Chính sách phát huy vai trò người cao tuổi Việt Nam: Góc nhìn lịch sử và pháp lý

chính sách phát huy vai trò người cao tuổi Việt Nam...<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> CHÍNH SÁCH PHÁT HUY VAI TRÒ NGƯỜI CAO TUỔI<br /> VIỆT NAM: GÓC NHÌN LỊCH SỬ VÀ PHÁP LÝ<br /> Bùi Nghĩa*, Nguyễn Hữu Hoàng**<br /> TÓM TẮT<br /> Từ năm 2011, dân số Việt Nam chính thức thời, thúc đẩy giải quyết hiệu quả các vấn<br /> bước vào thời kỳ già hóa trong khi vẫn còn là đề vĩ mô khác của quốc gia. Thông qua việc<br /> một nước nghèo, đang phát triển. Đi ngược lại tìm hiểu, phân tích các tư liệu, dữ kiện và hệ<br /> cách tiếp cận phổ biến khi nghiên cứu chính thống văn bản gắn với các chủ thể chính sách<br /> sách người cao tuổi (NCT) là nhà nước với trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc, bài viết<br /> vai trò là chủ thể chính sách cần tăng cường là sự nhìn nhận, đánh giá một cách khá toàn<br /> cung cấp phúc lợi xã hội để người cao tuổi diện, đa chiều về tiến tình hình thành, phát<br /> thụ hưởng, tiếp nhận một cách thụ động. Bài triển của chính sách phát huy vai trò NCT ở<br /> viết tiếp cận ở góc độ tương đối mới mẻ khi góc độ lịch sử, pháp lý. Kết quả bài nghiên<br /> nhìn nhận NCT là nguồn lực to lớn của đất cứu này sẽ cung cấp những căn cứ lý luận và<br /> nước và việc có chính sách thúc đẩy, khuyến thực tiễn sinh động nhằm thúc đẩy, bổ sung<br /> khích, phát huy vai trò của họ trên các lĩnh và hoàn thiện chính sách này trong thời gian<br /> vực của đời sống xã hội hiện nay là việc làm tới ở Việt Nam.<br /> hết sức cần thiết, góp phần tạo ra thế hệ NCT Từ khóa: Chính sách người cao tuổi, lịch<br /> thích ứng chủ động với già hóa dân số; đồng sử, pháp lý, vai trò người cao tuổi, Việt Nam.<br /> <br /> VIETNAMESE PEOPLE’S COMMITTEE POLICY:<br /> HISTORY AND LEGAL VISIT<br /> ABSTRACT<br /> From 2011, Vietnam’s population officially resolution of other macroeconomic problems of<br /> entered the age of aging while still a poor, the country. Through researching and analyzing<br /> developing country. Contrary to popular data, data and textual systems associated<br /> approach, the elderly policy research (NCT) is with policy subjects throughout the history<br /> the state as the subject of policy to strengthen of the nation, the article is a comprehensive,<br /> the provision of social welfare for the elderly to Multi-dimensional development progress,<br /> receive, receive passive, the article approaches development of policies to promote the role of the<br /> a relatively new perspective when the NCT is elderly in the historical and legal. The results of<br /> a great resource of the country and the policy this study will provide theoretical and practical<br /> to promote, promote and promote their role in basis to promote, supplement and improve<br /> the fields of life It is necessary to contribute this policy in the coming time in Vietnam.<br /> to the generation of active adults with aging Keywords: Elderly policy, history,<br /> population; At the same time, promote effective juridical, role of the elderly, Vietnam<br /> * ThS. NCS, Học viện Chính trị khu vực II – 0919.330.555 – Email: buinghia72@gmail.com<br /> ** CN, học viên cao học, Học viện Chính trị khu vực II. ĐT: 016 335 13343;<br /> Email: huuhoang.hcma2@gmail.com<br /> <br /> 109<br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> 1. LUẬN GIẢI VỀ TÍNH CẤP THIẾT là thách thức các nhà hoạch định chính sách?<br /> TRONG NGHIÊN CỨU CHÍNH SÁCH Bởi lẽ, nếu xét ở khía cạnh quản lý vĩ mô quốc<br /> PHÁT HUY VAI TRÒ NGƯỜI CAO TUỔI Ở gia, trong bối cảnh lực lượng lao động nước ta<br /> GÓC ĐỘ LỊCH SỬ, PHÁP LÝ tuy đông nhưng vẫn còn thấp, yếu về chuyên<br /> Theo dự báo, đến năm 2038, người cao môn thì việc tận dụng hợp lí đội ngũ nhân lực -<br /> tuổi ở Việt Nam sẽ chiếm khoảng 20% tổng NCT có tay nghề cao thực sự là điều cần thiết,<br /> dân số - tăng gấp ba lần trong vòng 24 năm, hợp lí và trở thành nhu cầu tất yếu trong quá<br /> đến năm 2050, nước ta sẽ trở thành nước trình phát triển bền vững kinh tế - xã hội. Theo<br /> “siêu già”. Trong khi NCT ở một số nước Báo cáo đánh giá của Ngân hàng Thế giới<br /> như Thái Lan, Xingapo, Nhật Bản, Hàn giai đoạn 2015 - 2016 thì chỉ số cạnh tranh<br /> Quốc,... sau khi về hưu vẫn có nhu cầu lao nguồn nhân lực của Việt Nam hiện mới chỉ<br /> động, có cơ hội, được khuyến khích tiếp tục đạt 3,39/10 điểm. Trong tổng số hơn 53,4 triệu<br /> cống hiến trí tuệ, kinh nghiệm, khẳng định lao động từ 15 tuổi trở lên đang làm việc, chỉ<br /> vai trò của mình đối với xã hội và giảm đến có khoảng 49% qua đào tạo, trong đó qua đào<br /> mức tối thiểu sự phụ thuộc vào gia đình thì tạo nghề từ 3 tháng trở lên chỉ chiếm khoảng<br /> phần lớn NCT ở Việt Nam vẫn có tư duy “lão 19%1. Đây là dấu hiệu cho thấy Việt Nam<br /> lai tài tận” (già là hết tài), “lão giả an chi” (an đang thiếu lao động có trình độ tay nghề, công<br /> hưởng tuổi già); sau khi nghỉ hưu cần được nhân kỹ thuật bậc cao. Do vậy, các nhà hoạch<br /> nghỉ ngơi, dành thời gian cho con cháu, chăm định chính sách NCT Việt Nam cần có lộ trình<br /> sóc vườn tược, phải được con cháu phụng và giải pháp cụ thể để giải quyết bài toán lớn<br /> dưỡng, chăm sóc, được xã hội và nhà nước có vẻ mâu thuẫn giữa “việc gia tăng phúc lợi,<br /> quan tâm, kính trọng, chăm lo. Đây là thực thụ hưởng dành cho NCT” và “khuyến khích<br /> tế đáng quan tâm và cũng thách thức các nhà họ tiếp tục tham gia thị trường lao động, phát<br /> nghiên cứu chính sách NCT hiện nay. huy vai trò của mình” thời gian tới.<br /> Việt Nam là quốc gia mang đậm dấu ấn Hai là, ở góc độ đối với NCT, thực tế cho<br /> văn hóa Á Đông, vốn coi trọng vai trò, vị thế thấy, nhu cầu được tiếp tục tạo điều kiện để<br /> NCT. Đặc biệt, thời kỳ già hóa dân số ở nước tham gia lao động, cống hiến, truyền thụ tri<br /> ta diễn ra trong bối cảnh nền kinh tế vẫn còn thức, tinh hoa, kinh nghiệm,... và đóng góp<br /> lạc hậu, tăng trưởng chậm, lực lượng lao động, tích cực cho xã hội không phải quá “hiếm” ở<br /> nhất là lao động có tay nghề, kinh nghiệm và nước ta hiện nay. Theo kết quả điều tra của<br /> kỹ thuật cao đang khan hiếm,... thì tính bức Ủy ban quốc gia về người cao tuổi năm 2007,<br /> thiết của chính sách phát huy vai trò NCT cần có 15,4% NTC tham gia cấp ủy địa phương,<br /> phải được lưu tâm trên bàn nghị trình chính 60,3% NCT tham gia các cuộc họp với cộng<br /> sách. Điều này thể hiện ở các mặt sau: đồng nhằm xây dựng tổ chức Hội NCT, 3,7%<br /> Một là, NCT sẽ có vị trí, vai trò ra sao NCT đang tham gia quản lý cộng đồng 2,<br /> trong hành trình phát triển của đất nước luôn 28,9% NCT vẫn trực tiếp sản xuất, kinh doanh<br /> <br /> 1<br /> Đình Phương (2016), Xếp hạng chất lượng nguồn nhân lực thấp, lao động Việt Nam có thể thua ngay<br /> trên sân nhà, website: http://cafef.vn, http://cafef.vn/xep-hang-chat-luong-nguon-nhan-luc-thap-lao-<br /> dong-viet-nam-co-the-thua-ngay-tren-san-nha-20160815145048708.chn, ngày đăng tải: 15/8/2016<br /> 2<br /> Nguyễn Phương Lan (2000), Tiếp cận văn hóa người cao tuồi, Nxb. Văn hóa Thông tin, Hà Nội,<br /> tr.23-24.<br /> <br /> 110<br />  chính sách phát huy vai trò người cao tuổi Việt Nam...<br /> <br /> <br /> dịch vụ 1,... Điều này phản ánh tư duy mới, từ đó, vô hình chung đẩy NCT trở thành đối<br /> tiến bộ, hợp xu thế chung của NCT; đồng thời, tượng thụ hưởng chính sách này cùng các<br /> càng củng cố và thể hiện rõ vị thế, vai trò đặc thành quả kinh tế - xã hội một cách “bị động”<br /> biệt quan trọng của NCT trong sự nghiệp đổi mà chưa thấy hết vai trò và nguyện vọng của<br /> mới của đất nước hiện nay. họ mong muốn tiếp tục “cống hiến” của họ đối<br /> Ba là, chúng ta đều thừa nhận rằng hệ với sự nghiệp chung.<br /> thống phúc lợi cho NCT ở nước ta đang thực<br /> 2. CHÍNH SÁCH PHÁT HUY VAI TRÒ<br /> sự “quá tải”, chưa thực sự “phủ kín” bởi lẽ<br /> NGƯỜI CAO TUỔI Ở NƯỚC TA QUA GÓC<br /> mức đóng góp của người lao động vào quỹ<br /> NHÌN LỊCH SỬ, PHÁP LÝ<br /> lương hưu thấp do mức lương và thu nhập của<br /> người lao động thấp; các hoạt động bảo trợ xã 2.1. Giai đoạn từ các triều đại phong kiến<br /> hội chưa thực sự đáp ứng nhu cầu đông đảo Việt Nam đến những năm 30 của thế kỷ XX<br /> của NCT. Câu chuyện này đặt ra vấn đề rất Có thể thấy, sự trọng vọng, tôn kính đối với<br /> nan giải là Việt Nam vừa “eo hẹp” về ngân họ đã thành nếp và ăn sâu trong tiềm thức mọi<br /> sách chi trả cho NCT nhưng cũng đồng thời thành viên làng xã từ xa xưa nhưng về văn bản,<br /> cũng đang thiếu hụt (nếu không nói là “bỏ lỡ”) theo các tài liệu còn lưu giữ được, nó chỉ được<br /> nguồn lao động chất lượng cao này để có cơ đề cập một cách giản lược trong pháp luật thời<br /> hội gia tăng ngân sách và cải thiện phúc lợi Lý, được đưa thành những điều luật cụ thể trong<br /> xã hội (trong đó có việc tái phân bổ lại cho luật nhà nước từ thời Lê sơ (thế kỷ XV), đươc<br /> chính bản thân NCT). Do vậy, chính sách phát ghi chép tỉ mỉ trong các hương ước các làng xã<br /> huy, khuyến khích và tận dụng hợp lí nguồn từ thế kỷ XVII - XVIII đến đầu thế kỷ XX 2.<br /> lao động là NCT có kinh nghiệm, tay nghề,... Sử sách ghi lại, Lý Thái Tổ là vị vua đầu<br /> sẽ là chìa khóa quan trọng giải quyết tốt các tiên quan tâm và có chính sách ưu đãi với<br /> thách thức này cho Việt Nam trong tương lai. NCT. Ngay sau khi lên ngôi, mùa xuân tháng<br /> Bốn là, việc thiếu vắng các công trình 2 năm Canh Tuất (1010), năm 1010, vua Lý<br /> nghiên cứu, đánh giá ở góc nhìn chính sách Công Uẩn đại xa giá đến châu Cổ Pháp yết<br /> quốc gia về việc phát huy vai trò NCT thời lăng Thái hậu và “ban tiền, lụa cho các kỳ lão<br /> gian qua đã tạo nên lỗ hỏng lớn trong việc có thứ bậc khác nhau”3 mở đầu cho truyền<br /> hoạch định, điều chỉnh, bổ sung chính sách thống tốt đẹp “lụa tặng già” của Việt Nam tồn<br /> phát huy vai trò đội ngũ này trong hệ thống tại đến ngày nay. Đồng thời, tháng 12 năm<br /> chính sách NCT. Điều này làm cho chính sách ấy, nhà vua đã ban chiếu đại xá thiên hạ trong<br /> NCT hiện nay bị “khuyết”, “mất tính cân đối” 3 năm và “những người mồ côi, góa chồng,<br /> trong tư duy lẫn quá trình thực thi chính sách; già yếu, thiếu thuế lâu năm đều tha cho cả”4.<br /> <br /> 1<br /> Tham khảo Đề tài của Viện Khoa học xã hội Việt Nam - Một số vấn đề cơ bản về người cao tuổi Việt<br /> Nam giai đoạn 2011 - 2020, tr.98, tr.107 - 108, Hà Nội, 2010.