Chương 8: Tổ chức lãnh thổ các vùng kinh tế ở Việt Nam

Chia sẻ: Zhang Zhang | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:54

Thêm vào BST

Báo xấu

949
lượt xem 426
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'chương 8: tổ chức lãnh thổ các vùng kinh tế ở việt nam', kinh tế - quản lý, quản lý nhà nước phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chương 8: Tổ chức lãnh thổ các vùng kinh tế ở Việt Nam

Ch−¬ng 8 Tæ chøc l∙nh thæ c¸c vïng kinh tÕ ë ViÖt Nam I. Vïng §«ng B¾c B¾c Bé Vïng §«ng B¾c gåm 11 tØnh: Qu¶ng Ninh, L¹ng S¬n, Cao B»ng, B¾c C¹n, Th¸i Nguyªn, Yªn B¸i, Lµo Cai, Hµ Giang, Tuyªn Quang, Phó Thä vµ B¾c Giang víi tæng diÖn tÝch tù nhiªn: 65.326 km2, chiÕm kho¶ng 20% diÖn tÝch c¶ n−íc. Tæng d©n sè cña vïng 9.036,7 ngh×n ng−êi n¨m 2001, chiÕm 11,5% d©n sè c¶ n−íc. 1.1. TiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi a) VÞ trÝ ®Þa lý: Vïng §«ng B¾c B¾c Bé, phÝa B¾c gi¸p §«ng Nam Trung Quèc, phÝa T©y gi¸p vïng T©y B¾c, phÝa Nam gi¸p ®ång b»ng B¾c Bé, phÝa §«ng gi¸p biÓn §«ng. VÞ trÝ cña vïng cã ý nghÜa v« cïng quan träng trong viÖc trao ®æi hµng ho¸, giao l−u bu«n b¸n víi §«ng Nam Trung Quèc qua c¸c cöa khÈu Lµo Cai, cöa khÈu Thanh Thuû (Hµ Giang), cöa khÈu Trïng Kh¸nh (Cao B»ng), cöa khÈu Mãng C¸i (Qu¶ng Ninh); víi c¸c n−íc trong khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng vµ c¸c n−íc trªn thÕ giíi th«ng qua c¸c c¶ng Cöa ¤ng, Hång Gai vµ c¶ng C¸i L©n. Vïng §«ng B¾c cã mét phÇn g¾n liÒn víi vïng träng ®iÓm kinh tÕ phÝa B¾c lµ tam gi¸c kinh tÕ Hµ Néi- H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh. Vïng cßn cã quan hÖ chÆt chÏ víi vïng ®ång b»ng s«ng Hång, nhiÒu trung t©m ®« thÞ lµ Hµ Néi, H¶i Phßng, g¾n víi c¶ng biÓn H¶i phßng. TÊt c¶ nh÷ng yÕu tè nµy lµ ®éng lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña vïng. b) Tµi nguyªn thiªn nhiªn: * §Þa h×nh, khÝ hËu vµ thuû v¨n: N»m trong vïng nói vµ trung du B¾c Bé, vïng §«ng B¾c cã ®Þa h×nh kh«ng cao so víi vïng T©y B¾c. PhÝa T©y cã nh÷ng d·y nói ch¹y theo h−íng T©y B¾c- §«ng Nam, trong ®ã d·y Phanxipan cao h¬n 3000 mÐt. PhÝa §«ng cña vïng cã nhiÒu d·y nói cao h×nh c¸nh cung. Vïng §«ng B¾c n»m trong miÒn khÝ hËu nhiÖt ®íi, lµ n¬i chÞu ¶nh h−ëng m¹nh nhÊt cña giã mïa §«ng B¾c, cã mïa ®«ng l¹nh nhÊt ë n−íc ta, mïa hÌ nãng Èm, nhiÖt ®é cao. KhÝ hËu vïng nµy thÝch hîp cho thùc vËt nhiÖt ®íi nh− chÌ, thuèc l¸, 111
håi. Tuy nhiªn, thêi tiÕt khu vùc nµy hay nhiÔu ®éng trong n¨m g©y ra nh÷ng khã kh¨n ®¸ng kÓ, nhÊt lµ vµo c¸c thêi kú chuyÓn tiÕp. Nguån n−íc khu vùc nµy kh¸ dåi dµo víi chÊt l−îng tèt. Vïng cã nhiÒu s«ng lín ch¶y qua: s«ng Hång, s«ng Th¸i B×nh, s«ng Kú Cïng, s«ng CÇu... vµ nhiÒu s«ng nhá ven biÓn Qu¶ng Ninh. Tuy nhiªn sù ph©n bè c¸c nguån n−íc kh«ng ®Òu theo mïa vµ theo l·nh thæ, nªn vÒ mïa m−a mét sè vïng ven s«ng hay c¸c thung lòng th−êng bÞ óng lôt, cßn vÒ mïa c¹n, khi mùc n−íc s«ng xuèng thÊp g©y khã kh¨n cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ ®êi sèng sinh ho¹t cña nh©n d©n. * TiÒm n¨ng kho¸ng s¶n: §«ng B¾c lµ vïng giµu tµi nguyªn kho¸ng s¶n vµo bËc nhÊt n−íc ta. Cã nh÷ng kho¸ng s¶n cã ý nghÜa quan träng ®èi víi quèc gia nh−: than, apatÝt, s¾t, ®ång, ch×, kÏm, thiÕc... lµ nh÷ng tµi nguyªn quan träng cho ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp khai kho¸ng vµ nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. Than ®¸ ph©n bè chñ yÕu ë tØnh Qu¶ng Ninh víi ba d¶i lín lµ CÈm Ph¶, Hßn Gai, M¹o Khª- U«ng BÝ víi tr÷ l−îng th¨m dß kho¶ng 5,5 tû tÊn (chiÕm kho¶ng 90% tr÷ l−îng than cña c¶ n−íc). Ngoµi ra cßn mét sè má than r¶i r¸c nh− PhÊn MÔ, Lµng CÈm - B¾c Th¸i, cã tr÷ l−îng kho¶ng 80 triÖu tÊn; Nµ D−¬ng - L¹ng S¬n, tr÷ l−îng kho¶ng 100 triÖu tÊn, than Bè H¹ - B¾c Giang. C¸c má than trong vïng cã chÊt l−îng tèt, dÔ khai th¸c, ®· vµ ®ang ®−îc khai th¸c phôc vô nhu cÇu trong n−íc vµ xuÊt khÈu. C¸c kho¸ng s¶n kim lo¹i rÊt ®a d¹ng, víi tr÷ l−îng võa vµ nhá, chÊt l−îng quÆng tèt víi hµm l−îng kim lo¹i cao. C¸c má s¾t ph©n bè ë c¸c tØnh Lµo Cai, Th¸i Nguyªn, Yªn B¸i, Hµ Giang, víi tæng tr÷ l−îng lµ 136 triÖu tÊn chiÕm 16,9 % tr÷ l−îng c¶ n−íc. ThiÕc ph©n bè ë TÜnh Tóc- Cao B»ng, S¬n D−¬ng - Tuyªn Quang vµ Nµ D−¬ng, tr÷ l−îng 10 triÖu tÊn. Titan n»m trong quÆng s¾t ë Th¸i Nguyªn, tr÷ l−îng 390 ngh×n tÊn. §ång cã tr÷ l−îng 781 ngh×n tÊn, ph©n bè ë Lµo Cai. Boxit ph©n bè ë L¹ng S¬n víi tr÷ l−îng kh«ng lín nh− vïng T©y Nguyªn nh−ng chÊt l−îng tèt, cho phÐp ®Çu t− c«ng nghiÖp. Mangan ph©n bè ë Cao B»ng víi tr÷ l−îng kho¶ng 1,5 triÖu tÊn. Ch× - kÏm ph©n bè ë B¾c C¹n... C¸c má kho¸ng s¶n ë vïng nµy ®−îc khai th¸c phôc vô cho nhu cÇu trong n−íc, má thiÕc ®−îc khai th¸c cho nhu cÇu trong n−íc vµ xuÊt khÈu. Vïng cßn cã c¸c lo¹i kho¸ng s¶n kh¸c nh− pirit, vµng ®¸ quÝ, ®Êt hiÕm, ®¸ granÝt, ®¸ x©y dùng, ®¸ v«i s¶n xuÊt xi m¨ng, n−íc kho¸ng... lµ nh÷ng kho¸ng s¶n cã tiÒm n¨ng vµ lµ thÕ m¹nh cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp khai kho¸ng, chÕ biÕn 112
kho¸ng s¶n cña vïng vµ cña c¶ n−íc. Tuy nhiªn nh÷ng má nµy chñ yÕu ®ang ë d¹ng tiÒm n¨ng, mét sè ®−îc khai th¸c víi quy m« nhá mang tÝnh ®Þa ph−¬ng. Kho¸ng s¶n apatit ph©n bè duy nhÊt ë vïng nµy víi tr÷ l−îng lín vµ tËp trung kho¶ng 2,1 tû tÊn, ®ñ ®¸p øng cho nhu cÇu s¶n xuÊt ph©n l©n phôc vô ph¸t triÓn n«ng nghiÖp cña n−íc ta vµ cã thÓ dµnh mét phÇn cho xuÊt khÈu. * TiÒm n¨ng ®Êt ®ai: §Êt ®ai lµ thÕ m¹nh cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp cña vïng. Tæng quÜ ®Êt cã kh¶ n¨ng sö dông cho n«ng, l©m nghiÖp lµ kho¶ng 5 triÖu ha, trong ®ã cho n«ng nghiÖp kho¶ng 1 triÖu ha, cho l©m nghiÖp lµ 4 triÖu ha. Tuy nhiªn hiÖn t¹i chóng ta míi chØ sö dông 2, 4 triÖu ha, chiÕm 48% so víi tiÒm n¨ng. Ph©n lo¹i ®Êt - §Êt ®á ®¸ v«i, ph©n bè theo c¸c c¸nh cung, nhiÒu nhÊt ë c¸c tØnh Hµ Giang, Cao B»ng, L¹ng S¬n, Lµo Cai. Lo¹i ®Êt nµy rÊt thÝch hîp cho c¸c c©y thuèc l¸, ®ç t−¬ng, b«ng, ng«,... - §Êt Feranit ®á vµng, ph©n bè chñ yÕu ë Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang, Phó Thä, Yªn B¸i, B¾c Giang. Lo¹i ®Êt nµy rÊt phï hîp víi c©y chÌ, ®iÒu nµy lý gi¶i ®©y chÝnh lµ vïng chÌ lín nhÊt c¶ n−íc, víi s¶n phÈm chÌ næi tiÕng th¬m ngon nh− chÌ Th¸i Nguyªn, chÌ Phó Thä... - §Êt phï sa cæ, ph©n bè chñ yÕu ë Phó Thä, B¾c Giang thÝch hîp ph¸t triÓn c¸c c©y c«ng nghiÖp hµng n¨m nh− l¹c, thuèc l¸, ®Ëu t−¬ng, c©y l−¬ng thùc. - §Êt phï sa, ph©n bè ë c¸c ®ång b»ng ven s«ng, thÝch hîp trång hoa mµu vµ l−¬ng thùc. Ngoµi ra ®Êt ë khu vùc gi¸p biªn giíi Cao B»ng, L¹ng S¬n, khÝ hËu rÊt thuËn lîi trång c¸c c©y thuèc quÝ nh− tam thÊt, d−¬ng qui, ®ç träng, håi, th¶o qu¶... Nh×n chung, tiÒm n¨ng vÒ ®Êt ®ai cho ph¸t triÓn c¸c c©y c«ng nghiÖp, c©y ®Æc s¶n ë vïng nµy rÊt lín. DiÖn tÝch ®Êt ®ång cá ë c¸c ®åi thÊp vµ c¸c thung lòng còng t¹o ®iÒu kiÖn cho ph¸t triÓn ch¨n nu«i c¸c gia sóc cã gi¸ trÞ nh− bß, tr©u, dª... * Tµi nguyªn rõng: HiÖn nay, diÖn tÝch rõng cña vïng cßn rÊt thÊp do viÖc khai th¸c bõa b·i vµ do ¸p lùc cña sù gia t¨ng d©n sè. Rõng nguyªn sinh chØ cßn rÊt Ýt ë vïng nói non hiÓm trë. §é che phñ rõng hiÖn t¹i lµ 17%. Do vËy viÖc trång rõng vµ tu bæ rõng lµ vÊn ®Ò 113
quan träng hµng ®Çu trong ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña vïng nh»m b¶o vÖ tµi nguyªn, c©n b»ng sinh th¸i, cung cÊp nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp giÊy, c«ng nghiÖp khai th¸c má... c) Tµi nguyªn nh©n v¨n: * VÒ c¬ cÊu d©n téc: Phong Ch©u - Phó Thä ®−îc coi lµ céi nguån cña ng−êi ViÖt. Trong vïng tËp trung nhiÒu téc ng−êi kh¸c nhau. C¬ cÊu d©n téc ®a d¹ng nhÊt trong c¶ n−íc víi kho¶ng 30 d©n téc. Trong ®ã ng−êi Kinh chiÕm ®«ng nhÊt 66,1% tæng d©n sè toµn vïng; ng−êi Tµy chiÕm 12,4%; ng−êi Nïng chiÕm 7,3%; ng−êi Dao chiÕm 4,5%; ng−êi H’M«ng chiÕm 3,8%... * D©n sè vµ mËt ®é d©n sè: Tæng d©n sè cña vïng n¨m 2001 lµ 9,04 triÖu ng−êi, mËt ®é d©n sè trung b×nh lµ 158 ng−êi /km2. TËp trung ®«ng nhÊt ë c¸c tØnh B¾c Giang, Phó Thä, B¾c C¹n, Th¸i Nguyªn, Qu¶ng Ninh, nh÷ng n¬i ph©n bè nh÷ng trung t©m kinh tÕ lín cña vïng. Tû lÖ d©n sè thµnh thÞ thÊp kho¶ng 1,7 triÖu ng−êi chiÕm 19% tæng d©n sè toµn vïng n¨m 2001, thÊp h¬n møc trung b×nh cña c¶ n−íc (25%) vµ rÊt kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c tØnh, cao nhÊt ë Qu¶ng Ninh 42,4%. * Tr×nh ®é häc vÊn: Tr×nh ®é häc vÊn vµ chuyªn m«n cña d©n c− vµ nguån nh©n lùc ë vïng t−¬ng ®−¬ng víi tr×nh ®é trung b×nh cña c¶ n−íc, cao h¬n vïng T©y b¾c, T©y Nguyªn, §ång b»ng s«ng Cöu Long, nh−ng thÊp h¬n §ång b»ng s«ng Hång. Tæng d©n sè tèt nghiÖp phæ th«ng c¬ së trë lªn ®¹t 53,7% (møc trung b×nh c¶ n−íc 45%). Sè ng−êi tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc chiÕm 14,5%. Tuy nhiªn tû lÖ ng−êi kh«ng biÕt ch÷ kh¸ cao chiÕm 11,2 % tæng d©n sè vµ tû lÖ ch−a tèt nghiÖp phæ th«ng c¬ së chiÕm 35.1% chñ yÕu lµ ®ång bµo c¸c d©n téc Ýt ng−êi.. * Lùc l−îng lao ®éng: Tæng sè ng−êi qua ®µo t¹o chuyªn m«n 60 v¹n ng−êi chiÕm 12% tæng sè lao ®éng, t−¬ng ®−¬ng tr×nh ®é trung b×nh cña c¶ n−íc. Trong ®ã cã trªn 8 v¹n ng−êi cã tr×nh ®é tõ cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn. * V¨n ho¸ - lÞch sö: Vïng §«ng B¾c ph¶n ¸nh bÒ dµy lÞch sö cña d©n téc víi c¸c di tÝch v¨n ho¸ - lÞch sö nh− §«ng S¬n, H¹ Long, P¾c Bã, T©n Trµo,... C¸c di tÝch v¨n ho¸ - lÞch sö, c¸c lÔ héi truyÒn thèng, c¸c lµn ®iÖu d©n ca... ®−îc g×n gi÷ b¶o tån. 114
N¬i ®©y c¶nh quan tù nhiªn cßn t¹o thuËn lîi cho vïng ph¸t triÓn c¸c khu du lÞch næi tiÕng. 1.2. HiÖn tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vïng §«ng B¾c Vïng §«ng B¾c ®−îc khai th¸c sím vµ ®Æc biÖt khai th¸c m¹nh mÏ tõ thêi Ph¸p thuéc do môc ®Ých khai th¸c thuéc ®Þa cña t− b¶n Ph¸p. Tõ n¨m 1990 trë l¹i ®©y, nÒn kinh tÕ cña vïng ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ. N¨m 1997 tæng s¶n phÈm GDP cña vïng ®¹t 7,1% tæng GDP c¶ n−íc. GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi thÊp, n¨m 1997 ®¹t 2052 ngh×n ®ång/ ng−êi b»ng 61,5% møc b×nh qu©n cña c¶ n−íc. C¬ cÊu kinh tÕ ngµnh cã sù chuyÓn dÞch theo h−íng ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Tû träng thu nhËp tõ ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng trong GDP cña vïng t¨ng tõ 20,6% n¨m 1990 lªn 26,3% n¨m 1997; tû träng ngµnh dÞch vô t¨ng tõ 32,9% lªn 33,8%; tû träng ngµnh n«ng - l©m - ng− nghiÖp gi¶m tõ 46,5% xuèng 33,6%. a) C¸c ngµnh kinh tÕ: - Ngµnh c«ng nghiÖp: C¬ cÊu c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong vïng ®· cã nhiÒu biÕn ®æi. Sè xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp nÆng víi quy m« lín chiÕm tû träng lín nhÊt trong c¶ n−íc nh− khai th¸c n¨ng l−îng, luyÖn kim, c¬ khÝ, ho¸ chÊt... Ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c n¨ng l−îng (than) cung cÊp tíi 98% than ®¸ cho nhu cÇu trong n−íc vµ chiÕm tû träng 26,7 % trong gi¸ trÞ gia t¨ng c«ng nghiÖp cña c¶ n−íc; c«ng nghiÖp ho¸ chÊt chiÕm 78,5%; c«ng nghiÖp vËt liÖu x©y dông chiÕm 13,8%... Trong vïng h×nh thµnh c¸c vïng l·nh thæ tËp trung c«ng nghiÖp chuyªn m«n ho¸ nh−: khu c«ng nghiÖp luyÖn kim ®en Th¸i Nguyªn; khu c«ng nghiÖp khai th¸c than Qu¶ng Ninh; khu c«ng nghiÖp ho¸ chÊt L©m Thao - ViÖt Tr×; khu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ph©n bãn B¾c Giang. NhiÒu khu c«ng nghiÖp trë thµnh h¹t nh©n h×nh thµnh lªn c¸c ®« thÞ vµ gi÷ vai trß trung t©m t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña toµn vïng. Ngoµi ra mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ còng ph¸t triÓn trªn c¬ së khai th¸c nguån n«ng l©m s¶n cña vïng nh− c«ng nghiÖp giÊy (B·i B»ng), c«ng nghiÖp mÝa ®−êng, Ðp dÇu... - Ngµnh n«ng -l©m-ng− nghiÖp: * Ngµnh n«ng nghiÖp 115
C¬ cÇu ngµnh trång trät - ch¨n nu«i trong vïng lµ 71%-29%. Trong ngµnh trång trät, c©y l−¬ng thùc vÉn gi÷ vÞ trÝ hµng ®Çu chiÕm tíi 63,5% gi¸ trÞ gia t¨ng ngµnh trång trät vµ ®Ó phôc vô nhu cÇu trong vïng. Tuy nhiªn ®· h×nh thµnh mét sè vïng chuyªn canh c©y c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ nh−: + Vïng chuyªn canh chÌ Th¸i Nguyªn, Yªn B¸i, Lµo Cai, Hµ Giang, Tuyªn Quang; + Vïng chuyªn canh thuèc l¸ L¹ng S¬n, Cao B»ng; + Vïng chuyªn canh mÝa huyÖn Cao Léc, Léc B×nh (L¹ng S¬n), V¨n Yªn vµ TrÊn Yªn (Yªn B¸i)...; + Vïng chuyªn canh cµ phª chÌ L¹ng S¬n, khu phô cËn Th¸i Nguyªn (Phó L−¬ng, §¹i Tõ, §ång Hû), Tuyªn Quang, Yªn B¸i, Cao B»ng... + Vïng chuyªn canh c©y ¨n qu¶ B¾c Hµ (Lµo Cai), Ng©n S¬n (Cao B»ng), vïng na Chi L¨ng - L¹ng S¬n, vïng hång L¹ng S¬n, vïng cam quýt b−ëi, hång Lôc Yªn, Yªn B×nh, vïng v¶i thiÒu Lôc Ng¹n (B¾c Giang). + Vïng ch¨n nu«i lîn tËp trung lµ Qu¶ng Ninh, Phó Thä. Vïng ch¨n nu«i tr©u, bß. Nh×n chung ngµnh n«ng nghiÖp cña vïng còng ch−a khai th¸c hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng vÒ ®Êt ®ai vµ khÝ hËu võa mang tÝnh nhiÖt ®íi, cËn nhiÖt vµ «n ®íi ®Ó ph¸t triÓn c¸c c©y trång cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao tho¶ m·n nhu cÇu trong n−íc vµ xuÊt khÈu. * Ngµnh ng− nghiÖp Tuy n»m trong vïng ng− tr−êng ®¸nh b¾t c¸ cña vÞnh B¾c Bé nh−ng viÖc khai th¸c vµ nu«i trång thuû h¶i s¶n cña vïng cã quy m« nhá, ®¸nh b¾t vµ chÕ biÕn mang tÝnh thñ c«ng vµ chñ yÕu ë ven biÓn thuéc tØnh Qu¶ng Ninh. Tû träng gi¸ trÞ ngµnh thuû h¶i s¶n cña vïng chiÕm 5% tæng gi¸ trÞ toµn ngµnh cña c¶ n−íc. * Ngµnh l©m nghiÖp Trong nh÷ng n¨m qua vïng nµy cã nh÷ng nç lùc nh»m phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc, dÇn dÇn kh«i phôc vèn rõng bÞ mÊt do qu¸ tr×nh khai th¸c bõa b·i. Trong vïng ®· h×nh thµnh mét sè n«ng tr−êng cung cÊp nguyªn liÖu gç cho ngµnh s¶n xuÊt giÊy (Hµ Giang, Tuyªn Quang, Lµo Cai, Yªn B¸i...) vµ cung cÊp gç trô má (B¾c Giang, Th¸i Nguyªn, L¹ng S¬n, Qu¶ng Ninh). 116
- Ngµnh dÞch vô: * Ngµnh du lÞch Víi c¸c tiÒm n¨ng ph¸t triÓn ngµnh du lÞch ë c¸c khu vùc: VÞnh H¹ Long (Qu¶ng Ninh), c¸c di tÝch lÞch sö, ®Òn chïa ë Tuyªn Quang, §Òn Hïng - Phó Thä, Qu¶ng Ninh,... c¸c hang ®éng ë L¹ng S¬n, Cao B»ng... C¸c lo¹i h×nh du lÞch ®Þa ph−¬ng mang s¾c th¸i b¶n s¾c d©n téc ch−a ®−îc ph¸t huy. * Ngµnh th−¬ng m¹i: ph¸t triÓn ë khu vùc cöa khÈu biªn giíi. Vïng cßn nhiÒu h¹n chÕ vÒ giao th«ng liªn vïng, liªn tØnh nªn còng g©y trë ng¹i ®¸ng kÓ cho ph¸t triÓn kinh tÕ. b) Bé khung l∙nh thæ cña vïng: - HÖ thèng ®« thÞ: HÖ thèng ®« thÞ gåm 18 thµnh phè, thÞ x· víi tæng diÖn tÝch 1.902.2 km2 vµ d©n sè 1.264.5 ngh×n ng−êi. MËt ®é d©n sè cña vïng lµ 665 ng−êi/ km2. Ngoµi ra cßn m¹ng l−íi thÞ trÊn, trung t©m huyÖn lþ lµ 88 huyÖn víi 104 thÞ trÊn. - Thµnh phè H¹ Long lµ thµnh phè trùc thuéc tØnh Qu¶ng Ninh, lµ trung t©m kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ cña tØnh, trung t©m du lÞch, nghØ m¸t cã ý nghÜa trong n−íc vµ qu«c tÕ. Ngoµi ra thµnh phè cßn cã vÞ trÝ quan träng vÒ an ninh, quèc phßng vµ lµ ®Çu mèi giao th«ng, th−¬ng m¹i quan träng cña vïng. Ph¹m vi ¶nh h−ëng cña thµnh phè lµ c¸c tØnh Qu¶ng Ninh, B¾c Ninh, L¹ng S¬n. - Thµnh phè Th¸i Nguyªn lµ trung t©m kinh tÕ, v¨n ho¸ cña vïng ViÖt B¾c, cã ý nghÜa quan träng vÒ mÆt quèc phßng vµ lµ ®Çu mèi giao l−u c¸c tØnh phÝa B¾c. Cã ph¹m vi ¶nh h−ëng lµ c¸c tØnh B¾c C¹n, Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang, Cao B»ng. - Thµnh phè ViÖt Tr× lµ thµnh phè c«ng nghiÖp cña vïng §«ng B¾c víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ho¸ chÊt, giÊy, vËt liÖu x©y dùng. §©y lµ trung t©m v¨n ho¸ chÝnh trÞ, khoa häc kü thuËt cã ¶nh h−ëng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸ c¸c tØnh phÝa T©y cña vïng §«ng B¾c. Ph¹m vi ¶nh h−ëng lµ c¸c tØnh Phó Thä, Yªn B¸i, Lµo Cai. Ngoµi ra cßn 14 thÞ x· cã ý nghÜa lµ trung t©m v¨n ho¸, kinh tÕ, chÝnh trÞ cña c¸c tØnh cña vïng. - HÖ thèng giao th«ng vËn t¶i: + HÖ thèng ®−êng « t«: bao gåm c¸c tuyÕn quèc lé: Quèc lé 2 dµi 316 km ch¹y tõ Hµ Néi - ViÖt Tr× - Phó Thä - Tuyªn Quang - MÌo V¹c, ®i qua c¸c thµnh phè c«ng nghiÖp vµ ®Þa bµn giµu kho¸ng s¶n, l©m s¶n vµ vïng ch¨n nu«i gia sóc lín; 117
Quèc lé 3: Hµ Néi- Th¸i Nguyªn - B¾c C¹n- Cao B»ng - Thuû KhÈu dµi 382 km: nèi liÒn vïng kim lo¹i mµu víi Th¸i nguyªn vµ Hµ Néi; Quèc lé 18 (ngang) B¾c Ninh - U«ng BÝ - §«ng TriÒu - Mãng C¸i: §i qua vïng s¶n xuÊt than ®¸ vµ ®iÖn lùc cña vïng; Quèc lé 4 (ngang) tõ Mòi Ngäc - Mãng C¸i- L¹ng S¬n- Cao B»ng- §ång V¨n: ®i qua vïng c©y ¨n qu¶, vµ nèi liÒn víi cöa khÈu ViÖt Trung...; §−êng 3A(13A) tõ L¹ng S¬n- B¾c S¬n- Th¸i Nguyªn- Tuyªn Quang- Yªn B¸i gÆp ®−êng sè 6 cã ý nghÜa vÒ mÆt kinh tÕ vïng trung du vµ quèc phßng. + HÖ thèng ®−êng s¾t: TuyÕn Hµ Néi - §ång §¨ng dµi 163 km nèi víi ga B»ng T−êng (Trung Quèc). §©y lµ tuyÕn ®−êng s¾t quan träng trong viÖc t¹o ra c¸c mèi liªn hÖ qua mét sè khu vùc kinh tÕ vµ quèc phßng xung yÕu: B¾c Giang- Chi l¨ng- L¹ng S¬n; TuyÕn Hµ Néi - ViÖt Tr× - Yªn b¸i - Lµo Cai; TuyÕn ®−êng s¾t Hµ Néi - Qu¸n TriÒu nèi liÒn Hµ Néi víi nhiÒu côm c«ng nghiÖp c¬ khÝ, luyÖn kim quan träng nh− §«ng Anh, Gß §Çm, U«ng BÝ. + HÖ thèng c¶ng biÓn: C¶ng Cöa «ng, c¶ng Hång Gai, c¶ng C¸i L©n ®ang ®−îc x©y dùng lµ c¶ng chuyªn dông ë B¾c Bé víi chøc n¨ng xuÊt khÈu than ®¸.... 