Cẩm nang hướng dẫn luyện thi Đại học Ngữ văn (Tập 2: Nghị luận xã hội): Phần 1

Chia sẻ: Cô đơn | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:72

Thêm vào BST

Báo xấu

215
lượt xem 42
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 1 tài liệu Cẩm nang luyện thi Đại học Ngữ văn (Tập 2: Nghị luận xã hội) giới thiệu tới người đọc những vấn đề chung về văn nghị luận và cách làm bài văn nghị luận xã hội, 50 đề văn tham khảo. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Cẩm nang hướng dẫn luyện thi Đại học Ngữ văn (Tập 2: Nghị luận xã hội): Phần 1

807 hac sT LE XUAN SOAN (C PHLTONG LI^N in TfLnJU am Tap 2: NGHILUAN XA HOI * B I E N S O A N T H E O C A U T R U C D E T H I M6I NHAT CUA BO GD& DT • DANH C H O HOC SINH KHOI 12 ON TAP THI V A O CAC TRU6NG DH-CD DVL.013490 NHA XUAT BAN DAI HOC QUOC GIA HA NOI
O/^rsJhac sT LE XUAN SOAN (Chu bienT Uv/^C^n PHLTONG LieN CAM NANG lUVCN THI DAI HO N G 0 VAN Tap 2: NGHI LUAN XA HOI * BIEN SOAN THEO CAU TRUG DE THI M6| NHAT GUA BO GD& DT • DANH GHO HOG SINH KHOI 12 6N TAP THI VAO GAG TRUdNG DH-GD .Si ODQ
Phin thCr nh^t Lot noi ddu N H U N G V A N D E C H U N G V E V A N N G H I L U A N V A C A C H L A M B A I V A N N G H I L U A N X A H O I C a c em hpc s i n h lop 12 t h a n men! T r o n g n h u n g n a m gan day, B Q Giao Due va Dao tao l u o n thuc h i ^ n ra de t h i I. NHUNG VAN ot CHUNG VE VAN NGHj LUAN * D a i hQC va t h i tot n g h i ^ p m o n N g i i v a n theo h u o n g m o de d a n h gia d u g c nang 1. Khai niem van nghi luan lire va p h a n loai t r i n h d p ciia hpc sinh. D i e u nay tao d i e u k i e n de n h i e u hpc ' N g h i l u a n la m p t the loai van h p c d a c b i ^ t , d i i n g l i le, p h a n doan, c h u n g cii- sinh CO kha nang v a n d u n g d u p e n h i i n g hieu biet t h y c te'vao bai viet ciia m i n h de ban luan ve m p t v a n de nao do (chinh t r j , xa h p i , v a n hpc ngh§ thuat, triet cho sinh d p n g va hap dan n g u o i dpc. N h i e u bai viet dupe d a n h gia cao k h i no hpc, dao due). V a n de dupe neu ra n h u m p t cau h o i can giai dap, l a m sang to. the hipn dupe cai toi eiia n g u o i viet, quan d i e m nhan sinh q u a n ve cupe song L u a n la ban ve d i i n g , sai, phai, trai, khang d m h dieu nay, bac bo dieu kia, de d o i t h u o n g , ve each n h i n nhan ciia g i o i tre t r o n g each u n g x u va the hien quan n g u o i ta n h a n ra chan l i , d o n g t i n h v o i m i n h , chia se quan d i e m va n i e m t i n niem song. Cach ra de nay g i i p phan giam t i n h trang hpc h i ciia nhieu hpc ciia m i n h . Sue m a n h ciia v a n n g h i luan la 6 su sau sac ciia t u t u o n g , t i n h cam, sinh h i ^ n nay. tinh maeh lac, chat che ciia suy n g h i va t r i n h bay, su t h u y e t phuc eiia lap luan. Theo Sach giao khoa N g i i Van 11, tap 2 "N^hi luan la mot the loai van hoc Mc Van d u n g cac thao tac n h u giai thich, phan tich, c h u n g m i n h , bac bo, so biet, diing li le, phan doan, chieng cie deban luan vemot van denao do (chinh tri, x6 s a n h . . . " (Sach giao khoa N g i r Van 11, tap 2). ,i, hoi, van hoc nghe thuat, triet hoc, dao due). Van dedugc neu ra nhu mot cau hoi can 2. De tai cua van nghi luan xa hoi giai dap, lam sang to. Luan la ban vediing, sai, phdi, trdi, khdng dinh dieu nay, bac bb N g h j l u a n xa h p i la n h i r n g bai v a n ban ve xa h p i , c h i n h t r i , d o i song. De tai dieu kia, denguai ta nhan ra chdn li, dong tinh v&i minh, chia se quan diem va niem ciia d a n g bai n g h j l u a n xa h p i eiing het sue r p n g m a . N o g o m tat ea n h i i n g v a n tin cm minh. Siec manh ciia van nghi luan la a su sdu sdc ciia tit tuong, tinh cam, de ve t u t u o n g , dao l i , m p t lo'i song d ^ p , m p t h i f n t u p n g tich cue hoac tieu cue tinh much lac, chat che ciia suy nghi vd trinh bay, ste thuyet phuc ciia lap luan. Van t r o n g cupe song h a n g ngay, van de thien nhien m o i t r u o n g , v a n de h p i nhap, dung coc thao toe nhu giai thich, phan tich, chieng minh, bac bo, so sdnh...". toan cau hoa... NghTa la, ngoai n h i r n g tac p h a m nghj l u a n van hpc (lay tac De g i i i p cac e m n a m v i i n g k i e u bai n g h i luan xa h p i va c6 k i n a n g l a m bai p h a m van hoc, nha van lam d o i t u p n g ) , tat ca cac dang v a n ban viet khac deu v a n n g h i l u a n xa h p i t r o n g k i t h i tot nghiep T H P T va t h i t u y e n sinh D a i hpc, CO kha nang d u p e xe'p vao dang nghj luan xa h p i , c h i n h t r j . Cao dang c h u n g toi bien soan cuo'n: 3. Cac dang cau hoi, de bai van nghi luan xa hoi Cam nang luyen thi dai hoc Ngit van, tap 2: Nghi luan xa hoi T r u o c tien, ehiing ta p h a i l a m quen v o i cac d ^ n g cau h o i . Day la m p t so' v i Tap sach g o m 2 p h a n : d u cau h o i tieu bieu: Phan thie nhd't: N h i i n g v a n de c h u n g ve van nghj l u a n va each l a m bai v 3 n 1. " N h u m p t t h i i a xit v 6 h i n h , thoi v6 trach n h i ^ m 6 m o i ea n h a n eo the an nghj l u a n xa h p i . m o n ea m p t xa h p i " . T u y kien tren, hay viet m p t bai van ngan (khoang 600 tir) Phan thic hai: M o t so bai l a m t h a m khao ( N g h i luan ve m o t h i ^ n t u p n g d o i trinh bay suy n g h i ve tinh than trach n h i ? m va thoi v 6 trach n h i ^ m ciia eon song, ve m o t t u t u o n g , dao l i ) . n g u o i t r o n g cupe song hien nay (de t h i D H k h o i C, n a m 2010) H i v p n g d a y se la tai lieu bo ich cho cac e m hpc sinh l o p 12. 2. " D a o d u e gia la m p t can b ^ n h chet n g u o i l u o n nap sau bp m a t hao N h a n day c h i i n g t o i eung x i n d u p e cam o n cac nha n g h i e n c u u , q u i thay c6 n h o a n g " . T u y kien tren, hay viet m p t bai v a n ngan (khoang 600 tir) t r i n h bay giao v a cac e m hoc sinh da c6 n h i r n g bai viet d u p e six d y n g t r o n g t^p sach nay. suy n g h i ve sir n g u y h a i ciia dao due gia d o i v o i cupe song con n g u o i (de t h i D H , k h o i D , n a m 2010). TAC GIA
Cty TNHH MTV DWH Khang Vigt 3. Hay viet mpt bai v3n n g ^ (khoang 600 tir) trinh bay suy nghi ve y kien sau: " M p t nguoi da danh mat niem tin vao ban than thi chac chan se con danh chii dpng de xuat chinh kien ciia minh, c6 the diing hay chua dving, duoc so mat them nhieu t h u quy gia khac niia (de thi D H , khoi D, nam 2009) dong chap nhan hay khong chap nhan, mien la no thuyet phyc dupe nguoi doc 4. Phai chang "cai chet khong phai la dieu mat mat Ion nhat trong cupc doi. bang nhiing l i le xac dang. Sy mat mat Ion nhat la ban de cho tam hon tan lui ngay khi con song" - Dang cau hoi nghj luan xa hpi chi dupe cho toi da 3 diem, nen dung (Norman Kusin). Hay giai thich va binh luan y kien tren. lupng bai viet ciing khong nen qua dai. Trong yeu cau cu the, de thi c6 the ghi 5. Anh/ Chi hay binh luan ca t u sau day trong mpt ban nhac ciia Trinh ro bai viet khong vupt qua 600 tu, nghia la vai kho giay thi dupe su dung Cong Son: "Song tren doi can c6 mpt tam long/ De lam gi em bie't khong?". chinh thuc nhu h i f n nay, chi can khong qua 2 trang, viet ngan qua la kho hon 6. Trong mpt Ian tra loi con gai the nao la hanh phuc, Mac noi: "Hanh phiic viet dai, thi sinh can phai chii y thai gian de khong bj phan tan t u tuong, tranh la da'u tranh". Anh/chj hieu cau noi tren nhu the nao? anh huang den phan bai lam khac. De giiip hpc sinh lam quen vai dang de thi nay, chiing toi xin dan duoi day mpt so cau hoi tieu bieu (mac dii vai dang de 7. " M p i l i thuyet deu mau xam, chi cay doi la mai mai xanh t u o i " (Got). thi nay, 6 truong, hpc sinh da dupe danh thoi gian va luyf n tap nhieu). Anh/chj hieu cau noi tren nhu the nao"? 8. Anh/chi hay trinh bay suy nghl ciia minh ve "b§nh v6 cam" trong xa hpi Nhiing cau hoi nghj luan xa hpi nhu da neu 6 tren, kha rpng mo. Chiing ta khong the c6 each hpc nao tot hon la ren luy^n that nhieu ki nang dpc hieu van hi^n nay. ban, phai nam viing va lam chii duoc nhieu lo^i kien thiic, va phai bie't phat 9. Viet bai tham gia cupc van dpng tim giai phap bao dam an toan giao huy tinh chii dpng trong suy nghi ciia minh. thong hien nay. Nam dUQfc dang de 10. Anh/chj hay trinh bay suy nghi ciia minh ve b^nh thanh tich - mpt can Trong han che chuong trinh vai dang de nay, cac em phai nam dupe hai b^nh gay tac hai khong nho do'i voi su phat trien cua xa hpi ta hi^n nay. Co the so sanh lien h | voi truong va lap anh/ chj dang theo hpc. dang chinh da dupe han che: 'll."Sach mo rpng truoc mat toi nhirng chan trai m a i " (M. Gorki). Suy nghi + Mpt la loai bai nghj luan ve mpt t u tuong dao l i (chang han cau ca t u ciia ciia anh/chj ve van de tren. Trinh Cong Son, cau tra loi ciia Mac voi con gai, cau noi ciia Got ve vai tro quan trpng ciia thuc tien so voi l i thuyet...). 12. Nha van Nga Lev Tolstoi noi " L i tuong la ngpn den chi duong. Khong CO l i tuong thi khang c6 phuong huong kien dinh, ma khong c6 phuong + Hai la loai bai nghj luan ve mpt hien tupng doi song (ve can benh v6 huong thi khong c6 cupc sp'ng". Hay neu y kien cua anh/chj ve van de tren. cam, b^nh thanh tich, ve thoi quen sinh boat hang ngay, ve thai dp thi cii thieu trung thuc...). 13. "Song la cho, dau chi nhan rieng m i n h " (To Huu). Dua vao cau tho tren, hay viet mpt doan van ngan (khoang 600 tu) trinh bay suy nghi rieng 4. Cau triic ciia bai nghi luan xa h6i . !. ciia anh/ chj. Mpt bai nghj luan xa hpi du dung lupng khong dai ciing van phai dam bao Do day la loai cau hoi bat bupc trong chuong trinh thi, nhung lai khong c6 cau triic ciia mpt bai lam van, nghia la van phai c6: * nhiing bai hpc s i n nhu nghj luan van hpc, de lam tot cau hoi nay, thi sinh can Ma bai phai nam viing cac van de sau: Than bai ! >i'
Cam nong luygn thi BH Ng J Van, tqp 2: Nghj luqn Xa h$i - Le Xuon Soon van hoa than t u a n g . . . Co the n o i day la d a n g c h u n g ma n h i e u n a m gan day Bp T o m Isii, Voi m g t bai nghj l u a n xa h p i , bo'eye c h u n g cua bai l a m nen Ian luo[ trien k h a i theo cac b u o c sau day: Giao d y e da h u o n g den de hpc sinh tiep c^n t r o n g n h i i n g m u a t h i . De l a m dupe dang bai nay dat ke't qua cao, no d o i hoi hpc sinh p h a i eo v o n hieu biet Y 1 : N e u va giai thich y kien cau h o i de t h i . nhat d i n h ve thuc te xa h p i , n h u vay, bai van vie't ra se chan that, c6 sue l o i Y 2: Ban l u a n m o r p n g ve y kien cau hoi de t h i . cuon thye te. C u the la: Y 3: R i i t ra bai hpc nhan thuc va hanh d p n g cho ban t h a n va cho m p i n g u o i . - Neu len hien tuang trong cudc song. Hien tuang nay c6 pho Men hay khong. II. C A C H LAM BAI V A N NGH! L U A N XA HOI - Phdn tich hien tuang trong doi song thuc te. Chi ra nguyen nhdn va hdu qua. 1. Can xac dinh dmrc dang- bai nghi luan phii hap - Ldy vi du cu the de chung minh. D a n g de n g h i l u a n xa h p i dupe chia l a m 2 n h o m de c h i n h la n g h i l u a n ve - Lien he vai ban thdn ban. '•' m p t t u t u o n g dao l y va n g h j luan ve m o t h i ^ n t u p n g xa h p i . V i vay, t r u o c khi - Riit ra bdi hoc cho ban thdn va moi nguoi. Phe phdn va dua ra loi khuyen. tien hanh lap d a n y c h u n g cho bai lam, hpc sinh can xac d i n h de bai thupc loai 2. Bai vie't phai dam bao diing bo cue nao de c6 d j n h h u o n g c h u n g cho bai vie't. D i i bai v a n thupc bat c u dang de nao t r o n g hai loai tren day t h i no v a n phai a) Nghi luqn ve mot tit tuong, dqo ly de cap t o i n h u n g van de lien q u a n toi d a m bao day d u ' bo cue 3 p h a n la Ma bdi (Dat van de), Thdn bdi (Giai quyel vdh dao due l a m n g u o i , q u a n n i f m ve m p t l o i song, m p t y k i e n ban ve quan diem de) va Kel bdi (Ket thuc van de). song cua cae nha t u t u o n g l o i lac ( T u t u o n g uo'ng nude n h o n g u o n , an qua n h o Vi^e d u y t r i bo cue nay se g i i i p cac e m d a m bao d u p e ve mat h i n h thuc cho ke t r o n g cay, song d^p, nhan nghia trong dao l a m n g u o i . . . ) . Vi^e xac dinh de la bai vie't ciia m i n h . T r o n g t r u o n g h o p k h i het g i o lam bai ma v a n ehua giai dieu k i ^ n quan t r p n g de g i i i p ban h i n h d u n g dupe toan bp h u o n g d i cua bai quye't x o n g phan than bai t h i cung nen nhanh chong chuyen sang l a m p h a n ke't vie't, tranh d u p e l o i sai l a m lac de t h u o n g mac p h a i cua n h i e u ban hpc sinh k h i bai de tranh t i n h trang thie'u ve bo cue bai vie't ciia m i n h . lam. Da'u hieu de nhan dang nhat cua loai de nay do la no t h u o n g la n h u n g Phan M o bai: can t r i n h bay dupe van de dat ra t r o n g bai l a m (npi d u n g de cau n o i true tiep de t r o n g ngoac kep ciia cac d a n h n h a n n o i tieng hay la m p t bai) de n g u o i dpe c6 the biet dupe bai l a m ciia ban de cap t o i n p i d u n g chinh cau tho, m p t y kien trich dan t r o n g tac p h a m van hpc... Cac ban can n h a n h y nao, tranh t i n h t r a n g m o bai dai n h u n g k h o n g d i i n g ehii de hay l a m lac de. nhan ra n h i i n g d i e m khac bi^t nay de c6 the xac d j n h d i i n g dang bai can l a m . Can CO phan dan dat nhat d i n h de d i vao bai m p t each t u nhien, t r a n h go bo, C u the la: g u p n g ep gay cam giac k h o chju cho n g u o i dpe. Theo d a n h gia chung, m o bai - Trieoc hei hay cat nghia cac tie khoa, tie then chot theo y hieu cua ban. Giai sang tao, t u nhien t h u o n g dupe danh gia cao va gay an t u p n g d a u tien d o i v o i thich y nghia cua cau noi do. n g u o i cha'm bai. - Khang dinh cau noi do la dung, sai hay chua hoan toan dung. Phdn tich cau Phan T h a n bai: d u p e xem n h u phan l a m chinh, phan x u o n g so'ng ciia ca bai noi, thuong dung loi le va Iqt Iqi van de. vie't b o i no l a m n h i e m v u giai quye't n h i i n g van de c h i n h ciia de bai dat ra. - Lay vi du, phan tich vi du de chung tninh y nghia cua cau noi (vi du vemot Phan nay t h u o n g tra l o i cho cae cau h o i : V a n de do nghia la gi? V a n de la d i i n g ai do noi tieng, c6 nhung dong gop Ion). hay sai, tgi sao? T r o n g thuc teeupc song, no dien ra p h o bien n h u the nao? Can - Lien he voi ban than ban. l a m gi de phat h u y n h i i n g mat tot va han che n h i i n g tieu cue (neu la m a t xa'u) - Riit ra bai hoc cho ban than va moi nguoi. Phe phdn nhung nguoi di ngugc do t r o n g xa h p i h i ^ n nay? Ban can lam g i va lam n h u the nao de gop phan hi^n Iqi voi chan ly cua tu tuang dqo due do. thuc hoa no vao t r o n g thuc te? Day la n h u n g yeu cau co ban t r o n g vi^c vie't b) Do'i v o i dang de nghi luqn ve mot hien tuang xd hoi, ban ciJng k h o n g can m p t than bai ciia bai dang N g h j luan xa h p i . qua lo lang, d a n g de nay kha p h o bien va no cung dupe de cap t o i nhieu t r o n g D o i v o i dang v a n N g h j luan ve m p t h i ^ n t u p n g xa h p i , b^in can eo n h u n g v i cupc song hang ngay n h u : g i a n Ian trong t h i c u ciia hpc sinh h i ^ n nay, van de d y thuc te^ lien h$ thuc tien va c6 so' l i ^ u e h i i n g m i n h (neu can) de bai viet t h e m sinh d p n g h o n .
mfT- v.iy m n n mTTWTTn luiung Tun Phan Ket bai: tuy ngan nhung no c6 vai tro v6 ciing quan trpng v i no khep Dap an so lupc Igi van de ma ca bai vie't bai dang de cap tdi va mo rpng ra nhving y kien ca 1. Giai thich y kien nhan n h ^ lam nguoi dpc c6 nhQ'ng lien tuong ro hon ve ca bai vie't cua ban. - Ke CO hpi la nguoi Ipi dyng thoi co de muu cau Ipi ich truoc mat, bat ke 3. Cdn c6 nhung nhan xet, danh gia cua ban than va m&rgng van de vi$c lam diing hay sai; nguoi chan chinh la nguoi luon biet song diing voi thuc Tuy dieu nay khong dupe nhieu em chu y toi nhung no lai la tieu chi quan chat va phu hpp voi nhiing gia tri xa hpi; thanh tich la nhiing ket qua dupe trpng de thay c6 xem xet ve hieu biet cua ban doi voi thuc te cupc song. Nhung danh gia to't; thanh tuu la nhiing thanh qua co y nghia Ion, thuong chi dat phan nay d i n g khong nen qua dai dong v i no ciing c6 the khien ban lam sai de, dupe sau mpt thai ki phan da'u lau dai. lac huong ma can vie't ng^n gpn, sue 'tich, de hieu. De lam tot phan nay, each - Ve npi dung, day la y kien chi ra su dpi lap ve 161 song va each hanh xii tot nhat la cac em nen tham khao nhieu sach, bao, tap chi hay cac phuong ti^n trong cong vi^c giiia loai nguoi co hpi va chan chinh. truyen thong va thuc te'cupc song de de lay v i du nhat (Ch5ng han ve van de 2. Ban luan vey kien tai nan giao thong hay chuy^n song thu ciia giai tre hi^n nay...). Cac em c6 the * Ke CO hpi thi non nong tao ra thanh tich r; a; trich dan tho hoac cac y kien danh gia c6 co so de lam bai vie't cua minh sinh - Do thoi vy Ipi, bat chap diing sai nen trong cong v i f c, ke co hpi khong dpng hon. cau ket qua tot, ma chi cau dupe danh gia tot. Ke nao cang vu Ipi thi lai cang non nong co dupe thanh tich. Bai the, loai nguoi nay thuang chi tao ra nhiing Dieu quan trpng la cac em nen lam nhieu de de luyfn kha nang vie't mach lac, thanh tich gia. chirUi xac va nang cao vi?c nhan dang de va lap dan y cho minh. Sau khi vie't can - Ve thuc cha't, each hanh x i i ay la loi song gia doi khien cho that gia bat kiem tra lai ca bai lam de tranh nhiing sai sot khong dang c6 gay mat diem. phan, lam bang hoai eac gia trj ve dao diic; loi song co hpi nay da khien b^nh 4. Can CO mot phuongphap hoc tap tich cue thanh tich Ian tran nhu hien nay. '^ • - Truoc het ban hay tao cho minh thoi quen phan tich van de m6i ngay. * Nguoi chan chinh thi kien nhan lap nen thanh tuu H ' Truoc bat ki sy vifc, hay mpt cau noi ciia ai do hay luon co gang de phan - Coi trpng chat lupng that, ket qua that la diic tinh ciia nguoi chan chinh. tich y nghIa, ham y bang kha nang cua ban than ban. Dong thoi vi?c cap Boi the'lpai nguoi nay thuang kien nhan trong mpi cong vi§c de tao nen nhiing nhat thong tin mpt each thuong xuyen la khong the thie'u, hay chii y theo ket qua thuc su, nhiing thanh qua co y nghia Ian. Doi voi hp chi co nhiing thanh doi chuong trinh thoi su. Chuyen muc ki nang song moi ngay, hay luon de qua thuc su moi tao nen gia tri thuc ciia eon nguoi, dix co khi phai tra gia dat. trong tam kiem soat. - Ve thuc chat, each hanh xii ay thupe ve Ip'i song chan thuc, bieu hien ciia - Co gang nha va hieu y nghia ciia cac cau noi, hay mpt cham ngon nhiing pham chat cao quy; giiip tao nen nhiing thanh qua thuc, nhiing gia tri song nao do. Dpc sach tham khao se giiip khoi gpi nhiing sang tao cua ban, dich thuc cho minh va cong dong, gop phan thiie day xa hpi tie'n len. dong thoi tich liiy dupe each hanh van va phuong phap lam bai. 3. Bai hoc venhan thuc va hanh dong ' ' - Hpc d i doi voi hanh. Hay t u minh dat biit vie't va phan tich, sau do - Can nhan thiie ro day la hai kieu nguoi doi lap nhau ve nhan each: mpt dpc lai va doi chie'u voi dap an. Dieu nay se giiip cac em nhd rat lau va hieu loai nguoi tieu cue tha'p hen can phe phan, mpt mau nguoi tich cue cao ca can sau sac van de han. tran trpng. - Can npi theo 16'i song ciia nhiing nguoi chan chinh, luon coi trpng nhiing MOT SO V I DU ket qua that va kien nhan phan da'u de lap nen nhiing thanh t i m ; dpng thai len De giiip cac em ca the de dang giai quyet cac bai lam cu the ciia minh, an 161 song co hpi, non nong chay theo thanh tich gia. ( , chiing toi xin dan ra duai day 3 vi du cu the: mpt dap an so lupc, mpt dap an V i du 2: "Cai chet khong phai la dieu mat mat Ian nhat trong cugc dai. Su mat chi tiet va mpt bai vie't hoan chinh. mat lorn nhat la ban decho tam hon tan lui ngay khi con song" (Norman Kusin). Hay V i dv 1: Irinh bay suy nghi vey kien: Ke ca hoi tht non nong tao ra thanh tich, Viet mot doan van ngan (khoang 600 tit) trmh bay nhung suy nght cua anh/chi vecdu nguoi Chan chinh thi kien nhan tao nen thanh tuu (de thi D H , khoi C, 2012). t: noi tren.
Cty TWHH M T Y D W H Khong Yigf Dap an chi tiet ve d?p cua chj v i n mai song trong long nhan dan. Mpt cai chet nhu the dau 1. Dqt van de phai la mat mat Ion nhat? - Cupc song voi moi con nguoi la dieu quan trong nhat. A i tren doi nay lai - Su tan lui trong tam hon khi con song moi la dang sp: Su song khong khong yeu cupc song. Do la dieu khong the phii nhan. Vi the^ ciing khong the don gian chi la an uong, hit tho, huong thy, tan huong ve mat vat chat. Co phu nhan, cai chet la noi bat hanh Ion nhat voi moi con nguoi. Tir xua toi nay, nhiing nguoi song trong cupc doi chi coi trpng dieu nay. R6 rang, hp khong con nguoi luon tim hieu va tim moi each che ngu cai chet de gianh su song. chet ve mat the chat. The nhung, tam hon ciia hp trong rong; hp v6 cam, dung - Noi "cai chet khong phai la dieu mat mat Ion nhat trong cupc doi. Sy dimg truoc mpi noi buon vui ciia cupc doi; chi biet "yeu" ban than minh, mat mat Ion nhat la ban de cho tam hon tan lui ngay khi con song" nhu khong udc mo va khat vpng... Mpt cupc song nhu the chinh la "cai chet" ve Norman Kusin ciang khong he sai. Cupc song va cai chet la hai thai cue doi lap mat tam hon. Cai chet nay tham chi con dang sp hon, khung khiep hon "cai nhau du- dpi. Boi the cang yeu cupc song, con nguoi lai cang sp hai truoc cai che't the chat". Do la l i do khien Truong Ba xin dupe "chet" khi De Thich van chet. Nhung, c6 mpt noi sp Ion lao hon cai chet, do la khi con song, nguoi ta de cho ong song, nhung la song trong v6 bpe the xac ciia mpt nguoi khae, khong cho "tam hon minh tan l y i " . phki la minh. 2. Gidi thick cdu noi cua Kusin 4. Lien he voi ban than trong cupc song hien nay - "Cai chet khong phai la mat mat Ion nhat": De lam sau sac chan l i nay, Trong cupc song hi^n nay, khi ma nhu cau vat chat khong con la dieu qua truoc hen can phai khang dinh gia trj cupc song ciia con nguoi, kh3ng dinh cai kho khan, moi con nguoi deu c6 the de dang thoa man nhu cau vat chat ciia chet voi moi con nguoi qua nhien la su mat mat Ion nhat. Chet la chain dut su minh. Xa hpi cang hien dai, tien nghi, con nguoi lai cang de eo nguy eo sa vao song, chain dut su ton tai hiiu hinh cua con nguai. Khi chet, nguoi ta se phai loi song huong thy, v6 cam, lanh lung, mat phuong huong. Song tich eye, lac roi xa vinh vien tat ca nhirng gi yeu thuong, gan bo, khong con dupe tan quan, chan hoa, yeu thuong va chia se chinh la each tot nhat de con nguoi huong niem hanh phiic, nhirng thii vui, lao dpng, cong hien va sang tao. "Moi khong roi vao tinh trang "tam hon tan l y i " con nguoi chi dupe song mpt Ian...", mpt nha van Nga da tung noi nhu the. Va V i du 3: "Trong thu gui thay hieu truong cua con trai minh, Tong thong Mi nhu the; ciing c6 nghia, mpt con nguoi binh thuong, khong the khong coi cai A.Lin Con viei: "xin thay hay day cho chdu biet chap nhan thi rot con vinh du hon chet la su mat mat Ion nhat. Vay nhung, theo Norma Kusin, c6 mpt noi mat gian Ian khi thi cu". lu y kien tren, hay viet mot bdi van ngan (khong qua 600 tit) mat con Ion hon, do la khi nguoi ta "de cho tam hon tan l y i khi con song". Tai trinh bay suy nghi cua minh ve diec tinh trung thuc trong khi thi va trong cuoc sao lai the? song, (de thi D H , khoi C, nam 2009). - "Dieu dang sp nhat la de tam hon tan lui ngay khi con song": Cupc song Bai lam hoan chinh cua mgt hpc sinh trong ki thi D H nam 2009 ciia con nguoi ton tai 6 hai dang the chat va tinh than. Mpt cupc song c6 y (bai dat diem cao) nghia phai la su hai hoa giira hai trang thai tren. Mpt cupc song tinh than day 1. Ma bdi: Mpt trong nhung net d?p trong pham chat cua con nguoi tir xua du diing nghia la phai dupe thoa man day dii ve mat tam hon. Nghia la phai den nay van luon dupe de cao, do la due tinh trung thuc. D i i 6 bat cu hoan canh CO khat vpng lao dpng va sang tao; phai biet rung dpng truoc cupc doi, biet yeu nao, trong khi thi ciing nhu trong cupc song, su trung thuc, khong gian doi luon va biet ghet, yeu cai dep va ghet nhiing cai xau xa; khong de tam hon chai san, la mpt trong nhiing yeu to' tien quyet de lam nen pham chat cua mpt con nguoi, v6 cam truoc mpi noi buon vui cua cupc doi. cOng nhu de danh gia chinh xap con nguoi do. Trong van hpc dan gian tir ngan 3. Ban luan ma rgng vecdu noi cua Kusin xua, khong may ai con xa la voi nhung cau ngan ngii de cao su trung thuc nhu: - Tai sao cai chet khong phai la mat mat Ion nhat? - Cupc song voi con "Cay ngay khong sp chet dung", "khon ngoan chang Ip that tha"... Vay nen se nguoi that la quy gia. Nhung khong ai c6 the vTnh vien trong cupc doi nay. Do khong CO gi dang ngac nhien khi mpt nguoi bo^ Tong thong A. Lin-con, trong la quy luat. Tuy nhien, cai chet voi moi con nguoi khong c6 nghia la ket thiic, thu gin thay hieu truong ciia con trai minh, da viet: "Xin thay hay day cho chau la da'u cham he't. Boi le, c6 nhifng cai chet van de lai "muon van tinh than yeu"; biet chap nhan thi rot con vinh d u hon gian Ian khi t h i . . . " chet nhung lai "gieo mam su song", de lai cho muon doi sau su nguong mp, 2. Than bdi: Xem ra cau noi tren day cua vi Tong thong that qua ro rang. Tuy kinh yeu. Chi V6 Thj Sau ra di khi tuoi doi con rat tre, nhung ten tuoi, tam hon. nhien de hieu mpt each chinh xac va khong sai l$ch ve van de nay, khong phai
' Cam nang luy^n thi SH Ng5 Van, t g p 7 : H g T i j l u g n X o T i p r n j l C u a n Soon Ichan gi de trai "tain tham hoa" cho dua con trai ciia minh, khong phai chi luc nao cung d l . Su trung thuc trong thi cu that da qua ro rang, nhung su nhio-ng nam con hpc trong truong, ma ca khi da truong thanh trong cupc song. trung thyc trong cupc song U^u c6 phai liic nao cung phai tuan thii tuy^t doi. Tham chi ngay ca khi ong khong trxfc tie'p yeu cau dieu do, 6 mpt noi, su trung Hay noi khac, trong cuoc song su trung thuc lieu c6 phai luc nao ciang tot? thyc khong dupe dat 6 tieu chi hang dau, nhio-ng ke thie'u trung thuc duoi Chiing ta hay d i sau tim hieu van de nay. quyen ong ciing co the san sang lam dieu do. ChSng phai v i hp quan tam den Truoc het, chung ta can phai hieu su trung thuc nghia la gi? Han trong ong, ma do la quan tam den chinh hp. Mpt nguoi biet nhin xa trong rpng, biet chiing ta khong ai lai khong biet rang, trung thuc la khong gian doi, la ngay vi cai dai the ma quen di Ipi ich ciia rieng minh, toi nghi rang khong ai lai thang, la loi noi di doi voi vi^c lam... Xet t u goc dp ngir nghia, trung thuc la khong dong cam voi vj Tong thong Lin-con. Them niia, biet dau, v| Tong mpt t u goc Han dugc cau thanh boi hai thanh to': trung va thuc (trung la ngay thong dang kinh ay con suy nghl sau xa hon, su va'p nga trong mpt k i thi r\h6, thang, thyc la that tha). CQng c6 the giai thich "trung" la mpt da mpt long, dii se ngang chan con trai ong trong suo't ca cupc doi. Trong cupc doi con nguoi hoan canh nao cung khong thay doi (kien trung) va "thuc" la le phai, la cai ton con CO biet bao ki thi, ma khong chi co nhiang ki thi cong khai, co ban giam tai that, chan li. Noi torn lai ca hai yeu to'nay deu khang dinh de cao cai d^p, khao, phai canh tranh voi nhieu nguoi, ma con co ca nhiang k i thi cua chi rieng cai thien luong cua con nguoi trong cupc song. Mpt con nguoi trung thuc la mpt nguoi, ki thi voi chinh ban than minh, k i thi cua long trung thyc. Theo toi mpt nguoi luon noi that voi long minh, khong doi tra, khong thay hinh doi hieu, su trung thuc luon nen la bai hpc dau tien cho tat ca mpi nguoi ngay ca dang dii cupc song c6 kho khan den bao nhieu... khi chua buoc chan den truong. Boi le, suy cho cung, so voi ca mpt cupc doi Su trung thuc ciia con nguoi ciang gio'ng nhu nhung thuc the ton tai ciia dai, thi con nguoi ta trai qua thi cu voi diing nghia ciia no chi trong mpt thoi thien nhien, nhu gio mua va mat troi, du em a hay d i i dan, no van muon doi gian ngan. Vi the, bai hpc ve sy trung thyc van cii phai luon dupe "n^m long" dien ra nhu the. Tuong t y nhu vay, su gian Ian trong thi cu va rpng hon la trong suot ca cupc doi. Trung thuc trong cupc song la trung thuc trong cong trong cupc song con nguoi van thuong dien ra 6 do hoac day khie'n con nguoi vi^c, trong quan h? voi tat ca mpi nguoi xung quanh va vdi ca chinh ban than khong the khong luu tam. Ciing mpt xua't phat diem nhu nhau, nhung c6 minh. Toi cung nghl, doi khi ta ciing nen hieu, su trung thuc trong cupc song, nhirng nguoi kien tri di tirng buoc cham rai, kho nhpc vupt qua nhirng chong giia dupe no that kho ISm thay. Vi the^ khong nen van dung no mpt each may gai, thu thach de dat toi thanh cong, vay nhung trong cupc chay dua voi mpt moc. Nha van Anh O. Henri trong truyen ngan Chie'c la cuoi ciing ke cau ke gian doi, hp van la nguoi thua cupc. Tai sao su gian Ian la dieu xa'u xa ai ai chuyen mpt hoa si vi muo'n ciiu mang song mpt dua be tpi nghi^p lam benh ciang biet ma no van c6 co hpi ton tai trong mpi xa hpi va ngay trong ca xa hpi nang da buoc phai ve chie'c la xanh tren tuong, de danh lira chie'c la van con ta hien nay? Co le boi, trong xa hpi ciia bat cu thoi k i nao, da't nuoc nao ciang tuoi. Nguoi n g h l sT kia da noi doi diia be, nhung lai "trung thuc" voi luong van ton tai nhung ke luoi nhac, ngu dot... nhung lai luon doi hoi mpt cupc tam ciia minh, thi ro rang hanh dong cao d?p cua ong la dang dupe ca ngpi. song hon nguoi. Cau chuyen L i Thong cuop cong Thach Sanh trong kho tang Ciing nhu the^ mpt nguoi bac sT hay nguoi than ciia mpt benh nhan dang mang trong minh can b|nh nan y, trung thyc voi b^nh nhan hay noi do'i anh ta, nen truyen dan gian nuoc ta phai chang van luon la mpt bai hpc nong hoi. No la lya chpn giai phap nao. Toi nghi rang, chac ai cung se ty tim cho minh cau tra mpt tam guong de tat ca mpi nguoi phai biet t u ran minh va phai luon neu cao loi do. Va do chinh la dieu kho khan trong vi^c v^n dung sy trung thyc ciia canh giac. Boi le, du co gian doi, xao tra bao nhieu, L i Thong cuoi ciing roi mpi xa hpi, chu khong phai rieng 6 nuoc MI, hay 6 nuoc ta. ciang bi trung phat. Nguoi co cong, Thach Sanh, cuoi ciing van cu dupe tri an. Do la l i do khie'n toi luon co niem tin rang, du trong cupc song van con su gian 3. Kel bai: Noi tom lai, trung thyc trong thi cu cung nhu trong cupc song la doi, nhung "thanh cong" cua viec lam gian doi nhu the, se khong co co so ton mpt due tinh can dupe de cao va y thiic ro trong moi ngudi chiing ta trong xa tai lau dai. Boi nhu danh ngon co cau "Nhung gi khong phai cua minh thi roi hpi hi§n nay. Mpt xa hpi muo'n tot dep thi ban than m6i ngudi phai la mpt ca no ciang se nhanh chong ra d i " , anh hao quang co dupe nho vao nhung vi|c the dep. De xoa bo hoan toan "benh thanh tich", nhiing gian doi trong thi cir, lam gian doi, som mupn roi cung se tat. Boi anh hao quang ay khong dupe dot trong cong \c hang ngay, trong cupc song, rat can sy dau tranh cua so dong len bang chinh npi luc trai tim cua minh... ngudi, ciia tap the ciang nhu y thiic t u giac ciia moi ca nhan. Sy that se luon la Tro lai loi "cau x i n " ciia Tong thong M I A. Lin-con vdi thay hieu trudng cho sy that cho dii no van luon la mpt lieu thuo'c dang vdi tat ca mpi ngudi, ke ca v i diia con trai ciia minh, ban than toi la mpt hpc sinh dang d i thi, toi thay v6 Tong thong M i A. Lin-con. cung tham thia. La nguoi dung dau mpt dat nuoc, han Lin-con khong kho
Ton su trong dao la mpt truyen thong van hoa v6 ciing to't d^p cua loai P h i n thCr hai nguai. Ne'u tre em la to gia'y trang thi nguai cam cay biit viet len nhiing to giay MOT SO BAI LAM THAM KHAO trang ay nhiing trang thang hang, ro net, ro chu nhat chinh la thay eo giao. Ton trpng nhiing nguai giu vai tro truyen dat t r i thue nhan loai cho the h^ sau la ^dis6l: Ve truyen thong ton su trong dao bieu hien cua tinh yeu tri thue, ciia long ham hpe hoi, ciia y chi va khat vpng vuon len eupc song tot d?p han. Vi the "ton su" khong chi la van de ton trpng, kinh yeu nguai lam nghe day hpe ma con la bieu hien ciia tinh yeu tri thue, Ton su trong dao khong chi con la van de dao due ma con la mpt truyen bieu hien ciia van minh, tien bp. "Dao" ciing khong chi dirng lai 6 dao lam tro, thong van hoa v6 cung tot dep ciia nhan dan ta. Do cung la ye'u to'quan trpng d nhiing hinh thiic, thai dp ling x i i voi nguoi thay ma eon la ea van de dao due lam nen nen tang dao due ciia xa hoi van minh. xa hpi. Do la dao lam nguoi, la dao hpe o doi. Trpng dao la coi trpng su hieu Nhan dan ta tung c6 nhung cau noi v6 cimg gian di ma chiia dung nhCrng y biet, coi trpng tinh than ham hpe hoi, de cao truyen thong ham hpe. {(> > nghla rat sau sac ve van de Dao va Thay. Nhung cau noi ay vua ton vinh nguai Ton su trpng dao la mpt truyen thong dao due v6 ciing tot d^p eiia dan toe Thay, vua nhac nho con nguoi phai biet song cho phaj dao lam ngudi. Thay la ta. Dirng truoc nhiing hien tuong dang suy nghi hien nay ve van de dao dire ngudi vach duong chi lo'i cho moi nguoi "Khong thay do'may lam nen". Vi the hpe duong, ehiing ta can phai c6 nhiing hoat dpng can thiet de nhac nha moi vi tri ciia ngudi thay du(?c dat ngang hang voi vj tri cua cha me, "Cong cha, ngudi nhin lai thai dp va each irng xu ciia minh doi voi nhirng ngudi lam thay nghia me, on thay". Chiing ta van luon t u nhac minh: "Muon con hay chu thi trong xa hpi nay. Ton su trpng dao can phai duoc quan tam han niia. yeu lay thay". De xa hpi ngay cang van minh, con ngudi ngay cang phai ehii y den chuyen Nguoi lam thay trong bat cu xa hoi nao luon duoc xa hoi ton trong "nhat t u hoc hanli, tiep thu tri thiic. Vi the; vai tro ciia ngudi thay trong xa hpi hien dai vi su, ban t u v i su". Boi vay, "ton su trong dao" khong con la mot van de quan da thay doi, tir ngudi truyen dat tri thiic da chuyen thanh ngudi dan dat hpe niem song hay quan niem ve each cu xu ma da tro thanh mpt pham tru dao sinh tim ra con duong den vai tri thiic. Vai tro eiia ngudi thay it nhieu thay doi due. Thai xua Platon, Aristole, Khong Tu... tu nguoi thay da tro thanh nhveng nhung vj tri eiia ngudi thay thi khong he suy giam. Thay van la thay va ngay bac thanh trong long hoc tro. Ngay nay, nguoi thay tuy khong eo v i tri tuy^t doi cang quan trpng han. V i vay, dii xa hpi c6 di den dau, xa hpi ay van eo nhiing nhu the song thay van la nguoi duoc xa hoi ton trgng va "nghe day hoe la nghe ngudi muon hpe va van c6 nhirng ngudi thuc hien nhi^m vu day bao ngudi di cao quy nhat trong nhCrng nghe cao quy'. Du 6 phuong Dong hay phucmg Tay, sau. Trong cupe song ngay nay, khi ma van de hpe hanh ngay cang phiic tap dii moi quan he thay tro eo binh dang den dau, gan giii den dau thi ranh gioi va su xudng cap ve dao due xa hpi dang khien nhieu ngudi c6 luong tam trach thay tro, vi tri dang kinh ciia nguoi thay van khong he bi mai mpt. nhifm phai quan tam suy nghTa thi van de "ton su trpng dao" cang phai tiep Tren thuc te, van de "ton su trong dao" ngay nay da c6 nhieu dieu dang tve dupe ke thira va phat buy han nira. phai ban. Cae thay c6 giao du phai dung truoc bao nhieu kho khan cua cupe song van dang ngay dem lo lang, nghien ngam de truyen thu cho hoc sinh ^di s62: Suy nghi ve truyen thong ton su trong dao ngay nay nhung tri thue quy gia nhat. Con hoe sinh, ben canh nhiing hoc sinh cham chi ngoan ngoan, thuc hien diing dao lam tro, kinh yeu va ton trong thay c6 giao,
T o n su t r g n g dao la t u tvrong bat n g u o n t u N h o giao, N h o giao dac b i ^ t de T r u o n g P T T H D a n lap L u o n g The V i n h , k h i chiic m u n g cac hoc tro t h i do dai cao s u HQC va v a i tro ciia n g u o i thay. N g u o i thay d a i di^n cho n h u n g g i ton hpe da CO may 161 "cam tac" dang de suy ngam: "Cac em vao dai hpe, thay v u i k i n h nhat; dao thay tro la m p t t r o n g n h u n g r u a n g m o i dao d u e quan t r p n g . D u y ehiit ban khoan, thoang ngam n g u i - ft em m o n g m u o n vao s u p h a m - A i nha't cua xa h p i p h o n g kien (quan, su, phvi)... ong cha ta da tiep t h u t u t u o n g se thay thay liie may m u o i ? " . . . M a t khac, su quan t a m ciia n h i e u p h y h u y n h va nay theo t i n h than " t h i e t thuc, l i n h hoat, d u n g hoa"; luge b o t cac n g h i le m a n g hpe sinh con m a n g t i n h thuc d u n g cGng lam gfam nhiet t a m ciia k h o n g i t thay, t i n h h i n h thuc khat khe, r u o m ra, chii t r p n g den n p i d u n g nhan ban ciia thai dp CO. K h o n g h i e m hpe t r o cham chi den tham, tang qua thay, c6 t r o n g ngay le coi t r p n g t r i thuc va mo'i quan he thay tro. Ton s u t r p n g dao da t r a thanh m p t n h u n g lai chenh m a n g , l u o i bieng t r o n g gio hpe. Co n h u n g hpe t r o ra t r u o n g , t r u y e n t h o n g v a n hoa, dao due q u y gia.ciia n g u o i V i ^ t . N h o coi t r p n g vi^c hpe, k h i thanh dat k h o n g he n h o den n g u o i thay da tan t u y day do m i n h . Co le, hp ton k i n h n g u o i thay, nhan dan ta da gop phan tao d y n g nen v a n hien cua dat k h o n g biet rSng, chi m p t 161 tham hoi qua dien thoai ciing khien thay, c6 hanh nuoc. T h a i d a i nao cung c6 nhieu tarn g u o n g hieu hoc, nhieu n g u o i thay m a u phiie va yeu nghe h o n . T h a m chf, c6 ca n h u n g hien t u p n g p h u h u y n h hoac hpe m u e va n h u n g eau ehuyen cam d p n g ve t i n h nghia thay tro. Co n h i i n g n g u o i sinh xiie p h a m nang ne den than the va nhan p h a m ciia thay, eo giao... D 6 la thay da xa k h u a t la tai nang, nhan each van toa sang cho bao nhieu the'he m a i n h i i n g bieu hien hoan toan xa la d o i v o i nep song, nep v a n hoa t r u y e n thong sau. Co n h u n g hpe tro do dat, lam quan to n h u n g k h i t r o ve t h a m thay cii n o i ciia n g u 6 i Viet N a m . lang que heo lanh v a n le phep, k h i e m n h u o n g n h u n g u o i tro ngay xua... Nhi>ng bien d o i phvic tap ciia d 6 i song t r o n g xa hpi hien dai ngay cang d o i N g a y nay, t r u y e n t h o n g ton s u trpng dao van dupe tiep n o i , phat h u y . N h a hoi m o i c h i i n g ta gop phan g i u g i n , phat h u y t r u y e n t h o n g t o n su t r p n g dao nuoc, xa h p i l u o n c6 s u quan tam den giao due va d o i song vat chat, t i n h than eua dan tpe va bo sung cho t r u y e n thcYng nay nhii-ng n p i d u n g m o i . Ve phia cua n g u o i thay. Giao due d u p e coi la quo'c sach: tang ngan saeh giao duc; tang nha n u o c va xa h p i . Toi n g h i can eo su quan tam h o n nira de nang cao m i i e l u o n g giao v i e n va tich cue t u bo, xay d u n g he thong t r u o n g l o p . Cac gia d i n h song cho giao vien, dac biet la cac thay, eo giang day 6 v i i n g sau, v i i n g xa. Can ciang l u o n chii t r p n g den vi^c hpe hanh ciia con em m i n h . K h o n g k h i dan ehii phai CO nhCrng chfnh sach u u tien - k h o n g chi k h i hpe ma ca sau k h i ra t r u 6 n g g i i i p mo'i quan he thay - tro gan g u i , ehan hoa h o n , tao dieu kien de thay g i i i p de t h u h i i t nhan tai cho cac t r u 6 n g su p h a m . Phai c6 cac the he thay gioi t h i tro phat h u y v a i tro chii d p n g t r o n g hoc tap. 6 cap hpe nao, tieng noi ciia thay m o i CO tro gioi; m o i tao da cho " s u hpe" 6 V i ^ t N a m hpi nhap cung the g i o i . Ve giao, CO giao van c6 tac d p n g v 6 ciing Ion den s u h i n h thanh, phat trien nhan phia gia d i n h , cac bac p h u h u y n h can chii y h o n den viec giao due con em each ciia m o i con n g u o i . N h i e u k h i , hpe tro c6 the t a m su, chia se v o i thay, eo m i n h thai dp thuc sir ton trpng d o i v o i cac thay giao, c6 giao. M o i hpe sinh nhieu dieu k h o n g n o i d u p e v o i cha va n g u o i than. Phu h u y n h hpe sinh t i n cung can biet the hien tinh cam v o i thay, c6 m p t each chan thanh, d i i n g dan. cay g u i gam cpn e m cho nha t r u o n g va thay c6... Theo toi, t i n h cam do k h o n g the " g o i g h e m " t r o n g m p t bo hoa, m p t chiec Ben canh do, v a n con nhieu hien t u p n g tieu eye dang tac d p n g k h o n g tot p h o n g bi hay t i i i qua nhan ngay le, tet. Trai lai, no phai dupe the hien t r u o c het den t r u y e n t h o n g t o n s u t r p n g dao ciia dan tpe. Tien l u o n g n h a n d u p e ehua d i i o su n g h i e m t i i c t r o n g hpe tap, ren luyen, t u d u o n g ciia n g u 6 i t r o ; 6 thai dp d a m bao cho n g u o i thay m o t m i i c song t r u n g b i n h . T h u c trang nay khien quy t r p n g t i n h nghla thay tro. Boi v i , d o i v o l n g u o i thay, n i e m v u i Ion nhat van k h o n g ft cac thay, c6 phai lam them de k i e m song - v u a m a t d i t h o i gian, sue la dupe t r u y e n t h u t r i thuc; dupe n h i n thay cac liia hpe tro t r u o n g thanh n h u lue le ra phai d a n h cho viee giang day, vira l a m suy g i a m h i n h anh n g u o i thay. n g u o i l a m v u o n d u p e thay cay coi xanh t u o i , d o m hoa ket trai. Yeu k i n h thay, Day do, c u n g c6 nhi>ng giao vien k h o n g d u n g vung t r u o c " c o n bao t h i t r u o n g " CO Cling k h o n g chi la biet v a n g 16i ma con phai la say me v o i m o n hpe, khao da l a m g i a m sut s u t r a n t r p n g ciia xa Upi d o i v o i n g u o i thay... D o n g t h a i m i i c khat hieu b i e W a n o i theo chf h u o n g , nhan each ciia thayjk l u o n g thuc te d u p e tao nen su so sanh v o i cac nganh, nghe khac. k h i e n hpe N h i i n g n a m gan day, ben canh nhii-ng thanh t u u , nganh Giao due ciia dat sinh g i p i c6 t a m If ngai lam nghe day hoc. Chang han, m p t sinh v i e n tPt nghi^p nuoc c h i i n g ta ciing k h o n g ft hien t u p n g tieu cue. Co n h i i n g thay, eo d u n g tren T r u o n g D a i hpe N g o a i t h u o n g eo the de dang t i m vi^e l a m v o i m u c l u o n g k h o i buc giang ma k h o n g d a n h cho su nghiep t r o n g n g u 6 i t i n h yeu v a trach n h i e m . d i e m t u ba den n a m t r i ^ u d o n g m p t thang; t r o n g k h i m p t sinh v i e n T r u o n g D a i Co nhieu hpe tr6 da k h o n g t i m thay o thay giao, c6 giao eiia m i n h cho d u a tinh hpe Su p h a m ra t r u o n g chi c6 the nhan h o n m p t t r i ^ u d o n g m p t thang. M a eo than. Ban than t o i ciing c6 liic huonjcho, Jhalt v p n g v i sy^thieu cong bang, thieu h p i t i m vi?c l a m lai k h o khan rat nhieu... Thay V a n N h u C u o n g , H i ^ u t r u o n g ^ n h i ^ t t i n h ciia m p t vai thay, c6 nppy:,$;t^ iji j | ^ j | | ^ ' j ^ | l ^ - f l j i j f ; ^ f | i'. N h i n lai
con duong hoc tap cua minh, toi cam nhan ro han bao gio het cong cm day d(' neu thieu can dam, con ngudi ta se rat kho song. M? toi chinh la tain guong ciia thay, c6. Cac thay giao, c6 giao da lang le vugt len bao kho khan ve vni dau tien cho toi soi de thay long diing cam ciia con ngudi. Mac du m? toi chat, thi^t thoi ve tinh than de m i f t mai ben trang giao an, say sua ben ta'rr khong phai trai qua chien tranh. Me khong phai la cd giao lien, cd thanh nien bang den, tim nguon h ^ h phiic t u nhiing doi mat va guong mat hpc tro., xung phong m d dudng cho chj ciiu thuong bang minh qua mua bom bao dan Trong lap hpc nao toi ciing thay nhung thay, c6 dugc hpc tro yeu quy, kinh gdp phan lam nen cugc song hda binh hdm nay. M? chi la mgt ngudi phu n i i trpng. Cac thay, c6 da cho chiing toi khong chi tri thuc ma ca niem tin va( nong dan binh thudng, sdm tdi mi?t mai cong vi^c gia dinh, ddng ang. M? Igi nhOng dieu to't d?p, cao quy, ben vung cua cupc doi. Trong lap 12 ciia toi, C( rugng sau khi mua lu tran ve miia gat, nude ngap ngang lung, bat chap nhung deh 6 ban dang k i thi vao cac truong su pham. Moi nguai xuat phat t u nhiint con vat ma tdi thudng kinh hai nhu dia, vat, ran, ret, m? co siic day thuyen liia li do rieng, nhung tat ca giong nhau 6 mpt diem: deu mang trong trai tim minii tdi nha. M? khong khde IMm ma van co day them vai thuyen liia niia giiip bac hinh anh ciia nhirng thay, c6 ma hp yeu quy, nguang mg. Cac ban ay muon hang xdm gia yeu neo dan du m? da ret run cam cap. Cd Ian giua dem mua dugc tro thanh nguai n h u the^ muon tiep noi con duong ciia thay, c6... Idn, nghe tieng ngudi keu ciiu ngoai muong, m^ khong quan ngai sain chdp, N h u vay, d i i 6 thai dai nao, ton su trong dao van la mot truyen thong quv lao ra khai ciia. M? bao: "Thay ngudi can giiip, sue minh co giiip dugc ma gia can dugc g i u gin, tiep noi. Dao thay tro c6 the ton tai 6 nhiing trang thai khong giiip la "phai t d i " . Va tdi nghi me chinh la ngudi diing cam nhat. Cd khac nhau nhung mai mai van la tinh cam d?p de, thieng lieng, khong th{ giao tdi thudng khuyen nhirng ban trot mac Idi hay diing cam nh^n Idi. Mgt thieu trong hanh trang tinh than ciia moi con nguai. ban nam thugc loai "ca bi?t" trong Idp tdi, mgt Ian viet bay len tudng, nhung (Nguyen Hai Linh, Truong THPT Le Quy Don, Ha Ngi). cd giao lai tudng thii pham la ban khac va sap sua dua hinh thiic ki luat cho b?n do. Ban "ca biet" cd the im lang nhung cudi ciing da dam noi ra su that, nhan loi cua minh. Ca lop tdi bat dau nhin ban "ca bi^t" bang con mat khac, ^dis63: Suy nghi ve long dung cam "khong ca bi^t" niia. Mgt anh thanh nien tay khdng bat song bgn cudp giat ^di Idm ngoai phd, lay lai do dac ma khdng sg chiing tra thii. Mgt cau be dam nhay \y thang truoc, dai bao dua tin ve mot anh thanh nien tay khong san bal xud'ng song ciiu ngudi sap chet dudi... trong cugc song hang ngay, chiing ta cd cudp 6 Thanh pho Ho Chi Minh ma khong can gia nhap mot to chuc cong an the dugc chiing kien nhieu hanh ddng sang ngdi Idng dung cam nhu the. Ldng hay dan phong nao, ciing khong phai de lay thu lao hay an hu$. H^ng nga) diing cam cang bgc 16 rd han khi con ngudi bi day vao nhiing hoan canh dac chiing ta nghe biet dugc c6 nhirng ban tre nhay xuong song ciiu nguoi sSp chet biet bat thudng. Do la tam guang quen minh hi sinh cho cugc chien tranh duo), CO nhung tinh nguy^n vien khong quan ngai gian kho nguy hiem den vo- gianh ddc lap dan tgc, t u do dan tgc ciia cac the he anh hiing dat Vift, tir Tran cac benh nhan trai phong, vao cac b^nh vi^n truyen nhiem hoac den vdi don^ Binh Trgng cho den Nguyen Trung True, Le Van Tam, Nguyen Van Troi, Tran bao dan tgc mien niii can su giiip da.... Va chiing ta ggi hg la nhung ngudi cc Van On, N g u y i n Thai Binh... Do cdn la nhirng con ngudi s i n sang xa than v i long dung cam. cong l i , luang tri va nghf thuat di#n anh the gidi da tai hi^n lai trong hinh Vay'the nao la long dung cam? Tai sao t u xua den nay con ngudi ludn dt tugng thanh tra Ka-ta-nhi-a mgt minh chd'ng lai ma-phi-a bat chap cai chet cao va keu ggi long dung cam? Toi hieu ve long dung cam chi'nh tir nhCrng sis dem ngay rinh rgp. Tir nhd den Idn, tat ca nhirng con ngudi va hanh dgng do vi^c nhdibe ma toi chiing kieh trong cugc song hSng ngay vdi nhiing ngudi chinh la hif n than ciia ldng diing cam. than yeu riha't. N h u vay, cd the hieu ldng dung cam la dam song manh me, khdng sg kho Von la nigt c6 be nhiit nhat yeu duoi, khong it Ian toi tung dau kho vi tinh khan gian kho, khdng sg chet, dam hi sinh vi muc dich ciia minh, dugc khdng? each "Irdi sinh" nay ciia minh. Cdn nhd, hoi be toi sg nhieu thii lam, nao so Cd the noi nhirng ngudi linh danh thue cho quan ddi M i dem than lam bia do chugt, sg gian, sg doi, sg nhen, sg den ca may con td vd hay bay vao gdc nha dan hdng xam Ian dat nude khac la cd ldng dGng cam dugc khdng? Hay nhirng toi xay td... Den bay gid toi van cdn rat sg ma, sg toi. Anh trai toi hay cudi gieu ke danh bom t u sat phuc vu cho mgt vai td ehiie khiing b d tren the gidi ciing toi la do nhat nhu cay ngay, do thd de, do mi't udt... Cdn m? toi thi cudi khich the hien ldng dung cam? Phai chang nhdm phi cdng cam tir lai may bay dam 1?: "Con phai dung cam len chii"! Dan dan, Idn len toi ngay c^ng nhan thay sap tda thap ddi d N i u - Ode ngay 11 thang 9 nam 2001 la nhirng ngudi dung
cam nhat the gioi? Toi k h o n g cho rang khai niem long d u n g cam m o r o n g den ^ich, anh khong lam duoc gi ca. Anh ciing khong lam dugc cai gi vT dai neu nhu muc vay. A n h t r a i toi cung la mgt chang trai day nam tinh, rat d u n g cam, k h i d i dau dich tam thuang". CO anh d i cung la toi hoan toan yen tam. Co m o t Ian, n h o m ban cung l o p ciia Cau n o i ciia o n g de cap den t i n h "myc d i c h " ciia m o i cong vi?c, m o i boat anh thach d o nhau ve l o n g d u n g cam, thtr xem ai d u n g cam nhat. D i e u ki^n dong ciia con n g u o i . Con n g u o i phai c6 muc dich song. M u c d i c h song tot d?p cua cupc t h i d u n g cam la b o i qua song H o n g vao liic sang s d m t i n h m o chua ro la n g u o n d g n g vien con n g u o i phan dau de dat d u g c ket qua tot d?p h o n , song m a t n g u o i . Bon n g u o i " d a m " thi trong do c6 ca anh trai toi da suyt mat m?ng hiixi ich h o n t r o n g xa h o i . N h a n xet tren cua D i d o r o hoan toan c h i n h xac. N o se neu k h o n g m a y m a n d u g c m o t bac thuyen chai cuu k i p . C h i sot lai m o t n g u o i h u o n g m g i suy n g h l , hanh dong, tap t r u n g y chi, nghj luc ciia con n g u o i de dat "hen n h a t " k h o n g d a m tham d u t h i k h o n g gay nen phien ha. Ban c6 cho rang dugc yeu cau da dat ra. bon n g u o i thanh nien do d i i n g cam khong? Theo toi, nen goi ho la bon " l i e u " M u c d i c h " la k i m chi nam cua con n g u o i cho nen con n g u o i k h o n g the than ngoc n g h e c h " t h i d i i n g hon. Toi k h o n g c6 long d i i n g cam t r o n g n h i r n g song, lam v i f c ma k h o n g c6 "muc d i c h " nao ca. hanh d p n g v 6 nghia If n h u vay. L o n g d u n g cam k h o n g chi c6 nghTa la k h o n g Con n g u o i c6 t r i tu? soi sang nen t h u o n g dat ra yeu cau cu the truoc m o i so kho, k h o n g so chet ma no con gan v o i muc dich tot d?p, y nghIa cao ca. Long vi?c l a m hay con ggi la muc tieu hanh d o n g va t r i t u ^ chi pho'i m g i suy nght. d u n g cam to't dep k h i nho c6 no, con n g u o i c6 d i i y chi v u o n len v u o t m o i gian Loai n g u o i t h u o n g d i i n g l i t r i de phan biet d i i n g sai, nen hay k h o n g nen k h i kho, thir thach de khang d i n h pham gia, nang luc cua ban than. L o n g d u n g cam hanh d o n g . H a n h d o n g thieu muc dich t h u o n g k h o n g c6 h i ^ u qua. T r u o c k h i cao ca k h i nho c6 no, con n g u o i d a m quen m i n h v i viec nghia, d a m h i sinh tinh lam m o t viec gi, con n g u o i t h u o n g dat ra "muc d i c h " ay. Tir t r u o c t o i nay, da c6 mang v i su song con cua dat nude, cua n g u o i than cung n h u d o n g bao, dong bao nhieu nha bac hgc nghien c i i u , t i m toi, sang tao tren m g i l i n h v u c de dem doi. N h u the^ long d i i n g cam luon gan lien v o i y thiirc ve nhan each, p h a m gia lai n h i i n g ket qua tot dep nhat, n h a m muc dich cai thien d o i song con n g u o i . lam n g u o i . L o n g d u n g cam con d i lien v o i tinh yeu t h u o n g , due v i tha, k h i ay, no "Muc d i c h " se m o ra p h u o n g h u o n g , d i n dii m g i boat d o n g cua con n g u o i . thuc su cam hoa con n g u o i . Long d i i n g cam xa la v o i su yeu hen, bac nhugc, khong d a m d o i mat v o i thir thach cung n h u nhirng thoi h u tat xau. Co "muc d i c h " con n g u o i m o i c6 d g n g l y c thiic day t r o n g cong v i f c, c6 n i e m v u i va n i e m t i n vao viec m i n h lam. N g u g c lai, neu k h o n g c6 "muc dich", con Cuoc song l u o n day n h i i n g bat trhc, thir thach. M o i khoanh khac song la n g u o i se t r o nen t h u dgng, bac n h u g c va v6 d u n g , cugc d o i m a t het y nghia. m o i khoanh khSc v u o t len noi so hai, s u yeu d u o i cua chinh m i n h . Va m o i k h i The nao la "muc dich tam thuong"? M o t ke chi n g h l den q u y e n I g i cua ca phai doi mat v o i n h i i n g s u that k h o n g m o n g m u o n , toi lai t u n h u v o i chinh nhan, l a m g i c u n g chi n h a m dat ket qua cho ca nhan m i n h , cho gia d i n h m i n h m i n h : Can d a m len! V i can d a m la coi n g u o n ciia cai d^p! ma k h o n g n g h i den q u y e n I g i cua n h i i n g n g u o i x u n g quanh t h i "muc d i c h " ay la "muc d i c h " t a m t h u o n g , ich k i . Cach song cua n g u o i d o k h o n g c6 ich cho
Ullll llUliy lUygll III! u n nyu l U I I , igp t. nym luyii A U iiyi - - e g AUUH JUUII ho^c tna r p n g , dao sau h o n n h u n g kien thu-c d o . "Cai r l d a n g cay" ciia hpc D^io, Le L g i , N g u y e n Trai, Q u a n g T r u n g , H o C h i M i n h . . . cung c h u n g m p t khat hanh la n h i m g k h o khan, t r a ngai m a con n g u o i ta vap p h a i k h i bat d a u tiep v p n g : bao To quo'c, d a n h d u o i ngoai xam, gianh chu q u y e n dpc lap, t u do c^n v d i n h i i n g n g u o n t r i thiic m o i . C o n "cai qua ngpt ngao" a i a no la n h i i n g thieng lieng cho d a n toe. C o n g lao to Ion cua cac v i anh h i i n g do d o i d o i d u g c thanh cong ta gat hai dupe sau m p t quang d u o n g d a i rang cong hpc tap. De c6 nhan d a n ca t y n g va g h i nho. the hieu ro h o n cau ngan ngir tren, c h i i n g ta hay t u o n g t u p n g cay m u o n d i r n g T r o n g hoan canh d o i m o i h i ^ n nay, cac v i lanh dao D a n g va N h a n u a c ta v i i n g t h i re cay phai b a m sau t i r n g chiee re nho x u o n g l o n g dat, n h u n g de eo ngay d e m t r a n tra, t i m d u o n g d i d i i n g dan nhat de k h o i phuc va phat trien dupe m p t chiee re to va chac khoe n h u the t h i k h o n g he d a n gian. Tit d o ta c6 k i n h te^ nang cao m u c song cho nhan dan, xay d u n g m o t dat n u a c Viet N a m the hieu d u p e y nghia ciia cau ngan ngir nay la: neu c h i i n g ta eo eo' gang, eo giau m a n h n h u Bac H o hang m o n g muo'n. D o la "muc d i c h " tot dep. " M u c quyet tarn v u p t qua m p i k h o k h a n de hpc tap t h i c h i i n g ta se t h u dupe n h i i n g d i c h " d o da tao ra sue bat m a i cho toan dan tpc. N h a n dan ta b u o c dau da gat ket qua m i m a n n h u m o n g d p i . >; hai dupe nhieu thanh cong dang ke. Thanh qua l u o n k h i e n n g u o i ta khao khat n h u n g m u o n v o i t a i no, ta phai La thanh v i e n con n h o t u o i t r o n g gia d i n h va xa h p i , d u p e cha m? cho cap trai qua rat n h i e u dang cay. Qua t r i n h hpc hanh c i i n g the, con d u a n g d i cua saeh den t r u o n g , l i f u c6 ai dat eau h o i : "Hpc de l a m g i " hay khong? N e u c h i i n g hpc van k h o n g bao g i o rai hoa hong. Boi k h i d i i n g truoc m p t be kien thiic bao ta xac d i n h k h o n g d i i n g t h i de n h y t chi nan l o n g k h i gap k h o khan t r o n g hpc la, v6 tan, con n g u o i ta de b i choang ngpp, r u n so. Roi k h i tiep can v o i tirng tap. Qua t r i n h hpc tir l o p 1 den l o p 12 phai la qua t r i n h ren l u y ^ n pha'n dau phan kien t h i i c m a i me hoan toan, eon n g u o i de b i nan chi b a i k h o n g phai c i i k h o n g m^t m o i cua n g u o i hpc sinh. Vay hpc de l a m gi? H p c de ngay m a i buoc hpc, dpc la n h o dupe, ap d u n g lai cang kho. Liie nay p h u a n g phap hpc la m p t vao d o i CO m p t v o n k i e n thuc to'i thieu de "lam n g u o i " . H p c de hieu dupe dieu V} ciiu t i n h , t u t h a n m o i n g u o i phai t i m cho m i n h m p t p h u a n g p h a p hpc thich hay le phai. H p c de k h i t r o thanh c6 the l a m vi^c t u n u o i m i n h , g i i i p gia d i n h hpp v o i so t r u o n g , hoan eanh, t r i n h a va ea kha nang t u d u y eiia m i n h . D o la va g i i i p d o i . mpt qua t r i n h dai, m o n m o i t i m t o i , sang tao, t h a m khao n h i e u n g u o n de r i i t ra N h u n g m u c dich tot dep cua m o i n g u o i khong phai t u nhien ma c6. N o la ket mpt p h u a n g phap to'i u u cho m i n h . Co nhieu n g u o i den day r o i phai lac l o i qua cua m p t qua t r i n h ren l u y ^ n va pha'n dau lau dai cua m o i ca nhan. O l u a t u o i nhieu Ian m a i t i m dupe d u o n g ra. Roi sau do, n a m d u p e p h u a n g phap, ta con hpc sinh c h i i n g ta, m y c dich cao d?p khong phai la cai g i xa xoi, kho dat t o i . ca m p t qua t r i n h ren l u y ^ n , pha'n dau t i m va tiep t h u kien thiic. Ben eanh do de C h i i n g ta can c6 nhan thiic d i i n g dan: hpc tap la de nang cao t r i n h d p hieu biet, CO dupe t r p n v ? n kien thiic t h i ta phai trai qua qua t r i n h k i e m c h i i n g , sang Ipc nam v i r n g khoa hpc k l thuat, sau nay d i i n g nhCing t r i thiic da hpc dupe de phue lai cai can thiet, t o n g h o p hoae phan chia theo chuyen nganh de n a m v i i n g kien v y d o n g bao. To quoc. Viec hpc tap eiia chiing ta horn nay se quyet d i n h t u o n g thiic m o i ap d u n g d u p e no. Qua that qua t r i n h hpc tap, tiep t h u kien thiic la lai ciia dat n u a c ngay mai. N h u vay chiing ta da c6 dupe m u c dich tot dep. khong he de dang, da eo biet bao nhieu n g u o i nan chi ma bo cupe. 