<br /> 2<br /> Nguyễn Phương Lan (2000), Tiếp cận văn hóa người cao tuồi, Nxb. Văn hóa Thông tin, Hà Nội,<br /> tr.23-24.<br /> 3<br /> Quốc sử quán triều Nguyên (2007): Khâm định Việt sử thông giám Cương mục, t.1, Nxb Giáo dục,<br /> Hà Nội, tr.268.<br /> 4<br /> Ngô Sĩ Liên và các sử thần triều Lê (1993), Đại việt sử ký toàn thư (dịch theo bản khắc năm Chính<br /> Hòa thứ 18 (1697), t.1, Nxb. Khoa hoc xã hội, Hà Nội, tr.242.<br /> <br /> 111<br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> Năm 1042, vua Lý Thái Tông ban hành Luật giúp vua Trần 3 lần đánh bại quân Nguyên<br /> Hình thư. Luật có quy định rõ thể lệ cho phép - Mông 2.<br /> chuộc tôi bằng tiền đối với những người trên Đến thời Lê sơ, tinh thần “trọng lão” tiếp<br /> 70 tuổi trừ khi người đó phạm phải những tội tục được pháp luật hóa, lan toả đến tận các<br /> trong “thập ác”, đến năm 1051, Lý Thái Tông thôn làng. Trong Hồng Đức thiện chính thư ghi<br /> đã quy định các quan văn võ nếu làm lâu năm rõ: “Trong hương thôn có người già mà không<br /> mà không có tội lỗi thì được phong chức tước kính nể, dám tự ngồi ăn uống cùng một mâm,<br /> theo thứ bậc khác nhau. Năm 1162, vua Lý một chiếu, thì lấy tội khinh nhờn mà luận tội<br /> Anh Tông ra quy định chung người 60 tuổi<br /> phạt 300 trượng”3. Ngoài ra, những NCT khi<br /> trở lên được gọi là “lão liệt” để miễn sưu dịch,<br /> mắc tội như “từ 70 tuổi trở lên trừ khi phạm tội<br /> đến năm 1179, thời vua Lý Cao Tông cho tiến<br /> thập ác còn nếu phạm tội từ lưu trở xuống đều<br /> hành một cuộc đề bạt, chấn chỉnh quan lại, xét<br /> cho chuộc bằng tiền. Từ 80 tuổi trở lên, phạm<br /> công trạng các quan trong quá trình làm việc,<br /> tội phản nghịch, giết người đáng phải tội chết<br /> chia làm 03 loại để trao chức vụ. Trong đó,<br /> thì cũng phải tâu vua để xét định, ăn trộm và<br /> vua có dành cho loại nhiều tuổi, có đức hạnh,<br /> đánh người bị thương thì cho chuộc, ngoài ra<br /> thông hiểu việc xưa nay 1...<br /> thì miễn luận...”4.<br /> Đến thời nhà Trần, năm 1242, Trần<br /> Trọng lão trong dân gian cũng được ghi<br /> Thái Tông trong khi tiến hành cải cách hành<br /> kỹ trong các hương ước làng xã. Trước tiên là<br /> chính địa phương làm sổ hộ khẩu đã quyết<br /> miễn mọi sưu thuế, phu đài, tạp dịch. Đối với<br /> định công nhận bô lão là người 60 tuổi, long<br /> việc làng xã, người già cũng thường xuyên<br /> lão là người trên 60 tuổi. Đến năm 1262,<br /> là thành phần tham gia tích cực vì người già<br /> nhân sự kiện Thượng hoàng nhà Trần vê quê<br /> cũ xây phủ Thiên trường, Thượng hoàng luôn được nhà nước và làng xã coi trọng.<br /> đã khen thưởng cho người già và phụ nữ. Thời vua Lê Thánh Tông (1460 - 1497) đã ra<br /> Ngoài ra, sự kiện có thể coi là điểm nhấn để một đạo dụ (24 điều) về việc sửa đổi phong<br /> thấy rõ vai trò của NCT trong lịch sử nước tục các làng, trong đó có điều khoản nhắc đến<br /> ta đấy là vào năm 1285, trong cuộc kháng việc lựa chọn người già giữ các chức trưởng<br /> chiến chống quân Nguyên - Mông, vua Trần thôn, trưởng xã. Trong những công việc<br /> Thánh Tông đã mở Hội nghị Diên Hồng mời mang tính chất hành chính của làng xã, các<br /> các bô lão về kinh thành Thăng Long xin ý cụ cũng được tham dự như việc bầu lý dịch,<br /> kiến quyết định kế sách, động viên toàn dân các cụ cũng được coi như là cử tri và được ký<br /> đánh giặc. Sử cũ ghi có nhiều cụ già trên 90 vào đơn bầu. Ngoài việc được tham gia vào<br /> tuổi cũng hăng hái chống gậy về kinh thành các việc làng nước, trong những dịp lễ hội,<br /> góp ý kiến, đồng thanh hô “Sát Thát” góp người già bao giờ cũng được đặt ở vị trí cao<br /> phần tạo nên khí thế, sức mạnh của dân tộc, hơn so với các thành viên khác.<br /> <br /> 1<br /> Chính sách của nhà nước Việt Nam trong lịch sử đối với người cao tuổi, Tap chí Dân số và Phát triển,<br /> số 11/2005.<br /> 2<br /> Khắc Minh (2005), Phép nước lệ làng xưa với người cao tuổi, Báo sông Bé.<br /> 3<br /> Dẫn theo Nguyễn Đức Nghinh: Người giá trong làng xã. Trong cuốn Nông thôn Việt Nam trong lịch<br /> sử, t.2, Viện sử học, 1978, tr.164.<br /> 4<br /> Quốc triều hình luật (1991), Nxb. Pháp lý, Hà Nội, tr.41.<br /> <br /> 112<br />  chính sách phát huy vai trò người cao tuổi Việt Nam...<br /> <br /> <br /> Tiếp nối truyền thống tôn trọng, đánh giá mà vua không đồng ý, lưu lại làm việc thì họ<br /> cao vai trò của NCT của các triều đại trước được hưởng thêm nhiều ưu đãi của triều đình,<br /> đó, Nhà Nguyễn cũng đã dành nhiều sự quan đặc biệt là đối với những quan viên sống thọ<br /> tâm của mình đối với thành phần đặc biệt đang tại chức3. Bên cạnh đó, chẳng hạn, năm<br /> này, phản ánh thông qua các luật lệ và chiếu Tự Đức thứ 5 (1852), vua định lệ an ban cho<br /> chỉ của nhà vua. Thời trị vì của vua Minh các thọ quan và dân quan như sau: Thọ dân<br /> Mệnh thì vị trí, vai trò của người cao tuổi bắt hạng 70 tuổi trở lên: vải 2 tấm; hạng 80 tuổi<br /> đầu được xem trọng bởi “tuổi tác là cái quý trở lên: lụa và vải mỗi thứ 1 tấm,...; thọ quan<br /> trong thiên hạ từ lâu. Chính sách của vương đã hưu trí (văn, võ) theo phẩm hàm và bậc<br /> giả lấy việc dưỡng lão làm đầu”1. Tháng 6 tuổi từ 70 đến trên 100 tuổi,....4.