. und 20. Jahrhunderts, Fischer 11. Schüler, Winfried (Hrg.) und Reyer,<br /> Taschenbuch Verlag, Frankfurt am Main. Herbert (be.) (2010). Nassauische<br /> 9. Nipperdey, Thomas (1998). Deutsche Parlamentsdebatte, Band 2, Revolution und<br /> Geschichte 1800-1866, Bürgerwelt und Reaktion 1848-1866, Historische<br /> starker Staat, C. H. Beck, München. Kommission für Nassau, Wiesbaden.<br /> <br /> <br /> <br /> Ngày nhận bài: 22/07/2018 Biên tập xong: 15/12/2018 Duyệt đăng: 20/01/2019<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 102<br />