1.3. §Þnh h−íng ph¸t triÓn ë vïng a) Ngµnh c«ng nghiÖp: - H×nh thµnh ngµnh hoÆc c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp mòi nhän dùa trªn c¸c lîi thÕ vÒ nguyªn liÖu vµ vÒ thÞ tr−êng nh− c«ng nghiÖp khai th¸c, tuyÓn quÆng vµ tinh chÕ kho¸ng s¶n than, s¾t, kim lo¹i mµu; c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng; c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m s¶n; c«ng nghiÖp luyÖn kim; c«ng nghiÖp chÕ t¹o c¬ khÝ; nhiÖt ®iÖn vµ thuû ®iÖn võa vµ nhá; c«ng nghiÖp ph©n bãn ho¸ chÊt, c«ng nghiÖp hµng tiªu dïng. - MÆt kh¸c ®èi víi c¸c khu c«ng nghiÖp hiÖn cã cÇn ®−îc c¶i t¹o, më réng n©ng cÊp h¹ tÇng c¬ së, ®Çu t− c«ng nghÖ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ chÊt l−îng s¶n phÈm. - Duy tr× vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ tiÒu thñ c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm mü nghÖ cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu. b) Ngµnh n«ng-l©m-ng− nghiÖp: * Ngµnh n«ng nghiÖp - ChuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång theo h−íng s¶n xuÊt hµng ho¸ c¸c c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶, c©y thùc phÈm, c©y d−îc liÖu; gi¶m tû träng c©y l−¬ng thùc víi t¨ng c−êng ®Çu t− th©m canh ®¸p øng nhu cÇu t¹i chç 118
- Chó träng ph¸t triÓn ®µn gia sóc lín: tr©u bß lÊy thÞt, s÷a tiªu dïng vµ xuÊt khÈu. * Ngµnh l©m nghiÖp - Ph¸t triÓn l©m nghiÖp theo h−íng x· héi ho¸, thùc hiÖn chøc n¨ng b¶o vÖ rõng ®Çu nguån, trång rõng míi. - §æi míi gièng c©y trång, chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång phï hîp víi nhu cÇu cña thÞ tr−êng vÒ l©m s¶n. - X©y dùng c¸c vïng nguyªn liÖu giÊy, gç trô má. c) C¸c ngµnh dÞch vô: - Ph¸t triÓn hÖ thèng c¸c trung t©m th−¬ng m¹i, c¸c khu kinh tÕ cöa khÈu; ph¸t triÓn th−¬ng nghiÖp vïng cao, vïng s©u, vïng xa, vïng h¶i ®¶o. - Ph¸t triÓn du lÞch biÓn, x©y dùng mét sè khu, côm du lÞch, tuyÕn du lÞch néi vïng, liªn vïng vµ quèc tÕ. - Ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh dÞch vô kh¸c nh− vËn t¶i qu¸ c¶nh, dÞch vô tµi chÝnh, ng©n hµng, chuyÓn giao c«ng nghÖ, th«ng tin liªn l¹c. - X©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, kinh tÕ x· héi ®Æc biÖt lµ hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i, c¸c c¬ së y tÕ, tr−êng häc, v¨n ho¸, th«ng tin; X©y dùng hÖ thèng thuû lîi vµ hÖ thèng cung cÊp n−íc cho c¸c thµnh phè, thÞ x·, thÞ trÊn, huyÖn lþ, cung cÊp n−íc s¹ch cho n«ng th«n; ph¸t triÓn hÖ thèng b−u chÝnh viÔn th«ng, ph¸t triÓn hÖ thèng cung cÊp ®iÖn. - VÊn ®Ò m«i tr−êng ph¶i ®−îc coi träng song song trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña vïng, ®Æc biÖt ë c¸c khu c«ng nghiÖp lín: ViÖt Tr×, Qu¶ng Ninh, Th¸i Nguyªn. VÒ mÆt l·nh thæ §«ng B¾c ph¸t triÓn theo c¸c tuyÕn vµ c¸c cùc: - ViÖt Tr×: Theo hai tuyÕn s«ng Thao, s«ng Ch¶y vµ s«ng L« trªn c¬ së khai th¸c thiÕc, thuû ®iÖn Th¸c Bµ, chÌ Phó Thä- S¬n D−¬ng, khai th¸c apatit, chÕ biÕn gç, du lÞch T©n Trµo- Sapa. - Th¸i Nguyªn: Víi hai tuyÕn quèc lé 3 vµ liªn tØnh 13 däc theo s«ng CÇu, trªn c¬ së khai th¸c quÆng s¾t, than, thiÕc, ch×, kÏm; ph¸t triÓn c¬ khÝ Gia Sµng, kÝnh §¸p CÇu, chÌ Th¸i Nguyªn, du lÞch hå Nói Cèc, hå Ba BÓ, hang P¸c Bã. 119
- Hßn Gai: Däc tuyÕn 18, ®−êng thuû néi ®Þa H¹ Long, B¸i Tö Long víi c¸c h¶i c¶ng: Cöa «ng, Hßn Gai, C¸i L©n, trªn c¬ së khai th¸c than, c¬ khÝ khai má. C¬ khÝ ®ãng tÇu, g¹ch GiÕng §¸y, ph¸t triÓn c¸c khu du lÞch, nghØ m¸t träng ®iÓm cña miÒn B¾c: H¹ Long, Mãng C¸i. II .Vïng T©y B¾c Vïng gåm 3 tØnh: Lai Ch©u, S¬n La vµ Hoµ B×nh. Tæng diÖn tÝch tù nhiªn lµ 35637 km2, chiÕm 10,82% diÖn tÝch c¶ n−íc. D©n sè lµ 2312,6 ngh×n ng−êi (n¨m 2001) víi mËt ®é d©n sè 61 ng−êi/km2. 2.1. TiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi a) VÞ trÝ ®Þa lý: Vïng T©y B¾c: phÝa B¾c gi¸p Trung Quèc cã cöa khÈu Lai V©n, ®−êng biªn giíi dµi 310 km; PhÝa T©y gi¸p Lµo cã cöa khÈu §iÖn Biªn, S«ng M·, Mai S¬n, ®−êng biªn giíi dµi 560 km; PhÝa §«ng gi¸p vïng §«ng B¾c vµ §ång b»ng s«ng Hång; phÝa Nam gi¸p víi B¾c Trung Bé. Vïng T©y B¾c cã ý nghÜa trong giao l−u kinh tÕ víi c¸c n−íc l¸ng giÒng vµ cã ý nghÜa ®Æc biÖt vÒ quèc phßng. b) §iÒu kiÖn tù nhiªn vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn: * §Þa h×nh §Þa h×nh nói cao hiÓm trë chia c¾t phøc t¹p, nhiÒu ®Ønh nói cao víi d·y Hoµng Liªn S¬n ch¹y theo h−íng T©y B¾c - §«ng Nam tõ biªn giíi ViÖt Trung vÒ ®ång b»ng vµ c¸c d·y nói, cao nguyªn kh¸c. Bëi vËy viÖc më mang x©y dùng vµ giao l−u víi bªn ngoµi cña vïng rÊt h¹n chÕ. N»m gi÷a vïng lµ dßng s«ng §µ víi hai bªn lµ nói cao vµ cao nguyªn t¹o thµnh vïng tù nhiªn ®éc ®¸o thÝch hîp ph¸t triÓn thµnh khu kinh tÕ tiªu biÓu cho vïng nói cao miÒn B¾c ViÖt Nam. * KhÝ hËu KhÝ hËu nhiÖt ®íi chÞu ¶nh h−ëng cña giã mïa. ChÕ ®é giã mïa cã sù t−¬ng ph¶n râ rÖt: Mïa hÌ giã mïa T©y Nam nãng kh«, m−a nhiÒu, mïa ®«ng giã mïa §«ng B¾c l¹nh, kh«, Ýt m−a. ChÕ ®é giã t¹o ra thêi tiÕt cã phÇn kh¾c nghiÖt, g©y nªn kh« nãng, h¹n h¸n, s−¬ng muèi g©y trë ng¹i cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t. * Tµi nguyªn n−íc - T©y B¾c lµ ®Çu nguån cña mét vµi hÖ thèng s«ng §µ, s«ng M·, s«ng B«i. Víi 120
®Þa thÕ l−u vùc rÊt cao, lßng s«ng chÝnh vµ c¸c chi l−u rÊt dèc. Cã nhiÒu ghÒnh th¸c ®· t¹o nªn nguån thuû n¨ng lín cho ViÖt Nam. - Nguån suèi nãng ë vïng kh¸ nhiÒu nh− Kim B«i - Hßa B×nh, §iÖn Biªn,... cã kh¶ n¨ng ch÷a bÖnh. - C¸c suèi kho¸ng ë Lai Ch©u, S¬n La (16 ®iÓm), Hoµ B×nh. * Tµi nguyªn kho¸ng s¶n - Than: tr÷ l−îng kho¶ng 10 triÖu tÊn ®¸p øng nhu cÇu ®Þa ph−¬ng. C¸c má Suèi Bµng, Suèi Hoa, Quúnh Nhai, Hang M¬n - Tµ V¨n. - Niken - §ång - Vµng: ®· ph¸t hiÖn 4 má niken vµ nhiÒu ®iÓm quÆng. §ång ®−îc ph¸t hiÖn ë khu vùc má V¹n Sµi- Suèi Ch¸t víi tæng tr÷ l−îng kho¶ng 980 tÊn vµ dù b¸o ®¹t h¬n 270.000 tÊn. - Vµng sa kho¸ng ph©n bè däc s«ng §µ vµ c¸c triÒn s«ng. Nh×n chung tµi nguyªn kho¸ng s¶n ë vïng cßn nhiÒu ë d¹ng tiÒm n¨ng. * §Êt hiÕm Cã tiÒm n¨ng ®Êt hiÕm lín nhÊt ViÖt Nam. Má ®Êt hiÕm §«ng Pao (Lai Ch©u) tr÷ l−îng kho¶ng 5,5 triÖu tÊn. Nguån ®Êt hiÕm ®−îc khai th¸c sÏ phôc vô cho nhu cÇu trong n−íc vµ xuÊt khÈu. * Tµi nguyªn ®Êt vµ rõng Cã hai lo¹i ®Êt chÝnh lµ ®á vµng vµ ®Êt båi tô trong c¸c thung lòng vµ ven s«ng. Trong c¬ cÊu sö dông ®Êt, ®Êt n«ng nghiÖp chiÕm 9,92%, ®Êt l©m nghiÖp 13,18%, ®Êt chuyªn dïng 1,75 % vµ ®Êt ch−a sö dông chiÕm tíi 75,13 %. Lo¹i ®Êt ®á vµng ë c¸c s−ên nói cã xu h−íng tho¸i ho¸ nhanh do canh t¸c vµ khai th¸c rõng qu¸ møc. DiÖn tÝch rõng n¨m 2001 lµ 1018,9 ngh×n ha, trong ®ã diÖn tÝch rõng tù nhiªn lµ 927,5 ngh×n ha. Rõng chñ yÕu lµ rõng tre nøa, gç th−êng, cã Ýt gç quÝ hiÕm vµ lµ rõng thø sinh. Tuy nhiªn trong rõng cã nhiÒu lo¹i d−îc liÖu quÝ nh− sa nh©n, tam thÊt (Lai Ch©u). §Æc biÖt rõng T©y B¾c cã nhiÒu c¸nh kiÕn vµ c¸c ®éng vËt quÝ hiÕm voi, bß tãt, nai... c) Tµi nguyªn nh©n v¨n: - Vïng ®−îc khai th¸c muén nªn mËt ®é d©n c− th−a thít h¬n so víi c¸c vïng trong n−íc, chñ yÕu lµ c¸c d©n téc Ýt ng−êi sinh sèng, bao gåm c¸c d©n téc Th¸i, 121
M−êng, H’M«ng, Dao... cã nh÷ng nÐt ®Æc s¾c vÒ v¨n ho¸ truyÒn thèng vµ tËp qu¸n s¶n xuÊt. - V¨n ho¸ Hoµ B×nh lµ ®Æc tr−ng cña ng−êi M−êng vµ ng−êi ViÖt-M−êng, ®Ó l¹i nhiÒu di chØ cã gi¸ trÞ vÒ lÞch sö vµ kiÔn tróc. - Nh×n chung tr×nh ®é d©n trÝ trong vïng cßn thÊp, tû lÖ mï ch÷ trong ®é tuæi lao ®éng chiÕm tíi 49,6% (so víi c¶ n−íc lµ 16,5%) trong ®ã ë Lai Ch©u lµ 64,2% vµ S¬n La lµ 63,5% vµ Hoµ B×nh lµ 23,5%... - Lùc l−îng lao ®éng cña vïng kh¸ dåi dµo tuy nhiªn tr×nh ®é lao ®éng thÊp, c¬ cÊu lao ®éng rÊt ®¬n gi¶n, chñ yÕu lµ lao ®éng n«ng nghiÖp, tû lÖ thÊt nghiÖp cao chiÕm tíi 9,3%. Do vËy trong hiÖn t¹i vµ c¶ t−¬ng lai cÇn chó träng ®Çu t− n©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ vµ tr×nh ®é cña ng−êi lao ®éng. CÇn kh¬i dËy c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng vµ gi÷ g×n ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc vïng nµy. 2.2. HiÖn tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña vïng - NÒn kinh tÕ ®ang ë ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp, t¨ng tr−ëng GDP thÊp vµ kÐo dµi nhiÒu n¨m. Tèc ®é t¨ng d©n sè cao trªn 3%, GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi bao gåm c¶ khu thuû ®iÖn Hoµ B×nh rÊt thÊp ®¹t 1616,8 ngh×n ®ång/ng−êi/n¨m b»ng 48,2% møc trung b×nh cña c¶ n−íc. - ë vïng cao, s¶n xuÊt cßn l¹c hËu mang nÆng tÝnh tù cÊp tù tóc, ®êi sèng nh©n d©n cßn nhiÒu khã kh¨n. - C¬ cÊu kinh tÕ mÆc dï ®· cã sù chuyÓn biÕn nh−ng cßn rÊt chËm, chñ yÕu lµ s¶n xuÊt n«ng- l©m nghiÖp, n¨m 1997 tû träng thu nhËp n«ng l©m nghiÖp chiÕm tíi 56,16%, c«ng nghiÖp chØ chiÕm 13,66% vµ dÞch vô 30,18%. a) C¸c ngµnh kinh tÕ: - Ngµnh n«ng- l©m nghiÖp: * Ngµnh n«ng nghiÖp - Ph¸t huy thÕ m¹nh c©y chÌ tuy chÊt l−îng kh«ng cao nh− chÌ vïng §«ng B¾c nh−ng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn chÌ ®en xuÊt khÈu v× chÌ lµ c©y cã gi¸ trÞ cña vïng. DiÖn tÝch chÌ chiÕm 10,25% diÖn tÝch chÌ trong c¶ n−íc n¨m1995, ®−îc trång chñ yÕu ë Lai Ch©u, S¬n La, Hoµ B×nh. - C©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy nhiÒu nhÊt lµ mÝa. Ngoµi ra cßn cã vïng b«ng T« HiÖu - S¬n La; vïng ®Ëu t−¬ng S¬n La, Lai Ch©u. - C©y l−¬ng thùc: tõng b−íc gi¶m diÖn tÝch lóa ®åi, t¨ng diÖn tÝch lóa n−íc, x©y dùng c¸nh ®ång M−êng Thanh, B¾c Yªn, V¨n ChÊn... vµ ph¸t triÓn ruéng bËc thang. 122
Ngoµi ra c©y ng« lµ thÕ m¹nh cña vïng s¶n xuÊt lÊy l−¬ng thùc vµ thøc ¨n cho ®µn gia sóc lín. - Ch¨n nu«i cña vïng cã thÕ m¹nh ch¨n nu«i bß s÷a (Méc Ch©u) do ®iÒu kiÖn sinh th¸i rÊt thÝch hîp. T©y B¾c lµ vïng ch¨n nu«i bß s÷a lín nhÊt n−íc ta. * Ngµnh l©m nghiÖp Do cã sù ®æi míi vÒ chÝnh s¸ch céng víi sù quan t©m cña c¸c tæ chøc quèc tÕ, phong trµo trång rõng phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §Æc biÖt ph¶i kÓ ®Õn c¸c m« h×nh v−ên rõng, v−ên ®åi kÕt hîp lÊy gç víi c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶ vµ ch¨n nu«i kh¸ thµnh c«ng, g¾n n«ng nghiÖp víi l©m nghiÖp n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt. - Ngµnh c«ng nghiÖp: Lín nhÊt lµ thuû ®iÖn Hoµ B×nh, cßn l¹i quy m« ngµnh c«ng nghiÖp trong vïng cßn rÊt nhá bÐ. C«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n ®¸ng kÓ nhÊt lµ chÕ biÕn s÷a Méc Ch©u, chÕ biÕn chÌ Tam §−êng. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®Þa ph−¬ng nh− c¬ khÝ söa ch÷a, ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp m©y tre ®an cßn rÊt nhá bÐ. b) Bé khung l∙nh thæ cña vïng: - HÖ thèng ®« thÞ: HÖ thèng ®« thÞ cña vïng víi thµnh phè §iÖn Biªn, 3 thÞ x· S¬n La, thÞ x· Hoµ B×nh vµ thÞ x· Lai Ch©u. Tæng diÖn tÝch c¸c ®« thÞ lµ 596.7 km2 vµ d©n sè lµ 178.6 ngh×n ng−êi. - Thµnh phè §iÖn Biªn lµ trung t©m cña tØnh Lai Ch©u, vùa lóa lín nhÊt cña vïng T©y B¾c, trung t©m du lÞch quan träng cña c¶ n−íc, cã s©n bay M−êng Thanh vµ cöa khÈu T©y Trang. - ThÞ x· Lai Ch©u lµ trung t©m cña khu vùc phÝa B¾c tØnh Lai Ch©u, cã ý nghÜa kinh tÕ, quèc phßng ®èi víi c¸c huyÖn phÝa B¾c cña tØnh. - ThÞ x· S¬n La lµ cùc t¨ng tr−ëng víi c«ng nghiÖp thuû ®iÖn, du lÞch sinh th¸i nh©n v¨n, lµ ®Çu mèi giao l−u quan träng cña toµn vïng T©y B¾c. - ThÞ x· Hoµ B×nh lµ cöa ngâ giao l−u cña vïng T©y B¾c víi thñ ®« Hµ Néi, ®ång b»ng B¾c Bé vµ vïng kinh tÕ träng ®iÓm B¾c Bé. - HÖ thèng giao th«ng vËn t¶i: - §−êng bé mËt ®é thÊp, ph©n bè kh«ng ®Òu do ®Þa h×nh hiÓm trë. 64 trong tæng 123