<br /> năm Nhâm Ngọ (1822), vua Minh Mệnh ban<br /> 2.2. Giai đoạn từ sau năm 1930 đến năm<br /> dụ rằng: “Ta nghe trăm tuổi là kỳ, thật là 1945<br /> điềm tốt của nước. Vua trọng người già thì<br /> 30 năm đầu thế kỷ XX, truyền thống<br /> dân không dám thờ ơ với cha mẹ, ấy là dạy<br /> “trọng lão” dù vẫn tồn tại vững bền trong dòng<br /> dân biết hiếu vậy... Từ xưa kính trọng tuổi<br /> chảy bất tận của lịch sử dân tộc nhưng chính<br /> tác, ưu đãi bậc già, cất nhắc người hiếu, nêu<br /> sách của nhà nước không thực sự tiêu biểu, rõ<br /> khen người liêm, đều là để rèn luyện phong<br /> nét, cứ liệu thu thập cũng không thực sự nhiều.<br /> hoá cho dân, sáng tỏ trị giáo của nước, để dẫn<br /> Năm 1930, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời.<br /> cuộc đời đến chốn nhân thọ.... Từ nay, quan<br /> Từ đây, sự nghiệp giải phóng dân tộc có sự<br /> các thành dinh trấn đều phải dụng tâm tìm hỏi<br /> dẫn dắt của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh vì<br /> dân gian, có ai trăm tuổi trở lên, cùng là con<br /> mục tiêu xây dựng nhà nước vô sản của nhân<br /> hiếu thờ cha mẹ, có thực trạng rõ rệt, như tối<br /> dân lao động. Trong đó, nhà nước kiểu mới<br /> hỏi, sớm thăm, đón trước ý muốn, noi theo chí<br /> phải có trọng trách chăm lo, phát huy vai trò,<br /> hướng, sống nuôi thờ, chết chôn cất, hết đạo<br /> vị thế của NCT.<br /> làm con, mà châu xã đều khen là hiếu, người<br /> nghĩa thì thấy lợi không động lòng, như bắt Sau khi trở về nước trực tiếp lãnh đạo cách<br /> được vàng mà trả lại chủ, của không muốn có mạng, tại hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành<br /> vì may, lợi không muốn được hú hoạ, từ hay Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương<br /> nhận, lấy hay cho, đều là hợp nghĩa, già trẻ (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam) từ ngày 10<br /> đều tin là liêm, thì đều cho hương lý kết trình đến ngày 19/5/1941, Chủ tịch Hồ Chí Minh<br /> quan sở tại, kể đủ thực trạng, làm sách tâu đã chủ trì hội nghị và đi đến quyết định thành<br /> lên, do bộ Lễ đề đạt để chờ ban thưởng, để lập Mặt trận Việt Minh. Tuy nghị quyết này<br /> biểu dương điềm tốt thanh bình, chấn hưng không đề cập đến duy nhất NCT, nhưng có<br /> thói tốt hiếu đễ, cho xứng cái ý thiết tha dạy khẳng định nhóm đối tượng này là một trong<br /> bảo và sửa tục của trẫm” 2. Ngoài ra, đối với những bộ phận của Mặt trận Việt Minh và các<br /> những vị quan nào đến tuổi 70, xin về hưu đoàn thể cứu quốc.<br /> 1<br /> Quốc sử quán triều Nguyễn (2006), Đại Nam thực lục, tập 2, Nxb Giáo dục, Hà Nội, tr.263-264.<br /> 2<br /> Đại Nam thực lục, tập 2, sđd, tr.222<br /> 3<br /> Chính sách của Nhà Nguyễn đối với người cao tuổi (giai đoạn 1802 - 1884), Tạp chí Khoa học xã hội<br /> Việt Nam, số 4 (77) - 2014, tr.79.<br /> 4<br /> Quốc sử quán triều Nguyễn: Đại Nam thực lục chính biên, Nxb. Khoa hoc xã hội, 1960 - 1970, t.27,<br /> tr.354.<br /> <br /> 113<br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> Tiếp tục triển khai Nghị quyết Trung Nam Dân chủ cộng hoà), Chủ tịch Hồ Chí<br /> ương, ngày 6/6/1941, tại chiến khu Việt Bắc, Minh khuyên các cụ già “Chúng ta là bậc phụ<br /> Người đã viết thư “Kính cáo đồng bào” và lão, cần phải tinh thành đoàn kết trước để làm<br /> mở đầu bằng câu: “Cùng các vị phụ lão”, rồi gương cho con cháu ta. Vậy tôi mong các vị<br /> kêu gọi: “Toàn dân đồng bào hãy mau mau phụ lão ở Hà thành ra xung phong tổ chức<br /> đứng dậy. Hãy đoàn kết nhau, thống nhất hành “Phụ lão cứu quốc Hội” để cho các phụ lão cả<br /> động đánh đổ Nhật, Pháp… Mong các ngài nước bắt chước và để hùn sức giữ gìn nền độc<br /> sẽ noi gương phụ lão đời nhà Trần trước họa lập của nước nhà”2.<br /> giặc Nguyên xâm lấn, đã nhiệt liệt hô hào con Đặc biệt, từ khi lập quốc năm 1945, quyền<br /> em tham gia sự nghiệp cứu nước”. Điều đó và địa vị chính trị của người cao tuổi đã được<br /> chứng tỏ Bác coi trọng vị thế người cao tuổi ghi nhận trong các bản hiến pháp - là căn cứ<br /> trong cộng đồng, trong xã hội. Cũng trong pháp lí vững chắc, cao nhất cho việc thực hiện<br /> tháng 6/1941, Nguyễn Ái Quốc lại gởi riêng chính sách người cao tuổi trên thực tế. Tại<br /> một bức thư cho phụ lão bằng chữ Hán với Điều 14, Hiến pháp năm 1946 đã hiến định:<br /> tiêu đề rất trân trọng: “Nguyễn Ái Quốc ký “Những người công dân già cả hoặc tàn tật<br /> thư chư thị ái chư phụ lão 6/1941” (dịch nghĩa: không làm được việc thì được giúp đỡ”. Tuy<br /> Cụ Nguyễn Ái Quốc gởi các vị phụ lão trong quy định ngắn gọn trong một (01) điều duy<br /> cả nước tháng 6/1941). Đây là lời hiệu triệu nhất, với 17 từ nhưng tư tưởng, tuyên ngôn<br /> đoàn kết, vận động các vị phụ lão. Trong thư, pháp lý cao nhất đối với người cao tuổi có ý<br /> Bác đề cao vị thế, vai trò của NCT khi cho nghĩa đặc biệt quan trọng.<br /> rằng: “Trách nhiệm của các vị phụ lão chúng<br /> Hiến pháp 1959 đã có quan điểm pháp lý<br /> ta đối với nhiệm vụ đất nước thật là trọng đại.<br /> hết sức tiến bộ về vị trí, vai trò và hệ thống<br /> Đất nước hưng thịnh do phụ lão gây dựng. Đất<br /> chính sách dành cho NCT. Tại điều 32, Hiến<br /> nước tồn tại do phụ lão giúp sức. Nước bị mất,<br /> pháp 1959 quy định: “Người lao động có<br /> phụ lão cứu. Nước suy sụp phụ lão phù trì.<br /> quyền được giúp đỡ về vật chất khi già yếu,<br /> Nước nhà hưng, suy, tồn, vong, phụ lão đều<br /> bệnh tật, hoặc mất sức lao động. Nhà nước mở<br /> gánh trách nhiệm rất nặng nề”, “Đối với gia<br /> rộng dần các tổ chức bảo hiểm xã hội, cứu tế<br /> đình, đối với Tổ quốc, phụ lão có trọng trách<br /> và y tế để bảo đảm cho người lao động được<br /> là bậc tôn trưởng, đối với bà con, phụ lão có sự<br /> hưởng quyền đảm bảo cho người lao động<br /> tín nhiệm lớn lao”1.<br /> được hưởng quyền đó”. Ở góc độ chính sách<br /> 2.3. Giai đoạn từ khi thành lập Nhà nước phát huy vai trò NCT, so với Hiến pháp 1946,<br /> Việt Nam Dân chủ cộng hòa (1945) đến nay Hiến pháp 1959 dù chưa thể hiện rõ ràng về<br /> 2.3.1. Chính sách phát huy vai trò người câu chữ nhưng bước đầu đã nhấn mạnh đến<br /> cao tuổi từ khi thành lập nước Việt Nam việc “đảm bảo điều kiện” để NCT thực hiện<br /> Dân chủ cộng hòa đến trước thời kỳ Đổi mới quyền của mình và cũng tức là gián tiếp khẳng<br /> (1986) định vai trò của họ trên các lĩnh vực này.<br /> Trong Thư gửi các vị phụ lão ngày Tại Điều 59, Hiến pháp 1980 nhấn mạnh:<br /> 21/9/1945 (19 ngày sau khi Bác Hồ đọc bản “Công nhân, viên chức khi về hưu, già yếu,<br /> Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt bệnh tật hoặc mất sức lao động được hưởng<br /> 1<br /> Hội Người cao tuổi Việt Nam, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1996, tr.7-8.<br /> 2<br /> Hồ Chí Minh (2009): Toàn tập, t.4, tr.24.<br /> <br /> 114<br />  chính sách phát huy vai trò người cao tuổi Việt Nam...<br /> <br /> <br /> quyền lợi bảo hiểm xã hội. Nhà nước mở rộng thông lệ của quốc tế. Trên cục diện quốc tế,<br /> dần sự nghiệp bảo hiểm xã hội theo trình độ năm 1982, lần đầu tiên Liên Hợp quốc đã tiến<br /> phát triển của nền kinh tế quốc dân và bảo đảm hành Đại hội Thế giới về NCT tại Cộng hòa<br /> cho người lao động được hưởng quyền lợi đó”. Áo, Việt Nam đã cử thành viên tham dự. Ngày<br /> Về nội hàm chính sách NCT, Hiến pháp năm 17/9/1992, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (nay<br /> 1980 vẫn kế thừa, thống nhất với các bản Hiến là Thủ tướng Chính phủ) đã ban hành Chỉ thị<br /> pháp trước đó. Tuy nhiên, có 2 điểm nổi bật số 332 về việc tổ chức Ngày Quốc tế người cao<br /> dưới góc độ chính sách, cần lưu ý: tuổi, đã chỉ ra những việc các ngành, các cấp,<br /> –– Đối tượng thụ hưởng, thực hiện chính các cơ quan đoàn thể phải làm trong dịp này<br /> sách người cao tuổi chú trọng hơn đến giai cấp (ngày 1 tháng 10) hàng năm, trong đó đã xác<br /> công nhân, đội ngũ viên chức, trí thức xã hội - định “Ngày Quốc tế người cao tuổi cần được<br /> vốn là lực lượng nòng cốt cách mạng. tổ chức tốt, có sự chỉ đạo của các cơ quan Nhà<br /> nước, các đoàn thể nhân dân, dưới sự chỉ đạo<br /> –– Phương thức đảm bảo thực hiện quyền<br /> của các cấp uỷ Đảng”.<br /> thụ hưởng lợi ích từ chính sách NCT của Nhà<br /> nước có phần thu hẹp so với các bản Hiến pháp Hiến pháp 1992 chứa đựng nhiều nội dung<br /> trước đó (duy nhất chỉ được đảm bảo thông tiến bộ về chính sách NCT. Tại Điều 61, Hiến<br /> qua “bảo hiểm xã hội” theo trình độ phát triển pháp 1992 quy định: “Công dân có quyền được<br /> của nền kinh tế). hưởng chế độ bảo vệ sức khoẻ. Nhà nước quy<br /> Như vậy, dù là chính quyền non trẻ nhưng định chế độ viện phí, chế độ miễn, giảm viện<br /> ngay sau khi giành chính quyền, Đảng và phí” và tại Điều 67 ghi: “Người già, người tàn<br /> Nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa đã rất tật, trẻ mồ côi không nơi nương tựa được Nhà<br /> chú trọng đảm bảo và thực hiện nghiêm túc nước và xã hội giúp đỡ”. Có thể thấy, qua đây<br /> về quyền, địa vị cho cho NCT thông qua đạo nhiều điểm tiến bộ về chính sách NCT ở nước<br /> luật có giá trị pháp lý cao nhất - hiến pháp. ta giai đoạn này:<br /> Điều này vừa phản ánh giá trị văn hóa, đạo lí –– Hiến pháp xác định rõ đối tượng thụ<br /> của dân tộc ta nhưng cũng thể hiện chính sách hưởng và tham gia thực thi chính sách người<br /> giàu tính nhân văn của nước ta đối với đội ngũ cao tuổi là “công dân”. Điều này có nhiều ý<br /> NCT trong suốt quá trình cách mạng. nghĩa, bởi lẽ, với tư cách công dân - người<br /> 2.3.2. Chính sách phát huy vai trò người cao tuổi ngoài việc được hưởng đầy đủ quyền<br /> cao tuổi từ sau thời kỳ Đổi mới (1986) đến nay của công dân thì quyền được thụ hưởng phúc<br /> Từ năm 1986 trở đi, chính sách dành cho lợi của người cao tuổi tiếp tục được đảm bảo.<br /> người cao tuổi được đặt trong bối cảnh mới Điều này thì Hiến pháp 1992 kế thừa tính tiến<br /> của đất nước. Đó là quá trình đẩy mạnh thực bộ, hạt nhân hợp lí từ Hiến pháp 1946.<br /> hiện công cuộc đổi mới toàn diện mà trước hết –– Điểm nổi bật nhất chính là việc Hiến<br /> là đổi mới kinh tế, chủ động hội nhập quốc tế, pháp 1992 xác định rõ vai trò của các chủ thể<br /> xóa thế bao vây cấm vận và giữ vững thành có trách nhiệm trong thực hiện quyền cơ bản<br /> quả cách mạng xã hội chủ nghĩa. Trong giai NCT và chính sách NCT đó chính là Nhà nước<br /> đoạn này, chính sách người cao tuổi có những và xã hội.<br /> nét đặc trưng cơ bản như sau: Tuy nhiên, so với các bản Hiến pháp trước<br /> Một là, chính sách đối với NCT mới bắt đây, Hiến pháp 1992 vẫn chưa có đổi mới về<br /> đầu được định hình rõ nét hơn và phù hợp với tư duy, dự báo trong xây dựng chính sách phát<br /> <br /> 115<br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> huy vai trò NCT - vẫn hướng đến đảm bảo so với giai đoạn trước, trong đó, phát huy vai<br /> phúc lợi và phân phối trong việc thụ hưởng trò của đội ngũ NCT bắt đầu được quan tâm<br /> thành quả cách mạng, thành tựu tăng trưởng không chỉ ở góc độ thực tiễn mà còn pháp lý<br /> kinh tế cho NCT hơn là phát huy vai trò to lớn hóa trong các văn bản quy phạm pháp luật; từ<br /> của lực lượng này. đó, đưa lực lượng NTC nước ta có thể thích<br /> Sau khi Hội người cao tuổi Việt Nam ứng, chủ động hơn trong bối cảnh mới của<br /> được thành lập (10/5/1995), Ban Bí thư TW đất nước.<br /> ban hành Chỉ thị 59/CT-TW “Về chăm sóc Năm 2004 cũng là năm có nhiều bước tiến<br /> người cao tuổi”, trong đó nhấn mạnh: “Hội trong chính sách người cao tuổi. Quyết định<br /> người cao tuổi Việt Nam mới được thành lập, của Thủ tướng Chính phủ số 141 “Về việc<br /> cần được nhanh chóng ổn định về tổ chức và thành lập Ủy ban Quốc gia về người cao tuổi<br /> mở rộng hoạt động ở cơ sở. Đảng đoàn Mặt Việt Nam”. Sự kiện thành lập Ủy ban quốc gia<br /> trận Tổ quốc, các ban đảng, các đoàn thể nhân về người cao tuổi có thể được xem là một bước<br /> dân cần giúp đỡ Hội hoạt động có hiệu quả tiến bộ trong tư duy hành động của Chính phủ<br /> thiết thực, phối hợp với Hội trong việc vận về chính sách đối với NCT nói chung trong đó<br /> động gia đình và xã hội chăm sóc, bồi dưỡng, có việc tăng cường hiệu quả công tác thực hiện<br /> phát huy người cao tuổi phục vụ công cuộc chính sách phát huy vai trò NCT trên thực tế.<br /> đổi mới.<br /> Ngày 26/3/2006, Thủ tướng Chính phủ<br /> Đặc biệt, năm 2000, lần đầu tiên, một văn đã ra quyết định số 772/QĐ-TTg lấy ngày 6/6<br /> bản có giá trị pháp lý cao nhất về chính sách hàng năm là “Ngày truyền thống người cao<br /> của NCT do cơ quan quyền lực ban hành - Uỷ tuổi Việt Nam” nhằm tiếp tục giáo dục truyền<br /> ban Thường vụ Quốc hội - Pháp lệnh Người thống tốt đẹp của thế hệ đi trước làm gương<br /> cao tuổi. Điều này đã chính thức khẳng định cho lớp trẻ đi sau tiếp tục đóng góp công sức,<br /> vị thế, vai trò của NCT đồng thời gắn trách trí tuệ để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc giàu<br /> nhiệm của nhà nước và xã hội trong sự nghiệp đẹp, văn minh, dân chủ bền vững, trong đó<br /> chăm lo đối với NCT ở nước ta giai đoạn phát vận động toàn dân tham gia phong trào chăm<br /> triển mới của đất nước. Ngay Phần mở đầu, sóc và phát huy vai trò người cao tuổi, kêu gọi<br /> Pháp lệnh có đoạn: “Người cao tuổi có công sự đóng góp của cộng đồng chăm sóc NCT,<br /> sinh thành, nuôi dưỡng, giáo dục con cháu về tạo điều kiện để NCT sống vui, sống khỏe,<br /> nhân cách và giữ vai trò quan trọng trong gia sống có ích và nghĩa tình.<br /> đình và xã hội” và tại Điều 2, 4, Chương 3,...<br /> Đặc biệt, năm 2009, Luật Người cao tuổi<br /> đã đề cập trực tiếp đến nội dung mang tầm<br /> ra đời và đi vào thực tế từ tháng 7/2010 đã làm<br /> chính sách là việc phát huy vai trò NCT trong<br /> nên nền tảng vững chắc cho việc xây dựng tổ<br /> sự nghiệp cách mạng. Tiếp đó, Chính phủ đã<br /> chức Hội Người cao tuổi Việt Nam, chăm lo<br /> ban hành Nghị định số 30/2002/NĐ-CP ngày<br /> và phát huy vai trò, vị thế của NCT trong giai<br /> 26/03/2002 nhằm quy định và hướng dẫn thi<br /> đoạn mới. Theo đó, Luật đã dành nhiều phần<br /> hành một số điều của Pháp lệnh Người cao<br /> quy định về khẳng định chính sách nhất quán<br /> tuổi, đảm bảo tính thống nhất, khả thi thực<br /> trong việc phát huy vị thế, vai trò của NCT<br /> hiện trên thực tế.<br /> trong xã hội hiện nay một cách đầy đủ và hoàn<br /> Có thể thấy, chính sách đối với người cao thiện nhất như tại Điều 4, 5, 7 và Chương III.<br /> tuổi trong thời gian này có bước tiến bộ hơn Đồng thời, quyết định chọn ngày 6/6 hàng<br /> <br /> 116<br />  chính sách phát huy vai trò người cao tuổi Việt Nam...<br /> <br /> <br /> năm - “Ngày truyền thống Người cao tuổi Việt người cao tuổi trong xã hội, đặc biệt trong xã<br /> Nam” đồng thời là ngày “Toàn xã hội chăm hội hiện đại. Đó là kiên quyết chống tư duy cổ<br /> sóc và phát huy vai trò người cao tuổi”. Bên xưa, lạc hậu, không hợp thời: “lão lai tài tận,<br /> cạnh đó, Quyết định số 1781/QĐ-TTg ngày lão giả an chi” và khẳng định, NCT có vai trò<br /> 22 tháng 11 năm 2012 về phê duyệt Chương quan trọng, và vai trò ấy cần có chính sách,<br /> trình hành động quốc gia về người cao tuổi cơ chế thu hút, phát huy, tận dụng trong sự<br /> Việt Nam giai đoạn 2012 - 2020 trong mục nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam<br /> tiêu tổng thể và chi tiết đều nhấn mạnh: “Phát hiện nay.<br /> huy vai trò của người cao tuổi;.... phát huy<br /> Như vậy, từ sau đổi mới đến nay, chính<br /> vai trò người cao tuổi phù hợp với tiềm năng<br /> sách phát huy vai trò NCT đã được thể hiện<br /> và trình độ phát triển kinh tế - xã hội của đất<br /> ngày càng rõ nét, được cụ thể hóa thành mục<br /> nước” là yếu tố hàng đầu trong thực thi chính<br /> tiêu, nội dung, chương trình hành động trong<br /> sách quốc gia về NCT thời gian tới.<br /> luật, văn bản pháp quy của các cơ quan nhà<br /> Đặc biệt, tại Khoản 3, Điều 37, Hiến pháp nước. Đây là sự chuẩn bị quan trọng, có ý<br /> 2013 lần đầu tiên quy định rất rõ và tiến bộ về nghĩa và thực sự cần thiết cho việc triển khai<br /> các chính sách đối với NCT ở khía cạnh quyền các chính sách cụ thể nhằm phát huy vai trò<br /> công dân, quyền con người: “Người cao tuổi NCT ở các giai đoạn tiếp theo.<br /> được Nhà nước, gia đình và xã hội tôn trọng,<br /> chăm sóc và phát huy vai trò trong sự nghiệp 3. MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐẶT RA TỪ KẾT QUẢ<br /> xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Tại điều, khoản NGHIÊN CỨU VỀ CHÍNH SÁCH PHÁT<br /> này đáng chú ý nhất là: HUY VAI TRÒ NGƯỜI CAO TUỔI TỪ GÓC<br /> –– Lần đầu tiên, sau hơn 75 năm lập quốc NHÌN LỊCH SỬ, PHÁP LÝ Ở VIỆT NAM<br /> và xây dựng Hiến pháp, quyền của người cao<br /> tuổi được ghi thành một điểu khoản riêng, tách Thứ nhất, chính sách phát huy vai trò NCT<br /> hẳn với các đối tượng khác như người tàn tật, trong các lĩnh vực đời sống xã hội trải dài<br /> trẻ em mồ côi,… Đây không phải là sự hiển qua suốt chiều dài lịch sử Việt Nam. Do đó,<br /> nhiên mà khẳng định của Đảng, Nhà nước về nhà cầm quyền cần có tư duy, chính sách và<br /> quyền tối cao và vai trò ngày càng quan trọng cách thức khơi dậy, huy động, tập hợp và phát<br /> của người cao tuổi trong sự nghiệp xây dựng, huy giá trị, sức mạnh tiềm ẩn trong lực lượng<br /> phát triển đất nước và vì vậy, đã đến lúc, vị NCT góp phần giải quyết các vấn đề đang đặt<br /> trí người cao tuổi cần đúng, tương xứng với ý ra trong quá trình phát triển quốc gia. Đối với<br /> nghĩa vốn có của nó. Việt Nam hiện nay, chính sách này gắn liền với<br /> –– Lần đầu tiên, quyền của người cao tuổi việc giải quyết bài toán chính sách vô cùng hóc<br /> được quy định đầy đủ nhất không chỉ được búa - “NCT sẽ ở đâu và có vị thế ra sao trong<br /> thụ hướng giá trị vật chất, cơ bản nhất là chăm tiến trình phát triển bền vững của đất nước?”,<br /> sóc sức khỏe và trọn vẹn các quyền công dân, “Đâu là giải pháp hợp lí nhất giải quyết vấn đề<br /> quyền con người khác và đồng thời được đảm có tính vĩ mô giữa xây dựng chính sách già hóa<br /> bảo các giá trị tinh thần - được tôn trọng, được dân số chủ động với thực trạng thiếu hụt ngày<br /> công nhận, ghi nhận sự cống hiến và khẳng càng trầm trọng nhân lực lao động chất lượng<br /> định vai trò của mình trong xã hội. cao khi Việt Nam sắp sửa trở thành quốc gia<br /> –– Lần đầu tiên, Hiến pháp phản ánh đầy “siêu già” khi vẫn còn đang “nghèo” và các rào<br /> đủ, rõ nét tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò cản văn hóa đang hiện hữu”.<br /> <br /> 117<br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> Thứ hai, qua nghiên cứu chặng đường Thứ ba, phải khẳng định, chính sách phát<br /> rất dài của chính sách phát huy vai trò NCT huy vai trò NCT trong suốt chiều dài lịch sử<br /> ở nước ta, có thể khẳng định sự chuyển biến như đã phân tích có tác dụng tích cực, to lớn,<br /> mạnh mẽ về mặt tư duy, quan điểm và pháp lý vừa khẳng định tính đúng đắn về mặt chính<br /> hóa trong thực hiện chính sách này ở nước ta là sách, chủ trương của nhà cầm quyền nhưng<br /> dấu hiệu rất đáng mừng. Tuy nhiên, đều đáng đồng thời cũng phán ánh đúng truyền thống,<br /> phải quan tâm như tác giả cũng đã ít nhiều đề đạo lí và yêu cầu thực tế của đất nước ở mỗi<br /> cập trong bài viết này chính là (i). mức độ thể chặng đường phát triển của đất nước. Ở đâu<br /> hiện (lồng ghép) chính sách này trong tổng thể và chừng nào, khi nào chính sách phát huy vai<br /> chính sách NCT ở nước ta thời gian qua và trò NCT được coi trọng, thực hiện bài bản,<br /> (ii). mức độ triển khai, hiệu quả thực thi mục thực chất và mạnh mẽ thì lúc đó, sức mạnh<br /> tiêu, giải pháp và nội dung phát huy vai trò<br /> của NCT được huy tập một cách tốt nhất và<br /> NCT theo Luật trên thực tế đang là vấn đề hết<br /> là động lực thúc đẩy đất nước phát triển, vượt<br /> sức trăn trở. Hiện nay, việc triển khai chính<br /> qua khó khăn, cam go nhất. Nghiên cứu điều<br /> sách NCT ở nước ta vẫn đang gặp phải các trở<br /> này giúp cho chúng ta nhận thấy rằng, việc<br /> ngại sau và đây chính là thách thức cho bản<br /> quan tâm và sớm ban hành chính sách phát<br /> thân chính sách phát huy vai trò chủ thể này<br /> huy vai trò NCT trên các lĩnh vực đời sống<br /> thời gian tới. Đó là:<br /> xã hội là cực kỳ cần thiết, bức thiết, có tính<br /> –– Nhà nước dường như vẫn đang loay then chốt trong hành trình phát triển bền vững<br /> hoay, có vẻ như chưa tìm ra được các giải<br /> quốc gia, ít nhất trong 1/2 thế kỷ tiếp theo của<br /> pháp hữu hiệu, hài hòa nhất để có chính sách<br /> thế kỷ XXI. Việc chuẩn bị hành trang chính<br /> cư xử với NCT sao cho vừa vẫn giữ được<br /> sách càng chính xác, đầy đủ, chu đáo nhằm<br /> nét văn hóa truyền thống vừa phù hợp xu thế,<br /> giải quyết các thách thức từ việc già hóa dân<br /> yêu cầu thời đại mới. Điều này thể hiện ở sự<br /> số ngày càng nhanh ở Việt Nam cũng như phát<br /> lúng túng là nên hay không nên thực thi hệ<br /> huy vai trò NCT trong giai đoạn mới là đảm<br /> thống chính sách phúc lợi đối với NCT ở khía<br /> bảo cho sự phát triển kinh tế - xã hội nước ta<br /> cạnh đặt NCT vào thế “bị động”, hay “chủ<br /> ổn định trong vài thập niên tiếp theo.