Chuyên gia điêu khắc tượng đài: Việt Nam quá thừa các công trình kém chất lượng

Chuyên gia điêu khắc tượng đài: Việt Nam quá thừa các công trình <br /> kém chất lượng<br /> Đánh giá về chất lượng các công trình tượng đài của Việt Nam, TS Đinh <br /> Hồng Hải (ĐH Quốc gia Hà Nội) và TS Phạm Hoàng Vân (ĐH Mỹ thuật <br /> công nghiệp) cho rằng, có quá nhiều công trình tượng đài ở Việt Nam <br /> kém chất lượng trong khi công trình tượng đài xứng tầm, có ý nghĩa xã hội  <br /> lại thiếu.<br /> Trao đổi với VnExpress, TS Đinh Hồng Hải (ĐH Quốc gia Hà Nội) – <br /> người có gần 20 năm nghiên cứu về tính biểu tượng, nghệ thuật, tôn <br /> giáo… ở Việt Nam, Trung Quốc, Ấn Độ, Mỹ cho biết, Việt Nam không có <br /> truyền thống làm tượng đài mà chỉ có tượng thờ, tượng trang trí. Tượng <br /> đài bắt đầu du nhập vào nước ta từ giai đoạn thuộc Pháp, chẳng hạn như <br /> tượng bà đầm xoè ở Hồ Gươm (năm 1887). <br /> Thời kỳ hưng thịnh của tượng đài ở Việt Nam bắt đầu từ những năm 60 <br /> của thế kỷ 20, theo truyền thống của Liên Xô với rất nhiều tác phẩm <br /> tượng đài chiến thắng hoặc tượng đài mang ý nghĩa quốc gia, tôn vinh <br /> chủ nghĩa xã hội hoặc tượng lãnh tụ. Trong số đó có một số tượng đài có <br /> ý nghĩa xã hội tốt như củng cố tinh thần chiến đấu chống ngoại xâm, <br /> niềm tự hào quốc gia… Từ giai đoạn mở cửa trở lại đây, tượng đài được <br /> xây dựng rầm rộ ở khắp nơi song ý nghĩa xã hội lại ít được quan tâm. Giá <br /> trị nghệ thuật của nhiều tác phẩm không cao bởi chưa toát lên tính biểu <br /> tượng ­ một trong những đặc tính quan trọng nhất của tượng đài. <br /> “Trong hơn 10 năm trở lại đây, tượng đài được xây dựng ồ ạt theo phong <br /> trào, mang tính dự án, phải chạy theo thời hạn hoàn thành nhưng thiếu đi <br /> ý nghĩa biểu tượng và ý nghĩa xã hội. Đó là chưa kể đến những tượng đài <br /> có chất lượng cực kỳ thấp như tượng Phật ở Thái Bình, tượng đài bị sét <br /> đánh tại Quảng Ninh, thậm chí không ít tượng đài được nhà nước đầu tư <br /> cũng chỉ mang tính phong trào,” TS Hải nói. Ông chia sẻ thêm, việc tượng <br /> đài ở nhiều tỉnh cứ chép đi chép lại theo một mẫu giống nhau cũng là khó <br /> có thể chấp nhận về mặt nghệ thuật. <br /> Ông lấy ví dụ đài tưởng niệm chiến tranh Việt Nam ở Washington DC <br /> không phải là một khối điêu khắc to lớn mà chỉ là một bức tường đen <br /> khoét sâu xuống mặt đất hình chữ V nhưng lại mang giá trị biểu tượng <br /> sâu sắc, ý nghĩa xã hội rất lớn. Nó như một vết sẹo lớn, nổi bật giữa màu <br /> xanh của cỏ cây và các công trình kiến trúc khác, gợi nhớ đến nỗi đau <br /> chiến tranh của nước Mỹ và cả thế giới, là vết nhơ về cuộc chiến tranh <br /> Việt Nam với quá nhiều mất mát sinh mạng và là một trong những “trang <br /> đen” của lịch sử nước Mỹ.<br /> Ngoài ra TS Hải cho rằng, Việt Nam đang bị lúng túng, lộn xộn trong quy <br /> hoạch và thiếu quy trình xây dựng một tượng đài – không xác định trước <br /> mục đích, ý nghĩa chính trị, xã hội, văn hoá của tượng đài sẽ xây, nên “đẻ <br /> ra các công trình không có mục đích rõ ràng”. Ví dụ thực tế được ông Hải <br /> đưa ra là tượng đài mẹ Việt Nam anh hùng ở Quảng Nam. Do không xác <br /> định được quy mô tượng đài từ ban đầu nên khi bản thiết kế tượng đài <br /> khổng lồ được đưa ra, ngốn đến 411 tỷ, nhưng vẫn phải chạy theo vì đó <br /> là dự án. Mặc dù ý tưởng là có thể không sai nhưng quy trình thực hiện sai <br /> dẫn đến hậu quả nói trên. <br /> TS khoa học nghệ thuật Phạm Hoàng Vân với 18 năm học tập,  nghiên <br /> cứu  về chuyên ngành điêu khắc tượng đài tại Liên Bang Nga ­ một đất <br /> nước có truyền thống và nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực tượng đài, <br /> cũng chia sẻ, sở dĩ các tượng đài ở Việt Nam hay bị chê trách bởi chất <br /> lượng nghệ thuật và chất lượng công trình chưa đảm bảo. <br /> Về chất lượng nghệ thuật, theo TS Vân, có liên quan đến một số khái <br /> niệm mà người Việt Nam thường bị sai lầm ­ cái gì to, cao là tượng đài. <br /> Thực tế, tượng đài có tầm vóc không thể hiện bằng kích thước lớn mà  <br /> bằng tư tưởng, ý nghĩa biểu tượng. Một tượng đài rất nhỏ nhưng mang ý <br /> nghĩa lớn, tính biểu tượng cao thì vẫn là tượng đài có giá trị và có “tầm <br /> vóc”. Lấy ví dụ thực tiễn, ông chỉ ra tượng đài Chiến thắng Điện Biên <br /> Phủ bị thất bại về mặt nghệ thuật vì thiếu  tính biểu tượng. Nguyên nhân <br /> do nó được phóng to từ tác phẩm tượng trang trí của tác giả Nguyễn Hải <br /> vốn được sáng tác để trưng bày bảo tàng mang nhiều tính cổ động và <br /> diễn giải chứ không phải bản thiết kế riêng cho  một tượng đài ở ngoài <br /> trời với  ý nghĩa xã hội, lịch sử và tôn vinh xứng  tầm.<br /> Một số tượng đài có giá trị nghệ thuật tốt như tượng Trần Hưng Đạo ở <br /> Nam Định lại bị đặt vào không gian kiến trúc  chưa tốt nên làm giảm giá <br /> trị nghệ thuật. Việc biến các tượng đài thành tượng thờ phổ biến ở Việt <br /> Nam cũng khiến giá trị nghệ thuật bị thấp và mất đi ý nghĩa bản chất của <br /> tượng đài. <br /> Chất lượng công trình của các tượng đài ở Việt Nam theo TS Vân, đang <br /> có nhiều vấn đề như: tượng đài Lý Thái Tổ (Hà Nội), tượng nữ tướng Lê <br /> Chân (Hải Phòng), tượng đài Điện Biên Phủ (Điện Biên), tượng Trần <br /> Hưng Đạo (Nam Định) đều bị rỉ xanh cục bộ mà khó có thể khắc phục <br /> được. Đặc biệt, nhiều công trình xây dựng xong bị nứt trên thân hoặc sụt <br /> lún chân đế… như tượng đài Điện Biên Phủ, tượng đài ở Quảng Ninh bị <br /> sét đánh. <br /> Nguyên nhân do quy trình thực hiện chưa đúng và công nghệ, kỹ thuật <br /> không đảm bảo. Chuyên gia tượng đài này một lần nữa nhấn mạnh đến <br /> việc nhìn nhận công trình tượng đài như một dự án cần gấp rút hoàn <br /> thành gây ảnh hưởng đến chất lượng.<br /> Việc thiếu công nghệ, kỹ thuật tiên tiến cũng là yếu tố rất quan trọng <br /> khiến chất lượng công trình tượng đài của Việt Nam chưa được đảm <br /> bảo. Chuyên gia tượng đài chỉ ra thực tế, tượng đài của nước ta đang bị <br /> đẩy về cho các làng nghề với công nghệ thủ công thực hiện. Những lò <br /> đúc ở đây không đáp ứng được lượng đồng lớn mà phải sử dụng nhiều lò <br /> nhỏ. Trong khi đó  khuôn đúc lớn, lại không được gia tăng nhiệt khiến quá <br /> trình đông kết diễn ra nhanh, làm mỗi mẻ đồng được rót vào sau sẽ không <br /> thể “hòa tan” với mẻ đồng trước. Điều đó khiến giữa chúng không có sự <br /> đồng nhất về kết cấu phân tử, tạo ra ranh giới giữa các mẻ đồng, là tiền <br /> đề  nảy sinh các vết rạn, nứt. <br /> “Không phải chúng ta không có kinh phí đầu tư cho công nghệ mà là vì <br /> công nghệ, kỹ thuật để sử dụng cho xây dựng tượng đài không được đánh <br /> giá đúng tầm. Việt Nam có cả nhà máy đúc chân vịt tàu ở Hải Phòng được <br /> đầu tư máy móc, công nghệ đúc đồng khá tốt, nhưng không có sự liên kết <br /> giữa lĩnh vực nghệ thuật và kỹ thuật ở đây nên ta không tận dụng được <br /> nhà máy này để đúc đồng nghệ thuật”, TS Vân chia sẻ.<br /> Việc không có chuẩn hợp kim phù hợp với điều kiện thời tiết của mỗi <br /> khu vực đặt tượng đài hoặc điều kiện chung của Việt Nam, cũng khiến <br /> các công trình tượng đài bị rỉ đồng, chảy nước xanh cục bộ rất bẩn. Điển <br /> hình là tượng đài nữ tướng Lê Chân (Hải Phòng), tượng đài Chiến thắng <br /> Điện Biên Phủ (Điện Biên)… <br /> Phương pháp dùng thuốc nổ để phá núi xử lý, san phẳng mặt bằng  thay <br /> vì  các phương pháp khoa, cắt, ủi truyền thống…, theo TS Vân là yếu tố <br /> lớn khác ảnh hưởng đến chất lượng công trình tượng đài. Lượng thuốc <br /> nổ lớn sẽ gây rung chấn, tạo các khoảng rỗng trong lòng đất mà qua thời <br /> gian mới lộ ra hậu quả. Ví dụ điển hình tác hại của dùng thuốc nổ giải <br /> phóng mặt bằng là tượng đài Chiến thắng Điện Biên Phủ bị lún chân đế <br /> gây nứt, rỉ xanh phần đồng. <br /> “Người ta nhìn thấy quá nhiều bất cập ở tượng đài nên mới nghĩ Việt <br /> Nam đã quá thừa tượng đài. Thực tế là chúng ta thừa tượng đài kém chất <br /> lượng nhưng lại thiếu rất nhiều tượng đài xứng tầm, có giá trị thực sự <br /> với xã hội. Thủ đô Hà Nội cũng đâu đã có một biểu tượng điêu khắc <br /> riêng”, TS Vân trăn trở. <br /> Quỳnh Trang <br />