Chính sách tái định cư các dự án thủy điện theo định hướng phát triển bền vững - Đỗ Văn Hòa

X· héi häc sè 3 (95), 2006 99<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ChÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c− c¸c dù ¸n thñy ®iÖn<br /> theo ®Þnh h−íng ph¸t triÓn bÒn v÷ng<br /> §ç V¨n Hßa<br /> <br /> <br /> I. Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch t¸i ®inh c− c¸c c«ng tr×nh thñy ®iÖn<br /> 1. ChÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c− c¸c dù ¸n thñy ®iÖn<br /> Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, n−íc ta thùc hiÖn nhiÒu dù ¸n ®Çu t− ®ßi hái t¸i<br /> ®Þnh c−, thu håi ®Êt gi¶i phãng mÆt b»ng ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thñy ®iÖn, hå<br /> chøa n−íc. Bªn c¹nh nh÷ng lîi Ých tæng hîp to lín, c¸c dù ¸n thñy ®iÖn còng cã t¸c<br /> ®éng lín ®Õn ®êi sèng vµ s¶n xuÊt cña bé phËn d©n c− bÞ ¶nh h−ëng.<br /> Tõ sau khi ban hµnh luËt ®Êt ®ai n¨m 1993, ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh<br /> 64/CP ngµy 27/9/1993 quy ®Þnh vÒ giao ®Êt n«ng nghiÖp cho hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö<br /> dông æn ®Þnh vµ l©u dµi vµo môc ®Ých s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ NghÞ ®Þnh 90/CP<br /> ngµy 17/8/1994 vÒ ®Òn bï thiÖt h¹i khi nhµ n−íc thu håi ®Êt. Tõ n¨m 1998 Nhµ n−íc<br /> ban hµnh NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP vÒ ®Òn bï thiÖt h¹i khi nhµ n−íc thu håi ®Êt ®Ó<br /> sö dông vµo môc ®Ých an ninh quèc phßng, lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng, NghÞ<br /> ®Þnh nµy thay cho NghÞ ®Þnh 90/CP.<br /> KÓ tõ khi cã LuËt ®Êt ®ai 1993, ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh 181/2004/N§-<br /> CP vÒ thi hµnh luËt ®Êt ®ai vµ nghÞ ®Þnh 197/2004/N§-CP vÒ båi th−êng vµ hç trî vµ<br /> t¸i ®Þnh c− khi nhµ n−íc thu håi ®Êt. Mét trong nh÷ng ®iÓm míi cña NghÞ ®Þnh 197<br /> lµ yªu cÇu viÖc thu håi ®Êt ph¶i lËp dù ¸n t¸i ®Þnh c− ®Ó ®¶m b¶o ng−êi bÞ ¶nh h−ëng<br /> ®−îc hç trî vÒ s¶n xuÊt vµ ®êi sèng æn ®Þnh cuéc sèng l©u dµi.<br /> VÒ chÝnh s¸ch thèng nhÊt vÒ t¸i ®Þnh c− c¸c c«ng tr×nh thñy ®iÖn, cho ®Õn nay<br /> ch−a cã chÝnh s¸ch quèc gia vÒ t¸i ®Þnh c− c¸c Dù ¸n Thñy ®iÖn. ChÝnh s¸ch t¸i ®Þnh<br /> c− dù ¸n thñy ®iÖn n»m trong khu«n khæ cña chÝnh s¸ch Båi th−êng, hç trî vµ t¸i<br /> ®Þnh c− khi nhµ n−íc thu håi ®Êt theo nghÞ ®Þnh sè 197/2004/N§-CP (n¨m 2004).<br /> ViÖc di dêi d©n gi¶i phãng mÆt b»ng yªu cÇu ph¶i di chuyÓn nhiÒu ng−êi ®−îc quy<br /> ®Þnh t¹i ®iÒu 38 cña NghÞ ®Þnh 197: “§èi víi dù ¸n do ChÝnh phñ, Quèc héi quyÕt<br /> ®Þnh ph¶i di chuyÓn c¶ céng ®ång d©n c−, lµm ¶nh h−ëng ®Õn toµn bé ®êi sèng kinh<br /> tÕ, x· héi, truyÒn thèng v¨n hãa cña céng ®ång th× tuú tr−êng hîp cô thÓ Thñ t−íng<br /> ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh hoÆc tr×nh Thñ t−íng xem xÐt quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh<br /> c− ®Æc biÖt víi møc hç trî cao nhÊt ®−îc ¸p dông lµ hç trî toµn bé chi phÝ lËp khu t¸i<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 100 ChÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c− c¸c dù ¸n thñy ®iÖn theo ®Þnh h−íng ph¸t triÓn bÒn v÷ng<br /> <br /> ®Þnh c− míi, x©y dùng nhµ ë, c¶i t¹o ®ång ruéng, x©y dùng h¹ tÇng kinh tÕ-x· héi, hç<br /> trî æn ®Þnh ®êi sèng, s¶n xuÊt vµ hç trî kh¸c”. NghÞ quyÕt cña ñy ban Th−êng vô<br /> Quèc héi n¨m 1997 còng quy ®Þnh c¸c c«ng tr×nh thñy ®iÖn lín, cã quy m« di chuyÓn<br /> vµ t¸i ®Þnh c− trªn 20.000 ng−êi ph¶i ®−îc Quèc héi xem xÐt th«ng qua.<br /> Trong thêi gian qua mét sè c«ng tr×nh thñy ®iÖn cã quy m« t¸i ®Þnh c− lín<br /> nh− c«ng tr×nh thñy ®iÖn S¬n La, thñy ®iÖn Tuyªn Quang, thñy lîi Cöa §¹t, thñy<br /> ®iÖn B¶n VÏ (NghÖ An), v.v... ®· ®−îc ChÝnh phñ ®· ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch riªng<br /> ®Ó thùc hiÖn1. Mét sè dù ¸n x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thñy ®iÖn lín sÏ ®−îc x©y dùng<br /> tíi ®©y cña vïng T©y B¾c nh− thñy ®iÖn Huæi Qu¶ng, NËm ChiÕn, Lai Ch©u còng sÏ<br /> ChÝnh phñ cho ®−îc ¸p dông chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c− nh− QuyÕt ®Þnh 459/2004/TTg<br /> cña ChÝnh phñ. ViÖc ban hµnh vµ triÓn khai thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®¬n lÎ nh»m<br /> thùc hiÖn t¸i ®Þnh c− cho tõng dù ¸n g©y khã kh¨n cho viÖc ®iÒu phèi, dÉn ®Õn tÝnh<br /> thiÕu thèng nhÊt, chång chÐo cho viÖc thùc hiÖn, hiÖu qu¶ t¸i ®Þnh c− bÞ h¹n chÕ.<br /> 2. C¬ cÊu tæ chøc thùc hiÖn t¸i ®Þnh c− c¸c c«ng tr×nh thñy ®iÖn<br /> NhËn thøc môc tiªu thùc hiÖn di d©n, t¸i ®Þnh c− kh«ng ®¬n thuÇn lµ gi¶i<br /> phãng mÆt b»ng ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thñy ®iÖn mµ cßn g¾n víi ph¸t triÓn bÒn<br /> v÷ng. Do vËy chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c− ph¶i ®¹t ®−îc môc tiªu ®¶m b¶o cho ng−êi d©n<br /> di chuyÓn cã cuéc sèng tèt h¬n n¬i ë cò vµ b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong<br /> t−¬ng lai. Còng theo NghÞ ®Þnh 197, viÖc tæ chøc t¸i ®Þnh c− ®−îc ChÝnh phñ giao cho<br /> ñy ban nh©n d©n c¸c tØnh n¬i cã d©n ph¶i di chuyÓn lµ chñ ®Çu t− c¸c dù ¸n di d©n<br /> t¸i ®Þnh c−, chñ ®éng lËp kÕ ho¹ch vµ tæ chøc bé m¸y thùc hiÖn.<br /> ViÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch di d©n t¸i ®Þnh c− ®−îc thùc hiÖn theo tõng b−íc<br /> nh− sau:<br /> - X©y dùng Quy ho¹ch tæng thÓ di d©n t¸i ®Þnh c− ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é thiÖt<br /> h¹i do x©y dùng hå chøa vµ ph−¬ng ¸n t¸i ®Þnh c− bao gåm: møc ®é thiÖt h¹i, sè hé bÞ<br /> ¶nh h−áng, sè ®iÓm t¸i ®Þnh c− dù kiÕn vµ nguån vèn ®Òn bï vµ hç trî cho t¸i ®Þnh<br /> c−. Quy hoach tæng thÓ sÏ x¸c ®Þnh tiÕn ®é di d©n t¸i ®Þnh c− phï hîp víi x©y dùng<br /> nhµ m¸y thñy ®iÖn.<br /> - C¨n cø vµo Quy ho¹ch tæng thÓ, ñy ban nh©n d©n c¸c tØnh cho lËp c¸c dù ¸n<br /> Quy ho¹ch chi tiÕt c¸c khu (®iÓm) t¸i ®Þnh c− theo Quy ho¹ch tæng thÓ ®· ®−îc ChÝnh<br /> phñ phª duyÖt. C¸c dù ¸n t¸i ®Þnh c− ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c ®ñ ®Êt s¶n xuÊt vµ<br /> n−íc cho sinh ho¹t cho nh÷ng hé bÞ ¶nh h−ëng ph¶i di dêi. ChÝnh s¸ch ChÝnh phñ<br /> còng yªu cÇu viÖc lùa chän c¸c ®iÓm t¸i ®Þnh c− ph¶i cã d©n tham gia trong viÖc lùa<br /> <br /> <br /> 1<br /> LÊy vÝ dô, chÝnh s¸ch di d©n t¸i ®Þnh c− Dù ¸n thñy ®iÖn S¬n La ®−îc thùc hiÖn theo QuyÕt ®Þnh sè<br /> 459/2004/Q§-TTg cña Thñ t−íng ChÝnh phñ, Dù ¸n cã quy m« di chuyÓn d©n gi¶i phãng mÆt b»ng víi sè<br /> l−îng ®−îc −íc tÝnh trªn 100 ngh×n ng−êi thuéc 3 tØnh S¬n La, Lai Ch©u vµ §iÖn Biªn. ChÝnh s¸ch di d©n t¸i<br /> ®Þnh c− Thñy ®iÖn Tuyªn Quang thùc hiÖn theo QuyÕt ®Þnh sè 937/Q§-TTg (2003) cña Thñ t−íng ChÝnh<br /> phñ. Dù ¸n nµy cã quy m« di chuyÓn trªn 23 ngh×n ng−êi thuéc 3 tØnh Tuyªn Quang, Hµ Giang vµ B¾c C¹n,<br /> Dù ¸n B¶n VÏ (NghÖ An) thùc hiÖn theo QuyÕt ®Þnh 665/Q§-TTg (2003). C¸c hé d©n bÞ ¶nh h−ëng cña hai<br /> Dù ¸n lín nµy ph¶i di chuyÓn t¸i ®Þnh c− ®Òu thuéc c¸c tØnh nghÌo miÒn nói phÝa B¾c mµ phÇn lín lµ ®ång<br /> bµo c¸c d©n téc thiÓu sè.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  §ç V¨n Hßa 101<br /> <br /> chän n¬i ®Õn vµ thèng nhÊt víi ph−¬ng ¸n di chuyÓn.<br /> - Sau khi Quy ho¹ch chi tiÕt c¸c khu/®iÓm t¸i ®Þnh c− ®−îc phª duyÖt c¸c tØnh<br /> lËp kÕ ho¹ch ®Òn bï vµ ®Çu t− ®Ó x©y dùng c¸c ®iÓm t¸i ®Þnh c−. ViÖc lËp kÕ ho¹ch<br /> ®Çu t− hµng n¨m cho c«ng t¸c di d©n t¸i ®Þnh c− ®−îc giao cho ñy ban nh©n d©n tØnh.<br /> C¨n cø vµo kÕ ho¹ch hµng n¨m, ChÝnh phñ giao nguån vèn ®Ó thùc hiÖn.<br /> Nh− vËy ®iÓm míi cña c«ng t¸c t¸i ®Þnh c− lµ viÖc lËp kÕ ho¹ch ®· ph©n cÊp<br /> cho ®Þa ph−¬ng. C¸c ®Þa ph−¬ng lËp kÕ ho¹ch trªn c¬ së quy ho¹ch tæng thÓ ®· phª<br /> duyÖt vµ chÝnh s¸ch ®· ban hµnh cho tõng dù ¸n. C¸c Bé, ngµnh trung −¬ng chØ chñ<br /> yÕu thùc hiÖn chøc n¨ng gi¸m s¸t vµ kiÓm tra viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch vµ kÕ ho¹ch<br /> ®· giao.<br /> 3. Kinh nghiÖm vÒ t¸i ®Þnh c− ë mét sè n−íc trong khu vùc<br /> C¸c n−íc trong khu vùc cã ®iÒu kiÖn t−¬ng tù nh− n−íc ta nh− Trung Quèc,<br /> Malayia, Th¸i Lan thùc hiÖn ®Òn bï theo nguyªn t¾c:<br /> - §Òn bï ®Êt ®ai vµ tµi s¶n mÊt theo gi¸ trÞ thay thÕ. §Òn bï c¸c c«ng tr×nh<br /> kiÕn tróc bao gåm c¶ chi phÝ th¸o dì, bï vËt liÖu h− háng, vËn chuyÓn ®Õn n¬i míi,<br /> l¾p ®Æt theo phong tôc tËp qu¸n v¨n hãa d©n téc.<br /> - Coi träng ®Æc biÖt viÖc gi¶i quyÕt ®Êt s¶n xuÊt cho hé t¸i ®Þnh c− trong n«ng<br /> nghiÖp. ViÖc chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp chØ thùc hiÖn khi kh«ng thÓ t×m ®−îc ®Êt canh<br /> t¸c. C¸c tæ chøc Tµi chÝnh nh− WB, ADB còng khuyÕn khÝch chñ tr−¬ng “®Êt ®æi ®Êt”<br /> trong c¸c dù ¸n cho vay còng nh− c¸c dù ¸n ph¸t triÓn nãi chung.<br /> - C¸c ch−¬ng tr×nh di d©n t¸i ®Þnh c− ph¶i chó träng viÖc ®Çu t− khai hoang,<br /> chuyÓn nh−îng hoÆc tr−ng thu ®Êt, ®Çu t− c¸c c«ng tr×nh thñy lîi, th©m canh ®a<br /> d¹ng hãa s¶n xuÊt, chuyÓn giao tiÕn bé kÜ thuËt trong n«ng nghiÖp lµ gi¶i ph¸p c¨n<br /> b¶n ®Ó phôc håi thu nhËp cho hé gia ®×nh sau t¸i ®Þnh c−.<br /> NhËn thøc viÖc phôc håi thu nhËp cho hé t¸i ®Þnh c− lµ qu¸ tr×nh trong nhiÒu<br /> n¨m, ChÝnh phñ Trung Quèc ®· lËp ra quü phôc håi thu nhËp sau t¸i ®Þnh c− ®Ó hç<br /> trî cho ng−êi d©n 10 n¨m, thËm chÝ 20 n¨m cho hé gia ®×nh sau t¸i ®Þnh c−. Nguån<br /> vèn hç trî cho t¸i ®Þnh c− tõ thuÕ tµi nguyªn cña c¸c c«ng tr×nh thñy ®iÖn.<br /> II. Nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i trong chÝnh s¸ch di d©n t¸i ®Þnh c− c¸c c«ng<br /> tr×nh thñy ®iÖn<br /> Do ®Æc ®iÓm yªu cÇu x©y dùng hå chøa cña c¸c dù ¸n thñy ®iÖn, ng−êi d©n bÞ<br /> mÊt ®Êt ë vµ ®Êt s¶n xuÊt ph¶i di dêi ®Õn n¬i míi. C¸c dù ¸n thñy ®iÖn ®−îc x©y<br /> dùng chñ yÕu lµ khu vùc miÒn nói, n¬i cã c¸c d©n téc thiÓu sè ®ang sinh sèng theo<br /> céng ®ång chÆt chÏ vµ cã tËp qu¸n, phong tôc vµ v¨n hãa truyÒn thèng vµ ®a d¹ng.<br /> ViÖc di dêi d©n cho c¸c c«ng tr×nh thñy ®iÖn sÏ thay ®æi lín vÒ tËp qu¸n canh t¸c chñ<br /> yÕu theo h−íng chuyÓn tõ vïng thÊp lªn canh t¸c vïng cao. Tuy nhiªn, ChÝnh s¸ch<br /> di d©n t¸i ®Þnh c− do yªu cÇu gi¶i phãng mÆt b»ng cña c¸c c«ng tr×nh thñy ®iÖn võa<br /> qua nh×n chung cßn cã nh÷ng tån t¹i chÝnh sau:<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 102 ChÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c− c¸c dù ¸n thñy ®iÖn theo ®Þnh h−íng ph¸t triÓn bÒn v÷ng<br /> <br /> - VÒ chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c− cho c¸c dù ¸n thñy ®iÖn cho ®Õn nay ch−a cã chÝnh<br /> s¸ch thèng nhÊt. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn võa qua mçi dù ¸n thñy ®iÖn cã chÝnh<br /> s¸ch kh¸c nhau víi møc ®Òn bï vµ hç trî kh¸c nhau dÉn ®Õn ch−a c«ng b»ng trong<br /> ®Òn bï vµ hç trî ®èi víi c¸c hé vµ céng ®ång ph¶i di chuyÓn. ViÖc hç trî cho c¸c hé<br /> d©n t¸i ®Þnh c− thuéc dù ¸n t¸i ®Þnh c− t¹i S¬n La, Tuyªn Quang cao h¬n nhiÒu ë c¸c<br /> dù ¸n t¸i ®Þnh c− thñy ®iÖn kh¸c nh− Cöa §¹t (Thanh Hãa), B¶n VÏ (NghÖ An), §a<br /> Mi (B×nh ThuËn)… ®· t¹o ra sù so s¸nh vÒ chÝnh s¸ch gi¶i phãng mÆt b»ng gi÷a c¸c<br /> c«ng tr×nh thñy ®iÖn kh¸c nhau.<br /> - Nguån vèn trong viÖc thùc hiÖn ChÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c− ë c¸c c«ng tr×nh thñy<br /> ®iÖn gåm vèn cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc lµ chñ ®Çu t− c¸c c«ng tr×nh x©y dùng<br /> nhµ m¸y (Tæng c«ng ty ®iÖn lùc ViÖt Nam) vµ vèn ng©n s¸ch cña ChÝnh phñ. TØ lÖ<br /> vèn ng©n s¸ch cña nhµ n−íc cho dù ¸n t¸i ®Þnh c− mçi dù ¸n Thñy ®iÖn cã sù kh¸c<br /> nhau. ThÝ dô Dù ¸n t¸i ®Þnh c− thñy ®iÖn Tuyªn Quang ®−îc ng©n s¸ch ®¶m b¶o<br /> 100%, cßn Dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c− S¬n La ng©n s¸ch nhµ n−íc ph¶i ®ãng gãp 5000<br /> tØ (50% tæng vèn Dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c−). §©y còng lµ trë ng¹i khi ®¸nh gi¸ hiÖu<br /> qu¶ ®Çu t− cña tõng c«ng tr×nh thñy ®iÖn vµ ®¶m b¶o sù c«ng b»ng cho c¸c doanh<br /> nghiÖp khi x©y dùng c¸c nhµ m¸y thñy ®iÖn cã liªn quan ®Õn t¸i ®Þnh c−.<br /> - Quy ®Þnh møc ®Òn bï vµ hç trî cho c¸c hé d©n t¸i ®Þnh c− vµ céng ®ång còng<br /> kh¸c nhau theo tõng dù ¸n dÉn ®Õn thiÕu c«ng b»ng. Møc ®Òn bï vµ hç trî cña thñy<br /> ®iÖn Tuyªn Quang b×nh qu©n 450 triÖu/hé, S¬n La trªn 500 triÖu/hé ë c¸c dù ¸n thñy<br /> ®iÖn møc thÊp h¬n b×nh qu©n kho¶ng 200-250 triÖu/hé lµm n¶y sinh th¾c m¾c gi÷a<br /> c¸c ®Þa ph−¬ng vµ ng−êi bÞ ¶nh h−ëng vÒ chÝnh s¸ch ®Òn bï, hç trî khi thu håi ®Êt do<br /> yªu cÇu gi¶i phãng mÆt b»ng x©y dùng nhµ m¸y thñy ®iÖn.<br /> - T¸i ®Þnh c− n«ng th«n ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ viÖc ®¶m b¶o ®Êt. HÇu<br /> nh− c¸c hé t¸i ®Þnh c− ®−îc bè trÝ diÖn tÝch hÑp h¬n vµ chÊt l−îng ®Êt xÊu h¬n so víi<br /> n¬i xuÊt c−. NhiÒu n¬i ph¶i di chuyÓn hé t¸i ®Þnh c− ®Õn vïng cao cã ®iÒu kiÖn tù<br /> nhiªn vµ v¨n hãa kh¸c h¼n ®iÒu kiÖn n¬i ë cò. Nh÷ng vÊn ®Ò trªn ®ang lµ th¸ch thøc<br /> trong viÖc æn ®Þnh d©n sau t¸i ®Þnh c−.<br /> - ChÝnh s¸ch míi ®Ò cËp ®Õn di d©n ®Õn n«ng th«n ch−a cã chÝnh s¸ch riªng di<br /> d©n ®Õn ®« thÞ. Trong qu¸ tr×nh di d©n t¸i ®Þnh c− thñy ®iÖn S¬n La cã 2 ®iÓm ®« thÞ<br /> ph¶i di dêi lµ thÞ x· Lai Ch©u cò vµ thÞ trÊn Quúnh Nhai ch−a ®−îc ®Ò cËp cô thÓ vÒ<br /> chÝnh s¸ch x©y dùng ®« thÞ míi t¸i ®Þnh c−. NÕu chØ dùa vµo nguån vèn t¸i ®Þnh c−<br /> kh«ng thÓ ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ë ®« thÞ, trong khi nguån vèn x©y<br /> dùng c¬ b¶n bè trÝ hang n¨m cho c¸c tØnh ®Ó ®Çu t− x©y dùng ®« thÞ rÊt h¹n chÕ.<br /> III. Mét sè khuyÕn nghÞ nh»m ®æi míi c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch vµ chÝnh<br /> s¸ch t¸i ®Þnh c− c¸c dù ¸n thñy ®iÖn<br /> Tõ kinh nghiÖm thùc hiÖn c«ng t¸c di d©n t¸i ®Þnh c− thñy ®iÖn ë ViÖt Nam<br /> vµ c¸c n−íc trong khu vùc ®· tr×nh bµy ë trªn, bµi viÕt xin ®Ò xuÊt mét sè khuyÕn<br /> nghÞ nh− sau:<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  §ç V¨n Hßa 103<br /> <br /> 1. C¸c khu t¸i ®Þnh c− cÇn ®−îc x©y dùng theo m« h×nh ph¸t triÓn n«ng th«n<br /> bÒn v÷ng<br /> Di d©n t¸i ®Þnh c− theo dù ¸n lµ c¬ héi cho viÖc x©y dùng m« h×nh ph¸t triÓn<br /> n«ng th«n míi. HiÖn nay ch−a cã sù h−íng dÉn m« h×nh x©y dùng n«ng th«n phï<br /> hîp víi tõng vïng, tËp qu¸n cña c¸c céng ®ång d©n téc.V× vËy c¸c khu t¸i ®Þnh c−<br /> ®−îc x©y dùng hiÖn nay nh− mét ®« thÞ ch−a g¾n víi tËp qu¸n sèng g¾n víi s¶n<br /> xuÊt n«ng nghiÖp. ViÖc x©y dùng c¸c dù ¸n t¸i ®Þnh c− cÇn x¸c ®Þnh c¸c tiªu chÝ cô<br /> thÓ vÒ x©y dùng n«ng th«n míi phï hîp ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tËp qu¸n vµ v¨n hãa<br /> cña tõng khu vùc.