<br /> động”, “vai trò NCT ra sao” trong tổng thể<br /> chính sách. Thứ tư, việc nghiên cứu chính sách phát<br /> –– Dường như có độ “lệch” trong mục tiêu, huy vai trò NCT ở khía cạnh lịch sử, pháp lý<br /> nôi dung và ưu tiên nguồn lực khi phần lớn trong chiều dài lịch sử dân tộc góp phần củng<br /> các chính sách dành cho NCT hiện nay đều cố, làm sáng tỏ cơ sở lý luận, lịch sử và pháp<br /> hướng đến cung cấp ngày càng gia tăng, cải lý cho việc thúc đẩy mạnh mẽ tiến trình xây<br /> thiện phúc lợi của Nhà nước dành cho NCT dựng, ban hành và thực hiện hiệu quả chính<br /> thông qua các chính sách bảo hiểm, chính sách sách này trong thời gian tới. Cùng với luận<br /> bảo trợ xã hội, chính sách chăm sóc sức khỏe, cứ có được trong thời gian qua gắn với bối<br /> hay chính sách tài chính,.... cho NCT. Trong cảnh kinh tế - xã hội mới của đất nước, các kết<br /> khi đó, chính sách phát huy vai trò NCT trong quả nghiên cứu của bài viết sẽ làm sáng tỏ và<br /> giai đoạn hiện nay dù rất cấp thiết (như đã gợi mở nhiều ý tưởng cho quá trình thúc đẩy<br /> phân tích ở trên) nhưng thường dễ bị bỏ quên, hình thành, hiện thực hóa hệ thống chính sách<br /> hoặc được lồng ghép một cách không thực sự nhằm phát huy vai trò NCT ở Việt Nam sớm<br /> đầy đủ trong các chính sách NTC khác. nhất có thể.<br /> <br /> 118<br />  chính sách phát huy vai trò người cao tuổi Việt Nam...<br /> <br /> <br /> 4. KẾT LUẬN<br /> Việc nghiên cứu chính sách quốc gia, viết. Bằng việc thống kê, chắt lọc dựa trên<br /> trong đó có chính sách phát huy vai trò NCT triều đại, giai đoạn điển hình, phù hợp, tác giả<br /> dưới góc nhìn lịch sử, pháp lý không phải bao đã bước đầu hệ thống, phân tích một cách khái<br /> giờ cũng là công việc dễ dàng. Bởi lẽ, lịch quát, khá toàn diện, có logic trước - sau nhằm<br /> sử là chặng đường dài với nét thăng trầm rất làm bật nổi sự tồn tại trên thực tế chính sách<br /> khác nhau và ở đó, pháp luật với tư cách là vật phát huy vai trò NCT trong suốt chiều dài lịch<br /> chuyên chở các giá trị, tinh thần cho các chính sử dân tộc Việt Nam từ góc nhìn lịch sử và soi<br /> sách ấy lại được phản ảnh thông qua các triều rọi dựa trên căn cứ pháp lý; từ đó, thúc đẩy<br /> đại, nhà nước (dù ở các hình thức chính thể đổi mới tư duy, hành động nhằm giúp các nhà<br /> khác nhau) cũng đậm, nhạt qua các giai đoan hoạch định có thêm chất liệu xây dựng, ban<br /> khác nhau làm cho việc tìm tòi, chắt lọc và đúc hành và tổ chức thực thi hệ thống chính sách<br /> kết, lý giải, phân tích đảm bảo tính hợp lí của này một cách thực chất, đầy đủ, khả thi trên<br /> các dữ kiện về chính sách này ở phương diện thực tế, góp phần khắc phục trở ngại trong quá<br /> lịch sử, pháp lý là thách thức đối với người trình phát triển của Việt Nam thời gian tới.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO:<br /> [1]. Lê Quang Chấn (2014), Chính sách của Nhà [10]. Nguyễn Mộc Lan, Những vấn đề tâm lý -<br /> Nguyễn đối với người cao tuổi (giai đoạn xã hội của người cao tuổi Việt Nam:Thực<br /> 1802 - 1884), Tạp chí Khoa học xã hội Việt trạng - giải pháp trợ giúp và phát huy vai<br /> Nam, số 4 (77) -2014. trò người cao tuổi tại cộng đồng, Nxb. Đại<br /> [2]. Phan Huy Chú: Lịch triều hiến chương loại chí học quốc gia Hà Nội, Hà Nội.<br /> - Hình Luật chí, t.3, Bản dịch của Viện sử học. [11]. Ngô Sĩ Liên và các sử thần triều Lê (1993),<br /> [3]. Chính sách của nhà nước Việt Nam trong Đại việt sử ký toàn thư (dịch theo bản khắc<br /> lịch sử đối với người cao tuổi, Tạp chí Dân năm Chính Hòa thứ 18 (1697), t.1, Nxb.<br /> số và Phát triển, số 11/2005. Khoa học xã hội, Hà Nội<br /> [4]. Đào Văn Dũng, Nguyễn Kim Phương [12]. Khắc Minh (2005), Phép nước lệ làng xưa<br /> (2017), Giải pháp, chính sách an sinh xã với người cao tuổi, Báo sông Bé.<br /> hội cho người cao tuổi, Tạp chí Tuyên giáo, [13]. Hồ Chí Minh (2009): Toàn tập, t.3, Nxb.<br /> số 8/2017. Chính trị quốc gia, Hà Nội.<br /> [5]. Đề tài của Viện Khoa học xã hội Việt Nam - [14]. Hồ Chí Minh (2009): Toàn tập, t.4, Nxb.<br /> Một số vấn đề cơ bản về người cao tuổi Việt Chính trị quốc gia, Hà Nội.<br /> Nam giai đoạn 2011-2020, Hà Nội, 2010. [15]. Dẫn theo Nguyễn Đức Nghinh: Người già<br /> [6]. Lê Văn Hảo (2017), Cảm nhận đa chiều của trong làng xã. Trong cuốn Nông thôn Việt<br /> người cao tuổi về già hóa, Tạp chí Tâm lý Nam trong lịch sử, t.2, Viện sử học, 1978.<br /> học, số 4/2017. [16]. Đình Phương (2016), Xếp hạng chất lượng<br /> [7]. Lê Văn Hảo (2017), Cảm nhận về già hóa nguồn nhân lực thấp, lao động Việt Nam<br /> ở người cao tuổi, Tạp chí Tâm lý học, số có thể thua ngay trên sân nhà, website:<br /> 12/2016. http://cafef.vn.<br /> [8]. Hội Người cao tuổi Việt Nam, Nxb. Quân [17]. Nguyễn Văn Tiến (2001), Chính sách chăm<br /> đội nhân dân, Hà Nội, 1996. sóc sức khỏe người già Việt Nam và mô<br /> [9]. Nguyễn Phương Lan (2000), Tiếp cận văn hình chăm sóc sức khỏe người già ở nông<br /> hóa người cao tuổi, Nxb. Văn hóa Thông thôn, Tạp chí Y học thực hành, số 4/2001.<br /> tin, Hà Nội.<br /> <br /> 119<br />