Chuyên đề tốt nghiệp: Quản lý thu thu thuế xuất nhập khẩu tại Chi Cục Hải quan Cửa khẩu Cảng (Cửa Lò, Nghệ An)

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:54

Thêm vào BST

Báo xấu

154
lượt xem 51
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chuyên đề nghiên cứu những vấn đề cơ bản sau: Hệ thống hoá thuế xuất nhập khẩu, biểu thuế xuất nhập khẩu, các quy trình công tác quản lý thu thuế; Thực tế thu thuế tại Chi Cục Hải quan Cửa khẩu Cảng; Một số giải pháp nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả của quá trình quản lý thu thuế.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chuyên đề tốt nghiệp: Quản lý thu thu thuế xuất nhập khẩu tại Chi Cục Hải quan Cửa khẩu Cảng (Cửa Lò, Nghệ An)

LU N VĂN T T NGHI P TÀI: “Qu n lý thu thu thu xu t nh p kh u t i Chi C c H i quan C a kh u C ng (C a Lò, Ngh An).” 1
L IM U ng th 6, th 7 trong các t nh có ngu n thu thu xu t nh p kh u n p ngân sách l n nh t c nư c(sau Hà N i, Thành ph H Chí Minh, H i Phòng …), Ngh An ang c g ng y m nh quy trình công nghi p hoá, hi n i hoá công tác thu và qu n lý thu thu theo nh hư ng phát tri n c a t nư c. T nh Ngh An có a hình núi cao và bi n khá ph c t p, gây khó khăn trong công tác ki m tra giám sát, và cũng ang là v n t ra i v i các cơ quan qu n lý thu thu c a t nh khi tình hình buôn l u, gian l n thương m i có kh năng x y ra l n. ư c thành l p t năm 1983, Chi C c H i quan C a kh u C ng C a Lò, Ngh An _ m t trong 3 ơn v có thu c a C c H i quan Ngh An ra i khá mu n sau C c H i quan Ngh An 27 năm, H i quan Vi t Nam 38 năm. n nay Chi C c ã t ư c nh ng k t qu áng ghi nh n. Chuyên “Qu n lý thu thu thu xu t nh p kh u t i Chi C c H i quan C a kh u C ng (C a Lò, Ngh An)” là báo cáo ph n ánh v k t qu t ư c, nh ng khó khăn thách th c c a Chi C c H i Quan C a kh u C ng Ngh An trong th i gian trong nh ng năm tr l i ây. Chuyên nghiên c u nh ng v n cơ b n sau: - H th ng hoá thu xu t nh p kh u, bi u thu xu t nh p kh u, các quy trình công tác qu n lý thu thu - Th c t thu thu t i Chi C c H i quan C a kh u C ng - M t s gi i pháp nh m hoàn thi n và nâng cao hi u qu c a quá trình qu n lý thu thu Theo ó, Chuyên bao g m 3 ph n: Chương I. T ng quan v thu xu t nh p kh u và công tác qu n lý thu Chương nh nghĩa rõ v thu xu t nh p kh u, c i m, các nh hư ng c a ng và Chính ph v công tác thu và quá trình qu n lý thu xu t nh p kh u ang áp d ng t i Vi t Nam 2
Chương II. Th c tr ng qu n lý thu thu t i Chi C c H i quan C a Kh u C ng (C a Lò, Ngh An) N i dung bao g m: k t qu t ư c cũng như nh ng khó khăn, thách th c c a Chi C c H i quan C a Kh u C ng trong th i gian qua. Chương III. M t s gi i pháp hoàn thi n thu thu N i dung chương bao g m: các nh hư ng, gi i pháp cũng như i u ki n th c hi n các ki n ngh giúp nâng cao hi u qu t ư c c a công tác qu n lý thu thu t i Chi C c H i quan C a kh u C ng. Chuyên s d ng phương pháp lu n nghiên c u duy v t bi n ch ng, duy v t l ch s nghiên c u quy trình qu n lý thu theo ti n trình phát tri n c a l ch s , tăng hi u qu nh ng cơ s , phân h nh nh t c a h th ng qu n lý thu thu trên kh p c nư c Trong quá trình th c hi n chuyên g p r t nhi u khó khăn trong công tác thu th p cũng như s lý d li u. Tôi xin chân thành c m ơn Chi C c H i quan C a kh u C ng Ngh An ã cung c p tài li u và s giúp nhi t tình c a cô Nguy n Th Ng c Huy n hoàn thành t t Chuyên này. 3
1. CƠ S LÝ LU N V QU N LÝ THU THU XU T NH P KH U 1.1. Thu xu t nh p kh u 1.1.1. Khái ni m và l ch s phát tri n Thu xu t nh p kh u hay còn g i là thu quan là m t bi n pháp tài chính mà các nư c dùng can thi p vào ho t ng ngo i thương, buôn bán, d ch v c a các qu c gia. Thu quan _ m t trong hai lo i hình thu c a nhà nư c (thu xu t nh p kh u và thu áp d ng cho th trư ng trong nư c), là m t trong nh ng công c i u ti t các ho t ng kinh t khá hi u qu . c bi t, trong th i kì kho ng cu i nh ng năm 30 c a th k XX, khi h c thuy t bàn tay h u hình ư c Kenney ưa ra thì thái , quan i m và vi c s d ng thu quan c a chính ph i v i hàng hoá trong ho t ng ngo i thương, buôn bán th c s ư c coi tr ng. Trong tài “hoàn thi n công tác qu n lý thu xu t nh p kh u c a Vi t Nam”, tác gi $$$$$$$$ chia th i kì phát tri n c a thu thành nhi u giai o n c a l ch s : th i kì c i; bu i bình minh c a ch nghĩa tư b n; giai o n ch nghĩa tư b n c quy n; th i kì chi n tranh th gi i th nh t, và sau chi n tranh th gi i th II. V i m i m c l ch s là m i bi n ng trong tình hình kinh t , chính tr , cũng như quan i m s d ng thu c a các cá nhân, thành ph n xã h i. Còn theo cá nhân tôi, tôi xin chia quá trình phát tri n c a lo i thu này thành 3 giai o n: sơ khai; phát tri n và hoàn thi n v c h c thuy t, quan i m và vi c s d ng thu quan i v i hàng hoá lưu thông trong ho t ng ngo i thương; và xu hư ng Chính ph các nư c s d ng công c thu quan hi n nay. Thu quan ra i cùng v i s ra i c a n n s n xu t và trao i hàng hoá. Trong n n kinh t t cung t c p, các cá nhân t s n xu t ra các s n ph m, không có ho t ng trao i hàng hoá, hay th i kì này không có thu xu t nh p kh u. Khi n n kinh t hàng hoá phát tri n, ho t ng trao i buôn bán phát tri n nhanh hơn. Thu quan xu t hi n. Theo ghi chép, t i Trung 4
Qu c vào kho ng năm 770 trư c công nguyên, th i xuân thu ã có nhưng hình thái ban u c a thu quan. Th i kỳ sơ khai c a thu quan b t u t ch chi m h u nô l n cu i ch phong ki n. Thu quan trong giai o n này chưa th c s ư c coi tr ng, b i ho t ng ngo i thương còn ít,chưa có h c thuy t, và các nhà nư c sơ khai này ch coi nó là m t công c thu cho ngân kh . Cu i th k th X - XVII sau công nguyên, ho t ng ngo i thương phát tri n m nh, thu quan thu v cho ngân sách hàng năm là r t l n. Ch phong ki n b t u m r ng ngu n thu thu c a mình. Ví d ,tri u ình th i Gia Long ã m r ng thu thu không ch t li n mà thu thu v n chuy n qua qu n o Trư ng Sa và Hoàng Sa. Giai o n phát tri n và hoàn thi n v c h c thuy t, quan i m và vi c s d ng thu quan i v i hàng hoá lưu thông trong ho t ng ngo i thương b t u t bu i bình minh c a ch ch nghĩa tư b n n chi n tranh th gi i th II. Trong giai o n này các quan i m v thu có nhi u thay i. Bu i bình minh c a ch nghĩa tư b n, các quan i m v thu lúc này ch i nh hư ng r t l n c a tư tư ng “bàn tay vô hình” c a Adam Smith. Chính vì v y, ngư i ta coi thu quan là m t công c ngăn c n s phát tri n c a ho t ng ngo i thương, và u tranh òi chính ph xoá b hàng rào thu quan. Giai o n ch nghĩa tư b n c quy n, h u h t các nư c tư b n u coi ây là m t công c nh m chi m l y ưu th c quy n trên th trư ng. Công c thu quan tr thành hàng rào ngăn c n s ra nh p th trư ng c a các doanh nghi p. Không có b t kì m t s b o h s n xu t nào cho các doanh nghi p trong th i gian này. Th i kì chi n tranh th gi i th nh t, thu quan ư c coi là công c quan tr ng c a nhà nư c dùng i u ch nh ho t ng ngo i thương, nh m “thăng b ng” s thi u h t trong cán cân thương m i do b i chi ngân sách trong cu c tham chi n gây ra. 5
Sau cu c tham chi n, các nư c lâm vào tình c nh m t cân i kinh t , cũng như s tan rã c a ho t ng buôn bán sau chi n tranh, các cu c kh ng ho ng ã mang tính chu kì. Vào cu i nh ng năm 30, h c thuy t “bàn tay h u hình” c a Keney ra i, công c thu quan tr thành m t công c kinh t quan tr ng k t h p v i các công c khác như h n m c ngo i t trong thanh toán, h n ng ch xu t nh p kh u,quy nh danh m c hàng hoá xu t nh p kh u … t o thành hàng rào hi u qu i v i vi c b o h n n s n xu t trong nư c sau chi n tranh th gi i th nh t. H th ng thu quan hoàn thi n t sau chi n tranh th gi i th II, v i quan i m “hai bàn tay” c a nhà lý lu n Sammuoen . Ngày nay, v i s trao i mang tính toàn c u, s phát tri n nhanh chóng c a kinh t các nư c phát tri n ã t o nên s n nh trong buôn bán, cũng như s th ng nh t ra i h th ng ngân hàng qu c t . Xu th t b hàng rào thu quan c a các nư c phát tri n ngày càng tr nên rõ nét (các nư c tham gia hi p nh GATT). Còn t i các nư c ang phát tri n (th gi i th III) thì công c thu quan v n ư c coi tr ng, b i 2 lý do chính: Th nh t, n n công nghi p c a các nư c còn chưa kh năng c nh tranh; Th 2, ngu n thu các nư c này thì eo h p trong khi ó nhu c u chi tiêu c a chính ph ngày càng l n. Có th th y, công c thu xu t nh p kh u (thu quan) tr i qua quá trình sơ khai, phát tri n và hoàn thi n tr thành m t công c c l c cùng v i các công c khác c a chính ph nh m gi m thi u nh ng bi n ng th trư ng b t l i. Các nư c hi n nay có xu hư ng chung là d n xoá b hàng rào thu quan; c bi t là các nư c phát tri n thì m c tiêu b o h n n s n xu t trong nư c b ng công c thu quan càng ít ư c t ra. 1.1.2. M c tiêu c a thu xu t nh p kh u Trong ti n trình phát tri n cu l ch s cũng như tình hình kinh t chính tr m i nư c, các chính ph thư ng s d ng thu quan vào 3 m c tiêu chính sau: 6
a) M c tiêu ngân kh Ngày nay, các nư c s d ng thu quan v i m c tiêu ngân kh thư ng là nh ng nư c ang phát tri n ho c kém phát tri n. V i vi c m r ng ho t ng ngo i thương cho phép t do không h n ch vi c xu t nh p kh u hàng hoá. Hay là làm sao thu ư c t i a ngu n tài chính do ngo i thương mang l i t p trung vào Ngân sách Nhà nư c b) M c tiêu b o h n n s n xu t trong nư c Là vi c s d ng thu quan như m t rào c n giúp cho các ngành ngh , s n ph m trong nư c có i u ki n thu n l i phát tri n, tránh ư c nh ng thách th c do c nh tranh quá l n th trư ng trong nư c khi ngành ngh ó m i phát tri n và còn y u Gi ng như m c tiêu ngân kh , m c tiêu b o h n n s n xu t trong nư c c a thu quan ch y u s d ng các nư c ang phát tri n và kém phát tri n. ây là m t thách th c khá l n i v i các nư c này b i m c tiêu b o h n n s n xu t thư ng mâu thu n v i m c tiêu ngân kh . Nó òi h i s khôn khéo, linh ho t s d ng công c thu quan c a Chính ph các nư c. c) M c tiêu ki m soát ho t ng ngo i thương Ho t ng ngo i thương c a Chính ph ư c ki m soát b i nhi u công c trong ó quan tr ng nh t là thu quan. Thông qua công c thu quan nhà nư c có th ki m soát ư c các lo i hàng hoá xu t kh u, nh p kh u, các bi n pháp khuy n khích i v i hàng hoá có l i và c m ho c h n ch nh ng m t hàng có h i cho quá trình phát tri n kinh t xã h i 1.1.3. Các c i m c a thu xu t nh p kh u - Thu xu t nh p kh u ch ánh vào nh ng lo i hàng hoá ư c phép xu t ho c nh p kh u qua biên gi i m t nư c k c khi hàng hoá ó ưa vào khu ch su t và t khu ch su t ưa vào tiêu th trong nư c - Thu xu t kh u là m t lo i thu gián thu, mà ngư i ch u thu là ngư i tiêu dùng, và nhà s n xu t óng thu 7
- Thu xu t nh p kh u là m t ngu n thu cho ngân sách khá n nh b i nó tăng lên t l thu n v i quy mô tiêu dùng hàng hoá xu t nh p kh u c a xã h i - Thu xu t nh p kh u không phân bi t i tư ng ch u thu (giàu hay nghèo), n u tiêu dùng cùng m t lo i hàng hoá như nhau thì ph i ch u cùng m t lư ng thu như nhau 1.1.4. Các y u t c a thu xu t nh p kh u B t c tên g i c a m t s c thu nào cũng mang trong nó 3 y u t cơ b n: i tư ng n p thu , cơ s thu và thu su t. a) i tư ng n p thu Thu xu t nh p kh u là m t lo i thu gián thu, ư c c ng thêm vào giá tr m i trong giá c hàng hoá trao i qua biên gi i. Mà ngư i tiêu dùng là ngư i ch u thu , còn ngư i n p thu là các nhà s n xu t( ph l c 1, chương 1) Theo Lu t thu xu t kh u nh p kh u ã ư c Qu c h i khoá XI thông qua t i kì h p th 7, ngày 14 tháng 6 năm 2005, thì i tư ng ch u thu , không ch i thu , i tư ng n p thu ư c quy nh t i i u 2, i u 3, và i u 4. Trong ó, i tư ng ch i thu bao g m: “… 1. Hàng hoá xu t kh u, nh p kh u qua c a kh u, biên gi i Vi t Nam ; 2. Hàng hoá ư c ưa t th trư ng trong nư c vào khu phi thu quan và t khu phi thu quan vào th trư ng trong nư c.” Còn i v i các lo i hàng hoá không ư c mang vào tiêu th trong nư c, và ch mang tính hình th c v n chuy n qua c a kh u Vi t Nam ư c quy nh rõ trong i u 3 thu xu t nh p kh u thì hoàn toàn không ph i ch u lo i thu này. i tư ng n p thu là các t ch c, cá nhân có hàng hóa xu t nh p kh u thu c i tư ng ch u thu quy nh t i i u 2 c a Lu t thu xu t nh p 8
kh u. Mà h u h t là các t ch c, cá nhân tham gia vào quá trình kinh doanh hay tiêu dùng hàng hóa t i th trư ng trong nư c. b) Cơ s thu “Cơ s thu là i tư ng tác ng c a m t chính sách thu ”. (Giáo trình qu n lý thu , khoa ngân hàng tài chính, trư ng i h c Kinh t qu c dân xu t b n năm 2002). Cơ s thu i v i hàng hoá xu t nh p kh u là giá tr lô hàng tính theo giá c a các cá nhân khai báo ho c giá tính theo nh giá H i quan. c) Thu su t Thu su t là m c thu n nh trên m t cơ s thu (giá tr hàng hoá) b ng nh ng phương pháp tính toán thích h p. Thu su t là linh h n c a m t s c thu , nó là quan i m i u ti t c a chính ph v m t ngành ngh , m t lo i hàng hoá c th . 1.1.5. Các yêu c u chính sách thu xu t nh p kh u Thu quan là m t công c c l c góp ph n th c hi n m c tiêu kinh t vĩ mô trong quan h kinh t i ngo i nh m cân b ng ho t ng ngo i thương và n nh t giá h i oái. Chính vì v y, vi c xây d ng chính sách thu xu t nh p kh u cũng ph i m b o nh ng tính ch t sau: - Tiêu chu n công b ng trong chính sách i v i khu v c nhà nư c và khu v c tư nhân; khu v c trong nư c và khu v c ngoài nư c…, là tiêu chu n ánh giá s ti n b trong chính sách. N u không m b o tính công b ng, chính sách thu s nh hư ng gián ti p t i các ho t ng xu t nh p kh u, không khuy n khích các nhà u tư kinh doanh vào Vi t Nam. Ngư i ta nói: hãy c t lông c u ch ng l t da nó, m t phương th c thu quan công b ng cũng tuân th m c tiêu giúp cho thu quan phát tri n và nôi dư ng ngu n thu cho tương lai - Tiêu chu n thu n ti n trong chính sách. Thư ng ư c ánh giá qua các tiêu chí: d qu n lý i tư ng n p thu , d thu, d ki m tra, n i dung lu t d hi u, d th c hi n… 9
Tiêu chu n hi u qu ch y u th hi n qua 2 tiêu chí: hi u qu n v kinh t và hi u qu v qu n lý thu thu là l n nh t 1.1.6. Các d ng thu xu t nh p kh u a) Thu quan theo m c ích bao g m: d ng thu quan theo m c ích ngân kh và d ng thu quan theo m c ích b o h - D ng thu quan theo m c ích ngân kh thư ng là m t lo i hàng hoá tiêu dùng ánh vào các hàng hoá xu t nh p kh u mà trong nư c chưa s n xu t ư c hay các lo i hàng hoá theo yêu c u c a xã h i h n ch các lo i hàng hoá như rư u, bia, … - D ng thu quan b o h là m t d ng thu ư c l p lên như m t hàng rào b o h mang tính ch t thư ng xuyên i v i n n s n xu t công nghi p và công nghi p n i a, là m t công c gi m tiêu dùng hàng hoá xu t nh p kh u trong trư ng h p thi u h t cán cân thanh toán tri n miên. Thu quan b o h thư ng ư c dùng trong nh ng trư ng h p sau: + B o h hàng xu t bán v i m c giá th p hơn giá s n xu t trên th trư ng qu c t m b o ưu th c nh tranh. Tuy nhiên trong quá trình gia nh p thì i u này là m t trong nh ng i u ki n u tiên các qu c gia xoá b khi àm phán + H n ch vi c nh p hàng hoá trên “quota” b ng vi c ánh thu su t cao + Phân bi t vi c nh p hàng hoá theo các phương ti n v n chuy n khác nhau ( ư ng hàng không, ư ng bi n, ư ng b ) thông qua các lo i thu su t khác nhau + Ch trương c a chính ph là ưu tiên xu t kh u hàng hóa vào th trư ng c bi t tăng kh năng c nh tranh c a hàng hóa s n xu t trong nư c ho c s d ng ch ưu tiên thu quan cho vi c nh p nguyên nhiên v t li u c n thi t cho ho t ng s n xu t trong nư c + Thu quan àm phán và thương m i, lo i thu này thư ng ư c n nh d a trên m c c n thi t c a m c tiêu b o h n n s n xu t trong nư c, cùng v i l i ích t ư c trong quá trình àm phán 10
+ Thu quan dùng tr ng ph t: lo i thu này thư ng ư c s d ng khi tr ũa i v i s phân bi t thu quan hay do s mâu thu n gi a hai nư c hay là bi n pháp c nh cáo c a m t nư c này so v i nư c khác. Các hàng hoá b ánh m c thu su t cao khi nh p kh u trong các nư c này. b) Thu quan theo xu hư ng v n ng Xu hư ng v n ng c a hàng hoá xu t nh p kh u bao g m : xu t, nh p và quá c nh. Theo xu hư ng v n ng, ta có th phân thu quan thành 3 lo i sau: - Thu xu t kh u ánh vào hàng hoá xu t kh u. thư ng có thu su t th p nh m h tr xu t kh u hàng hoá trong nư c tuy nhiên m t s nư c phát tri n, thu xu t kh u i v i nguyên nhiên v t li u thư ng là r t cao - Thu nh p kh u ánh vào hàng hoá nh p kh u v i 2 m c ích ch y u là: b o h n n s n xu t trong nư c và khai thác ngu n thu cho ngân sách nhà nư c - Thu quá c nh ánh vào nh ng hàng hoá quá c nh qua lãnh th . Vi t Nam, các hàng hoá quá c nh qua c a kh u biên gi i c a Vi t Nam không b ánh thu xu t nh p kh u c) Thu quan theo ph m vi áp d ng Hay t m áp d ng c a thu quan, thư ng có 2 d ng thu sau: - Thu quan t qu n: là thu quan th hi n tính c l p c a m t qu c gia, không ph thu c vào các hi p nh ã kí k t song phương hay a phương - Thu quan hi p nh: thu này ư c n nh thu su t theo nh ng kho n ã kí k t trong hi p nh song phương hay a phương d) Thu quan theo cách th c quy nh Theo cách th c này thu quan thư ng có nh ng d ng cơ b n sau: - Thu quan theo giá tr , m c thu c a lo i thu này ư c quy nh b ng m t s tuy t i cho m i ơn v hàng hoá (s lư ng, tr ng lư ng,ki n…) lo i thu quan này m b o s thu cho ngân sách không ch u b t kì bi n ng nào c a giá c . 11
- Thu quan phân bi t có th là thu quan theo giá tr ho c thu quan c thù, nhưng thu su t thư ng ư c chia thành b c theo giá c hàng hoá. 1. 2. Qu n lý thu thu xu t nh p kh u t i các Chi c c h i quan 1.2.1. Khái ni m Xét trên quan i m vĩ mô, qu n lý thu thu xu t nh p kh u thu c m t trong ba lĩnh v c là l p pháp, hành pháp, và tư pháp v thu xu t nh p kh u c a công tác qu n lý thu thu . Công tác qu n lý có m t v trí quan tr ng trong quá trình th c hi n hay quá trình th c hi n các quy nh c a nhà nư c v thu xu t nh p kh u. Nó là ti n quan tr ng ánh giá vi c th c hi n m t chính sách thu li u có thành công hay không. B i m c tiêu c a m t chính sách thu xu t nh p kh u ưa ra không n m ngoài nh ng m c tiêu v ngân sách, và t o i u ki n thu n l i cho n n kinh t vĩ mô phát tri n. Th nh t, thu xu t nh p kh u là ngu n thu l n cho ngân sách nhà nư c. Sau ih i ng VI n nay, ho t ng trao i, giao thương buôn bán c a Vi t Nam phát tri n nhanh chóng. Hàng năm t ng kim ng ch xu t nh p kh u tăng, ngu n thu t thu xu t nh p kh u t t 20 – 23% t ng thu ngân sách v thu . Th hai, qu n lý thu t t là i u ki n cho chính sách kinh t vĩ mô hi u qu . Qu n lý thu thu hay t ch c th c hi n lu t thu xu t nh p kh u là m t nhân t không th thi u trong quá trình i u ti t kinh t vĩ mô. Thu xu t nh p kh u là m t trong nh ng công c kinh t áng tin c y và có hi u qu . Thu có th hư ng d n hay h n ch tiêu dùng thông qua vi c xây d ng bi u thu , chính sách mi n gi m thu . Thông qua các chính sách này nhà nư c có th ki m soát ho c hư ng d n các ho t ng xu t nh p kh u, b o h n n kinh t trong nư c, th c hi n các chính sách i ngo i c a ng và nhà nư c trong quan h qu c t , góp ph n m b o công b ng xã h i. Chính vì v y qu n lý thu thu là i u ki n tiên quy t giúp cho quá trình i u ti t kinh t vĩ mô có hi u qu . 12
Qu n lý thu thu như cánh tay, ôi chân và ôi m t c a quá trình phát tri n c a t nư c. Các ho t ng này không hi u qu thì m t b óc thông minh n âu cũng không th hoàn thành tác ph m c a mình. 1.2.2. Căn c pháp lý c a qu n lý thu thu xu t nh p kh u Ngày 29/12/1987, Lu t thu xu t nh p kh u Vi t Nam l n u tiên ư c ban hành có tên g i “Lu t thu xu t nh p kh u hàng m u d ch”. Trong xu th h i nh p, n n kinh t th gi i có nhi u bi n ng, s tan rã c a kh i ch nghĩa xã h i, m i quan h c a Vi t Nam v i các nư c Liên Xô và ông Âu có nhi u thay i, chính sách xu t nh p kh u ư c ng và Chính ph h t s c quan tâm và c g ng i u ch nh cho phù h p v i tình hình th c t . Có th th y, ngày 26/12/1991, Qu c h i thông qua “Lu t thu xu t kh u, thu nh p kh u” l n nh t s a i b sung ngày 5/7/1993; Ngày 14/06/2005, Qu c h i thông qua “Lu t thu xu t nh p kh u” l n hai. ây có th coi là bư c căn b n, là cơ s c a quá trình Vi t Nam gia nh p n n kinh t th gi i phù h p v i nh ng thông l và i u ư c qu c t . 1.2.2.1. Quy nh xác nh lư ng hàng tính thu Lư ng hàng tính thu xu t nh p kh u là s lư ng t ng m t hàng ư c khai báo trong t khai H i quan hay qua quá trình ki m tra H i quan khâu ki m hoá Xác nh s lư ng c a t ng lo i m t hàng căn c : - Hoá ơn mua bán (SALES CONTRACT) - Danh sách hàng óng gói (PACKING LIST) - Hoá ơn v n chuy n hàng hoá (BILL OF LADING) - Hoá ơn thương m i (COMMERCIAL INVOICE) V i nh ng ch ng t nói trên là cơ quan H i quan xác nh, xem xét s li u ch ng t v i s li u trong th c t . Xác nh tính ch t hàng hoá: cán b ki m hoá ph i nh n bi t ư c m t hàng ư c xu t nh p kh u có úng v i lo i hàng mà cơ quan H i quan khai 13
báo hay không. i v i nh ng lo i m t hàng khó xác nh s ư c giám nh xác nh giá úng theo ch ng lo i hàng hoá Xác nh quy cách hàng hoá: là quá trình xem xét các lo i hàng hoá theo quy cách nào, nguyên chi c hay d ng b ph n xác nh SKD, CKD, IKD. Cán b H i quan ph i xác nh quy cách hàng hoá b i Chính ph ánh thu i v i m i d ng hàng hoá khác nhau thì ch i nh ng s c thu khác nhau. Xác nh xu t x hàng hoá (C/O): Th c ch t Vi t Nam chưa quy nh rõ các m t hàng xu t x . Vi c xác nh xu t x nh m m c ích xác nh m c thu ánh vào các m t hàng hoá xu t nh p kh u (b i i v i m i nư c khác nhau, có m t m c thu su t khác nhau, ch ưu ãi riêng). 1.2.2.2. Quy nh v giá tính thu a) Nh ng quy nh hi n hành Là nh ng quy nh chung áp d ng cho t t c các nư c khi có hàng hoá nh p kh u vào Vi t Nam. Quy nh áp giá tính thu i v i các trư ng h p như: h p ng thương m i, m t hàng nhà nư c qu n lý, và các m t hàng hoá xu t nh p kh u không i u ki n xác nh giá tính thu theo h p ng. Trư ng h p áp giá tính thu theo h p ng: hàng hoá xu t nh p kh u theo h p ng mua bán ngo i thương, v i các i u ki n quy nh trong i u 50, Lu t thương m i thì giá tính thu ư c xác nh theo h p ng thương m i và các ch ng t liên quan. C th như sau: - i v i hàng xu t kh u, giá bán cho khách hàng là giá bán t i c a kh u (giá FOB), giá nguyên không bao g m phí v n chuy n và chi phí b o hi m. - i v i hàng hoá nh p kh u, giá mua là giá mua t i c a kh u (giá CIF), giá t ng h p ã bao g m c phí v n chuy n và phí b o hi m. - Giá tính thu xu t nh p kh u áp d ng i v i khu ch xu t (khu phi thu quan), doanh nghi p ch xu t t i Vi t Nam là giá th c t mua, bán t i c a kh u theo h p ng thương m i. 14
- Trư ng h p hàng hoá nh p kh u vào có b o hành theo h p ng, và trong h p ng riêng không tính n m c b o hành này thì giá tính thu trên h p ng này bao g m c ph n b o hành. - Máy móc, thi t b , phương ti n ưa ra nư c ngoài s a ch a thì giá tính thu khi nh p kh u hàng hoá l i Vi t Nam ư c tính là chi phí s a ch a máy móc, thi t b phương ti n v n t i ó. - Phương ti n v n t i i thuê thì giá tính thu khi nh p kh u là giá thuê theo h p ng ã kí v i nư c ngoài - i v i hàng hoá do phía nư c ngoài gia công cho phía Vi t Nam thì giá tính thu khi nh p kh u là giá th c t c a hàng hoá nh p kh u tr giá tr c a nguyên li u v t tư, hàng hoá xu t ra nư c ngoài gia công, theo h p ng ã kí - Truy thu thu hàng hoá ã ưa vào s d ng t i Vi t Nam, giá tính thu ư c xác nh theo giá tr s d ng l i c a hàng hoá t i th i i m truy thu thu .(ph l c 2) Giá tính thu i v i nh ng m t hàng c a Nhà nư c (thư ng là các lo i hàng thu c lu ng xanh) thì ư c tính theo B ng giá c a B Tài chính quy nh.Trong trư ng h p giá trên h p ng ngo i thương cao hơn giá quy nh t i B ng giá thì tính thu theo giá h p ng Trư ng h p hàng hoá xu t nh p kh u không i u ki n xác nh tính giá h p ng, ho c i v i nh ng hàng hoá nh p kh u theo phương th c khác không thông qua h p ng mua bán (như hàng bi u t ng, xu t nh p kh u phi m u d ch, ho t ng buôn bán c a cư dân biên gi i …), ho t ng buôn bán không thanh toán qua ngân hàng, giá tính thu ư c tính theo B ng giá tính thu c a B Tài chính (các m t hàng mà nhà nư c qu n lý) ho c c a T ng C c H i quan (các m t hàng mà nhà nư c không qu n lý) a) Giá tính thu theo Hi p nh giá GATT/ WTO Theo Hi p nh này, giá tính thu ư c tính theo 6 phương pháp: - Tr giá giao d ch c a hàng hoá xu t nh p kh u 15
- Tr giá giao d ch c a hàng hoá gi ng h t nh p kh u - Tr giá giao d ch c a hàng hoá tương t nh p kh u - Tr giá kh u tr - Tr giá tính toán - Suy di n (phương pháp d phòng) Các phương pháp này ư c áp d ng theo trình t t 1 n 6 tr phương pháp s tư và s năm có th hoán i cho nhau Tr giá tính thu ư c tính theo công th c: Giá th c t Các kho n Tr giá Tr giá ã thanh i u ch nh tính = giao = toán ho c s theo + thu d ch thanh toán i u8 Các kho n i u ch nh theo i u 8 bao g m 2 lo i: các kho n i u ch nh b t bu c (chi phí hoa h ng, chi phí môi gi i, chi phí container, chi phí gói hàng, chi phí b n quy n và chi phí gi y phép), và các kho n i u ch nh không b t bu c (phí b o hi m, chi phí v n t i, b c x p, d hàng) Vi c tính thu theo hi p nh GATT là 1 thay i l n t o i u ki n thu n l i cho doanh nghi p phát tri n. Th nh t, vi c tính thu theo tr giá giao d ch hay giá g n úng v i giá th c t mua bán hàng hoá. Các cơ quan H i quan ph i c g ng ki m tra giám sát s thu ph i n p c a các doanh nghi p trên cơ s thu các kho n b xung và hoàn l i s thu cho doanh nghi p. Các doanh nghi p n p thu trên cơ s giá th c t thanh toán ch không còn b áp t giá tính thu như trư c Th hai, cùng v i cơ ch t khai, t tính, và t n p thu , các doanh nghi p ho t ng ch ng hơn b i không nh hư ng b i chính sách qu n lý giá Th ba, doanh nghi p có quy n t b o v quy n và l i ích c a mình khi các doanh nghi p nh n th y r ng tr giá tính thu c a cơ quan H i quan áp d ng cho mình là không chính xác. 16
Th c hi n GATT là m t ti n cho vi c th c hi n h i nh p kinh t th gi i c a Vi t Nam. Nó c i thi n môi trư ng u tư, thúc y thương m i và u tư, tiêu chu n hoá các phương pháp xác nh giá H i quan, tuân theo các i u l qu c t . So v i các quy nh hi n hành v giá tính thu , thì giá tính thu theo Hi p nh GATT có l i th hơn h n cho doanh nghi p. i v i ngành H i quan, th c hi n GATT làm cho các cơ quan này phân c p trong ngành tr lên rõ r t hơn. Các quy t nh hành chính v giá tính thu s ư c th c hi n ch y u t i các Chi c c H i quan c a kh u. ây có th là m t cơ h i ho c là m t thách th c l n cho cơ quan qu n lý ch qu n. Nó như m t con dao hai lư i, m t m t có th giúp cơ quan H i quan ánh giá ư c úng th c tr ng c a i ngũ cán b có th tuy n ch n, ào t o và b i dư ng năng l c ph m ch t cho các cán b ; M t khác, n u không có 1 cơ ch qu n lý phù h p, nó có th gia tăng s v tham nhũng, nhũng nhi u mà ngay chính cơ quan qu n lý chưa gi i quy t ư c hi n nay. 1.2.2.3. Quy nh v áp mã s thu và thu xu t nh p kh u a) Bi u thu nh p kh u Danh m c các hàng hoá ch u thu nh p kh u hi n hành ư c xây d ng cơ b n d a trên b ng danh m c h th ng i u hoà mô t và mã hoá hàng hoá c aH i ng h p tác H i quan trên th gi i (Danh m c HS), ng th i bi n i m t s n i dung cho phù h p v i ho t ng xu t nh p kh u t i Vi t Nam. Danh m c này mã hoá 6 ch s hay phân c p c p phân nhóm hàng ( có 3 c p phân nhóm: theo các nhóm hàng (mã hoá 4 ch s ), các phân nhóm hàng (mã hoá 6 ch s ), các m t hàng (mã hoá 8 ch s ) Hàng hoá trong bi u danh m c hàng hoá xu t nh p kh u hi n hành bao g m 97 chương (trong ó có 77 chương d phòng). M i chương ư c chia làm 5 c t và ư c quy nh: C t 1: Mã hi u nhóm hàng C t 2: Mã hi u phân nhóm hàng 17
C t 3: Mã hi u m t hàng C t 4: Mô t tên nhóm hàng, phân nhóm hàng ho c m t hàng C t 5: Quy nh m c thu su t nh p kh u b) Bi u thu xu t kh u Bi u thu xu t kh u xây d ng cơ b n d a trên Danh m c HS. Tuy nhiên, do ph n l n các m t hàng xu t kh u có m c thu 0% nên Bi u thu xu t nh p kh u ch ghi mã s và tên c a 1 s nhóm hàng. Nguyên t c phân lo i c a Bi u thu xu t nh p kh u ư c th c hi n như sau: - Các nhóm hàng không ư c ghi c th tên và mã s ư c ghi vào XXXXXX cu i Bi u thu , có thu su t là 0%. Tuy nhiên khi làm th t c H i quan i tư ng n p thu v n ph i kê khai tên hàng và mã s hàng hoá nh p kh u - Các nhóm m t hàng ư c ghi rõ trong bi u thu v i nh ng m c thu su t xác nh. c) Thu xu t ưu ãi Lo i thu su t này ch áp d ng i v i hàng hoá xu t nh p kh u có xu t x (C/O) t nh ng nư c và kh i nư c có tho thu n v i x t i hu qu c trong quan h thương m i i v i Vi t Nam và ư c quy nh c th trong Bi u thu ưu ãi. i u ki n áp d ng m c thu ưu ãi: - Có gi y ch ng nh n xu t x (C/O) t các nư c ho c kh i nư c có tho thu n v i x t i h qu c trong quan h thương m i ( i v i hàng nh p kh u) - Có C/O ph i phù h p v i quy nh c a B Thương m i ( i v i hàng xu t kh u) d) Thu su t ưu ãi c bi t Áp d ng i v i các hàng hoá xu t kh u có xu t x t các nư c có tho thu n ưu ãi c bi t theo th ch khu v c thương m i t do, liên minh 18
thu quan t o thu n l i cho giao lưu thương m i biên gi i (Ví d , Vi t Nam gia nh p ASEAN và th c hi n hi p nh CEPT/AFTA). i u ki n áp d ng m c thu su t ưu ãi c bi t: - Có gi y ch ng nh n xu t x (C/O) t các nư c có tho thu n ưu ãi c bi t v thu quan - Hàng nh p kh u ph i là nh ng m t hàng ư c quy nh c th trong tho thu n e) Thu su t thông thư ng Là thu áp d ng cho t t c các m t hàng có xu t x t các nư c không ư c hư ng t i hu qu c trong quan h thương m i v i Vi t Nam. Thư ng thu su t thông thư ng cao hơn m c thu su t ưu ãi là 50% và không quá 70% Thu xu t Thu xu t Thu xu t thông = + × 50% ưu ãi ưu ãi thư ng Căn c áp thu su t: Áp thu su t d a trên căn c cơ b n: mã s hàng hoá tương ng v i m c thu su t, và giá tính thu ư c xác nh b i các cơ quan H i quan Bư c 1: Phân lo i hàng hoá và xác nh mã s hàng hoá úng quy nh trong Bi u thu . Căn c áp thu xu t là bi u thu xu t hi n hành, chú ý nh ng m c thu su t ã ư c s a i, i u ch nh trong các văn b n c a B Tài chính quy nh. Bư c 2: Ki m hoá giám nh hàng th c hi n b i cơ quan cán b ch c năng, chuyên môn, làm vi c trung th c khách quan, có trách nhi m. K t qu khâu ki m hoá ph i ghi rõ: tên hàng, mô t c u t o, c i m, thông s kĩ thu t, tính ch t m c di n bi n, cách s d ng … khi áp mã s hàng hoá có th i chi u ư c v i nh ng mô t hàng hoá trong bi u thu , và xác nh mã s hàng hoá là phù h p nh t. ây là cơ s , căn c pháp lý, khoa h c c a vi c áp d ng áp thu su t trong quá trình ưa ra s thu thu t i cơ quan H i 19
quan trư c khi thông báo s thu thu cho các doanh nghi p, t ch c cá nhân ph i ch u thu Nguyên t c áp thu su t: Ph i căn c vào mã s hàng hoá sau khi ki m hoá và phân lo i hàng hoá. N u ho t ng ki m hoá không xác nh ư c ch t lư ng hàng hoá thì cơ quan giám nh xác nh ch t lư ng làm cơ s xác nh mã hàng. Trên cơ s k t qu ki m hoá và giám nh, xác nh mã s hàng i chi u v i bi u thu xác nh thu su t. 1.2.3. N i dung cơ b n c a công tác qu n lý thu thu Xem xét trên quan i m vĩ mô, qu n lý thu thu xu t nh p kh u là m t trong ba lĩnh v c l p pháp hành pháp và tư pháp v thu xu t nh p kh u c a công tác qu n lý thu . Có th nói ây là m t khâu quan tr ng óng vai trò quy t nh hi u qu c a vi c s d ng công c thu . N i dung c a công tác này bao g m: 1.2.3.1Qu n lý i tư ng n p thu Thư ng các doanh nghi p khi ăng kí kinh doanh thì cơ quan thu ph i ti n hành ăng kí i tư ng n p thu , trên cơ s ó s qu n lý và thu thu i v i i tư ng này. Có hai phương th c cơ b n: - Phương th c th công: theo phương pháp này, m i i tư ng ư c c p cho m t s thu riêng, m i thông tin c n thi t v i tư ng n p thu ư c lưu gi và qu n lý trong cu n s này. Tuy nhiên phương th c này ch phù h p v i i tư ng n p thu là ít và khá t p trung, b i n u s lư ng i tư ng tăng lên quá l n thì vi c qu n lý i tư ng n p thu b ng phương pháp này s ph c t p d gây nh m l n, m t nhi u công s c, c p nh t thông tin th p, mà hi u qu không cao - Phương th c qu n lý b ng m ng vi tính: Cơ quan thu , cơ quan H i quan qu n lý i tư ng thu thu thông qua h th ng mã s thu g n kèm v i t ng doanh nghi p ư c th ng nh t trong c nư c. Thư ng các doanh nghi p khi m i thành l p, hay m t khai H i quan trư c s cho phép c a pháp lu t 20