<br /> 2. Nªn x©y dùng quy m« nhá vµ ®a d¹ng hãa m« h×nh t¸i ®Þnh c−<br /> C¸c ®iÓm t¸i ®Þnh c− cÇn thiÕt kÕ thùc hiÖn víi quy m« nhá kho¶ng 50 hé sÏ<br /> thÝch hîp kh¶ n¨ng bè trÝ cña ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai cña ®Þa ®iÓm t¸i ®Þnh c− vÒ nguån<br /> n−íc, ®Êt ë vµ ®Êt s¶n xuÊt vµ quy m« mét céng ®ång v¨n hãa cña ®ång bµo d©n téc<br /> vïng T©y B¾c. ViÖc x©y dùng c¸c ®iÓm t¸i ®Þnh c− quy m« nhá sÏ tr¸nh ®−îc viÖc san<br /> ph¸ nÒn tù nhiªn víi khèi l−îng lín lµm thay ®æi ®Þa h×nh tù nhiªn, t¹o ra c¸c ta luy<br /> cao, ®é dèc lín, dÔ g©y sãi lë ®Êt vµ kh«ng an toµn trong ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh miÒn nói.<br /> Tuy nhiªn ®iÓm t¸i ®Þnh c− quy m« nhá sÏ ph¸t sinh vÒ nhu cÇu suÊt ®Çu c− cao theo<br /> b×nh qu©n mét hé còng cÇn ®−îc tÝnh ®Õn trong viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ chÝnh s¸ch cho<br /> c¸c khu vùc t¸i ®Þnh c−.<br /> ViÖc lËp kÕ ho¹ch di d©n, t¸i ®Þnh c− cÇn khuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc di d©n<br /> kh«ng tËp trung nh− di d©n xen ghÐp vµ di d©n tù nguyÖn ®Ó gi¶m thiÓu søc Ðp vÒ<br /> ®Êt ®ai bè trÝ tËp trung vµ nhu cÇu x©y dùng c¬ së h¹ tÇng t¹i mét khu vùc cô thÓ.<br /> H×nh thøc di d©n xen ghÐp víi quy m« nhá còng nh− di c− tù nguyÖn sÏ t¹o ®iÒu kiÖn<br /> sö dông h¹ tÇng s½n cã cña n¬i nhËp c− vµ víi sù hç trî cña c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn<br /> khÝch chÝnh s¸ch di d©n xen ghÐp, tù nguyÖn sÏ gãp phÇn c¶i thiÖn céng ®ång së t¹i.<br /> 3. X©y dùng t¸i ®Þnh c− ®¶m b¶o ®−îc ®Êt vµ nguån n−íc cho c¶ ng−êi di d©n<br /> vµ d©n së t¹i<br /> XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cña kinh tÕ hé gia ®×nh cña ng−êi ph¶i di chuyÓn lµ<br /> kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ lµ ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè, v× vËy ®Êt s¶n xuÊt vµ<br /> nguån n−íc ®−îc bè trÝ ë khu vùc t¸i ®Þnh c− lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc æn ®Þnh vµ<br /> ph¸t triÓn s¶n xuÊt. V× vËy lËp kÕ ho¹ch t¸i ®Þnh c−, tr−íc hÕt cÇn x¸c ®Þnh tÝnh<br /> thÝch øng vÒ ®Êt s¶n xuÊt bao gåm chÊt l−îng ®Êt vµ diÖn tÝch ®Êt, nguån n−íc s¶n<br /> xuÊt vµ sinh ho¹t cÇn thiÕt ®¶m b¶o cho c¶ ng−êi d©n t¸i ®Þnh c− vµ ng−êi d©n së t¹i<br /> æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt.<br /> 4. Ng−êi d©n cÇn ®−îc tham gia tÝch cùc vµo viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch t¸i ®Þnh c−<br /> Ng−êi d©n tham gia lùa chän n¬i nhËp c−, thêi gian di chuyÓn vµ lùa chän<br /> viÖc x©y dùng, thiÕt kÕ nhµ ë còng nh− c¬ së h¹ tÇng cña khu vùc t¸i ®Þnh c− do chñ<br /> dù ¸n thùc hiÖn. V× vËy yªu cÇu c¸c chñ ®Çu t− cÇn cung cÊp c¸c th«ng tin ®Çy ®ñ vµ<br /> kÞp thêi cho nh÷ng ng−êi bÞ ¶nh h−ëng cña dù ¸n vÒ chÝnh s¸ch ®Òn bï vµ kÕ ho¹ch<br /> cña dù ¸n. V× vËy viÖc lËp kÕ ho¹ch, x©y dùng dù ¸n t¸i ®Þnh c− ph¶i x¸c ®Þnh c¸c<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 104 ChÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c− c¸c dù ¸n thñy ®iÖn theo ®Þnh h−íng ph¸t triÓn bÒn v÷ng<br /> <br /> ®iÒu kiÖn, quy tr×nh th«ng qua cã sù tham gia cña ng−êi d©n lµm c¬ së ®Ó phª duyÖt<br /> c¸c dù ¸n kh¶ thi.<br /> Trong qu¸ tr×nh viÖc lùa chon t¸i ®Þnh c− cÇn tham kh¶o ý kiÕn cña ng−êi d©n<br /> ®Þa ph−¬ng. Võa qua t¹i S¬n La cã nhiÒu ®iÓm t¸i ®Þnh c− do ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng<br /> tù t×m ®−îc cã ®ñ ®Êt vµ nguån n−íc ®· gãp phÇn bæ sung vµo Quy ho¹ch tæng thÓ.<br /> 5. Bè trÝ t¸i ®Þnh c− theo c¸c céng ®ång víi c¸c ®Æc ®iÓm d©n téc, v¨n hãa vµ<br /> tËp qu¸n t−¬ng ®ång<br /> ViÖc s¾p xÕp theo céng ®ång sÏ ®em l¹i sù gióp ®ì rÊt lín cho nh÷ng ng−êi<br /> ph¶i di c− theo b¶n chÊt tù nhiªn. V× c¸c céng ®ång cã mèi quan hÖ rµng buéc lÉn<br /> nhau rÊt chÆt chÏ. t¸i ®Þnh c− theo céng ®ång lµ mét qu¸ tr×nh quan träng vµ nÕu<br /> m¹ng l−íi céng ®ång ®−îc duy tr× th× sÏ lµ nguån lùc quan trong cho viÖc t¸i ®Þnh c−<br /> bÒn v÷ng, nhÊt lµ ®èi víi ®ång bµo d©n téc thiÓu sè Ýt ng−êi ®ang lµ ®èi t−îng chÝnh<br /> cña dù ¸n thñy ®iÖn nh− S¬n La vµ Tuyªn Quang.<br /> 6. LËp c¸c dù ¸n t¸i ®Þnh c− cÇn quan t©m ®Õn céng ®ång n¬i nhËp c−<br /> §ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè rÊt coi träng sù b×nh ®¼ng d©n téc trong viÖc<br /> thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch hç trî cña nhµ n−íc. Nh÷ng vïng nhËp c− cÇn ®¶m b¶o<br /> céng ®ång së t¹i kh«ng bÞ t¸c ®éng tiªu cùc do ®Êt s¶n xuÊt bÞ thu hÑp, nguån n−íc<br /> kh«ng ®ñ, t¨ng thªm ¸p lùc vÒ c¬ së h¹ tÇng, m«i tr−êng xÊu ®i. V× vËy cÇn cã chÝnh<br /> s¸ch hç trî céng ®ång së t¹i n¬i nhËp c− vÒ s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. §©y lµ yÕu tè cÇn<br /> thiÕt ®Ó ®¶m b¶o sù ®oµn kÕt gi÷a ng−êi di c− vµ kh«ng di c− thùc hiÖn chÝnh s¸ch<br /> ®oµn kÕt c¸c d©n téc cña §¶ng vµ Nhµ n−íc. Do ®ã viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh<br /> tÕ-x· héi vµ hç trî ph¸t triÓn s¶n xuÊt, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ph¶i tÝnh ng−êi h−ëng lîi<br /> lµ c¶ ng−êi di c− vµ hé d©n së t¹i còng nh− céng ®ång së t¹i.<br /> 7. Bè trÝ c¬ cÊu s¶n xuÊt cho khu vùc t¸i ®Þnh c− cÇn dùa vµo canh t¸c truyÒn<br /> thèng ®Ó sím æn ®Þnh ®êi sèng lµm c¬ së ph¸t triÓn bÒn v÷ng<br /> Kinh nghiÖm c¸c khu t¸i ®Þnh c− thÝ ®iÓm cho thÊy viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n<br /> xuÊt theo h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa ®ßi hái thêi gian vµ ®µo t¹o chuyÓn giao<br /> c«ng nghÖ. Nh−ng yªu cÇu cña d©n tr−íc m¾t lµ vÊn ®Ò l−¬ng thùc vµ thùc phÈm, v×<br /> vËy tr−íc hÕt lµ c¬ cÊu s¶n xuÊt nh÷ng n¨m ®Çu ph¶i ®¶m b¶o an ninh l−¬ng thùc vµ<br /> thùc phÈm. C«ng nghÖ quan träng chuyÓn giao cho ng−êi di c− lµ kÜ thuËt canh t¸c<br /> c©y trång l−¬ng thùc vµ thùc phÈm vµ ch¨n nu«i thÝch hîp phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt<br /> ®ai t¹i n¬i nhËp c−. M¹ng l−íi khuyÕn n«ng c¬ së vµ c¸c dÞch vô n«ng nghiÖp cÇn<br /> ®−îc cung øng ®ñ vÒ sè l−îng, chÊt l−îng theo yªu c©u cña d©n.<br /> 8. Ph¸t triÓn ®« thÞ vµ c¸c khu vùc c«ng nghiÖp, dÞch vô ë khu vùc däc theo<br /> lßng hå ®Ó thu hót lao ®éng vµ vèn ®Çu t−<br /> Nh÷ng khu vùc ®Êt s¸t mÐp n−íc vµ mÆt b»ng nhµ m¸y cã nhiÒu lîi thÕ vÒ<br /> giao th«ng, dÞch vô du lÞch cÇn ®−îc quy ho¹ch l¹i cho viÖc t¸i ®Þnh c− ®Ó gi¶m thiÓu<br /> sè l−îng ph¶i di chuyÓn nhê ph¸t triÓn c¸c khu ®« thÞ, c¸c dÞch vô du lÞch, nu«i trång<br /> thñy s¶n. V× vËy cÇn cã ph−¬ng ¸n nghiªn cøu ph¸t triÓn c¸c khu ®« thÞ míi däc theo<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  §ç V¨n Hßa 105<br /> <br /> lßng hå vµ cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp, dÞch vô ®Çu t−<br /> khu vùc lßng hå.<br /> 9. Thùc hiÖn h×nh thøc kho¸n theo nhiÖm vô vµ ®Þnh møc ®Ó ®Þa ph−¬ng chñ<br /> ®éng bè trÝ ®Çu t−<br /> C¬ chÕ qu¶n lý cña Dù ¸n ph¶i ®−îc quy ®Þnh trªn c¬ së t¹o ®iÒu kiÖn th«ng<br /> tho¸ng cho qu¸ tr×nh thùc hiÖn. CÇn x©y dùng c¬ chÕ ®Çu t− cho c¸c dù ¸n ®Ó ®¶m<br /> b¶o tiÕn ®é t¸i ®Þnh c−. Nªn thùc hiÖn h×nh thøc kho¸n theo nhiÖm vô vµ ®Þnh møc<br /> cho mét hé t¸i ®Þnh c− ®Ó ®Þa ph−¬ng chñ ®éng bè trÝ c¸c ph−¬ng ¸n ®Çu t−. C¸c bé,<br /> ngµnh Trung −¬ng chÞu tr¸ch nhiÖm kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch vµ<br /> tiÕn ®é t¸i ®Þnh c−.<br /> 10. X©y dùng mét chÝnh s¸ch quèc gia thèng nhÊt vÒ di d©n t¸i ®Þnh c− c¸c<br /> c«ng tr×nh thñy ®iÖn<br /> Do ®Æc ®iÓm cña di d©n t¸i ®Þnh c− gi¶i phãng mÆt b»ng c¸c c«ng tr×nh thñy<br /> ®iÖn ®ßi hái ph¶i chuyÓn d©n ra khái ®Þa bµn c− tró vµ ®èi t−îng chñ yÕu l¹i lµ ®ång<br /> bµo d©n téc nghÌo thuéc c¸c ®Þa bµn khã kh¨n. V× vËy:<br /> - ChÝnh s¸ch di d©n, t¸i ®Þnh c− thñy ®iÖn cÇn ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt<br /> kh«ng t¹o ra sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c dù ¸n song vÉn ®¶m b¶o sù −u tiªn theo<br /> c¸c chÝnh s¸ch vïng vµ ®ång bµo d©n téc. C¬ chÕ ®Çu t− cho c¸c c«ng tr×nh thñy ®iÖn<br /> ph¶i ph©n ®Þnh râ nguån vèn bao gåm:<br /> - Vèn ®Çu t− cña c«ng tr×nh trong ®ã bao gåm vèn x©y dùng nhµ m¸y, vèn ®Çu<br /> t− ®Òn bï vµ t¸i ®Þnh c− cho c¸c hé bÞ ¶nh h−ëng trùc tiÕp do yªu cÇu di d©n, t¸i ®Þnh<br /> c−. Nguån vèn nµy do c¸c doanh nghiÖp x©y dùng nhµ m¸y thñy ®iÖn chÞu tr¸ch<br /> nhiÖm vµ ®−îc h¹ch to¸n vµo c«ng tr×nh.<br /> - Sù ph©n ®Þnh râ c¸c nguån vèn sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc tÝnh to¸n ®óng hiÖu<br /> qu¶ c¸c c«ng tr×nh ®Çu t− vµ ®¶m b¶o sù c«ng b»ng gi÷a c¸c vïng, c¸c d©n téc. ViÖc<br /> x¸c ®Þnh ®óng hiÖu qu¶ ®Çu t− cña c«ng tr×nh sÏ huy ®éng ®−îc nhiÒu nguån vèn tõ<br /> c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ tham gia ®Çu t− vµo c«ng tr×nh.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />