Chương trình xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam và những thách thức trong giai đoạn mới - Nguyễn Hữu Minh

X· héi häc sè 4 (96), 2006 11<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ch−¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam<br /> vµ nh÷ng th¸ch thøc trong giai ®o¹n míi<br /> <br /> NguyÔn H÷u Minh<br /> <br /> <br /> I. Ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia xãa ®ãi gi¶m nghÌo vµ Ch−¬ng<br /> tr×nh 135<br /> Trong nh÷ng n¨m cuèi cña thËp kû 80 thÕ kû tr−íc, lÇn ®Çu tiªn viÖc gi¶m<br /> nghÌo ®· trë thµnh vÊn ®Ò ®−îc −u tiªn cña c¸c cÊp §¶ng vµ chÝnh quyÒn t¹i mét sè<br /> ®Þa ph−¬ng v« cïng nghÌo ®ãi. §¹i héi §¶ng lÇn thø VII n¨m 1991 ®· chØ ra sù<br /> thiÕu quan t©m cña c¸c c¬ quan chÝnh phñ trong viÖc cung cÊp dÞch vô hç trî cho<br /> ng−êi nghÌo. N¨m 1992, thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· cã nç lùc ®Çu tiªn vÒ xãa ®ãi<br /> gi¶m nghÌo t¹i cÊp tØnh. S¸ng kiÕn nµy ®· nhanh chãng nhËn ®−îc sù ñng hé réng<br /> r·i cña c«ng chóng. N¨m 1993, hµng lo¹t c¸c tØnh kh¸c cïng tham gia nç lùc xãa<br /> ®ãi gi¶m nghÌo.<br /> ChÝnh phñ ViÖt Nam còng ph¸t ®éng hµng lo¹t c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn<br /> xãa ®ãi gi¶m nghÌo trong c¶ n−íc. Ch−¬ng tr×nh 120 “t¹o c«ng ¨n viÖc lµm” lµ mét<br /> thö nghiÖm cña chÝnh phñ ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò −u tiªn kinh tÕ -x· héi<br /> th«ng qua c¸c Ch−¬ng tr×nh môc tiªu. §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII (1996) ®· v¹ch ra<br /> Ch−¬ng tr×nh quèc gia xãa ®ãi gi¶m nghÌo b»ng viÖc x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu vµ c¸c<br /> biÖn ph¸p chÝnh s¸ch. Tõ th¸ng 7/1998, chÝnh phñ ®· thµnh lËp Ch−¬ng tr×nh môc<br /> tiªu quèc gia vÒ xãa ®ãi gi¶m nghÌo cho giai ®o¹n 1998-2000. ChÝn thµnh phÇn cña<br /> Ch−¬ng tr×nh tËp trung chñ yÕu vµo c¸c x· n«ng nghiÖp, vïng s©u vïng xa. Trong<br /> Ch−¬ng tr×nh môc tiªu còng cã nh÷ng néi dung liªn quan ®Õn ®« thÞ lµ: cung cÊp tÝn<br /> dông cho ng−êi nghÌo; khuyÕn khÝch t¹o c«ng ¨n viÖc lµm; gi¸o dôc; y tÕ (Bé Lao<br /> ®éng - Th−¬ng binh vµ X· héi vµ UNDP 2004; Ng©n hµng thÕ giíi, 1999: 119-121).<br /> Ch−¬ng tr×nh Ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n miÒn nói vµ<br /> vïng s©u, vïng xa (Ch−¬ng tr×nh 135) ®−îc Thñ t−íng chÝnh phñ phª duyÖt theo<br /> QuyÕt ®Þnh sè 135/1998/Q§-TTg, ngµy 31/7/1998 nh»m t¨ng c−êng ho¹t ®éng xãa ®ãi<br /> gi¶m nghÌo cho c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n miÒn nói vµ vïng s©u, vïng xa t¹i 52 tØnh.<br /> §Õn thêi ®iÓm n¨m 2001 trë ®i CT 135 bao gåm 5 hîp phÇn: ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng,<br /> ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng trung t©m côm x·, quy ho¹ch æn ®Þnh d©n c−, khuyÕn n«ng,<br /> khuyÕn ng−, vµ ®¹o t¹o c¸n bé x·/th«n b¶n ë c¸c vïng miÒn nói, vïng s©u, vïng xa.<br /> (Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ X· héi vµ UNDP, 2004).<br /> Tõ n¨m 1992 ®Õn n¨m 2000, Nhµ n−íc ®· ®Çu t− th«ng qua c¸c Ch−¬ng tr×nh<br /> quèc gia cã liªn quan ®Õn môc tiªu xãa ®ãi gi¶m nghÌo kho¶ng 21.000 tØ ®ång. Ng©n<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 12 Ch−¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam vµ nh÷ng th¸ch thøc...<br /> <br /> hµng phôc vô ng−êi nghÌo ®· ®−îc thµnh lËp nh»m cung cÊp tÝn dông −u ®·i cho<br /> ng−êi nghÌo. §Õn cuèi n¨m 2000 ®· cã 1.798 x· thuéc 22 tØnh, thµnh phè cã c¸c bé<br /> phËn vµ c¸n bé chuyªn tr¸ch xãa ®ãi gi¶m nghÌo t¹i chç. ChÝnh phñ ®· ban hµnh<br /> nhiÒu c¬ chÕ, chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt viÖc lµm, t¹o c¬ héi ®Ó ng−êi lao ®éng cã thÓ chñ<br /> ®éng t×m hoÆc tù t¹o viÖc lµm kÕt hîp víi sù hç trî cña Nhµ n−íc vµ cña céng ®ång.<br /> (ChÝnh phñ n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ViÖt Nam, 2002: 28-29)<br /> Th¸ng 5 n¨m 2002 chÝnh phñ ®· ban hµnh ChiÕn l−îc t¨ng tr−ëng vµ xo¸ ®ãi<br /> gi¶m nghÌo, lµm c¬ së cho c«ng cuéc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo trong t−¬ng lai. ChiÕn l−îc<br /> nµy thÓ hiÖn tÝnh hµi hoµ gi÷a t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi.<br /> C¸c nhiÖm vô ®Æt ra kh«ng chØ yªu cÇu c¸c biÖn ph¸p hç trî cã môc tiªu cho tõng ®èi<br /> t−îng cô thÓ vÒ xãa ®ãi gi¶m nghÌo mµ cßn liªn kÕt c¸c chÝnh s¸ch, tõ chÝnh s¸ch<br /> kinh tÕ vÜ m«, c¶i c¸ch c¬ cÊu, chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn ngµnh ®Õn chÝnh<br /> s¸ch an sinh x· héi cña tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c cÊp nh»m b¶o ®¶m t¨ng tr−ëng bÒn<br /> v÷ng vµ xãa ®ãi gi¶m nghÌo.<br /> §Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®Ò ra, ChiÕn l−îc ®· bao gåm mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch<br /> vµ gi¶i ph¸p. Xãa ®ãi gi¶m nghÌo ®−îc coi kh«ng chØ lµ nhiÖm vô cña nhµ n−íc, toµn<br /> x· héi mµ tr−íc hÕt lµ bæn phËn cña chÝnh ng−êi nghÌo ph¶i tù v−¬n lªn ®Ó tho¸t<br /> nghÌo. §iÒu nµy n©ng cao tÝnh tù lùc cña ng−êi nghÌo tham gia cïng nhµ n−íc xãa ®ãi<br /> gi¶m nghÌo. §ång thêi, ChiÕn l−îc còng nhÊn m¹nh mét sè biÖn ph¸p cô thÓ nh− sau<br /> (ChÝnh phñ n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, 2002: 8; 45-47; 80-81):<br /> - Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, ®« thÞ nh»m t¹o viÖc lµm vµ n©ng cao ®êi sèng cho<br /> ng−êi nghÌo: Sö dông c¸c s¶n phÈm vµ nguyªn liÖu tõ c¸c ngµnh n«ng, l©m, ng− nghiÖp,<br /> t¹o viÖc lµm. Cung cÊp tÝn dông, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng thiÕt yÕu, t¨ng c−êng ®µo t¹o<br /> nghÒ vµ gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò di d©n ®« thÞ. Ph¸t triÓn vµ më réng c¸c mèi liªn kÕt gi÷a<br /> c«ng nghiÖp vµ c¸c ho¹t ®éng tiÓu thñ c«ng nghiÖp ë ®« thÞ trªn c¬ së ph¸t triÓn nhiÒu<br /> doanh nghiÖp nhá vµ võa trong c¸c lÜnh vùc ngµnh nghÒ truyÒn thèng víi c«ng nghÖ<br /> hiÖn ®¹i, t¹o s¶n phÈm cã chÊt l−îng cao, kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng, v.v...<br /> - ThiÕt lËp khu«n khæ chiÕn l−îc, chÝnh s¸ch tæng thÓ ph¸t triÓn ®« thÞ ®Ó<br /> tõng b−íc gi¶i quyÕt c¸c khu nhµ æ chuét vµ t¹m bî ë c¸c thµnh phè vµ thÞ x·, gi¶m<br /> nghÌo, gi¶m tÝnh dÔ bÞ tæn th−¬ng cña khu vùc ®« thÞ.<br /> - T¹o m«i tr−êng x· héi ®Ó thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, thùc thi d©n chñ c¬ së<br /> vµ trî gióp ph¸p lý cho ng−êi nghÌo: t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó mäi ng−êi tham gia ®Çy ®ñ vµo<br /> qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, cã c¬ héi b×nh ®¼ng cho mäi ng−êi d©n; t¨ng c−êng d©n chñ c¬<br /> së, c¸c cuéc ®èi tho¹i gi÷a chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ céng ®ång ng−êi nghÌo; trî<br /> gióp ph¸p lý cho ng−êi nghÌo vµ c¸c ®èi t−îng cã hoµn c¶nh ®Æc biÖt.<br /> Tõ n¨m 1993 ®Õn n¨m 2005 ChÝnh phñ ®· nhiÒu lÇn ®iÒu chØnh chuÈn nghÌo ®Ó<br /> lµm c¬ së cho sù phÊn ®Êu gi¶m nghÌo cña nh©n d©n ta. Tõ n¨m 2006, ViÖt Nam ¸p dông<br /> chuÈn nghÌo míi (b×nh qu©n 260.000®/ng−êi/th¸ng ë ®« thÞ vµ 200.000®/ng−êi/th¸ng ë<br /> n«ng th«n), víi møc cao gÊp h¬n 2 lÇn so víi chuÈn cò ¸p dông cho giai ®o¹n 2001 - 2005.<br /> ChuÈn nghÌo giai ®o¹n 2006 - 2010 ®−îc n©ng lªn ®¸p øng nhu cÇu n©ng cao chÊt l−îng<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  NguyÔn H÷u Minh 13<br /> <br /> cuéc sèng cña ng−êi nghÌo vµ tõng b−íc héi nhËp víi khu vùc.<br /> ChÝnh phñ còng ®· phª duyÖt Ch−¬ng tr×nh 135 giai ®o¹n 2 (2006-2010) víi<br /> mét trong nh÷ng môc tiªu chÝnh lµ gi¶m h¬n 2/3 sè hé nghÌo ë c¸c vïng ®Æc biÖt khã<br /> kh¨n. Néi dung chÝnh cña Ch−¬ng tr×nh lµ hç trî c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n, vïng<br /> ®ång bµo d©n téc vµ miÒn nói ph¸t triÓn s¶n xuÊt, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ; n©ng<br /> cao tr×nh ®é qu¶n lý hµnh chÝnh vµ kinh tÕ cña c¸n bé c¬ së; trî gióp ph¸p lý ®Ó n©ng<br /> cao nhËn thøc ph¸p luËt cña ng−êi d©n.<br /> II. Mét sè thµnh tùu b−íc ®Çu trong c«ng cuéc xãa ®ãi gi¶m nghÌo<br /> Nh÷ng cè g¾ng cña toµn §¶ng toµn d©n trong c«ng cuéc xãa ®ãi gi¶m nghÌo<br /> ®· ®−a ®Õn nh÷ng kÕt qu¶ rÊt ®¸ng khÝch lÖ.<br /> Trong thêi gian 9 n¨m (1993 - 2002) ViÖt Nam ®· thùc hiÖn c¸c cam kÕt cña<br /> m×nh trong Tuyªn bè Thiªn niªn kû lµ gi¶m tØ lÖ nghÌo xuèng cßn mét nöa trong giai<br /> ®o¹n 1990 - 2015. Møc ®é ng−êi nghÌo tiÕp cËn c¸c lîi Ých cña Ch−¬ng tr×nh ®¹t ®−îc<br /> tØ lÖ cao. (Rob Swinkels and Carrie Turk, 2004).<br /> TØ lÖ hé nghÌo tiÕp tôc gi¶m nhanh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. TØ lÖ hé nghÌo<br /> ®ãi ®· gi¶m tõ 17,2% n¨m 2001 xuèng cßn 8,3% n¨m 2004 vµ cuèi n¨m 2005 cßn<br /> kho¶ng d−íi 7% (kho¶ng 1,1 triÖu hé). Ng©n hµng thÕ giíi trong B¸o c¸o ph¸t triÓn<br /> ViÖt Nam n¨m 2004 ®· ®¸nh gi¸ thµnh tùu gi¶m nghÌo cña ViÖt Nam lµ mét trong<br /> nh÷ng vÝ dô thµnh c«ng nhÊt trong ph¸t triÓn kinh tÕ. (Ph¹m Gia Khiªm, 2006).<br /> Møc ®é b¶o ®¶m vÒ ch¨m sãc søc kháe d©n c− t¨ng lªn râ rÖt. Ch¼ng h¹n, tØ lÖ<br /> tö vong ë trÎ d−íi 1 tuæi gi¶m xuèng cho c¶ c¸c nhãm d©n c−; tØ lÖ c¸c ca ®Î cã sù gióp<br /> ®ì cña nh©n viªn y tÕ lµnh nghÒ t¨ng lªn; tØ lÖ tö vong ë c¸c bµ mÑ gi¶m ®¸ng kÓ, v.v...<br /> N©ng cao tr×nh ®é häc vÊn cho c¸c trÎ em nghÌo ®−îc ®Æc biÖt quan t©m.<br /> Trong thùc tÕ, chÝnh s¸ch miÔn gi¶m häc phÝ vµ mét sè kho¶n phÝ kh¸c cho viÖc häc<br /> tËp cña trÎ em nghÌo ®· ®−îc ¸p dông trong nhiÒu thËp niªn nh»m gióp ®ì nh÷ng<br /> gia ®×nh gÆp khã kh¨n. QuyÕt ®Þnh sè 70/1998/Q§-TTg cña Thñ t−íng chÝnh phñ ban<br /> hµnh ngµy 31/3/1998 vÒ thu vµ sö dông häc phÝ ë c¸c tr−êng phæ th«ng c«ng lËp ®·<br /> gi¶m 50% häc phÝ cho häc sinh tõ c¸c hé gia ®×nh nghÌo. (TrÞnh Duy Lu©n vµ Vò<br /> M¹nh Lîi, 2004a). TØ lÖ con em c¸c hé nghÌo ®−îc miÔn gi¶m häc phÝ cßn cao h¬n sè<br /> chung. §iÒu nµy ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ tÝch cùc cña chÝnh s¸ch hç trî ng−êi nghÌo trong<br /> lÜnh vùc gi¸o dôc hiÖn nay. Trong c¸c n¨m 2001 - 2002 cã 120 tû ®ång ®−îc dµnh cho<br /> viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch hç trî gi¸o dôc. GÇn 70% sè hé nghÌo ®−îc tiÕp cËn hç trî<br /> gi¸o dôc vµ gÇn 80% lµ thuéc vÒ hai nhãm nghÌo nhÊt. T¸c ®éng cña Ch−¬ng tr×nh lµ<br /> kh¸ râ. Kho¶ng 12% nh÷ng ng−êi ®−îc pháng vÊn tõ §iÒu tra møc sèng d©n c− 2002<br /> kh¼ng ®Þnh r»ng hä sÏ kh«ng thÓ cho con em ®Õn tr−êng nÕu nh− kh«ng cã sù hç trî<br /> cña Ch−¬ng tr×nh (Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ X· héi vµ UNDP, 2004: 50, 105).<br /> N¨ng lùc c¸n bé c¬ së vÒ chØ ®¹o vµ thùc hiÖn c«ng t¸c xãa ®ãi gi¶m nghÌo t¨ng<br /> lªn. Theo ®¸nh gi¸ cña Dù ¸n ®µo t¹o c¸n bé vµ n©ng cao n¨ng lùc xãa ®ãi gi¶m nghÌo<br /> giai ®äan 2001-2005 cho thÊy: qua 4 n¨m thùc hiÖn dù ¸n, n¨ng lùc thùc hiÖn nhiÖm<br /> vô cña c¸n bé gi¶m nghÌo n©ng lªn râ rÖt. §èi víi c¸n bé thùc hiÖn Ch−¬ng tr×nh 135,<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 14 Ch−¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam vµ nh÷ng th¸ch thøc...<br /> <br /> viÖc tæ chøc c¸c khãa tËp huÊn ®· gãp phÇn n©ng cao nhËn thøc vµ tr×nh ®é cña ®éi<br /> ngò c¸n bé c¬ së vÒ qu¶n lý hµnh chÝnh, qu¶n lý kinh tÕ - x· héi, vÒ c¸ch thøc tham gia<br /> qu¶n lý, gi¸m s¸t vµ tæ chøc thùc hiÖn Ch−¬ng tr×nh 135 trªn ®Þa bµn. C¸c khãa ®µo<br /> t¹o còng ®· gãp phÇn n©ng cao d©n trÝ, c¸ch thøc lµm ¨n, tõng b−íc thay ®æi tËp qu¸n<br /> sinh ho¹t, s¶n xuÊt l¹c hËu, tiÕp cËn khoa häc kü thuËt ¸p dông vµo s¶n xuÊt, n©ng<br /> cao ®êi sèng, xãa ®ãi gi¶m nghÌo vµ ph¸t triÓn kinh tÕ theo h−íng s¶n xuÊt hµng hãa.<br /> (V¨n phßng Dù ¸n VIE/02/00, 2004; TrÇn V¨n ThuËt, 2004).<br /> Sù tham gia cña ng−êi d©n vµo c«ng cuéc xãa ®ãi gi¶m nghÌo ngµy cµng toµn<br /> diÖn h¬n, tÝch cùc h¬n còng lµ mét thµnh tùu quan träng cña Ch−¬ng tr×nh môc<br /> tiªuquèc gia vÒ xãa ®ãi gi¶m nghÌo. Cïng víi Quy chÕ d©n chñ c¬ së, nh÷ng ho¹t<br /> ®éng do hai Ch−¬ng tr×nh tiÕn hµnh ®· t¹o ra nh÷ng chuyÓn ®éng lín lao vÒ sù tham<br /> gia cña ng−êi d©n vµo c«ng cuéc xãa ®ãi gi¶m nghÌo. ViÖc tham kh¶o ý kiÕn ng−êi<br /> d©n trong lùa chän hé nghÌo hiÖn nay ®· t−¬ng ®èi phæ biÕn, tuy ch−a ph¶i ®−îc<br /> thùc hiÖn trong tÊt c¶ c¸c tr−êng hîp. C¸c h×nh thøc tham gia cña ng−êi d©n ë mäi<br /> miÒn ®Êt n−íc trong vßng 5 n¨m qua ®a d¹ng h¬n kÓ tõ khi Ch−¬ng tr×nh môc tiªu<br /> quèc gia vµ Ch−¬ng tr×nh 135 chÝnh thøc ®−îc triÓn khai.