Sáng kiến kinh nghiệm Năm học
2011 – 2012
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BÌNH ĐỊNH
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HOÀI NHƠN
TRƯỜNG THCS HOÀI ĐỨC
…––– & ———…
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI: CẢI TIẾN MỘT SỐ KỸ THUẬT ĐỂ THỰC HIỆN THÀNH CÔNG
CÁC THÍ NGHIỆM TRONG BẢY BÀI THỰC HÀNH BẮT BUỘC CỦA MÔN
HÓA HỌC LỚP 9 THEO CHUẨN KIẾN THỨC KĨ NĂNG.
Tác giả: Nguyễn Kim Ánh.
Giáo viên: Trường THCS Hoài Đức.
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Kim Ánh
Trang
Sáng kiến kinh nghiệm Năm học
2011 – 2012
Năm học: 2011 – 2012
A. MỞ ĐẦU.
I. Đặt vấn đề:
1. Thực trạng của vấn đề đòi hỏi phải có giải pháp mới để giải quyết.
- Hóa học là môn khoa học thực nghiệm, vì vậy khi truyền thụ kiến thức hóa học ở bậc
học phổ thông thường xuyên gắn liền với các thí nghiệm hóa học ( dùng các thí nghiệm hóa
học để dẫn dắt vấn đề, tạo niềm tin khoa học cho học sinh) và luôn liên hệ với các sự vật,
hiện tượng thực tế xảy ra xung quanh ta. Trong bối cảnh hiện nay ngành giáo dục đang trên
đà phát triển để ngang tầm với thế giới, hàng loạt sự cải tiến về chương trình, phương pháp,
kĩ thuật dạy học nhằm để đạt đến chuẩn kiến thức, kĩ năng. Trong sự cải tiến ấy ngành giáo
dục cũng đã chú trọng cải tiến cả dụng cụ và hóa chất nhằm mục đích phát huy tính tích cực,
chủ động, sáng tạo của học sinh trong quá trình chiếm lĩnh tri thức khoa học.
- Thế nhưng thực tại ở các địa phương việc giảng dạy của giáo viên bộ môn hóa học còn
không ít những khó khăn, đặc biệt là các tiết dạy những bài thực hành bắt buộc theo chương
trình. Những khó khăn thường gặp đó là:
1. Nhân viên làm công tác thiết bị: Là những người không được đào tạo chuyên môn hóa
học, nên không đáp ứng được yêu cầu cho việc chuẩn bị dụng cụ và hóa chất trước các tiết
thực hành.
2. Dụng cụ và hóa chất để thực hiện các thí nghiệm: Chưa hoàn thiện, có dụng cụ không
sử dụng được, hóa chất thì không còn nguyên chất vì thời gian để quá lâu.
3. Việc phân công giảng dạy của nhà trường cho giáo viên bộ môn hóa học còn chồng
lấn, xen kẽ nhiều tiết, nhiều môn trong một buổi dạy, dạy trùng tiết dạy.
- Chính vì những khó khăn trên, nên để thực hiện được tiết dạy bài thực hành đòi hỏi
người giáo viên phải mất rất nhiều thời gian để chuẩn bị từ dụng cụ cho tới hóa chất. Từ thực
trạng đó đòi hỏi phải có giải pháp mới để giải quyết những tiết dạy của bài thực hành bắt
buột. Để góp phần nhỏ vào việc khắc phục những khó khăn mà giáo viên bộ môn hóa học
gặp phải trong các tiết thực hành hóa học và đảm bảo dạy đủ số tiết thực hành của từng
chương Tôi mạnh dạn đưa ra giải pháp mới nhằm mục đích khắc phục thực trạng trên với đề
tài: “Cải tiến một số kỹ thuật để thực hiện thành công các thí nghiệm trong bảy bài thực
hành bắt buộc của môn hóa học lớp 9 theo chuẩn kiến thức kĩ năng.”
2. Ý nghĩa và tác dụng của giải pháp mới.
- Ý nghĩa của giải pháp:
Đề tài “Cải tiến một số kỹ thuật để thực hiện thành công các thí nghiệm trong bảy
bài thực hành bắt buộc của môn hóa học lớp 9 theo chuẩn kiến thức kĩ năng.” Có ý nghĩa
thiết thực, vì xuất phát từ thực tế giảng dạy các bài thực hành ở trường THCS. Đề tài đúc kết
được từ những suy nghĩ, trăn trở làm thế nào đạt được yêu cầu dạy tốt các tiết thực hành cho
dù gặp nhiều khó khăn. Chính vì thế giải pháp cải tiến này tạo ra được cách làm và cách học
mới không hoàn toàn rập khuôn theo hướng dẫn của sách giáo khoa.
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Kim Ánh
Trang
Sáng kiến kinh nghiệm Năm học
2011 – 2012
Giải pháp cải tiến kỹ thuật còn định hướng bước đầu hình thành trong suy nghĩ của
học sinh là những bức phá trong lĩnh vực khoa học, kích thích sự đầu tư, tìm tòi những cái
mới trong lĩnh vực hóa học vào tương lai sau này.
- Tác dụng của giải pháp:
+ Giúp cho giáo viên và học sinh hoàn thành tốt 7 bài thực hành bắt buộc của chương
trình hóa học lớp 9.
+ Khắc phục được những khó khăn, vướn mắc của giáo viên trực tiếp giảng dạy ở
trường THCS.
+ Trợ giúp cho giáo viên mới ra trường còn thiếu kinh nghiệm và chưa có điều kiện để
nghiên cứu nhiều trong thực tế giảng dạy.
+ Tốn ít thời gian để chuẩn bị cho tiết thực hành, nên giáo viên cho dù dạy nhiều tiết
và nhiều môn trong một buổi vẫn thực hiện hoàn chỉnh bài thực hành.
+ Giải pháp cải tiến kỹ thuật cách tiến hành thí nghiệm ,không những giúp học sinh
không còn e ngại khi đến tiết học thực hành mà còn lôi cuốn học sinh ham thích và đam mê
khi được thực hành hóa học.
3. Phạm vi nghiên cứu của đề tài:
- Đề tài “Cải tiến một số kỹ thuật để thực hiện thành công các thí nghiệm trong bảy
bài thực hành bắt buộc của môn hóa học lớp 9 theo chuẩn kiến thức kĩ năng.” Được thực
hiện ở bậc học trung học cơ sở. Trên những trao đổi chuyên môn, nghiệp vụ của nhiều giáo
viên trực tiếp giảng dạy môn hóa học ở huyện Hoài Nhơn
- Đề tài được tiến hành từ việc nghiên cứu kĩ từng thí nghiệm trong các bài thực hành
hóa học bắt buộc ở môn hóa học lớp 9 và xuất phát từ yêu cầu thực tế:
+ Phải tiến hành đủ các thí nghiệm thực hành theo hướng đổi mới phương pháp dạy học
thực hành của sở giáo dục – đào tạo Bình Định.
+ Thiếu giáo viên thiết bị có chuyên môn về hóa học ở các trường THCS.
+ Thiếu dụng cụ và hóa chất của phòng bộ môn.
+ Thời gian và thời khóa biểu giảng dạy của giáo viên bộ môn trong một buổi dạy còn
xen kẽ và đảm nhận nhiều môn học khác nhau.
- Đề tài được triển khai thử nghiệm ban đầu ở từng lớp học, sau đó tổ chức thực hiện
thăm dò suy nghĩ của học sinh, của phụ huynh,của giáo viên cùng bộ môn trong nhà trường
và các trường THSC khác trong huyện.
II. Phương pháp tiến hành:
1. Cơ sở lí luận và thực tiễn có tính định hướng cho việc nghiên cứu, tìm giải pháp
của đề tài
a) Cơ sở lí luận:
- Dựa trên 7 bảy bài thực hành bắt buộc trong chương trình hóa học lớp 9.
- Hướng dẫn thực hiện về thực hành thí nghiệm: Phải đảm bảo dạy đủ số tiết thực hành
của từng chương và của năm học, tùy theo điều kiện cơ sở vật chất mà hiệu trưởng cho phép
giáo viên tiến hành lựa theo lịch sắp xếp, miễn là đảm bảo đủ số tiết và nội dung - Chỉ đạo
chuyên môn thực hiện từ năm học 2009 -2010 của sở GD – ĐT Bình Định.
- Phân loại chung về bảy bài thực hành môn hóa học lớp 9.
+ Thí nghiệm thực hành là những thí nghiệm do học sinh tự làm.
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Kim Ánh
Trang
Sáng kiến kinh nghiệm Năm học
2011 – 2012
+ Mục đích: Minh họa hay cụ thể hóa lại những kiến thức đã học. Củng cố và làm chính
xác thêm kiến thức đã có. Rèn luyện kỹ năng, kĩ xảo thực hành thí nghiệm. Bồi dưỡng khả
năng quan sát , khả năng giải thích hiện tượng thí nghiệm, nhờ đó có cơ sở để giải quyết được
một số vấn đề thực nghiệm.
+ Bảy bài thực hành bắt buộc của hóa học lớp 9 trong đó có 4 bài thuộc hợp chất vô cơ
và 3 bài thuộc hợp chất hữu cơ. Nhìn chung cả 7 bài thực hành thuộc loại kiểm chứng về:
1. Tính chất hóa học (Oxit tác dụng với nước; bazơ tác dụng với dung dịch axit, dung
dịch muối; dung dịch muối tác dụng với kim loại, dung dịch muối khác và với axit; nhôm tác
dụng với oxi, sắt tác dụng với lưu huỳnh; cacbon khử CuO ở nhiệt độ cao, nhiệt phân
NaHCO3; axetilen cháy và tác dụng với dung dịch brom; tính chất hóa học của axit axetic;
phản ứng tráng gương của glucozo)
2. Nhận biết chất (Dung dịch axit, dung dịch bazơ, dung dịch muối; nhận biết kim loại
nhôm, sắt; muối cacbonat và muối clorua; nhận biết glucozo, saccarozo và hồ tinh bột)
3. Điều chế chất (Axetilen)
4. Tính chất vật lí (C6H6 không tan trong nước, C6H6 hòa tan dung dịch brom)
b) Thực tiễn chương trình:
b. 1. Chương trình học kì I hóa học lớp 9 có 3 bài thực hành thuộc hóa học vô cơ.
* Tiết 9: Bài 6. Thực hành tính chất hóa học của oxit và axit.
- Trong bài thực hành có 3 thí nghiệm:
+ Thí nghiệm 1: Phản ứng của canxi oxit với nước.
+ Thí nghiệm 2: Phản ứng của điphotpho pentaoxit với nước.
+ Thí nghiệm 3: Nhận biết ba dung dịch H2SO4 loãng, HCl, Na2SO4.
- Yêu cầu của chuẩn kiến thức, kĩ năng:
Kiến thức: HS biết được:
Mục đích, các bước tiến hành, kĩ thuật thực hiện các thí nghiệm:
+ Oxit tác dụng với nước tạo dung dịch bazơ hoặc axit.
+ Nhận biết dung dịch axit, dung dịch bazơ và dung dịch muối sunfat.
Kĩ năng:
+ Sử dụng dụng cụ và hóa chất để tiến hành an toàn, thành công các thí nghiệm trên.
+ Quan sát, mô tả, giải thích hiện tượng và viết các PTHH của các thí nghiệm.
+ Viết tường trình thí nghiệm.
* Tiết 19: Bài 14.Thực hành tính chất hóa học của bazơ và muối.
- Trong bài thực hành có 5 thí nghiệm:
+ Thí nghiệm 1: Natri hiđroxit tác dụng với muối.
+ Thí nghiệm 2: Đồng II hidroxit tác dụng với axit.
+ Thí nghiệm 3: Đồng II sunfat tác dụng với kim loại.
+ Thí nghiệm 4: Bari clorua tác dụng với muối.
+ Thí nghiệm 5: Bari clorua tác dụng với axit.
- Yêu cầu của chuẩn kiến thức, kĩ năng:
Kiến thức: HS biết được:
Mục đích, các bước tiến hành, kĩ thuật thực hiện các thí nghiệm:
+ Bazơ tác dụng với dung dịch axit, dung dịch muối.
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Kim Ánh
Trang
Sáng kiến kinh nghiệm Năm học
2011 – 2012
+ Dung dịch muối tác dụng với kim loại, với dung dịch muối khác và với axit.
Kĩ năng:
+ Sử dụng cụ và hóa chất để tiến hành an toàn, thành công 5 thí nghiệm trên.
+ quan sát, mô tả, giải thích hiện tượng thí nghiệm và viết được các PTHH.
+ Viết tường trình thí nghiệm.
* Tiết 29: Bài 23.Thực hành tính chất hóa học của nhôm và sắt.
- Trong bài thực hành có 3 thí nghiệm:
+ Thí nghiệm 1: Tác dụng của nhôm với oxi.
+ Thí nghiệm 2: Tác dụng của sắt với lưu huỳnh.
+ Thí nghiệm 3: Nhận biết kim loại Al, Fe.
- Yêu cầu của chuẩn kiến thức, kĩ năng:
Kiến thức: HS biết được:
Mục đích, các bước tiến hành, kĩ thuật thực hiện thành công các thí nghiệm:
+ Al tác dụng với oxi.
+ Fe tác dụng với S.
+ Nhận biết kim loại Al và Fe.
Kĩ năng:
+ Sử dụng cụ và hóa chất để tiến hành an toàn, thành công các thí nghiệm trên.
+ quan sát, mô tả, giải thích hiện tượng thí nghiệm và viết được các PTHH.
+ Viết tường trình thí nghiệm.
b. 2.Chương trình học kì II hóa học lớp 9 có 4 bài thực hành, trong đó 1 bài thuộc hóa
học vô cơ, 3 bài thuộc hóa học hữu cơ.
* Tiết 42: Bài 33.Thực hành tính chất hóa học của phi kim và hợp chất của chúng.
- Trong bài thực hành có 3 thí nghiệm:
+ Thí nghiệm 1: Cac bon khử đồng II oxit ở nhiệt độ cao.
+ Thí nghiệm 2: Nhiệt phân muối NaHCO3.
+ Thí nghiệm 3: Nhận biết muối cacbonat và muối clorua.
- Yêu cầu của chuẩn kiến thức, kĩ năng:
Kiến thức: HS biết được:
Mục đích, các bước tiến hành, kỹ thuật thực hiện các thí nghiệm:
+ Cacbon khử đồng(II) oxit ở nhiệt độ cao.
+ Nhiệt phân muối NaHCO3.
+ Nhận biết muối cacbonat và muối clorua cụ thể.
Kĩ năng:
+ Sử dụng dụng cụ và hóa chất để tiến hành an toàn, thành công các thí nghiệm trên.
+ Quan sát, mô tả, giải thích hiện tượng thí nghiệm và viết được các PTHH.
+ Viết tường trình thí nghiệm.
* Tiết 52: Bài 43.Thực hành tính chất của hiđro cacbon.
- Trong bài thực hành có 3 thí nghiệm:
+ Thí nghiệm 1: Điều chế axetilen.
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Kim Ánh
Trang