sè 526 x· ch−a cã ®−êng « t«, 44 x· ch−a cã ®−êng d©n sinh... do ®ã h¹n chÕ cho ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña vïng. Quèc lé 6: Hµ Néi-Hoµ B×nh-S¬n La-Lai Ch©u dµi 465 km; quèc lé 37 ch¹y tõ ChÝ Linh (H¶i D−¬ng) ®i S¬n La dµi 422 km. Quèc lé 4D ch¹y däc tuyÕn biªn giíi phÝa B¾c nèi víi Sapa Lµo Cai.; quèc lé 12... - Ngoµi ra cßn cã hÖ thèng ®−êng thuû vµ ®−êng hµng kh«ng nh−ng cßn h¹n chÕ. §−êng thuû theo tuyÕn s«ng §µ. §−êng hµng kh«ng cã hai s©n bay §iÖn Biªn vµ Nµ S¶n quy m« nhá. 2.3. §Þnh h−íng ph¸t triÓn cña vïng a) Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò mÊu chèt hiÖn nay cña vïng T©y B¾c lµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, bao gåm: - N©ng cÊp c¸c trôc giao th«ng lµ huyÕt m¹ch quan träng cña vïng nh− c¸c quèc lé 6, 37, 4D, 279, 12 vµ c¸c trôc ®−êng liªn tØnh. §Õn n¨m 2010 phÊn ®Êu 100% x· cã ®−êng « t« vµo trung t©m x·. - Ph¸t triÓn m¹ng b−u chÝnh viÔn th«ng. - X©y dùng l−íi ®iÖn kÕt hîp l−íi ®iÖn quèc gia vµ c¸c thuû ®iÖn võa vµ nhá, cùc nhá theo quy m« hé vµ b¶n, phÊn ®Êu n¨m 2010 kho¶ng 70% sè d©n ®−îc dïng ®iÖn. - Thuû lîi: Kh«i phôc rõng ®Çu nguån b¶o vÖ c¸c nguån n−íc trªn c¸c hå, ®Çm, ao, s«ng, suèi. Söa ch÷a vµ x©y dùng c¸c ®Ëp thuû lîi; ph¸t triÓn hÖ thèng cung cÊp n−íc s¹ch cho nh©n d©n. b) Khai th¸c hiÖu qu¶ thÕ m¹nh n«ng l©m nghiÖp: Trång rõng phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc vµ ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a. KÕt hîp ph¸t triÓn c¸c c©y c«ng nghiÖp chÌ, cµ phª, ®ç t−¬ng, b«ng... c©y d−îc liÖu, c©y c¸nh kiÕn. c) Ngµnh c«ng nghiÖp: Thóc ®Èy c«ng nghiÖp khai th¸c thuû n¨ng, c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m s¶n. d) Th−¬ng m¹i vµ dÞch vô: Ph¸t triÓn c¸c trung t©m th−¬ng m¹i ë c¸c cöa khÈu, c¸c chî n«ng th«n. Cñng cè th−¬ng nghiÖp quèc doanh vµ khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Ph¸t huy tiÒm n¨ng du lÞch s½n cã cña tõng ®Þa ph−¬ng, b¶o tån c¸c di s¶n v¨n ho¸ cña c¸c d©n téc. 124
e) VÒ tæ chøc l∙nh thæ: C¸c cùc ph¸t triÓn cña vïng lµ: - Cùc Hoµ B×nh víi c¸c tuyÕn Hoµ B×nh - S¬n La, Hoµ B×nh - Xu©n Mai, Hoµ B×nh - Håi Xu©n (Thanh Ho¸) víi c¸c chøc n¨ng chÕ biÕn n«ng l©m s¶n, khai th¸c kho¸ng s¶n, c¬ khÝ söa ch÷a. - Cùc S¬n La víi c¸c tuyÕn S¬n La - Lai Ch©u, S¬n La - Mai Ch©u - Hoµ B×nh vµ S¬n La - V¨n ChÊn víi chøc n¨ng chÕ biÕn s÷a, chÌ, b«ng, l−¬ng thùc vµ c¬ khÝ söa ch÷a. - Cùc §iÖn Biªn víi c¸c tuyÕn §iÖn Biªn - Phong Thæ, §iÖn Biªn - S¬n La víi chøc n¨ng chñ yÕu lµ chÕ biÕn ®−êng mÝa, l−¬ng thùc, khai th¸c than ®Þa ph−¬ng, ph¸t triÓn du lÞch . III. Vïng ®ång b»ng s«ng Hång Vïng §ång b»ng s«ng Hång gåm c¸c tØnh, thµnh phè: Hµ Néi, H¶i Phßng, H¶i D−¬ng, H−ng Yªn, Hµ T©y, Th¸i B×nh, Nam §Þnh, Hµ Nam, Ninh B×nh, VÜnh Phóc vµ B¾c Ninh. DiÖn tÝch tù nhiªn cña vïng lµ 14.788 km2, chiÕm 4,5% diÖn tÝch c¶ n−íc. D©n sè cña vïng lµ 17.243,3 ngh×n ng−êi n¨m 2001 chiÕm 22% d©n sè c¶ n−íc. 3.1. TiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi a) VÞ trÝ ®Þa lý: §ång b»ng s«ng Hång n»m ë vÞ trÝ chuyÓn tiÕp gi÷a trung du, miÒn nói phÝa B¾c vµ T©y B¾c, lµ nh÷ng vïng cã nhiÒu tµi nguyªn kho¸ng s¶n; phÝa ®«ng gi¸p biÓn §«ng, vïng ®−îc coi lµ cöa ngâ cña vÞnh B¾c Bé. Bëi vËy, vïng cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n−íc, trë thµnh mét bé phËn chñ yÕu cña vïng träng ®iÓm kinh tÕ B¾c Bé. b) Tµi nguyªn thiªn nhiªn: * §Þa h×nh, khÝ hËu vµ thuû v¨n - §Þa h×nh t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng víi hÖ thèng s«ng ngßi dµy ®Æc ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn hÖ thèng giao th«ng thuû bé vµ c¬ së h¹ tÇng cña vïng. - §Æc tr−ng khÝ hËu cña vïng lµ mïa ®«ng tõ th¸ng 10 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau, mïa nµy còng lµ mïa kh«. Mïa xu©n cã tiÕt m−a phïn. §iÒu kiÖn vÒ khÝ hËu cña vïng t¹o thuËn lîi cho viÖc t¨ng vô trong n¨m: vô ®«ng víi c¸c c©y −a l¹nh, vô xu©n, vô hÌ thu vµ vô mïa. 125
- HÖ thèng s«ng ngßi t−¬ng ®èi ph¸t triÓn. Tuy nhiªn vÒ mïa m−a l−u l−îng dßng ch¶y qu¸ lín cã thÓ g©y ra lò lôt, nhÊt lµ ë c¸c vïng cöa s«ng khi n−íc lò vµ triÒu lªn gÆp nhau g©y ra hiÖn t−îng dån ø n−íc trªn s«ng. VÒ mïa kh« (th¸ng 10 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau), dßng n−íc trªn s«ng chØ cßn 20-30% l−îng n−íc c¶ n¨m g©y ra hiÖn t−îng thiÕu n−íc. Bëi vËy, ®Ó æn ®Þnh viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®Æc biÖt trong n«ng nghiÖp th× ph¶i x©y dùng hÖ thèng thuû n«ng ®¶m b¶o chñ ®éng t−íi tiªu vµ ph¶i x©y dùng hÖ thèng ®ª ®iÒu chèng lò vµ ng¨n mÆn. * Tµi nguyªn ®Êt ®ai §Êt ®ai n«ng nghiÖp lµ nguån tµi nguyªn c¬ b¶n cña vïng do phï sa cña hÖ thèng s«ng Hång vµ s«ng Th¸i B×nh båi ®¾p. HiÖn cã trªn 103 triÖu ha ®Êt ®· ®−îc sö dông, chiÕm 82,48 % diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña vïng vµ chiÕm 5,5% diÖn tÝch ®Êt sö dông cña c¶ n−íc. Nh− vËy møc sö dông ®Êt cña vïng cao nhÊt so víi c¸c vïng trong c¶ n−íc. §Êt ®ai cña vïng rÊt thÝch hîp cho th©m canh lóa n−íc, trång mµu vµ c¸c c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy. Vïng cã diÖn tÝch trång c©y l−¬ng thùc ®øng thø 2 trong c¶ n−íc víi diÖn tÝch ®¹t 1246,9 ngh×n ha. Kh¶ n¨ng më réng diÖn tÝch cña ®ång b»ng vÉn cßn kho¶ng 137 ngh×n ha. Qu¸ tr×nh më réng diÖn tÝch g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh chinh phôc biÓn th«ng qua sù båi tô vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p quai ®ª lÊn biÓn theo ph−¬ng thøc: “lóa lÊn cãi, cãi lÊn só vÑt, só vÑt lÊn biÓn”. * Tµi nguyªn biÓn §ång b»ng s«ng Hång cã mét vïng biÓn lín, víi bê biÓn kÐo dµi tõ Thuû Nguyªn - H¶i Phßng ®Õn Kim S¬n- Ninh B×nh. Bê biÓn cã b·i triÒu réng vµ phï sa dµy lµ c¬ së nu«i trång thuû h¶i s¶n, nu«i rong c©u vµ ch¨n vÞt ven bê. Ngoµi ra mét sè b·i biÓn, ®¶o cã thÓ ph¸t triÓn thµnh khu du lÞch nh− b·i biÓn §å S¬n, huyÖn ®¶o C¸t Bµ,... * Tµi nguyªn kho¸ng s¶n §¸ng kÓ nhÊt lµ tµi nguyªn ®Êt sÐt, ®Æc biÖt lµ ®Êt sÐt tr¾ng ë H¶i D−¬ng, phôc vô cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm sµnh sø. Tµi nguyªn ®¸ v«i ë Thuû Nguyªn - H¶i Phßng ®Õn Kim M«n - H¶i D−¬ng, d¶i ®¸ v«i tõ Hµ T©y ®Õn Ninh B×nh chiÕm 25,4% tr÷ l−îng ®¸ v«i c¶ n−íc, phôc vô cho ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp vËt liÖu x©y dùng. Tµi nguyªn than n©u ë ®é s©u 200m ®Õn 2000m cã tr÷ l−îng hµng chôc tû tÊn ®øng hµng ®Çu c¶ n−íc, hiÖn ch−a cã ®iÒu kiÖn khai th¸c. Ngoµi ra vïng cßn cã tiÒm n¨ng vÒ khÝ ®èt. Nh×n chung kho¸ng s¶n cña vïng kh«ng nhiÒu chñng lo¹i vµ cã 126
tr÷ l−îng võa vµ nhá nªn viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp phô thuéc nhiÒu vµo nguån nguyªn liÖu tõ bªn ngoµi. * Tµi nguyªn sinh vËt Tµi nguyªn sinh vËt trong vïng kh¸ phong phó víi nhiÒu ®éng thùc vËt quÝ hiÕm ®Æc tr−ng cho giíi sinh vËt cña ViÖt Nam. MÆc dï trong vïng cã c¸c khu d©n c− vµ ®« thÞ ph©n bè dÇy ®Æc nh−ng giíi sinh vËt vÉn ®−îc b¶o tån ë c¸c v−ên quèc gia Ba V×, C¸t Bµ, Cóc Ph−¬ng. c) Tµi nguyªn nh©n v¨n: Tµi nguyªn nh©n v¨n cña vïng rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. Vïng cã lÞch sö h×nh thµnh sím, lµ mét trong nh÷ng c¸i n«i cña nÒn v¨n minh lóa n−íc. LÞch sö 4000 n¨m dùng n−íc vµ gi÷ n−íc cña d©n téc ta g¾n liÒn víi vïng ®Êt nµy. §ång b»ng s«ng Hång tiªu biÓu cho truyÒn thèng v¨n ho¸, truyÒn thèng yªu n−íc, truyÒn thèng cÇn cï lao ®éng cña nh©n d©n ViÖt Nam. CÊu tróc lµng x·, c¸ch qu¶n lý x· héi cña c¸c vïng trªn l·nh thæ ViÖt Nam ®Òu b¾t nguån tõ vïng nµy. C− d©n trong vïng chñ yÕu lµ d©n téc Kinh víi nhiÒu kinh nghiÖm trong s¶n xuÊt vµ c¸c nghÒ truyÒn thèng thñ c«ng mü nghÖ. Tû lÖ d©n téc Ýt ng−êi chØ cã 3,8% trong d©n sè toµn vïng. H×nh thøc quÇn c− theo hai xu h−íng chÝnh lµ kiÓu lµng x· tËp trung thµnh nh÷ng ®iÓm ë c¸c d¶i ®Êt cao xen kÏ trong vïng vµ kiÓu ph©n bæ däc theo hai bê cña hÖ thèng s«ng Th¸i B×nh vµ s«ng Hång. Tæng d©n sè cña vïng n¨m 2001 lµ 17.243,3 ngh×n ng−êi. MËt ®é d©n sè trong vïng lao nhÊt trong c¶ n−íc, n¨m 2001 ®¹t 1148 ng−êi/ km2, tèc ®é gia t¨ng d©n sè kh¸ cao ë møc gÇn 2% trõ Hµ Néi, Th¸i B×nh, Hµ Nam, Nam §Þnh. Do vËy tiÒm n¨ng vÒ sè l−îng lao ®éng cña vïng rÊt lín. Tr×nh ®é d©n trÝ vµ häc vÊn cña c− d©n trong vïng cao h¬n so víi c¸c vïng kh¸c. Tû lÖ ng−êi mï ch÷ trong ®é tuæi lao ®éng thÊp nhÊt 10,7% so víi møc trung b×nh cña c¶ n−íc lµ 16,5%. Sè lao ®éng cã kü thuËt cao nhÊt 14% tæng sè lao ®éng so víi c¶ n−íc lµ 10%. Sè c¸n bé cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ cao ®¼ng chiÕm 35,5% tæng sè c¸n bé cã tr×nh ®é cao ®¼ng trë lªn cña c¶ n−íc vµ so víi vïng §«ng Nam Bé lµ 20,6%… Sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi l©u ®êi ®· h×nh thµnh nªn nhiÒu ®iÓm, côm kinh tÕ - x· héi vµ thÞ trÊn, thÞ x· vµ h×nh thµnh hai trung t©m ph¸t triÓn kinh tÕ vµo lo¹i lín nhÊt cña c¶ n−íc lµ Hµ Néi vµ H¶i Phßng. Hµ Néi lµ trung t©m chÝnh trÞ, v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt vµ kinh tÕ cña c¶ n−íc; H¶i Phßng lµ thµnh phè c¶ng quan träng nhÊt miÒn B¾c, lµ vÞ trÝ tiÕp nhËn vµ trao ®æi hµng ho¸, nguyªn liÖu cña vïng vµ cña 127
vïng kh¸c. Møc ®é ®« thÞ ho¸ cña §ång b»ng s«ng Hång lµ kh¸ cao. N¨m 2001 d©n sè thµnh thÞ trong vïng ®¹t 3568,5 ngh×n ng−êi, chiÕm 21%d©n sè toµn vïng. Toµn vïng cã 12 thµnh phè, thÞ x· vµ kho¶ng 88 thÞ trÊn. §©y lµ nh÷ng c¬ së quan träng h×nh thµnh bé khung l·nh thæ ph¸t triÓn kinh tÕ toµn vïng. 3.2. HiÖn tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi Vïng §ång b»ng s«ng Hång lµ vïng ph¸t triÓn m¹nh vÒ c«ng nghiÖp, dÞch vô, n«ng l©m ng− nghiÖp. Víi 22% d©n sè c¶ n−íc n¨m 2001 vïng nµy ®· ®ãng gãp 56.310 tû ®ång chiÕm 22% GDP trong ®ã cã tíi 19,4% gi¸ trÞ gia t¨ng n«ng nghiÖp vµ 28,8% gi¸ trÞ gia t¨ng dÞch vô cña c¶ n−íc. C¬ cÊu kinh tÕ ngµnh cã xu h−íng dÞch chuyÓn t¨ng tû träng ngµnh c«ng nghiÖp-x©y dùng, gi¶m tû träng ngµnh n«ng l©m ng− nghiÖp, tû träng ngµnh dÞch vô ®¹t tíi gÇn 50%. a) C¸c ngµnh kinh tÕ: - Ngµnh n«ng nghiÖp §ång b»ng s«ng Hång lµ mét trong hai vùa lóa cña ViÖt Nam, nã cã nhiÖm vô hç trî l−¬ng thùc cho c¸c tØnh phÝa B¾c vµ mét phÇn dµnh cho xuÊt khÈu. Thêi kú 1993-1997, 85% s¶n phÈm n«ng nghiÖp phôc vô cho nhu cÇu cña vïng, 5% hç trî c¸c tØnh vµ 10% xuÊt khÈu. DiÖn tÝch ®Êt sö dông trong n«ng nghiÖp chiÕm tíi 57,65% diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña toµn vïng. C¬ cÊu ngµnh trång trät- ch¨n nu«i cßn nÆng vÒ trång trät, tû träng ngµnh trång trät trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp lµ 63%. Trong ngµnh trång trät chñ yÕu lµ lóa n−íc, s¶n l−îng lóa chiÕm tíi 89,21% trong s¶n l−îng l−¬ng thùc quy thãc 4,62 triÖu tÊn, cßn l¹i lµ hoa mµu l−¬ng thùc nh− ng«, khoai, s¾n. Ngoµi ra trong vïng cßn ph¸t triÓn c¸c c©y c«ng nghiÖp kh¸c nh− l¹c, ®Ëu t−¬ng cã thÓ trång xen canh, gèi vô. C©y c«ng nghiÖp chñ yÕu lµ ®ay chiÕm 55% diÖn tÝch ®ay c¶ n−íc vµ cãi chiÕm 41,28 % diÖn tÝch cãi c¶ n−íc. VÒ ch¨n nu«i, sù ph¸t triÓn ®µn lîn g¾n liÒn víi s¶n xuÊt l−¬ng thùc trong vïng. §Õn n¨m 2001 ®· cã 5921,8 ngh×n con, chiÕm 27,2% ®µn lîn c¶ n−íc; ®µn gia cÇm cã trªn 30 triÖu con chiÕm 20,05% ®µn gia cÇm c¶ n−íc. §µn tr©u cã chiÒu h−íng gi¶m do nhu cÇu vÒ søc kÐo ®−îc thay thÕ bëi m¸y mãc hiÖn ®¹i. §µn bß 483 ngh×n con n¨m 2001 ®¸p øng nhu cÇu thÞt, s÷a. Ch¨n nu«i thuû s¶n còng ®−îc chó träng ph¸t triÓn ®Ó tËn dông lîi thÕ diÖn tÝch mÆt n−íc ®a d¹ng cña vïng vµ phôc vô nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n. - Ngµnh c«ng nghiÖp §ång b»ng s«ng Hång cã nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµo lo¹i sím nhÊt n−íc ta. 128
Trong vïng tËp trung nhiÒu xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp hµng ®Çu cña c¶ n−íc, nhÊt lµ vÒ c¬ khÝ chÕ t¹o, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng vµ chÕ biÕn thùc phÈm. XÐt vÒ tû träng trong tæng GDP ngµnh c«ng nghiÖp toµn vïng th× c«ng nghiÖp chÕ biÕn l−¬ng thùc thùc phÈm chiÕm 20,9%, c«ng nghiÖp nhÑ (dÖt, may, da) chiÕm 19,3%; s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng 17,9%; c¬ khÝ, ®iÖn, ®iÖn tö 15,6%; ho¸ chÊt, ph©n bãn, cao su chiÕm 8,1%; cßn l¹i 18,2% lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. §Õn nay trªn ®Þa bµn vïng ®· h×nh thµnh mét sè khu, côm c«ng nghiÖp cã ý nghÜa lín ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña vïng nh− c¸c khu c«ng nghiÖp ë H¶i Phßng, Hµ Néi, H¶i D−¬ng, VÜnh Phóc,... Tuy vËy tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña vïng cßn thÊp nhiÒu so víi tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña c¸c vïng §«ng Nam Bé vµ §ång b»ng s«ng Cöu Long. Tû träng lao ®éng c«ng nghiÖp cña vïng chiÕm 32% tæng lao ®éng c«ng nghiÖp trong toµn quèc nh−ng míi chØ s¶n xuÊt ra h¬n 22% gi¸ trÞ c«ng nghiÖp cña c¶ n−íc. - Ngµnh dÞch vô Lµ trung t©m th−¬ng m¹i lín nhÊt cña c¶ n−íc, §ång b»ng s«ng Hång ®· ®¶m nhËn chøc n¨ng ph©n phèi hµng ho¸ trªn ph¹m vi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ mét phÇn cho c¸c tØnh ven biÓn miÒn Trung. §ång b»ng s«ng Hång lµ mét trung t©m dÞch vô lín cho c¶ n−íc cã tû träng dÞch vô trong GDP cña vïng ®¹t 45% so víi c¶ n−íc lµ 41%. C¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh, ng©n hµng, xuÊt nhËp khÈu, du lÞch, th«ngtin, t− vÊn, chuyÓn giao c«ng nghÖ cña §ång b»ng s«ng Hång më réng trªn ph¹m vi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ c¶ n−íc. Trong dÞch vô, th−¬ng m¹i chiÕm vÞ trÝ quan träng. Tuy vËy nã l¹i lµ kh©u yÕu kÐm cña vïng, chØ chiÕm 18% tæng gi¸ trÞ th−¬ng m¹i cña c¶ n−íc. VÒ giao th«ng vËn t¶i, vïng cã nhiÒu ®Çu mèi liªn hÖ víi c¸c tØnh phÝa B¾c, phÝa Nam. Vïng ®−îc coi lµ cöa khÈu quèc tÕ hµng ®Çu cña c¶ n−íc. C¸c hÖ thèng ®−êng bé, ®−êng thuû, ®−êng hµng kh«ng cña vïng t−¬ng ®èi ph¸t triÓn so víi c¶ n−íc. L−u l−îng vËn chuyÓn cña vïng chiÕm tíi 8,7% khèi l−îng hµng ho¸ vËn chuyÓn; 7,5% hµng ho¸ lu©n chuyÓn; 11,2% vËn chuyÓn hµnh kh¸ch vµ 11,5% lu©n chuyÓn hµnh kh¸ch cña c¶ n−íc. VÒ dÞch vô b−u ®iÖn vµ kinh doanh tiÒn tÖ (tÝn dông, ng©n hµng, b¶o hiÓm, kho b¹c, xæ sè) ph¸t triÓn næi tréi h¬n h¼n c¸c vïng kh¸c. Hai lÜnh vùc nµy gãp phÇn lµm t¨ng GDP cña ngµnh dÞch vô cña vïng. §ång b»ng s«ng Hång lµ trung t©m t− 129
vÊn, th«ng tin, chuyÓn giao c«ng nghÖ hµng ®Çu, ®ång thêi cßn lµ mét trong hai trung t©m tµi chÝnh - ng©n hµng lín nhÊt cña c¶ n−íc. b) Bé khung l∙nh thæ cña vïng: - HÖ thèng ®« thÞ Víi 4 thµnh phè lín lµ Hµ Néi, H¶i Phßng, H¶i D−¬ng, Nam §Þnh vµ 10 thÞ x· tØnh lþ, 88 thÞ trÊn lµ c¸c trung t©m v¨n ho¸, kinh tÕ, chÝnh trÞ quan träng víi sù giao l−u trao ®æi hµng ho¸, lao ®éng dÔ dµng. Trong vïng h×nh thµnh nªn 3 côm ®« thÞ: côm T©y B¾c víi Hµ Néi, côm phÝa §«ng víi H¶i Phßng vµ côm phÝa Nam víi Nam §Þnh lµ trung t©m. - Thñ ®« Hµ Néi: Lµ thñ ®« cña c¶ n−íc, Hµ Néi trë thµnh trung t©m v¨n ho¸, kinh tÕ, chÝnh trÞ, khoa häc kü thuËt cña c¶ n−íc. - Thµnh phè H¶i Phßng: Gi÷ vai trß lµ ®Çu mèi giao l−u liªn vïng vµ lµ cöa ngâ giao l−u quèc tÕ cña §ång b»ng s«ng Hång vµ c¸c tØnh phÝa B¾c. Thµnh phè ®−îc ph¸t triÓn trªn c¬ së ph¸t huy lîi thÕ vÒ giao th«ng vËn t¶i biÓn. - Thµnh phè Nam §Þnh: Lµ thµnh phè c«ng nghiÖp nhÑ vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Ngoµi ra cßn cã c¸c thµnh phè vµ thÞ x· trùc thuéc c¸c tØnh lµ trung t©m kinh tÕ v¨n ho¸ cña c¸c tØnh, cã ý nghÜa liªn kÕt c¸c tØnh trong toµn vïng vµ liªn kÕt víi vïng kh¸c. - HÖ thèng giao th«ng vËn t¶i M¹ng l−íi giao th«ng kh¸ dµy kÕt hîp nhiÒu chiÒu trong kh«ng gian l·nh thæ cña vïng. C¸c trôc vµ h−íng ®−êng cã ý nghÜa chiÕn l−îc vÒ kinh tÕ vµ quèc phßng. + HÖ thèng ®−êng s¾t quy tô t¹i Hµ Néi. Tæng chiÒu dµi ®−êng s¾t trong vïng lµ 1.000 km chiÕm 1/3 tæng chiÒu dµi ®−êng s¾t toµn quèc. Bao gåm c¸c h−íng: Hµ Néi - §ång Giao (qua Phñ Lý - Nam §Þnh - Ninh B×nh); tuyÕn Hµ Néi- H¶i Phßng; Hµ Néi - Lµo Cai. + HÖ thèng ®−êng « t« quy tô vÒ trung t©m: TuyÕn ®−êng 5 Hµ Néi - H¶i Phßng; tuyÕn ®−êng 6 Hµ Néi - T©y B¾c; ... C¸c tuyÕn ®−êng c¾t chÐo nhau: ®−êng 10 H¶i Phßng- Th¸i B×nh - Nam §Þnh; ®−êng 17 H¶i D−¬ng - Ninh Giang; ®−êng 39 Th¸i B×nh - H−ng Yªn. HÖ thèng ®−êng « t« t¹o thµnh m¹ng l−íi v« cïng thuËn lîi ®Ó thiÕt lËp c¸c mèi liªn hÖ vïng. + HÖ thèng ®−êng s«ng, ®−êng biÓn kh¸ ph¸t triÓn trong vïng dùa trªn m¹ng l−íi s«ng ngßi dµy ®Æc, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng s«ng Hång vµ s«ng Th¸i B×nh. HÖ 130