<br /> III. Nh÷ng th¸ch thøc chñ yÕu hiÖn nay<br /> Nh÷ng thµnh tùu cña §¶ng vµ nh©n d©n ta trong c«ng cuéc xãa ®ãi gi¶m<br /> nghÌo lµ rÊt to lín. Tuy nhiªn, ®èi chiÕu víi nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra trong sù nghiÖp<br /> c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc th× viÖc thùc hiÖn Ch−¬ng tr×nh gi¶m<br /> nghÌo quèc gia cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. Cã thÓ nªu lªn mét sè th¸ch thøc chñ yÕu<br /> sau ®èi víi c«ng cuéc gi¶m nghÌo hiÖn nay:<br /> 1. TiÕp cËn c¸c lîi Ých cña Ch−¬ng tr×nh vµ gi¶m nghÌo ë c¸c d©n téc<br /> thiÓu sè<br /> Nh×n chung, ph¹m vi bao phñ cña Ch−¬ng tr×nh vÉn thÊp, tÝnh theo tæng sè<br /> hé nghÌo trªn c¶ n−íc. Trong sè c¸c hé ®−îc tiÕp cËn vay vèn tÝn dông −u ®·i, b¶o<br /> hiÓm y tÕ miÔn phÝ, miÔn gi¶m häc phÝ th× cã kho¶ng 70% sè hé lµ nghÌo.<br /> TØ lÖ hé nghÌo gi¶m trong c¶ n−íc nh−ng kh«ng ph¶i møc sèng cña mäi nhãm<br /> d©n c− ®Òu ®−îc c¶i thiÖn víi møc ®é nh− nhau. Trong n¨m 2002, gÇn 70% ®ång bµo<br /> d©n téc thiÓu sè vÉn sèng trong c¶nh nghÌo. Tû lÖ hé nghÌo ë khu vùc miÒn nói gÊp<br /> tõ 1,7 ®Õn 2 lÇn tû lÖ hé nghÌo b×nh qu©n cña c¶ n−íc. Tû lÖ hé nghÌo ë vïng ®ång<br /> bµo d©n téc thiÓu sè trong tæng sè hé nghÌo cña c¶ n−íc cã chiÒu h−íng t¨ng tõ 21%<br /> n¨m 1992 ®Õn 36% n¨m 2005. (Ph¹m Gia Khiªm, 2006). Sè liÖu tõ c¸c cuéc kh¶o s¸t<br /> møc sèng d©n c− cho thÊy, c¸c vïng cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh th× tèc ®é gi¶m nghÌo<br /> rÊt tèt. Trong khi ®ã, c¸c vïng nghÌo nhÊt cña ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ ë vïng T©y B¾c<br /> vµ T©y Nguyªn, nh÷ng tiÕn bé vÒ xãa ®ãi gi¶m nghÌo trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ<br /> ch−a ®¸ng kÓ. Theo dù b¸o cña Ng©n hµng thÕ giíi, ®Õn n¨m 2010 sÏ cã gÇn 20% d©n<br /> sè vÉn sèng trong t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo, vµ 42% trong sè nh÷ng ng−êi nghÌo ®ã lµ<br /> thuéc c¸c nhãm d©n téc thiÓu sè. Sè liÖu −íc tÝnh cña V¨n phßng th−êng trùc Ch−¬ng<br /> tr×nh Hç trî quèc gia vÒ xãa ®ãi gi¶m nghÌo 2005 - 2010 còng cho thÊy, ®Õn n¨m<br /> 2010, 56% ng−êi nghÌo vµ trªn 80% ng−êi nghÌo l−¬ng thùc sÏ sèng ë c¸c khu vùc<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  NguyÔn H÷u Minh 15<br /> <br /> miÒn nói. (Rob Swinkels and Carrie Turk, 2004).<br /> Mét trong sè c¸c nguyªn nh©n lµm cho ng−êi nghÌo ë vïng s©u vïng xa vÉn<br /> nghÌo triÒn miªn lµ hä cã Ýt tµi s¶n sinh lêi h¬n vµ tµi s¶n cña hä kh«ng cã tØ lÖ sinh<br /> lêi cao nh− tµi s¶n cña ng−êi nghÌo nãi chung. TÝnh trung b×nh, mét hé gia ®×nh<br /> thuéc nhãm 20% nghÌo nhÊt ë T©y B¾c chØ cã ch−a ®Çy 700 mÐt vu«ng ®Êt trång c©y<br /> l©u n¨m. DiÖn tÝch ®Êt qu¸ nhá nh− vËy khã cã thÓ gióp cho c¸c hé gia ®×nh tho¸t<br /> khái c¶nh nghÌo. ChÊt l−îng nguån nh©n lùc thÊp (søc kháe kÐm vµ tr×nh ®é häc vÊn<br /> thÊp) còng lµ mét nguyªn nh©n kh¸c rÊt quan träng. TØ lÖ ®ång bµo d©n téc thiÓu sè<br /> khi bÞ bÖnh kh«ng ®i kh¸m ch÷a bÖnh lµ cao h¬n so víi d©n téc Kinh. TØ lÖ ng−êi d©n<br /> téc thiÓu sè ch−a hoµn thµnh bÊt kú mét Ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc nµo lµ kh¸ cao. (Rob<br /> Swinkels and Carrie Turk, 2004).<br /> Nh÷ng th¸ch thøc hiÖn nay lµ liÖu c¸c chÝnh s¸ch vµ Ch−¬ng tr×nh ®−îc thùc<br /> hiÖn tr−íc ®©y ®Ó hç trî cho ng−êi d©n ë c¸c x· nghÌo vµ vïng s©u vïng xa cã ®ñ m¹nh<br /> ®Ó thu hÑp kho¶ng c¸ch ngµy cµng lín vÒ møc sèng gi÷a c¸c vïng vµ gi÷a c¸c tØnh? Cho<br /> ®Õn nay, nh÷ng Ch−¬ng tr×nh quèc gia cña chÝnh phñ h−íng tíi ®èi t−îng bÞ nhiÒu thiÖt<br /> thßi bao gåm mét lo¹t trî cÊp cho c¸c nhãm d©n téc thiÓu sè, Ch−¬ng tr×nh 135, vµ<br /> Ch−¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo. C¸c kho¶n ng©n s¸ch tõ Bé Tµi chÝnh còng ®· −u tiªn<br /> - cho dï cßn Ýt - c¸c khu vùc nghÌo nÆng nÒ nhÊt. Tuy nhiªn, nghÌo ®ãi vÉn cßn dai d¼ng<br /> t¹i mét sè khu vùc. VËy ph¶i ®iÒu chØnh c¸ch tiÕp cËn vµ chÝnh s¸ch nh− thÕ nµo?<br /> 2. Gi¸o dôc vµ ch¨m sãc søc kháe cho ng−êi nghÌo<br /> TØ lÖ trÎ em nghÌo tiÕp cËn víi c¸c c¬ së gi¸o dôc thÊp h¬n ®¸ng kÓ so víi trÎ<br /> em trong c¸c gia ®×nh kh«ng nghÌo. Cßn kho¶ng 10% trÎ em nghÌo trong ®é tuæi<br /> ch−a ®−îc ®i häc. TØ lÖ nµy cao h¬n ®èi víi trÎ em trong c¸c gia ®×nh d©n téc thiÓu<br /> sè1. Sù kh¸c biÖt gi÷a trÎ em nghÌo vµ kh«ng nghÌo còng thÓ hiÖn c¶ ë c¸c vïng n«ng<br /> th«n ®ång b»ng vµ ®« thÞ. Ch¼ng h¹n, t¹i c¸c ®« thÞ nh− Nam §Þnh, H¶i Phßng, §µ<br /> N½ng, c¸c trÎ em nghÌo, ®Æc biÖt lµ nghÌo kh«ng cã hé khÈu vÉn cßn cã Ýt c¬ héi tiÕp<br /> cËn víi gi¸o dôc phæ th«ng h¬n so víi c¸c hé kh«ng nghÌo. (TrÞnh Duy Lu©n vµ Vò<br /> M¹nh Lîi, 2004a).<br /> Nh− vËy, mÆc dï gi¸o dôc ®−îc xem nh− mét kªnh quan träng ®Ó lµm gi¶m<br /> bít c¸c bÊt b×nh ®¼ng x· héi, song sù bÊt b×nh ®¼ng trªn thùc tÕ ®· mang tÝnh cÊu<br /> tróc, sÏ ®−îc tiÕp tôc t¸i t¹o nÕu nh− kh«ng cã c¸c gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch can thiÖp vµ<br /> ®iÒu chØnh.<br /> Mét trong nh÷ng lý do khiÕn tØ lÖ trÎ em nghÌo bÞ thÊt häc cao h¬n lµ do häc phÝ<br /> cao, gia ®×nh kh«ng ®ñ tiÒn ®Ó chi tr¶. TÝnh chung häc sinh tiÓu häc ph¶i ®ãng 137,4<br /> ngh×n ®ång/n¨m, trung häc c¬ së lµ 299,7 ngh×n ®ång/n¨m vµ trung häc phæ th«ng lµ<br /> 1066,6 ngh×n ®ång/n¨m. Ngoµi häc phÝ ra, häc sinh cßn ph¶i ®ãng nhiÒu lo¹i chi phÝ<br /> kh¸c nh− tiÒn mua sæ liªn l¹c, gãp quü líp, tiÒn ®iÖn. B¶o hiÓm y tÕ häc ®−êng th−êng<br /> ®−îc hiÓu nh− lµ b¾t buéc ®èi víi c¸c gia ®×nh. Sè liÖu kh¶o s¸t ë Ninh ThuËn n¨m<br /> 2003 cho thÊy chi phÝ gi¸o dôc kh¸c hµng n¨m ë Ninh ThuËn ®èi víi häc sinh nghÌo<br /> <br /> 1<br /> TrÎ em ®ång bµo d©n téc thiÓu sè hiÖn chiÕm tíi gÇn mét nöa sè 10% cßn l¹i cña trÎ em VN kh«ng vµo<br /> tiÓu häc ®óng ®é tuæi. (Rob Swinkels and Carrie Turk, 2004).<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 16 Ch−¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam vµ nh÷ng th¸ch thøc...<br /> <br /> tiÓu häc lµ 225 ngh×n, vµ trung häc c¬ së lµ 450 ngh×n. (Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ<br /> X· héi vµ UNDP, 2004: 107) §©y lµ mét sè tiÒn ®¸ng kÓ ®èi víi c¸c gia ®×nh nghÌo.<br /> Ngoµi ra, mét bé phËn c¸c gia ®×nh nghÌo kh«ng biÕt vÒ ®èi t−îng ®−îc miÔn gi¶m häc<br /> phÝ. Nh÷ng thñ tôc xÐt miÔn gi¶m häc phÝ còng qu¸ phøc t¹p lµm cho nhiÒu gia ®×nh<br /> nghÌo kh«ng ®Ò xuÊt. (TrÞnh Duy Lu©n vµ Vò M¹nh Lîi, 2004a).<br /> MÆc dï ®· cã nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ vÒ y tÕ trong nh÷ng n¨m qua, ng−êi<br /> nghÌo vµ ng−êi d©n téc thiÓu sè tiÕp tôc ®èi mÆt víi nh÷ng h¹n chÕ ®¸ng kÓ vÒ tiÕp<br /> cËn vµ sö dông c¸c dÞch vô y tÕ, dï lµ dÞch vô liªn quan ®Õn søc kháe trÎ em, søc<br /> kháe sinh s¶n hay dinh d−ìng. TØ lÖ bÖnh tËt cña d©n c− n«ng th«n nghÌo cao gÊp 4<br /> lÇn so víi c¸c c− d©n thµnh thÞ. T×nh tr¹ng nµy cßn trÇm träng h¬n nÕu ta so s¸nh<br /> trong sè c¸c trÎ em. Møc ®é bÖnh tËt cña sè trÎ nhá n«ng th«n nghÌo nhÊt cao gÊp 27<br /> lÇn tØ lÖ nµy ë c¸c vïng thµnh thÞ. TØ lÖ suy dinh d−ìng cña trÎ em d−íi 4 tuæi ë c¸c<br /> vïng n«ng th«n nghÌo nhiÒu h¬n gÇn 3 lÇn ë vïng thµnh thÞ. TØ lÖ tö vong trÎ s¬ sinh<br /> trong n¨m 1998 t¹i vïng n«ng th«n nghÌo nhiÒu h¬n 54% so víi toµn bé c¸c vïng<br /> n«ng th«n vµ cao h¬n t¹i thµnh thÞ 4 lÇn. TØ lÖ phô n÷ thuéc tÇng líp giµu nhÊt sinh<br /> ®Î t¹i c¬ së y tÕ cao h¬n 1,5 lÇn so víi nh÷ng ng−êi thuéc tÇng líp nghÌo nhÊt. (Nhãm<br /> hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo, 2002: 32) §iÒu nµy dÉn ®Õn nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng ngµy<br /> cµng t¨ng vÒ kinh tÕ - x· héi.<br /> Sù kh¸c biÖt vÒ kh¶ n¨ng sö dông dÞch vô gi÷a ng−êi nghÌo vµ kh«ng nghÌo<br /> còng thÓ hiÖn c¶ ë c¸c khu vùc thµnh thÞ. Kh¶o s¸t ë Nam §Þnh chØ ra r»ng nhãm<br /> nghÌo, ®Æc biÖt lµ nhãm nghÌo kh«ng cã hé khÈu gÆp khã kh¨n h¬n nhiÒu so víi c¸c<br /> nhãm d©n c− kh¸c khi sö dông c¸c dÞch vô y tÕ. Trong nhiÒu truêng hîp nh÷ng ng−êi<br /> di c− kh«ng thÓ cã giÊy x¸c nhËn t×nh tr¹ng nghÌo t¹i quª hä ®Ó lµm c¬ së xin miÔn<br /> phÝ t¹i n¬i ®Õn, vµ hä kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ®−îc coi lµ nghÌo t¹i n¬i ®Õn v× hä kh«ng<br /> cã sæ hé khÈu. NhiÒu ng−êi d©n di c− thËm chÝ ®−îc coi lµ nghÌo theo tiªu chuÈn<br /> n«ng th«n nh−ng ®· sèng ë thµnh thÞ mét thêi gian sÏ ®¸nh mÊt quyÒn ®−îc coi lµ<br /> nghÌo ë c¶ hai n¬i, ë quª vµ c¶ n¬i ®Õn v× vÒ mÆt hµnh chÝnh hä kh«ng "thuéc" vÒ mét<br /> n¬i nµo. (TrÞnh Duy Lu©n vµ Vò M¹nh Lîi, 2004b). NÕu kh«ng quan t©m ®Õn c¸c<br /> céng ®ång thiÖt thßi nµy th× chóng ta kh«ng thÓ ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu ph¸t triÓn<br /> thiªn niªn kû vÒ ch¨m sãc søc kháe nh©n d©n vµ gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo.<br /> Møc ®é sö dông dÞch vô y tÕ cã liªn quan ®Õn tr×nh ®é häc vÊn vµ nhËn thøc<br /> vÒ ch¨m sãc søc kháe cña ng−êi nghÌo. Phô n÷ nghÌo cã nhu cÇu thÊp h¬n vÒ c¸c<br /> dÞch vô ch¨m sãc søc kháe sinh s¶n vµ søc kháe trÎ em. Khi èm ®au, ng−êi nghÌo<br /> th−êng kh«ng t×m ®Õn bÊt kú sù ch¨m sãc y tÕ nµo hoÆc th−êng chØ ®Õn nh÷ng ng−êi<br /> b¸n thuèc vµ c¸c tr¹m y tÕ x·. Trong khi ®ã nh÷ng ng−êi giµu h¬n th× ®Õn c¸c bÖnh<br /> viÖn vµ c¸c phßng kh¸m t−. C¸c nh©n viªn y tÕ n¬i ng−êi nghÌo hay t×m ®Õn th−êng<br /> lµ Ýt ®−îc ®µo t¹o h¬n vµ Ýt kh¶ n¨ng cung cÊp dÞch vô chÊt l−îng cao. (Nhãm hµnh<br /> ®éng chèng ®ãi nghÌo, 2002: 33).<br /> Khã kh¨n lín hiÖn nay ®èi víi c¸c gia ®×nh nghÌo lµ hä Ýt cã kh¶ n¨ng chi tr¶<br /> cho c¸c dÞch vô y tÕ. VÒ nguyªn t¾c, ng−êi nghÌo ®−îc ch¨m sãc y tÕ miÔn phÝ t¹i c¸c<br /> c¬ së y tÕ c«ng céng. Tuy nhiªn, c¸c lo¹i thuèc miÔn phÝ kh«ng ph¶i lóc nµo còng cã<br /> trong c¸c tr¹m y tÕ x· vµ bÖnh viÖn nhµ n−íc. TØ lÖ c¸c kho¶n dÞch vô y tÕ miÔn phÝ<br /> gi¶m sót qua c¸c n¨m. Ngoµi ra, tØ lÖ ng−êi nghÌo cã b¶o hiÓm y tÕ thÊp h¬n ®¸ng kÓ<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  NguyÔn H÷u Minh 17<br /> <br /> so víi nh÷ng ng−êi kh«ng nghÌo. (Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo 2002: 34).<br /> ViÖc t¨ng tØ lÖ b¶o hiÓm y tÕ cã thÓ lµ ph−¬ng thøc tèt trî gióp ng−êi nghÌo<br /> t×m ®Õn víi c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc kháe. Tuy nhiªn ®iÒu nµy cã quan hÖ chÆt chÏ<br /> víi viÖc c¶i tiÕn vÒ thñ tôc cÊp vµ sö dông thÎ b¶o hiÓm y tÕ. Kh«ng Ýt ng−êi d©n ®·<br /> kh«ng ®−îc tiÕp cËn dÞch vô ch¨m sãc y tÕ khi hä cÇn v× c¸c thñ tôc qu¸ phøc t¹p vµ<br /> viÖc cÊp thÎ y tÕ chËm. C¬ cÊu tµi chÝnh y tÕ cßn ch−a hîp lý vµ c«ng b»ng. C¬ së y tÕ<br /> ë c¸c vïng nghÌo vµ vïng s©u cßn thiÕu c¸c dÞch vô cÇn thiÕt ®Ó phôc vô ng−êi d©n.<br /> ViÖc n©ng cao kh¶ n¨ng sö dông dÞch vô y tÕ cho ng−êi nghÌo cã liªn quan<br /> ®Õn møc ®é c«ng khai, c¬ chÕ gãp ý, vµ t¨ng c−êng chÊt l−îng ch¨m sãc søc kháe<br /> còng nh− møc ®é hµi lßng cña kh¸ch hµng. Trong nhiÒu tr−êng hîp, bÖnh nh©n ch−a<br /> ®−îc th«ng b¸o râ rµng vÒ chi phÝ dÞch vô tr−íc khi sö dông dÞch vô ®ã. T¹i nhiÒu c¬<br /> së y tÕ cßn ch−a cã c¬ chÕ gi¸m s¸t, th−ëng ph¹t cô thÓ ®Ó ®¶m b¶o nhËn ®−îc ý kiÕn<br /> ®ãng gãp cña ng−êi d©n ®èi víi c¸c dÞch vô y tÕ. Nh− ®Ò xuÊt cña mét sè nhµ nghiªn<br /> cøu, sù hµi lßng cña kh¸ch hµng cÇn ®−îc nhÊn m¹nh nh− mét quyÒn lîi ®éc lËp t¸ch<br /> khái c«ng ®o¹n kh¸m ch÷a bÖnh hay bÊt kú c«ng ®o¹n nµo kh¸c cña dÞch vô y tÕ.<br /> (TrÞnh Duy Lu©n vµ Vò M¹nh Lîi, 2004b).<br /> ViÖc ph©n bæ c¸c nguån lùc c«ng ®Ó thùc hiÖn c¸c dÞch vô cña chÝnh phñ lµ<br /> mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng nhÊt mµ chÝnh phñ cã thÓ sö dông ®Ó chèng ®ãi<br /> nghÌo vµ sù bÊt b×nh ®¼ng. Nh×n chung, c¸c vïng nghÌo h¬n vÉn ®−îc h−ëng møc<br /> ph©n bè lín h¬n trong sè nh÷ng ®Þa ph−¬ng phô thuéc nhiÒu vµo ng©n s¸ch trung<br /> −¬ng. Tuy nhiªn, ®èi víi c¸c dù ¸n c¬ së h¹ tÇng lín ®iÒu nµy kh«ng hoµn toµn ®óng.<br /> B¶n ®å ph©n bè Ch−¬ng tr×nh ®Çu t− c«ng céng gi÷a c¸c tØnh cho thÊy, mét sè tØnh<br /> nghÌo nhÊt vµ nh÷ng tØnh xa nhÊt ®−îc ph©n bè møc chi ®Çu t− ph¸t triÓn thÊp<br /> nhÊt. V× vËy cÇn cã sù ®iÒu chØnh thÝch hîp trong vÊn ®Ò nµy.<br /> 3. Sù tham gia cña ng−êi nghÌo vµ c¸n bé lµm c«ng t¸c gi¶m nghÌo<br /> vµo c¸c Ch−¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo<br /> ViÖc tham kh¶o ý kiÕn ng−êi d©n trong lùa chän hé nghÌo ngµy cµng ®−îc quan<br /> t©m. Tuy nhiªn, sù c¶i thiÖn trong c¸c h×nh thøc tham gia kh¸c nhau cña ng−êi d©n<br /> kh«ng ®−îc râ nÐt ë nh÷ng céng ®ång nghÌo nhÊt, th−êng lµ ë vïng cao. Trong Ch−¬ng<br /> tr×nh môc tiªu quèc gia xãa ®ãi gi¶m nghÌo vµ Ch−¬ng tr×nh 135, viÖc ng−êi d©n tham<br /> gia trùc tiÕp vµo viÖc ra quyÕt ®Þnh vÒ nh÷ng ®iÒu cã liªn quan ®Õn cuéc sèng cña hä<br /> cßn h¹n chÕ. Sù tham kh¶o ý kiÕn cña ng−êi d©n mét c¸ch chÆt chÏ chñ yÕu liªn quan<br /> ®Õn viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, ph©n bæ tÝn dông vµ ph©n lo¹i hé nghÌo. Phô n÷ vµ<br /> ng−êi d©n nhiÒu vïng d©n téc thiÓu sè vÉn cßn tham gia rÊt thô ®éng trong c¸c qu¸<br /> tr×nh tham vÊn vµ ra quyÕt ®Þnh. Mét phÇn nguyªn nh©n lµ do nh÷ng h¹n chÕ cña<br /> ng−êi d©n vÒ søc kháe, thu nhËp, vµ n¨ng lùc nhËn thøc. Ngoµi ra lµ mét sè bÊt cËp vÒ<br /> mÆt ph¸p lý vµ tæ chøc ®Ó ng−êi d©n ®−îc tham gia cã hiÖu qu¶.<br /> ViÖc c¸c c¸n bé l·nh ®¹o th«n x· vµ nh÷ng ng−êi ®¹i diÖn c¸c tæ chøc quÇn<br /> chóng ë c¬ së tham gia ra c¸c quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn c¸c hîp phÇn trong c¸c<br /> Ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia cßn rÊt khiªm tèn ë c¸c x· vïng cao. Mét trong<br /> nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu lµ sù h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc cña c¸n bé, ®Æc biÖt lµ c¸n bé<br /> th«n, c¸n bé ®oµn thÓ ë c¬ së. Thùc tÕ cho thÊy r»ng nh÷ng ®Þa ph−¬ng nµo lµm tèt<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 18 Ch−¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam vµ nh÷ng th¸ch thøc...<br /> <br /> c«ng t¸c tËp huÊn n©ng cao n¨ng lùc ®éi ngò c¸n bé gi¶m nghÌo th× ë ®ã c¸c häat<br /> ®éng vÒ xãa ®ãi gi¶m nghÌo ®−îc thùc hiÖn tèt vµ cã hiÖu qu¶, tØ lÖ hé nghÌo gi¶m<br /> nhanh h¬n, ®êi sèng cña hé nghÌo ®−îc c¶i thiÖn nhanh h¬n.<br /> C«ng t¸c ®µo t¹o, tËp huÊn c¸n bé c¬ së thùc hiÖn môc tiªu xãa ®ãi gi¶m nghÌo<br /> cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. §éi ngò c¸n bé biÕn ®éng vµ kh«ng ®ång ®Òu. Ng©n s¸ch<br /> ph©n bæ dµnh cho ®µo t¹o, tËp huÊn cßn Ýt, ch−a t−¬ng øng víi nhu cÇu. Kh«ng nh÷ng<br /> thÕ, viÖc ph©n bæ vèn cho c«ng t¸c ®µo t¹o cßn tïy thuéc vµo ®Þa ph−¬ng nªn cã nh÷ng<br /> n¬i kh«ng ®Çu t− ®óng møc. ChÝnh v× vËy nhiÒu dù ¸n gi¶m nghÌo ch−a ®−îc tæ chøc<br /> mét c¸ch toµn diÖn nh»m n©ng cao n¨ng lùc céng ®ång; ch−a tËp trung huÊn luyÖn c¸c<br /> kü n¨ng thiÕt yÕu cho ®éi ngò c¸n bé c¬ së, cho ng−êi d©n; §éi ngò tiÓu gi¸o viªn ®Þa<br /> ph−¬ng ch−a ®−îc tËp huÊn mét c¸ch c¬ b¶n; §µo t¹o cßn h×nh thøc, ch−a thiÕt thùc;<br /> v.v... (V¨n phßng Dù ¸n VIE/02/00, 2004 vµ TrÇn V¨n ThuËt, 2004).<br /> IV. Mét sè vÊn ®Ò cÇn quan t©m trong c«ng t¸c gi¶m nghÌo<br /> Nh÷ng khã kh¨n nªu ra ë trªn ®ang lµm h¹n chÕ thµnh qu¶ cña c«ng cuéc<br /> gi¶m nghÌo cña §¶ng vµ nh©n d©n ta. §Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò bøc b¸ch ®ang ®Æt<br /> ra, theo chóng t«i, Ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia xãa ®ãi gi¶m nghÌo trong nh÷ng<br /> n¨m tr−íc m¾t nªn quan t©m ®Õn mét sè ®iÓm sau:<br /> Cã chÝnh s¸ch thÝch hîp ®Ó t¨ng tØ lÖ trÎ em ë vïng s©u vïng xa ®−îc ®i häc.<br /> CÇn xem xÐt kh¶ n¨ng ®Çu t− gi¸o dôc miÔn phÝ cho häc sinh trong ®é tuæi tiÓu häc ë<br /> c¸c vïng miÒn nói vµ miÔn toµn bé häc phÝ cho trÎ em nghÌo, ch¼ng h¹n ë cÊp tiÓu<br /> häc vµ trung häc c¬ së. Ngoµi ra, cÇn quan t©m h¬n ®Õn ®éi ngò gi¸o viªn vïng s©u<br /> vïng xa, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó hä g¾n bã víi c¸c em häc sinh vïng d©n téc thiÓu sè.<br /> Cung cÊp dÞch vô kh¸m ch÷a bÖnh miÔn phÝ (lo¹i bÖnh th«ng th−êng) cho tÊt<br /> c¶ ng−êi d©n ë vïng s©u vïng xa trong mét sè n¨m tr−íc m¾t (Ýt nhÊt ®Õn 2010).<br /> HiÖn nay ®· cã NghÞ ®Þnh 139 vÒ Quü ch¨m sãc søc kháe cho ng−êi nghÌo nh»m gióp<br /> c¸c hé nghÌo gi¶m chi phÝ kh¸m ch÷a bÖnh. Tuy nhiªn, nhµ n−íc cã thÓ ®Çu t− h¬n<br /> n÷a cho viÖc nµy nh»m gióp c¸c hé nghÌo tr¸nh nh÷ng rñi ro tµi chÝnh lín trong<br /> ch÷a trÞ bÖnh tËt.<br /> N©ng cao hiÖu qu¶ nguån chi ng©n s¸ch th«ng qua viÖc ®iÒu chØnh ph©n bè<br /> møc ®Çu t− ph¸t triÓn gi÷a c¸c tØnh. §Èy m¹nh c¸c häat ®éng truyÒn th«ng nh»m<br /> n©ng cao nhËn thøc ng−êi d©n vµ t¨ng nhu cÇu vÒ c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc kháe<br /> sinh s¶n vµ søc kháe trÎ em. T¨ng tØ lÖ b¶o hiÓm y tÕ ®Ó gióp ng−êi nghÌo t×m ®Õn<br /> víi c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc kháe ®ång thêi víi viÖc c¶i tiÕn vÒ thñ tôc cÊp vµ sö<br /> dông thÎ b¶o hiÓm y tÕ. §èi víi c¸c c¬ së y tÕ ë c¸c vïng nghÌo vµ vïng s©u, cÇn cung<br /> cÊp c¸c dÞch vô quanh n¨m b»ng viÖc t¨ng thªm c¸c ®iÓm y tÕ, c¸c ®éi y tÕ l−u ®éng<br /> vµ c¸c chiÕn dÞch t¨ng c−êng. T¨ng c−êng tÝnh c«ng khai, minh b¹ch nh»m n©ng cao<br /> kh¶ n¨ng sö dông dÞch vô y tÕ cho ng−êi nghÌo vµ gióp gi¶i quyÕt nhu cÇu c¸c dÞch<br /> vô y tÕ ®−îc kÞp thêi, thuËn tiÖn, chi phÝ thÊp vµ hiÖu qu¶.<br /> Sù tham gia trùc tiÕp cña ng−êi d©n trong viÖc ra quyÕt ®Þnh, ®Æc biÖt ë cÊp c¬<br /> së, lµ thÝch hîp trong bèi c¶nh ViÖt Nam. V× vËy, cïng víi viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  NguyÔn H÷u Minh 19<br /> <br /> tiÕp cËn c¸c dÞch vô kh¸c, cÇn coi viÖc trao quyÒn cho ng−êi d©n lµ mét môc tiªu<br /> träng t©m cña c¸c Ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia trong giai ®o¹n 2006 - 2010. CÇn<br /> ®−a c¸c h×nh thøc tham vÊn kh¸c nhau, c¸c h×nh thøc tham gia trùc tiÕp hoÆc tham<br /> gia ®¹i diÖn vµo c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn triÓn khai thùc hiÖn c¸c Ch−¬ng tr×nh môc<br /> tiªu quèc gia. Cã c¬ chÕ thÝch hîp ®Ó ng−êi d©n vïng s©u vïng xa tham gia tÝch cùc<br /> vµ cã hiÖu qu¶ h¬n vµo qu¸ tr×nh ra c¸c quyÕt s¸ch cã t¸c ®éng ®Õn cuéc sèng cña<br /> chÝnh hä. Tæ chøc c¸c líp tËp huÊn mét c¸ch thÝch hîp, n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn cña<br /> ng−êi d©n, còng nh− hoµn thiÖn tæ chøc xãa ®ãi gi¶m nghÌo ë ®Þa ph−¬ng lµ mét sè<br /> khÝa c¹nh cÇn ®−îc quan t©m trong vÊn ®Ò nµy.<br /> N©ng cao n¨ng lùc c¸n bé lµm c«ng t¸c xãa ®ãi gi¶m nghÌo ë tÊt c¶ c¸c cÊp,<br /> nhÊt lµ t¹i c¬ së lµ mét nhiÖm vô bøc thiÕt hiÖn nay trong viÖc ph¸t huy hiÖu qu¶ cña<br /> c¸c Ch−¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo ë n−íc ta. V× vËy cÇn hoµn thiÖn c¬ chÕ tËp huÊn,<br /> n©ng cao n¨ng lùc, ®Æc biÖt lµ c¸c kü n¨ng nghiÖp vô thÝch hîp cho c¸n bé ®Þa ph−¬ng.<br /> Mét sè vÊn ®Ò cÇn tËp trung gi¶i quyÕt lµ: Néi dung ®µo t¹o ph¶i phï hîp víi ®Æc thï<br /> ®Þa ph−¬ng nghÌo hoÆc vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè; Ph−¬ng ph¸p ®µo t¹o, båi<br /> d−ìng ph¶i ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu vµ trùc quan; ¦u tiªn huy ®éng nguån lùc cao h¬n cho dù<br /> ¸n, ®Æc biÖt lµ nguån ng©n s¸ch nhµ n−íc; Lång ghÐp ho¹t ®éng gi÷a c¸c bé, ngµnh,<br /> c¸c Ch−¬ng tr×nh, dù ¸n trªn ®Þa bµn ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô ®µo t¹o mét c¸ch toµn<br /> diÖn; ¸p dông h×nh thøc ®µo t¹o tËp trung cho ®éi ngò c¸n bé cèt c¸n ®Õn th«n/b¶n.<br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> 1. Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ X· héi vµ UNDP, 2004: §¸nh gi¸ vµ lËp kÕ ho¹ch cho t−¬ng lai: §¸nh<br /> gi¸ Ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vÒ xãa ®ãi gi¶m nghÌo vµ Ch−¬ng tr×nh 135. Hµ Néi - 2004.<br /> 2. ChÝnh phñ n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, 2002: ChiÕn l−îc toµn diÖn vÒ t¨ng tr−ëng vµ<br /> xãa ®ãi gi¶m nghÌo. Hµ Néi - 2002.<br /> 3. Ng©n hµng thÕ giíi, 1999: ViÖt Nam tÊn c«ng nghÌo ®ãi. Hµ Néi.<br /> 4. Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo 2002: C¶i thiÖn t×nh tr¹ng søc kháe vµ gi¶m bít nh÷ng bÊt b×nh<br /> ®¼ng. Hµ Néi 7- 2002.<br /> 5. Ph¹m Gia Khiªm, 2006: Xãa ®ãi, gi¶m nghÌo ë n−íc ta-thµnh tùu, th¸ch thøc vµ gi¶i ph¸p. T¹p chÝ<br /> Céng s¶n. Sè 2+3 (n¨m 2006). Trang 7-11.<br /> 6. Rob Swinkels vµ Carrie Turk, 2004: §ãi nghÌo vµ vïng s©u vïng xa: b»ng chøng tõ nh÷ng sè liÖu míi vµ c¸c c©u<br /> hái cho t−¬ng lai. B¸o c¸o tæng quan cho Héi th¶o PAC, ngµy 24-26/11/2004. Ng©n hµng thÕ giíi, ViÖt Nam.<br /> 7. TrÇn V¨n ThuËt, 2004: Mét sè ý kiÕn vÒ thùc hiÖn dù ¸n ®µo t¹o c¸n bé x·, b¶n, lµng, phum sãc thuéc<br /> Ch−¬ng tr×nh 135. B¸o c¸o t¹i Héi th¶o §¸nh gi¸ Ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vÒ xãa ®ãi gi¶m<br /> nghÌo vµ Ch−¬ng tr×nh 135 t¹i §å S¬n, th¸ng 8-2004.<br /> 8. TrÞnh Duy Lu©n vµ Vò M¹nh Lîi, 2004a: Gi¸o dôc phæ th«ng ë ®« thÞ. B¸o c¸o qua kh¶o s¸t t¹i 3 thµnh phè.<br /> 9. TrÞnh Duy Lu©n vµ Vò M¹nh Lîi, 2004b: KiÕn nghÞ vÒ chÝnh s¸ch ®Ó n©ng cao chÊt l−îng dÞch vô y tÕ<br /> ë §µ N½ng vµ Nam §Þnh. B¸o c¸o kh¶o s¸t.<br /> 10. V¨n phßng Dù ¸n VIE/02/00, 2004: B¸o c¸o ®¸nh gi¸ Dù ¸n ®µo t¹o c¸n bé vµ n©ng cao n¨ng lùc xãa<br /> ®ãi gi¶m nghÌo giai ®o¹n 2001-2005. B¸o c¸o t¹i Héi th¶o §¸nh gi¸ Ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vÒ<br /> xãa ®ãi gi¶m nghÌo vµ Ch−¬ng tr×nh 135 t¹i §å S¬n, th¸ng 8-2004.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />