B GIÁO D C VÀ ĐÀO T OỘ Ụ Ạ
TR NG ĐI H C KINH T TP. HCMƯỜ Ạ Ọ Ế
BÙI TH TRÚC QUYỊ
CÁC NHÂN T ỐNH H NG ĐN VI C ÁP D NG K TOÁN QU N TR CHI N L C VÀẢ ƯỞ Ế Ệ Ụ Ế Ả Ị Ế ƯỢ
S TÁC ĐNG ĐN THÀNH QU HO T ĐNG T I CÁC DOANH NGHI P S N XU T –Ự Ộ Ế Ả Ạ Ộ Ạ Ệ Ả Ấ
NGHIÊN C U KHU V C ĐÔNG NAM B -VI T NAMỨ Ở Ự Ộ Ệ
CHUYÊN NGÀNH : K TOÁN Ế
MÃ SỐ: 9340301
TÓM T T ẮLU N ÁN TI N SĨ KINH TẬ Ế Ế
TP. HCM – 2020
Công trình đc hoàn thành t i: ượ ạ
Tr ng Đi h c Kinh t Thành ph H Chí Minhườ ạ ọ ế ố ồ
Ng i h ng d n khoa h c: ườ ướ ẫ ọ 1. PGS. TS. Ph m Văn D cạ ượ
2. TS. Tr n Anh Hoaầ
Ph n bi n 1: ả ệ ....................................................................................................................
Ph n bi n 2: ả ệ .....................................................................................................................
Ph n bi n 3: ả ệ .....................................................................................................................
Lu n án đc b o v tr c H i đng ch m lu n án c p tr ng h p t i: ậ ượ ả ệ ướ ộ ồ ấ ậ ấ ườ ọ ạ ..................
...........................................................................................................................................
Vào h i gi ngày tháng năm ồ ờ
Có th tìm hi u lu n án t i th vi n:ể ể ậ ạ ư ệ
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
3
PH N M ĐUẦ Ở Ầ
1. Lý do ch n đ tàiọ ề
Môi tr ng kinh doanh toàn c u trong nh ng th p niên cu i th k XX đã ch u tác đng m nhườ ầ ữ ậ ố ế ỷ ị ộ ạ
m c a cu c cách m ng khoa h c công ngh . Tr c tình hình này, áp l c c a các DN s n xu t Vi t Namẽ ủ ộ ạ ọ ệ ướ ự ủ ả ấ ệ
(DNSX) v ch t l ng s n ph m, v giá c , v ngu n cung ng nguyên li u ... ngày càng tăng trong khiề ấ ượ ả ẩ ề ả ề ồ ứ ệ
chu k s ng c a s n ph m ngày càng b rút ng n.ỳ ố ủ ả ẩ ị ắ
Đ thành công trong môi tr ng kinh doanh hi n đi ể ườ ệ ạ DNSX c n ph i ho ch đnh chi n l cầ ả ạ ị ế ượ
m i, ph ng th c qu n lý m i phù h p h n đ t o ra giá tr b ng ch t l ng ch không ph i c nh tranhớ ươ ứ ả ớ ợ ơ ể ạ ị ằ ấ ượ ứ ả ạ
b ng tài chính.ằ Vì v y, đòi h i các DNSX c n ph i áp d ng các k thu t qu n lý m i đ ng phó hi uậ ỏ ầ ả ụ ỹ ậ ả ớ ể ứ ệ
qu v i nh ng thay đi c a môi tr ng kinh doanh, nh m đt đc l i th c nh tranh b n v ng. Đ đtả ớ ữ ổ ủ ườ ằ ạ ượ ợ ế ạ ề ữ ể ạ
đc đi u này, các nhà qu n lý có xu h ng áp d ng k toán qu n tr chi n l c (SMA – Strategicượ ề ả ướ ụ ế ả ị ế ượ
Management Accounting), do nó cung c p các k thu t r t quan tr ng trong quá trình tham gia vào vi cấ ỹ ậ ấ ọ ệ
ho ch đnh, phát tri n, th c hi n và đánh giá s thành công c a chi n l c, trong khi đó, trong môiạ ị ể ự ệ ự ủ ế ượ
tr ng kinh doanh hi n đi, k toán qu n tr truy n th ng b h n ch trong vi c giúp DN t o ra l i thườ ệ ạ ế ả ị ề ố ị ạ ế ệ ạ ợ ế
c nh tranh do nó không th hi n đc m i quan h ch t ch v i chi n l c c a DN (Bromwich vàạ ể ệ ượ ố ệ ặ ẽ ớ ế ượ ủ
Bhimani, 1994).
T i Vi t Nam, vi c ng d ng k toán qu n tr trong các DN, cũng nh ch ng trình gi ng d yạ ệ ệ ứ ụ ế ả ị ư ươ ả ạ
k toán qu n tr t i các c s đào t o ch y u ch h ng đn n i dung c a k toán qu n tr truy nế ả ị ạ ơ ở ạ ủ ế ỉ ướ ế ộ ủ ế ả ị ề
th ng, đi u này làm cho k toán qu n tr t i Vi t Nam trong giai đo n hi n nay ch a phát huy h t vai tròố ề ế ả ị ạ ệ ạ ệ ư ế
v n có c a nó trong th c ti n ho t đng t i các DN (Võ Văn Nh , 2014). V nghiên c u th c nghi mố ủ ự ễ ạ ộ ạ ị ề ứ ự ệ
SMA, tính đn nay ch có nghiên c u c a tác gi Đoàn Ng c Phi Anh (2012) nghiên c u v nh h ngế ỉ ứ ủ ả ọ ứ ề ả ưở
đn vi c v n d ng SMA đn thành qu c a DN v a và l n t i Vi t Nam, và k t qu cho th y vi c v nế ệ ậ ụ ế ả ủ ừ ớ ạ ệ ế ả ấ ệ ậ
d ng SMA s giúp nâng cao thành qu ho t đng c a DN trên c hai khía c nh tài chính và phi tài chính.ụ ẽ ả ạ ộ ủ ả ạ
Trên c s đó, tác gi đã nh n th c đc t m quan tr ng c a vi c áp d ng SMA đ đáp ng nhuơ ở ả ậ ứ ượ ầ ọ ủ ệ ụ ể ứ
c u thông tin cho nhà qu n tr chi n l c giúp DNSX đt đc m c tiêu chi n l c đã đ ra. Đng th i,ầ ả ị ế ượ ạ ượ ụ ế ượ ề ồ ờ
phát tri n t nghiên c u c a Đoàn Ng c Phi Anh (2012), tác gi mu n m r ng thêm các nhân t nhể ừ ứ ủ ọ ả ố ở ộ ố ả
h ng đn vi c áp d ng SMA t i Vi t Nam ngoài nhân t c nh tranh và s phân c p qu n lý, trên c sưở ế ệ ụ ạ ệ ố ạ ự ấ ả ơ ở
l a ch n nh ng nhân t phù h p v i b i c nh cu c cách m ng khoa h c công ngh đang bùng n và chiự ọ ữ ố ợ ớ ố ả ộ ạ ọ ệ ổ
ph i m i ho t đng c a DNSX nh nhân t công ngh , nhân t con ng i, chi n l c kinh doanh...M tố ọ ạ ộ ủ ư ố ệ ố ườ ế ượ ặ
khác, dù ph ng pháp nghiên c u và m c tiêu nghiên c u gi ng nhau, nh ng đi t ng nghiên c u vàươ ứ ụ ứ ố ư ố ượ ứ
th i gian nghiên c u khác nhau thì k t qu nghiên c u ch a ch c đã gi ng nhau. Do đó v i mong mu nờ ứ ế ả ứ ư ắ ố ớ ố
phát tri n kh năng áp d ng SMA trong b i c nh c th c a các DNSX đ t đó giúp nâng cao thành quể ả ụ ố ả ụ ể ủ ể ừ ả
ho t đng c a DNSX, m t khác s góp ph n vào lý thuy t SMA và cung c p thêm b ng ch ng th cạ ộ ủ ặ ẽ ầ ế ấ ằ ứ ự
nghi m v áp d ng SMA, tác gi đã th c hi n đ tài: ệ ề ụ ả ự ệ ề “Các nhân t nh h ng đn vi c áp d ng kố ả ưở ế ệ ụ ế
toán qu n tr chi n l c và s tác đng đn thành qu ho t đng trong các doanh nghi p s n xu tả ị ế ượ ự ộ ế ả ạ ộ ệ ả ấ
– Nghiên c u khu v c Đông Nam B - Vi t Nam”ứ ở ự ộ ệ . Nghiên c u này s khám phá và đo l ng các nhânứ ẽ ườ
t nh h ng đn vi c áp d ng SMA và s tác đng c a vi c áp d ng SMA đn thành qu ho t đngố ả ưở ế ệ ụ ự ộ ủ ệ ụ ế ả ạ ộ
t i các DNSX.ạ
2. M c tiêu nghiên c uụ ứ
- M c tiêu nghiên c u chung: ụ ứ Nghiên c u nhân t nh h ng đn vi c áp d ng SMA trong cácứ ố ả ưở ế ệ ụ
DNSX và s tác đng c a vi c áp d ng SMA đn thành qu ho t đng c a DNSX.ự ộ ủ ệ ụ ế ả ạ ộ ủ
4
- M c tiêu nghiên c u c th : ụ ứ ụ ể Đ đt đc m c tiêu nghiên c u chung v a nêu, lu n án xácể ạ ượ ụ ứ ừ ậ
đnh nh ng m c tiêu c th c a đ tài này g m:ị ữ ụ ụ ể ủ ề ồ
+ Xác đnh các nhân t nh h ng đn vi c áp d ng SMA trong các DNSX.ị ố ả ưở ế ệ ụ
+ Đo l ng m c đ nh h ng c a các nhân t đn vi c áp d ng SMA trong các DNSX.ườ ứ ộ ả ưở ủ ố ế ệ ụ
+ Ki m đnh s tác đng c a vi c áp d ng SMA trong DNSX đn thành qu ho t đng c a DN.ể ị ự ộ ủ ệ ụ ế ả ạ ộ ủ
3. Câu h i nghiên c uỏ ứ
Nghiên c u đc th c hi n nh m tr l i nh ng câu h i nghiên c u nh :ứ ượ ự ệ ằ ả ờ ữ ỏ ứ ư
(1) Nh ng nhân t nào nh h ng đn vi c áp d ng SMA trong các DNSX?ữ ố ả ưở ế ệ ụ
(2) M c đ nh h ng c a các nhân t đn vi c áp d ng SMA trong các DNSX nh th nào?ứ ộ ả ưở ủ ố ế ệ ụ ư ế
(3) Có t n t i s tác đng c a vi c áp d ng SMA trong các DNSX đn thành qu ho t đngồ ạ ự ộ ủ ệ ụ ế ả ạ ộ
c a DN không?ủ
4. Đi t ng và ph m vi nghiên c uố ượ ạ ứ
- Đi t ng nghiên c u: ố ượ ứ Các nhân t nh h ng đn vi c áp d ng SMAố ả ưở ế ệ ụ và và s tác đng đnự ộ ế
thành qu ho t đng c a DN khi áp d ng SMA.ả ạ ộ ủ ụ
- Ph m vi nghiên c u:ạ ứ
+ V không gian nghiên c u: Nghiên c u các DNSX t i Vi t Nam, c th g m 3 t nh thành thu cề ứ ứ ạ ệ ụ ể ồ ỉ ộ
khu v c Đông Nam B g m: Thành ph H Chí Minh (TPHCM), Bình D ng, Đng Nai.ự ộ ồ ố ồ ươ ồ
+ V th i gian nghiên c u: Nghiên c u đc th c hi n vào năm 10/2015 đn 03/2019.ề ờ ứ ứ ượ ự ệ ế
5. Ph ng pháp nghiên c u ươ ứ
Nghiên c u này th c hi n theo h ng h n h p, trong đó k t h p ph ng pháp đnh tính vàứ ự ệ ướ ỗ ợ ế ợ ươ ị
ph ng pháp đnh l ng đ th c hi n nghiên c u.ươ ị ượ ể ự ệ ứ
- S d ng ph ng pháp nghiên c u đnh tính v i ba k thu t ch y u là: Nghiên c u t i bàn,ử ụ ươ ứ ị ớ ỹ ậ ủ ế ứ ạ
ph ng v n chuyên gia và th o lu n theo nhóm t p trung. Ph ng pháp này đc s d ng đ gi i quy tỏ ấ ả ậ ậ ươ ượ ử ụ ể ả ế
m c tiêu th nh t c a nghiên c u đó là xác đnh các nhân t nh h ng đn áp d ng SMA. Trên c sụ ứ ấ ủ ứ ị ố ả ưở ế ụ ơ ở
đó: (1) xây d ng mô hình nghiên c u v các nhân t nh h ng đn vi c áp d ng SMA trong DNSX vàự ứ ề ố ả ưở ế ệ ụ
s tác đng đn thành qu ho t đng, (2) xây d ng thang đo nghiên c u cho các nhân t nh h ng đnự ộ ế ả ạ ộ ự ứ ố ả ưở ế
áp d ng SMA trong DNSX, thang đo cho áp d ng SMA trong DNSX và thành qu ho t đng c a DN.ụ ụ ả ạ ộ ủ
- S d ng ph ng pháp nghiên c u đnh l ng: K thu t đc s d ng trong nghiên c u đnhử ụ ươ ứ ị ượ ỹ ậ ượ ử ụ ứ ị
l ng là thu th p d li u nghiên c u b ng phi u kh o sát và s d ng các ph n m m SPSS, AMOS đ hượ ậ ữ ệ ứ ằ ế ả ử ụ ầ ề ể ỗ
tr x lý d li u. Nghiên c u đnh l ng nh m gi i quy t m c tiêu: (1) Đo l ng m c đ nh h ngợ ử ữ ệ ứ ị ượ ằ ả ế ụ ườ ứ ộ ả ưở
c a các nhân t đn vi c áp d ng SMA trong DNSX, (2) Tìm hi u tác đng c a vi c áp d ng SMA đnủ ố ế ệ ụ ể ộ ủ ệ ụ ế
thành qu ho t đng trong các DNSX khu v c mi n Đông Nam B - Vi t Nam. ả ạ ộ ự ề ộ ệ
6. Đóng góp m i c a nghiên c uớ ủ ứ
6.1 V m t khoa h c:ề ặ ọ
+ Góp ph n làm rõ lý thuy t trong nghiên c u v SMA, và tác đng c a vi c áp d ng SMA v iầ ế ứ ề ộ ủ ệ ụ ớ
thành qu ho t đng c a DN trên c s h th ng hóa các nghiên c u trong và ngoài n c.ả ạ ộ ủ ơ ở ệ ố ứ ướ
+ Đóng góp lý thuy t v mô hình đo l ng và ki m đnh các nhân t nh h ng vi c áp d ngế ề ườ ể ị ố ả ưở ệ ụ
SMA và tác đng c a áp d ng SMA trong DNSX đn thành qu ho t đng.ộ ủ ụ ế ả ạ ộ
+ Đóng góp lý thuy t và cung c p k t qu nghiên c u th c nghi m v các nhân t nh h ngế ấ ế ả ứ ự ệ ề ố ả ưở
đn áp d ng SMA và s tác đng c a vi c áp d ng SMA đn thành qu ho t đng c a các DNSX khuế ụ ự ộ ủ ệ ụ ế ả ạ ộ ủ ở
v c mi n Đông Nam B -Vi t Nam mà hi n nay ch a ai nghiên c u.ự ề ộ ệ ệ ư ứ
6.2 Ý nghĩa th c ti n: ự ễ
5
Đi v i các nhà qu n tr và nh ng ng i làm công tác k toán qu n tr trong các DNSX thì nghiênố ớ ả ị ữ ườ ế ả ị
c u này là ngu n thông tin c n thi t đ thi t k và áp d ng SMA t đó nâng cao thành qu ho t đngứ ồ ầ ế ể ế ế ụ ừ ả ạ ộ
c a DN.ủ
7. K t c u c a lu n ánế ấ ủ ậ
Lu n án có k t c u bao g m 5 ch ng và đc trình bày theo b c c và n i dung chính nh sau: ậ ế ấ ồ ươ ượ ố ụ ộ ư
Ch ng 1: T ng quan các nghiên c u tr cươ ổ ứ ướ
Ch ng 2: C s lý thuy t ươ ơ ở ế
Ch ng 3: Ph ng pháp nghiên c u ươ ươ ứ
Ch ng 4: K t qu nghiên c u và bàn lu nươ ế ả ứ ậ
Ch ng 5: K t lu n và hàm ýươ ế ậ
CH NG 1: T NG QUAN CÁC NGHIÊN C U TR CƯƠ Ổ Ứ ƯỚ
1.1 Các nghiên c u liên quanứ
Nh ng nghiên c u trong và ngoài n c liên quan đn đ tài nghiên c u theo hai h ng chính, đóữ ứ ướ ế ề ứ ướ
là (1) nghiên c u áp d ng SMA, trong h ng nghiên c u này, các tác gi t p trung theo 2 khía c nh: M tứ ụ ướ ứ ả ậ ạ ộ
là, nghiên c u v t m quan tr ng c a vi c áp d ng SMA và hai là, nghiên c u áp d ng SMA v i các côngứ ề ầ ọ ủ ệ ụ ứ ụ ớ
c k thu t c th , (2) Nghiên c u các nhân t nh h ng đn vi c áp d ng SMA và s tác đng đnụ ỹ ậ ụ ể ứ ố ả ưở ế ệ ụ ự ộ ế
thành qu ho t đng. ả ạ ộ
1.2 T ng quan các nghiên c u n c ngoài ổ ứ ướ
1.2.1 Nghiên c u áp d ng SMAứ ụ
Do t m quan tr ng v i vi c ra quy t đnh chi n l c, các h c gi ngày càng tranh lu n ng hầ ọ ớ ệ ế ị ế ượ ọ ả ậ ủ ộ
SMA nhi u h n, có th k đn m t s tác gi tiêu bi u nh : Bromwich (1990) ; Bromwich và Bhimaniề ơ ể ể ế ộ ố ả ể ư
(1994); Tayles và c ng s (2002); Chenhall (2003); Valanciene và Gimzauskiene (2007); Tillman vàộ ự
Goddard (2008); Ma và Tayles (2009); Carlsson-Wall và c ng s (2009); Shah và c ng s (2011);ộ ự ộ ự
Almaryani và Sadik (2012); Ramljak và Rogosic (2012); Abolfazl và c ng s (2017); Oboh và Ajiboladeộ ự
(2017); Emiaso và c ng s (2018)ộ ự ;Thapayom (2019) ...
M t s đ tài nghiên c u th c nghi m cũng đã ch ra nh ng l i ích khi áp d ng SMA v i cácộ ố ề ứ ự ệ ỉ ữ ợ ụ ớ
công c k thu t c th nh : nghiên c u c a Anderson và c ng s (2002); Lindholm và Suomala (2007);ụ ỹ ậ ụ ể ư ứ ủ ộ ự
Ansari và c ng s (2007); Yek và c ng s (2007); Cadez và c ng s (2008); Langfield-Smith (2008);ộ ự ộ ự ộ ự
Fowzia (2011); Woods và c ng s (2012); Ramljak và Rogosic (2012); ộ ự Al-Hosaini và c ng s (2015);ộ ự
Alsoboa (2015); Noordin và c ng s (2015)... ộ ự
1.2.2 Nghiên c u v các nhân t nh h ng đn áp d ng SMA và s tác đng đn thành qu ho tứ ề ố ả ưở ế ụ ự ộ ế ả ạ
đngộ
Đã có nhi u nghiên c u đc th c hi n đ ki m ch ng m i quan h gi a các nhân t nh h ngề ứ ượ ự ệ ể ể ứ ố ệ ữ ố ả ưỡ
đn vi c áp d ng SMA và áp d ng SMA tác đng đn thành qu ho t đngế ệ ụ ụ ộ ế ả ạ ộ , tiêu bi u có th k đn cácể ể ể ế
công trình nghiên c u sau đây:ứ Ноquе (2004); Cadez và Guilding (2008); Ojra (2014); Аbоӏfаzl và c ng sộ ự
(2017).
1.3 T ng quan các nghiên c u trong n cổ ứ ướ
1.3.1 Nghiên c u áp d ng SMAứ ụ
Cũng nh các nghiên c u n c ngoài, nhi u tác gi trong n c đã nghiên c u v t m quan tr ngư ứ ướ ề ả ướ ứ ề ầ ọ
c a vi c áp d ng SMA trong môi tr ng kinh doanh hi n đi nh : Đoàn và Trinh (2014); Đoàn Ng c Quủ ệ ụ ườ ệ ạ ư ọ ế