'Bdi s6 5: T r i n h bay y k i e n ve cau n g a n ngvt H i L a p : "Cdi re cua hgc hdnh C h i n h n h i i n g liic k h o khan, nan chi n h u the^ con n g u o i ta m o i n g h i den " n h i i n g thanh qua n g p t ngao" de l a m d p n g luc tiep tyc v u a n len t r o n g cupe thi cay dang nhttng qua cua no thi nggt ngdo". song. N h u n g n o i n h u the cung k h o n g c6 nghia la vi^e hpc tap, tiep t h u kien ^di Idm thiic la m p t vi^c k h o khan va n h a m ehan m a ngupe Igi v i f c tiep t h u kien thiic H p c la qua t r i n h ca d a i pha'n dau ma be hpc la v 6 tan nen Le n i n da n o i : CO m p t siic h i i t k i la, k h i con n g u o i ta biet cai nay, se khao khat m u o n biet them "Hpc, hpc nira, hpc m a i " . N h u n g k h o n g phai eii m u o n hpc t h i c6 the thanh tai cai nira hoae sau h o n nira ve van de do. Cho nen cang hpc, con n g u o i ta se ngay dupe m a t r u d e het phai vat Ipn v a i m u o n van k h o k h a n ban dau t h i t u t u , kham pha ra nhieu dieu m o i me hon, hap dan va l o i cuon nhieu h o n nira, ta m o i CO the hpc len cao n u a va gat hai dupe nhieu thanh qua h o n . C h i n g the l^ie'n l u p n g kien t h i i c t h u d u p e ngay cang Ian d a n l a m ta hieu biet h o n . D o n g ma ngan n g i i H i L^p da c6 cau: "Cdi re cm hoc hdnh thi cay dang nhimg qua cua thoi, hpc la qua t r i n h tieh l i i y k i n h nghiem, la s u ehuan b i h a n h trang cho m o i no thi nggt ngdo ". f^gudi b u a c vao d o i , d o i m a t v o i k h o khan cua cupe d a i . K i e n t h i i c va k i n h H p c hanh la qua t r i n h ta tich l i i y , tiep thu kien thiic, k i n h n g h i f m ciia biet "^ghif m cang nhieu, eon n g u o i ta se cang thanh cong h o n . K i e n thiic la m p t be bao the h? d i t r u o c de lai, bien no thanh ciia m i n h r o i ap d u n g vao thuc tien bao la rpng Ion, k h o n g bao g i o c6 d i n h nghia " d u " d o i v d i vi^c hpc, c h i i n g ta cd
the hpc a bat c i i n g u o i nao, bat cu m p t ITnh v u c nao t r o n g cuoc song d a y mau ^di s6 6: A n h (chi) suy nghl gi ve cau noi sau day cua Nguyen B a Hoc: sac nay. T r o n g xa h p i con n g u o i la nhan to quyet d i n h cho s u phat trien, con "Duong di kho khong kho vi ngdn song each nui ma kho vi long nguoi n g u o i cang tai hoa, dat n u o c cang phat trien. N h a t Ban la m o t v i d u : sau de nhj ngai nui e song". ^ t h e c h i e n , N h a t la m o t n u o c b i chien tranh tan pha nang ne, nhan d a n b i nhieu tham hpa de dpa, dat n u o c ngap chim trong suy thoai n h u n g d e n sau nam
giac ngp nhung tri thuc hai ngoai, thau dat dugc tvr tuong giai phong dan tQC ca "nghi luc song se mo ra cho chiing ta nhCing con duong d i den thanh cong". cua Bac ma ho trg cung la mpt van de. Xay dung dugc co so Dang phai trai qua La thanh nien, song khong co muc dich, khong co l i tuang, khat vpng va dac muon van kho khan; tim kiem vu khi; tranh thii su ung ho quo'c t e . . . Do la bi^t khong CO nghi luc vuon len thi qua that ho then biet bao!. ^ nhung chang duang Bac da trai qua. Nhiing nam thang tu day, song va hoat dpng trong vong bi mat. Sau nay gianh dugc hoa binh, con duong Bac phai ^di s6 7: Suy nghi ciia anh (chj) ve nghla cvt cao d^p "Id Idnh dutn Id rdch" tie'p tuc la lam cho dan no am... Oi, biet bao la kho khan. Vay ma Bac da mang trong cuQC song. lai cho dan toe ta anh sang t u do. Neu khong c6 nhung ban ITnh phi thuong,
mm luyii «u iiyi • • u Auuirjooir giau CO nen t h u a n g yeu, g i u p d o cho n h u n g n g u o i ngheo kho, nha't la n h i r n g ^di so 8: K e ve m p t c h u y e n d i da d e m l a i cho anh (chi) n h i e u cam xtic k h i hp gap hoan nan, tai u o n g . N h u n g n g u o i c6 dja v i cao t r o n g xa hgi nen tao
hop mut vai ve them thuong va mong dgi mau den Tet de dugc an nhung loai - Thoi, em an ngon di, chi moi vua an roi. Toi m i m cuoi tir choi nhung banh mut ma chung chua tung nem thu bao gid. thyc long toi ngan miit kinh khiing. Nam nao nha toi cung chang mua miit bao Ngay mong mot Tet, phai den gan chin gid, toi moi thiic day v i may ngay nhieu chi toan la nguoi ta cho ma thua miia den moc meo het ca. Do la cupe qua lo phu m? chuan bi nha cua don Tet va dem qua, toi cung gia dinh thiic song d u gia ciia nguoi dan thanh pho^ chi c6 ve mien que ngheo nay moi biet khuya v u i ve don giao thira chuan bi nam moi. Toi buoc ra ngoai, hit tho bau cai CO eye, thie'u thon ciia nguoi dan noi day. Hp lam l i i suot ngay voi rupng khong khi trong lanh trong anh nang am ap cua ngay dau nam moi - bau dong hoac tat bat d i lam thue, lam muon ma c6 khi van khong d i i an qua ngay khong khi xuan tren mien que Ian dau tien toi duoc tan huong. Den chieu chii dung noi gi lo sam Tet. Vi the nhiSng bp quan ao moi, nhiing mon banh mong mQt, toi het sue ngac nhien khi dua nao ciing dien quan ao moi trong mut ngon va nhiing phong bao l i xi nhieu tien nhu the do'i voi tre eon 6 day xinh hSn len. Chiing no khoanh tay chao m? toi, d i Ut va ca toi nua, m? toi duong nhu la mpt giac mo dep. Chpt gipng noi ciia be Dung cat dut dong suy mim cuoi lay nhiing chiec l i xi do dua cho moi dua kem theo nhiing lai chuc nghi ciia toi: cham ngoan, hpc gioi va chiing vui mimg dua hai tay don nhan. Luc m? toi di - Chi Thanh oi, thanh pho d?p lam phai khong? Em chua len do Ian nao vao trong roi, nhieu dua to mo len mo phong bao ra xem, toi bat gap anh mat nhung xem tivi nha di 6t, em thay xe chay tap nap vui lam! vua ngac nhien vua vui thich cua chiing. Toi hoi Mai - c6 be toe that bim hai - LT! Thanh pho dong diic va on ao hon 6 day, em a! ben vira len tam tuoi: - 6* day buon hon sao chj don Tet 6 day? - Em se dung tien l i xi nay lam gi? Mua banh keo a? - A! Toi m i m cuoi. Co nhiing cai thua miia the ma nhieu liic lam nguoi ta - Da khong - no lie dau - em dua cho m?, m? se di ch
bao l i xi nhieu tien cho toi va khong c6 ca nhung tv diem vui choi dong diic, jjgu lam he't. M? di lam ve rat mupn, thuang la tarn gio toi, toi va em toi nao nhi^t, the ma toi c6 dugc ra't nhieu dieu - nhung dieu c6 y nghla ma suot thuong ngoi trong ngoi nha go tren cay, lang nghe tieng chie'c xe d^p keu "cot muoi may nam a thanh pho toi khong c6 dugc - niem vui khi mang den nhung j^^t" la biet ngay m? dang ve noi dau ngo. Co nhij-ng dem m? ve mupn thi chj niem vui Te't be nho cho bon tre con ngheo noi day. Va ben ngoai xe, n i n g xuan em toi da ngu tren cay mit roi. da len suoi am ap nhuom ve rirc ro cho canh vat them sue song moi; gio xuan Mua he lai den, buoi sinh hoat lop cuoi nam nay t\ii ban hpc cung lop dua luon vao 6 cira so, vao nguoi toi mat ruoi. Va hinh nhu trong tieng gio, toi con nao cung han ho ke cho nhau nghe ve d u djnh cua minh trong ba thang mua nghe vang vSng tieng be Dung: "Chj Thanh oi, chj nho ve tham tui em nghen!"... he. Dua thi dupe bo'm? cho ve que tham ong ba npi ngoai, dua thi dupe di * Van T h i Bien nghi mat 6 nhirng danh lam thSng canh noi tieng, dua thi dupe bo m^ cho tham gia vao nhiing buoi sinh hoat, hpc dan, hat, miia 6 cung van hoa thie'u Sdt s69: Ke lai mpt k i ni#m sau sic ve nguoi than trong gia dinh nhi... C6n vai toi, mua he la mpt dja nguc den toi, toi rat ghet miia he... v i cu hang nam he den toi bj me nhot 6 trong nha t u sang den toi mjt, de'n khi m? ve 'Bdi Idm chp. Me Cling nau corn, phan cho toi vao cai lien nhu mpi khi va ca't vao trong Ba toi mat tu nam toi len nam tuoi, m? toi 6 vay nuoi hai chj em toi khon ch?n bat. Dupe may ngay dau toi buon chan lam, each bift voi l i i ban ben Ian. Lan dau tien to! buoc vao hoc lap mot, dua ban ngoi canh hoi gia dinh toi ngoai voi gian nha nho be, chi c6 anh sang vao qua 6 cua so nho. Toi thu6ng lam nghe gi? Toi that xa'u ho... chi dam noi me minh lam nghe kinh doanh. dung len do nhin ngupc nhin xuoi hang gi6 lau, chang c6 ai them den choi ca. Nhung y ngh! noi doi c6 le b^t dau hinh thanh t u khi ay. Toi ganh ti voi \u ban Toi lay giay ra, gap thanh may bay, phi xung quanh nha, nha chat ISm nhung vi ba me chung deu lam nhij-ng nghe nghi^p dang du(?c xa hoi ton trpng, con nhin nhijng chie'c may bay bay xung quanh dupe vai vong la toi mung lam roi. gia dinh tcM, me lam thg xay, phu ho. Xong toi lay nhirng hat do den, dem xe'p thanh 6 de t u choi, choi mpt minh Nam hoc cap I , toi nho c6 lan m? den truong dong hoc phi cho toi vai bp chan lam. Ne'u toi choi voi chiing ban nhirng tr6 nay chac chan chiing se thua quan a ) day vol vOa, toi that xa'u ho va chay that nhanh vao nha ve sinh trong toi cho ma xem. Mai roi ciing chan, toi lay giay, dan thanh dieu, bupc chi vao truong hoc... Toi nghe thay tieng m^ goi voi theo: "Hai o i . . . Har oi... me day roi chay xung quanh nha, len giu6ng, len ban ghe^ chie'c dieu ay chi len cao nay...!!!"... t u phia sau. Mac du nghe thay rat ro nhung toi van 16 di, co chan dupe de'n gan tran nha toi thoi. Toi lam dieu rat kheo, ne'u chie'c dieu nay ma chay that nhanh, mong sao \u ban dung chii y biet do chinh la m? ciia toi. Toi dupe mang ra khoi nha de tha thi len cao phai biet! Lau ngay, toi nay ra y djnh dong cua nha ve sinh lai roi 6a len khoc am uc... treo ra khoi nha, chie'c cvra so ay, cai song sat be ti, chi can toi be cong la c6 the Lon them chiit nCra toi hpc cang kem. Me khong chu y den dieu nay lam vi chui dupe dau qua ma! Hay qua! Horn nay toi mong m? di chp th^t som, y phai lo kiein that nhieu tien cho gia dinh toi bat kho cue. Me khong lam thp djnh do da le loi trong dau toi suot dem hom qua roi. xay nua ma chuyen sang lam nghe ban hang 6 cha hoa qua. Den dem khi cho da di roi, deo ca em toi di tre ni>a! Toi vui mirng, sao toi thay minh khoe da dong cua m^ mang hang earn vao benh vien thanh pho de ban chui (vi bao ghe, toi nam chac hai thanh sit cua chan song cira so, lay he't sue be cong no. ve cam ban hang rong trong vien). Toi nho ngay do toi khong dupe cam chia Cuoi ciing toi ciing be cong dii de toi chui qua do. Toi mang chie'c dieu cua khoa nha, v i m? sp toi cho lu ban xa'u vao nha, chiing se pha phach va lay trpm minh qua, chay mpt mach qua canh dong de'n voi lii ban 6 do. Thay toi chiing do diing. Buoi sang me day som nau com, m? de danh com trua cho toi vao cai ngac nhien lam! Toi ke cho chiing nghe bi quye't ay cua toi va dSn chiing dirng lien treo len cpt nha ngoai mai hien. Toi chuan bi quan ao va cap sach de san ra noi cho ai biet! Toi tha ho chay nhay 6 ben ngoai, choi chan 6 ngoai dong, ngoai. Toi chi mong me di cho that som de dupe ru lu tre con 6 xom sang nha ci.vng toi lai keo nhau den ngoi nha go tren cay mit, ngoi nha nhieu byi bam choi ngoai hien. Truoc cira nha toi c6 mpt cay mit ra't to, lu ban giup toi ghep lam, la mit rung day, chiing toi dpn dep roi ciing choi cac tro choi tren do, vui nhirng mie'ng van thanh mpt "ngoi nha" tren cay. To! khong c6n treo cap long biet bao! Nhung toi van nho rang minh can phai tro vao trong nha truoc khi com va cap sach tren cpt nha nOa ma mang cat trong "nha" cua minh. Den ve, he't gia toi nhanh chan treo qua 6 cira so do chui tpt vao trong nha va tat bua, toi an com 6 do roi di hpc. Toi khong c6 khai niem hpc bai 6 nha, toi nhien toi khong quen lai be thanh sit chan song cira l ^ i nhu cii. khong biet nau com, giat quan ao, hay tham chi la phai quet nha. Tat ca m?
Cho den mpt ngay, bat chgt ve trai gio so voi qui dinh, toi dang choi 6 Tuoi tho ciia toi troi di that nhanh voi nhieu ky ni^m buon. Bay gio toi Ion canh dong thi tha'y dang dung tren de cho sMn voi chiec roi.tre cong vut. (ng tie'ng dgng. Chung tro lai luon qua chop cua may qua 6i cho toi, roi noi; Thiiy Link - Tui minh 6 ngoai nay, neu can gi thi cu goi nhe. Toi dugc an ui phan nao. Dan dan lu ban chan choi vdi toi kieu the nay, a! Mua he nay rat nhieu tre em bj tai nan vi bi nhot trong nha hoac khong the nhin thay gi, va khong c6 gi tren the'gioi nay trir con va nhung diia choi ngoai ao ho, song ngoi... Toi nhin thay su lo lang hi^n len khuon mat m?. tre CO the khie'n m? chju dung no de lai xe them mgt inch nao nira! Nhiing ngay sau do, me nghi ra each khac de quan ly toi. Me den noi chuy^n Con gai toi mim cuoi va noi: voi nha tre noi em toi dang dugc gui a do. Liic dau hp khong dong y vi toi da - Chiing ta van lai xe trong tinh trang nay dugc ma m?. Ian roi, se lam anh huang den nhiing em be 6 do, nhung vi thay ro hoan canh - Con se khong the khien m? buoc ra duang cho den khi trai quang dang ciia gia dinh toi nen hp danh nhan toi vao de trong nom giiip m^. Toi 8 tuoi ma tro lai, va do la khi m? ve nha! Toi kien quye't. van di mau giao! Hang ngay m^ dua ca hai chj em toi di tre, den toi don ca hai - Con da hy vgng me se dua con ra cho sira de lay xe ciia con. chi em toi ve nha. Cupc song nhu vay do'i voi toi ciing la tot lam roi... - Chiing ta se phai di bao xa?
- Chi qua may toa nha la deh, Carolyn noi: - Con se lai xe. - va hpc de yeu cong viec minh dang lam, hpc de su dung nhung khoang Sau vai phut, toi hoi: thoi gian chiing ta gop nhat nhiing manh nho be ay, voi nhung no - Chiing ta dang d i dau day? Day khong phai la duong den gara! l^c hang ngay, chiing ta se nhan ra rang minh cung c6 the dat dupe nhiing ket - Chiing ta dang d i den gara, chi c6 dieu bang con duong dai hon thoi qua tuyet voi. Chiing ta c6 the thay doi the'gioi. Carolyn m i m cuai, bang con duong hoa thuy tien vang. No lam me hoi buon. Toi thii nhan voi Carolyn. - Carolyn, "Toi noi nghiem khac, - quay xe lai di Neu m? nghi toi mpt myc tieu t u 35 hay 40 nam truoc va thuc hien no t{0ig buoc mpt trong suo't nhiing nam qua thi m? da dat dupe nhung gi? - Thoi nao m?, mpi vifc se on thoi, con hua. Me se khong bao gio tha thu cho minh neu de Id ma't canh tuc^ng nay dau. - Hay nghi den nhiing gi ma me da c6 the thue hi^n! .Vay hay bat dau t u ngay mai. " Con gai toi noi. Sau khoang hai muoi phiit, chiing toi re vao mpt con duong soi va toi thay mot nha tho nho. 6 ben phia xa ciia nha tho, toi thay mgt tain bien viet tay: That la v6 ich khi cii nghi den thoi gian da troi qua trong qua khii. Cach de "Vuon hoa thuy tien vang. " hoc dupe t u bai hpc nay la, thay vi nuoi tie'e khoang thoi gian da mat, hay hoi, Chiing toi ra khoi xe va dat theo nhung diia tre, toi theo Carolyn d i xuong "Minh CO the van dung no nhu the nao cho ngay hom nay?" con duong mon. Roi chiing toi re vao mot goc ciia con duong, va toi nhin len, sung so. Truoc mat toi la mot canh tuong ky di^u. No giong nhu c6 ai do da ^di sSll: Ke lai mpt cau chuygn ve cho va nhan trong cupc song triit ca mpt thung to toan vang trai t u tren dinh niii xuong v^y. Nhung bong hoa dugc trong theo nhiing vong xoay rue rd, nhimg dai mau da cam, trang, Day la cau chuy^n c6 that. Dr. Howard Kelly la mpt nha vat ly loi lac, da vang chanh, hong cam, vang ngh§ va vang bo. Moi mau khac nhau dugc trong sang lap ra Khoa Ung thu tai truong Dai hpc John Hopkins nam 1895. thanh tung nhom, hoa quy?n va chay nhu dong song mau ciia rieng chiing. Co nam acre hoa dugc trong 6 do. Mpt cau be ngheo lam nghe ban hang rong de kie'm tien hpc. Ngay np nhan thay minh chi con moi mpt hao ma bung dang doi, cau dinh bung se sang nha - Nhung ai da lam dieu nay? Toi hoi Carolyn. keben xin mpt biia an. Mpt phu n i i dep ra mo cua. Boi roi truoc cupc gap go - Chi mot nguoi phu nu. Carolyn tra I6i. khong hen truoc nay thay v i an eau xin uong. Nguoi ph\ n i i doan ra cau dang - Ba ay song tren manh dat nay. Kia la nha ba. doi va mang den cho cgu mpt ly sua Ion. C^u cham cham nha'p tung ngum sua Carolyn chi vao mot ngoi nha c6 hang rao, trong nho nhan va khiem roi hoi: nhuong giua khung canh trang le xung quanh. Chiing toi di bo len cho do. - Chau phai tra cho c6 bao nhieu a? Ngoai hien nha, chiing thoi thay mpt tarn bien: "Cau tra loi cho nhung cau hoi Nguoi phu n u tra loi: ma toi biet ban dang thac mac". Cau tra loi dau tien rat don gian: "50. 000 cii". - Chau khong np c6 cai gi ca. M? eo da day khong bao gio nhan tien tra Cau thii hai la: " M o i Ian mpt cii, boi mpt nguoi phu nu. Hai ban tay, hai chan, cho long tot. va mpt bp nao rat nho be." Cau tra loi thii ba la: "Bat dau nam 1958. "Do la nguyen ly hoa thuy tien vang. Voi toi, khoanh khac do da thay doi cupc doi toi. Cau be cam kich dap: Toi nghi ve nguoi phu n u do, nguoi ma toi chua bao gio gap, tren bon muoi - Chau se cam on c6 t u sau tham trai tim chau! nam truoc, da bSt dau - moi Ian mpt cii - de mang cai dep va niem vui den Khi ra d i cau cam thay khoe khoan hon va niem tin ciia c$u vao con nguoi viing niii heo lanh xa xoi nay. Chi trong tung cii mpt, nam nay qua nam khac, cung manh li?t hon. Truoc do cau gan nhu muo'n dau hang truoc sophan. nhung ba da thay doi the'gioi. Nguoi phu n i i khong quen biet do da mai mai Nhieu nam sau do nguoi phu n i i bi om nang. Cac bae si dia phuong deu bo thay doi the'gioi ba ay dang song. Ba ay da tao ra mpt dieu khong the mieu ta tay. Hp ehuyen ba den mpt thanh pho Ion va tien sT Howard Kelly dupe moi dupe thanh loi, nguy nga, trang 1?, ki dieu. Nguyen ly ma vuon hoa cua ba da den tham van. Khi ong nghe ten thi tran noi nguoi phu n i i a, mpt tia sang anh day toi la mpt trong nhung nguyen ly tuyet voi nhat. Do la, hpc de dat dupe trong mat ong. Ngay lap tiie ong khoae ao ehoang va d i toi phong benh muc dich va mong muon ciia minh tung buoc mpt - thuong chi la tung buoc •^guoi phu n i i d. Ong nhan ra dupe ngay an nhan ciia minh nam xua. Quay ve