Cơ hội khởi nghiệp của sinh viên trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở phân tích những xu hướng phát triển mới trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0, bài viết sẽ gợi ý một số lĩnh vực khởi nghiệp cũng như đề xuất một số khuyến nghị giúp thúc đẩy việc hiện thực hoá các ý tưởng kinh doanh của sinh viên, góp phần thực hiện mục tiêu quốc gia khởi nghiệp trong giai đoạn hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Cơ hội khởi nghiệp của sinh viên trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0

CƠ HỘI KHỞI NGHIỆP CỦA SINH VIÊN TRONG BỐI CẢNH CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 Hoàng Thị Phƣơng Loan(1) TÓM TẮT: Cách mạng công nghiệp 4.0 Ďang ngày càng có những tác Ďộng mạnh mẽ và hiện hữu trong Ďời sống kinh tế - xã hội. Khi những thành tựu của nó Ďược áp dụng rộng rãi và phổ biến sẽ giải phóng lao Ďộng ở một số ngành, một số lĩnh vực. Đó cũng là cơ hội khởi nghiệp cho một số lĩnh vực trong sản xuất kinh doanh. Không chỉ ở các doanh nghiệp, xu hướng khởi nghiệp ở giới trẻ, Ďặc biệt là sinh viên cũng Ďang phát triển mạnh mẽ, nhận Ďược sự quan tâm, khuyến khích và hỗ trợ ngày một lớn hơn từ nhiều phía. Tuy vậy, vẫn còn không ít những rào cản khiến việc khởi nghiệp của sinh viên gặp nhiều khó khăn. Trên cơ sở phân tích những xu hướng phát triển mới trong thời Ďại cách mạng công nghiệp 4.0, bài viết sẽ gợi ý một số lĩnh vực khởi nghiệp cũng như Ďề xuất một số khuyến nghị giúp thúc Ďẩy việc hiện thực hoá các ý tưởng kinh doanh của sinh viên, góp phần thực hiện mục tiêu quốc gia khởi nghiệp trong giai Ďoạn hiện nay. Từ khoá: Cách mạng công nghiệp 4.0, khởi nghiệp, sinh viên khởi nghiệp. ABSTRACT: Industrial Revolution 4.0 is having a strong and significant impact on socio- economic. When its achievements are widespread and widespread, it liberates labor in a number of sectors and sectors. It is also an opportunity to start a business in some areas of production. Not only in businesses, the trend of start-up in young people, especially students is also growing strongly, get more attention, encouragement and support from many sides. However, there are still many barriers that make the start of students difficult. Based on the analysis of new development trends in the industrial revolution era 4.0, the article will suggest some areas of start-up as well as some suggestions to help promote the realization of business ideas of students, contributing to the implementation of the country's starting point in the current period. Keywords: Industrial Revolution 4.0; start-up; startup students. 1. Trường Đại học Công nghiệp Việt Trì.. Email: loanhoangphuong22@gmail.com 276
1. Đặt vấn đề Cách mạng công nghiệp 4.0 với những xu thế phát triển mới, có ảnh hưởng mạnh mẽ Ďến sản xuất, Ďời sống kinh tế - xã hội Ďã tạo ra những cơ hội mới cho quá trình khởi nghiệp. Đặc tính cơ bản của khởi nghiệp là tính Ďột phá. Nghĩa là cần phải tạo ra những Ďiều mới, có thể là sản phẩm mới, mô hình kinh doanh mới, cách thức sản xuất kinh doanh mới,… Đối với sinh viên Việt Nam hiện nay, với những Ďặc Ďiểm như: tuổi Ďời còn trẻ, ưa thích các hoạt Ďộng giao tiếp, có tri thức, Ďang Ďược Ďào tạo chuyên môn, vì thế sinh viên dễ tiếp thu cái mới, tìm tòi và sáng tạo, là một trong những Ďối tượng cơ bản của mục tiêu ―quốc gia khởi nghiệp‖. Tuy nhiên, Ďể khởi nghiệp thành công, trước hết cần phải nhận thức rõ những xu hướng phát triển mới trong cách mạng công nghiệp 4.0, từ Ďó có những nhìn nhận cơ bản về cơ hội, lĩnh vực khởi nghiệp nói chung và cơ hội, lĩnh vực khởi nghiệp cho sinh viên nói riêng. Mục tiêu của bài viết là phân tích những xu thế phát triển mới trong cách mạng công nghiệp 4.0, từ Ďó chỉ ra những lĩnh vực sinh viên có thể xây dựng ý tưởng khởi nghiệp, cũng như Ďưa ra một số khuyến nghị giúp hiện thực hoá các ý tưởng khởi nghiệp của sinh viên, góp phần thực hiện mục tiêu ―quốc gia khởi nghiệp‖ cũng như Ďề án ―Hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp Ďến năm 2025‖ trong giai Ďoạn hiện nay. 2. Khung lí thuyết nghiên cứu Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (cách mạng công nghiệp 4.0) với Ďặc trưng là sự kết hợp các công nghệ giúp xoá nhoà ranh giới giữa các lĩnh vực vật lí, số hoá và sinh học khi Ďược ứng dụng rộng rãi với tốc Ďộ ứng dụng nhanh chóng sẽ làm biến Ďổi mọi lĩnh vực Ďời sống xã hội ở mọi quốc gia. Bề rộng và chiều sâu của những thay Ďổi sẽ tạo nên những xu thế phát triển mới tạo cơ hội cho sự phát triển trong toàn bộ các hệ thống sản xuất, quản lí và quản trị, là cơ hội cho tất cả các chủ thể có thể thực hiện khởi nghiệp trong chiến lược ―quốc gia khởi nghiệp‖ hiện nay. Khởi nghiệp Ďược hiểu là việc một cá nhân hay một nhóm người bắt Ďầu thực hiện kế hoạch kinh doanh. Quá trình này chính là việc tạo ra và phát triển một doanh nghiệp mới, một sản phẩm mới, một mô hình kinh doanh mới hay là một giá trị mới chưa từng xuất hiện trên thị trường. Khởi nghiệp có thể bao gồm nhiều giai Ďoạn, từ giai Ďoạn lên ý tưởng Ďến triển khai thực hiện ý tưởng và duy trì, phát triển ý tưởng của mình. Do tính sáng tạo và Ďột phá của khởi nghiệp nên có nhiều ý kiến thường Ďồng nhất khởi nghiệp và startup. Tuy nhiên, xét về bản chất thì khởi nghiệp và startup khác nhau. Nếu khởi nghiệp là hành Ďộng nhằm cụ thể hoá ý tưởng kinh doanh, Ďược thiết kế với mục Ďích tạo ra doanh số, thậm chí là lợi nhuận ngay từ ngày Ďầu tiên, thì startup thường Ďược dùng với nghĩa danh từ chỉ một người hoặc một nhóm người thực hiện một kế hoạch, một dự Ďịnh mà giải pháp Ďối với kế hoạch, dự Ďịnh Ďó chưa rõ ràng và sự thành công thường chưa Ďược Ďảm bảo, nó thường tiêu tốn nhiều nguồn lực và Ďối mặt với rủi ro thất bại, nhưng khi startup thành công thì sản phẩm của nó có thể tạo ra nhiều lợi ích một cách dài hạn và phát triển một cách mạnh mẽ như startup dịch 277
vụ lưu trú chia sẻ trên các nền tảng số của Airbnb, Travelmob, Luxstay,… hay nổi bật hơn là startup Facebook, Zalo, Google,... Như vậy, nếu khởi nghiệp là bắt Ďầu tạo dựng một công việc, một sự nghiệp riêng thì startup là một trong những loại hình, cách thức Ďể lựa chọn khởi nghiệp. ―Khởi nghiệp sáng tạo là quá trình hiện thực ý tưởng kinh doanh dựa trên khai thác tài sản trí tuệ, công nghệ và mô hình kinh doanh mới nhằm tạo ra sản phẩm có giá trị gia tăng cao, có khả năng tăng trưởng nhanh. Chủ thể thực hiện khởi nghiệp theo nghĩa này cũng có thể là cá nhân, nhóm cá nhân hoặc tổ chức‖ (Lương Ngọc Minh, 2019). Để khởi nghiệp thành công, các chủ thể khởi nghiệp cần Ďảm bảo các yếu tố thuộc về nguồn lực khởi nghiệp, kiến thức, kĩ năng và các năng lực cá nhân như: sự sáng tạo; vốn khởi nghiệp, sự kiên trì, kiến thức chuyên môn và kiến thức nền tảng cơ bản; kĩ năng nghiên cứu thị trường; kĩ năng quản lí tài chính; kĩ năng hoạch Ďịnh chiến lược,... 3. Phƣơng pháp nghiên cứu Bài viết sử dụng phương pháp nghiên cứu phân tích, tổng hợp tài liệu, thu thập lấy thông tin thứ cấp. Trên cơ sở khung lí thuyết về khởi nghiệp, startup, cách mạng công nghiệp 4.0, bài viết phân tích những xu thế phát triển mới trong cách mạng công nghiệp 4.0, gợi ý một số lĩnh vực khởi nghiệp cho sinh viên và Ďưa ra một số khuyến nghị khơi nguồn khởi nghiệp cho sinh viên trong bối cảnh cách mạng 4.0 hiện nay. 4. Kết quả nghiên cứu 4.1. Những xu thế phát triển mới trong cách mạng công nghiệp 4.0 Với những thành tựu vượt bậc về khoa học kĩ thuật, công nghệ, cách mạng công nghiệp 4.0 Ďã có những tác Ďộng và làm xuất hiện những xu thế phát triển mới trong sản xuất, kinh doanh và Ďời sống xã hội loài người. Những xu thế phát triển mới, khác biệt tạo ra từ ảnh hưởng của cách mạng công nghiệp 4.0 bao gồm: Thứ nhất, xu thế phát triển kinh tế, khoa học công nghệ Xu hướng của nền kinh tế hiện Ďại trong thời Ďại 4.0 là sự phát triển kinh tế tri thức. Đó là nền kinh tế mà sự sản sinh ra và sử dụng tri thức giữ vai trò quyết Ďịnh Ďối với sự phát triển kinh tế, tạo ra của cải xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống. Như thế, tri thức sẽ Ďóng vai trò quyết Ďịnh hàng Ďầu Ďối với sự phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia. Nó là bộ phận nguồn lực quan trọng nhất, quyết Ďịnh nhất của lực lượng sản xuất hiện Ďại. Các sản phẩm sẽ mang hàm lượng tri thức lớn và có giá trị cao. Phát triển nền kinh tế tri thức không Ďơn thuần chỉ là việc phát triển khoa học công nghệ mà còn là việc phát triển cách tiếp cận, tư duy mới với xu hướng Ďổi mới và sáng tạo. Do Ďó, trong sản xuất kinh doanh sẽ có sự thay Ďổi cơ bản, từ lấy vốn làm trọng sang lấy tri thức làm trọng, từ lấy vốn làm Ďầu sang lấy tri thức làm Ďầu khi khởi nghiệp sáng tạo. 278
Xu hướng phát triển của khoa học công nghệ Ďược thể hiện rõ nhất ở tốc Ďộ phát triển, làm thay Ďổi cơ bản những nhân tố sản xuất và Ďời sống từ máy móc, thiết bị, công nghệ, năng lượng, thông tin, y học, các giống vật nuôi cây trồng,… Nhờ vậy con người có thể tạo ra lượng của cải sản phẩm lớn hơn rất nhiều so với những giai Ďoạn lịch sử trước, góp phần cải thiện và nâng cao Ďời sống vật chất cũng như Ďời sống tinh thần cho con người. Theo dự báo của các chuyên gia, sau năm 2025 sẽ có khoảng 10 dân số mặc quần áo kết nối Internet; 90 dân số có thể lưu trữ dữ liệu không giới hạn và miễn phí; 1 nghìn tỷ cảm biến thông minh kết nối với Internet; dược sĩ rô bốt Ďầu tiên sẽ xuất hiện ở Mỹ; 10 mắt kính kết nối với Internet; chiếc ô tô Ďầu tiên Ďược sản xuất hoàn toàn bằng công nghệ in 3D; cấy ghép thiết bị thông minh vào người; số người sử dụng Ďiện thoại thông minh nhiều và 80 người trên thế giới thường xuyên truy cập Internet; ngày càng xuất hiện nhiều sản phẩm thông minh,… (Trần Thị Thanh Bình, 2020) Thứ hai, thay đổi phương thức lao động Cách mạng công nghiệp 4.0 làm thay Ďổi căn bản phương thức lao Ďộng của con người. Với những phát minh, sáng chế, nhiều loại máy móc, thiết bị hiện Ďại xuất hiện Ďã tạo Ďiều kiện chuyển quá trình lao Ďộng từ chân tay, lao Ďộng thể lực sang hình thức lao Ďộng trí óc, lao Ďộng tri thức, có khoa học kĩ thuật. Điều này Ďòi hỏi người lao Ďộng phải Ďược Ďào tạo, tự Ďào tạo, không ngừng nâng cao trình Ďộ văn hoá, kĩ năng nghề nghiệp và trình Ďộ khoa học kĩ thuật. Đây cũng chính là nhân tố quyết Ďịnh nhất Ďể phát triển nền kinh tế tri thức của các quốc gia. Từ khi có Internet, tri thức mở Ďã tạo ra những ảnh hưởng tích cực nhưng với sự phát triển của khoa học máy tính, trí tuệ nhân tạo và Internet vạn vật - những yếu tố Ďặc trưng của cách mạng công nghiệp 4.0 mới thực sự tạo ra những thay Ďổi lớn trong xã hội. Chia sẻ và kết nối thông tin sâu rộng hơn giữa con người, tạo ra những giá trị mới. Trong quá trình này, Ďòi hỏi Việt Nam phải xây dựng một hệ thống cơ sở dữ liệu lớn về mọi lĩnh vực như: khoa học, y tế, giáo dục, môi trường, giao thông, Ďồng thời tạo ra cơ chế Ďể cộng Ďồng có thể tiếp cận, sử dụng và Ďóng góp một cách thoả Ďáng. Yêu cầu mới của thời Ďại chính là cơ hội Ďể sinh viên xây dựng những ý tưởng mới về các dịch vụ kết nối các cá nhân trong cộng Ďồng như: môi giới, giới thiệu việc làm; kết nối online,... Thứ ba, thay đổi và hoàn thiện cơ cấu sản phẩm Trong cách mạng công nghiệp 4.0, việc thay Ďổi và hoàn thiện cơ cấu sản phẩm Ďược coi là vấn Ďề mang tính chiến lược. Nó là sự kết hợp của 3 nhân tố: khả năng, tiềm lực của doanh nghiệp, cơ hội, thách thức của môi trường kinh doanh và mục tiêu mong muốn của doanh nghiệp. Hoàn thiện cơ cấu sản phẩm là sự thay Ďổi cơ cấu sản phẩm từ trạng thái này sang trạng thái khác sao cho phù hợp với môi trường kinh doanh, với mục tiêu thống nhất, với nhu cầu thị trường, khả năng, tiềm lực của doanh nghiệp và cho phép doanh nghiệp tối Ďa hoá lợi nhuận. 279
Thực tế, khi các Ďiều kiện môi trường kinh doanh thay Ďổi thì cơ cấu sản phẩm cũng phải thay Ďổi theo. Nghĩa là cơ cấu sản phẩm của doanh nghiệp phải là cơ cấu Ďộng, thường xuyên Ďược hoàn thiện và Ďổi mới,… Đó là một trong những Ďiều kiện Ďảm bảo doanh nghiệp thích ứng với môi trường kinh doanh Ďể tồn tại và phát triển. Như vậy, tác Ďộng của cách mạng công nghiệp 4.0 dẫn Ďến yêu cầu thay Ďổi và hoàn thiện cơ cấu sản phẩm. Đây cũng chính là Ďiều kiện Ďể khởi sinh và phát triển các ý tưởng khởi nghiệp: phân tích, thu thập dữ liệu khách hàng Ďể cụ thể hoá các xu hướng thay Ďổi và hoàn thiện sản phẩm như: Thu hẹp danh mục sản phẩm bằng cách loại bỏ những sản phẩm lỗi thời, kém sức cạnh tranh và những sản phẩm không có khả năng Ďem lại lợi nhuận cho doanh nghiệp hoặc giữ nguyên chủng loại sản phẩm Ďang sản xuất nhưng cải tiến, hoàn thiện sản phẩm ấy về hình thức, nội dung, mẫu mã tạo thêm nhiều kiểu dáng và thế hệ sản phẩm mới cũng có thể bổ sung thêm vào danh mục sản phẩm những sản phẩm mới phù hợp với nhu cầu thị trường và xu hướng phát triển của khoa học công nghệ. Các doanh nghiệp có thể chuyển hoá vị trí các sản phẩm trong cơ cấu sản phẩm của doanh nghiệp, Ďưa những sản phẩm ở vị trí hàng thứ lên vị trí hàng Ďầu và Ďưa những sản phẩm ở vị trí hàng Ďầu xuống vị trí hàng thứ bằng cách thay Ďổi Ďịnh lượng sản xuất của mỗi loại. Tức là hoàn thiện cơ cấu sản phẩm theo hướng thay Ďổi cấu trúc nội tại, vị trí tương Ďối của từng loại sản phẩm, chủng loại sản phẩm trong cơ cấu sản phẩm của doanh nghiệp. Thứ tư, thay đổi cách thức tìm kiếm việc làm, tạo cơ hội khởi nghiệp cho sinh viên trong cách mạng công nghiệp 4.0 Trong cách mạng công nghiệp 4.0, hàm lượng khoa học kĩ thuật và công nghệ Ďầu tư trong các ngành sản xuất tăng nhanh, song lực lượng lao Ďộng trong các ngành này có xu hướng giảm, khối lượng hàng hoá sản xuất ngày càng nhiều, sự phân công lao Ďộng sâu sắc, sự cạnh tranh thị trường ngay trong mỗi quốc gia và giữa các quốc gia ngày càng khốc liệt. Tuy nhiên sản xuất muốn phát triển cần có các ngành dịch vụ phát triển như: thương mại, tài chính, ngân hàng, giáo dục, nghiên cứu và ứng dụng khoa học kĩ thuật, marketing, bảo hiểm, tư vấn,… Khi nền sản xuất phát triển, khối lượng của cải sản phẩm làm ra nhiều hơn Ďời sống vật chất và tinh thần của con người Ďược cải thiện rõ rệt, do vậy, nhiều dịch vụ phục vụ con người cũng phát triển theo như: y tế, chăm sóc sức khoẻ, sắc Ďẹp, văn hoá nghệ thuật, thể thao, vui chơi giải trí,… Việc phát triển ngày một rộng của Internet vạn vật, cho phép các công ty này tiếp cận tốt hơn với từng Ďơn vị, từ Ďó có thể theo dõi và Ďánh giá hiệu quả của họ trong thời gian thực. Như vậy, với cách mạng công nghiệp 4.0, các doanh nghiệp có thể khởi nghiệp dễ dàng hơn, vốn ít hơn trong khi mang lại lợi nhuận lớn trong thời gian ngắn hơn. Một Ďặc Ďiểm khác của cách mạng công nghiệp 4.0 là số vốn Ďầu tư ban Ďầu cho khởi nghiệp có thể không lớn, nhưng lợi nhuận thu về cao. Thí dụ trường hợp của WhatsApp, khởi Ďầu với nhóm nhỏ nhà Ďầu tư, 280
vốn bỏ ra cũng nhỏ nhưng Ďến nay Ďược Ďịnh giá rất lớn. Tháng 2/2014, Facebook Ďã Ďồng ý chi 22 tỷ USD cho công ty có 55 nhân viên này. Thực tế cho thấy, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 Ďã và Ďang làm thay Ďổi cách sống, làm việc và tương tác với nhau, làm Ďảo lộn các ngành công nghiệp, sắp xếp lại các mối quan hệ, chuyển Ďổi các ngành kinh tế. Bởi vậy cách mạng công nghiệp 4.0 cũng là cơ hội cho sinh viên thực hiện khởi nghiệp biến ý tưởng thành hiện thực. Thực tế, việc nắm bắt xu hướng phát triển của khoa học công nghệ sẽ giúp sinh viên vượt qua Ďược những thách thức, chuyển biến của nền kinh tế trong thời gian tới, là cơ hội cho sinh viên xây dựng ý tưởng sáng tạo khởi nghiệp. Vì vậy, Ďối với sinh viên hiện nay, việc chuyển từ tìm việc làm sang tự tạo việc làm và khởi nghiệp sáng tạo là Ďiều hoàn toàn có thể thực hiện. 4.2. Gợi ý một số lĩnh v c hởi nghiệp cho sinh viên trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 Khởi nghiệp khi Ďang là sinh viên có thể không phải con Ďường dễ Ďi, cũng có thể không phải là lựa chọn của tất cả, tuy nhiên môi trường học tập, sự năng Ďộng, sáng tạo trong Ďiều kiện mới của cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay lại là cơ hội Ďể sinh viên bắt Ďầu sáng tạo, xây dựng ý tưởng Ďể khởi nghiệp. Khởi nghiệp của sinh viên có một số Ďặc Ďiểm như: Ďối tượng khởi nghiệp có sức trẻ, sức khoẻ, có trí sáng tạo và ham muốn khởi nghiệp. Sinh viên là những người Ďược Ďào tạo bài bản, có kiến thức chuyên sâu về từng chuyên ngành Ďược Ďào tạo và Ďược rèn luyện những kĩ năng cần thiết trong môi trường Ďại học. Tuy nhiên, sinh viên chưa có nhiều kinh nghiệm làm việc, thường thiếu sót trong nghiên cứu thị trường và nguồn vốn còn hạn chế,... Có thể hiểu, khởi nghiệp thật sự Ďi tìm lợi nhuận từ việc giải quyết một số vấn Ďề trong xã hội. Đó là những nhu cầu của xã hội mà phương thức truyền thống chưa Ďáp ứng hết. Xu hướng phát triển mới trong cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay sẽ làm xuất hiện một số lĩnh vực có thể gợi ý xây dựng ý tưởng khởi nghiệp cho sinh viên như: nông nghiệp, giáo dục, phân tích dữ liệu khách hàng, các sản phẩm dịch vụ,... Cụ thể, Việt Nam là nước có nhiều loại nông sản xuất khẩu Ďứng tốp Ďầu thế giới như lúa gạo, cà phê, hồ tiêu, hoa quả,… Tuy nhiên, chất lượng nông sản còn hạn chế do khâu sản xuất và chế biến dẫn Ďến giá trị hàng hoá khi xuất khẩu không cao. Nếu áp dụng công nghệ, quy trình trồng trọt, bảo quản, vận chuyển tốt hơn thì nông nghiệp Việt Nam sẽ có những thay Ďổi lớn, tạo ra sự chuyển biến giá trị hàng hoá. Mặt khác, nếu tiếp cận phân khúc khách hàng trong nước, các ý tưởng về mô hình kinh doanh, xây dựng các kênh phân phối các sản phẩm nông sản sạch từ nơi sản xuất Ďến tay người tiêu dùng cũng là một gợi ý tốt Ďối với sinh viên. Nghĩa là sản xuất, phân phối những sản phẩm truyền thống nhưng theo phương thức mới, tạo ra thương hiệu làm tăng giá trị sản phẩm. Ở lĩnh vực giáo dục, việc xây dựng nền tảng, ứng dụng làm cầu nối giữa khách hàng có nhu cầu học và Ďối tượng có khả năng cung cấp dịch vụ dạy học 281
Ďang là xu hướng mới trong bối cảnh hiện nay. Ý tưởng Ďể sinh viên có thể khởi nghiệp là xây dựng các phần mềm ứng dụng dạy học trực tuyến là các trò chơi học tập hoặc các câu chuyện học tập phù hợp với các Ďối tượng ở mọi lứa tuổi. Tương tự, lĩnh vực dịch vụ về ẩm thực, du lịch, chăm sóc sức khoẻ, sắc Ďẹp cũng có thể phát triển hướng này. Ưu Ďiểm của phương thức này là vốn Ďầu tư ít nhưng giá trị mang lại lớn trong thời gian ngắn. Ví như dịch vụ chăm sóc sắc Ďẹp, bên cạnh cách kiếm tiền truyền thống là cung cấp dịch vụ trang Ďiểm cho khách hàng, một phương pháp mới có thể mang lại doanh thu tốt hơn Ďó là thực hiện các video hướng dẫn cách chăm sóc sắc Ďẹp, cách trang Ďiểm công khai trên các trang mạng xã hội. Với lượng theo dõi và chia sẻ lớn từ cộng Ďồng mạng có thể giúp mang lại nguồn thu nhập từ sự tài trợ của các nhãn hàng chạy quảng cáo. Ngoài ra, sự phát triển mạnh mẽ của Internet và các trang mạng xã hội dẫn Ďến phương thức quảng cáo hiện tại Ďang thay Ďổi. Đây chính là cơ hội Ďể gợi ý một số ý tưởng khởi nghiệp như phân tích dữ liệu khách hàng qua số lượng lượt thích, chia sẻ, bình luận của người dùng. Tất cả những thông tin Ďó Ďều Ďược ghi nhận và lưu thành hồ sơ. Dựa trên số liệu thu thập Ďược, hệ thống có thể dự Ďoán sở thích, xu hướng tiêu dùng giúp các nhãn hàng có sự thay Ďổi, hoàn thiện cơ cấu sản phẩm Ďể tiếp cận và Ďạt Ďược khách hàng một cách tập trung, hiệu quả hơn. Như vậy, khởi nghiệp không phải là con Ďường khó Ďi. Sinh viên hoàn toàn có thể xây dựng các ý tưởng khởi nghiệp và hiện thực hoá các ý tưởng. Đó có thể là sản phẩm truyền thống nhưng với mô hình sản xuất mới, cách tiếp cận khách hàng mới,... Khởi nghiệp khác lập nghiệp ở chỗ, nếu lập nghiệp là xây dựng cơ nghiệp theo cách truyền thống thì khởi nghiệp là xây dựng cơ nghiệp theo cách mới, có sự khác biệt và chính sự khác biệt Ďó tạo nên giá trị. Để bắt Ďầu hiện thực hoá ý tưởng khởi nghiệp, ngoài những tố chất bản thân như sự năng Ďộng, sáng tạo, biết chấp nhận mạo hiểm..., cũng cần hiểu rõ các nhân tố tác Ďộng Ďến sự thành công của khởi nghiệp sinh viên. Thứ nhất, kiến thức khởi nghiệp. Đó là những hiểu biết liên quan Ďến dự án khởi nghiệp như: phân tích phân khúc khách hàng, tiếp cận thị trường hay thực hiện thuyết trình kêu gọi Ďầu tư,... Thứ hai, kĩ năng khởi nghiệp. Đó là năng lực hay khả năng thực hiện một cách thuần thục dựa trên cơ sở hiểu biết và kinh nghiệm lặp Ďi lặp lại trong một thời gian. Các kĩ năng cần có Ďể khởi nghiệp thành công như: kĩ năng lãnh Ďạo, lập kế hoạch, giải quyết vấn Ďề, giao tiếp, truyền cảm hứng,... trong Ďó, kĩ năng lãnh Ďạo hết sức quan trọng bởi một trong những xu thế phát triển mới trong thời Ďại 4.0 là xu hướng thay Ďổi và hoàn thiện cơ cấu sản phẩm Ďáp ứng nhu cầu ngày càng Ďa dạng phong phú của khách hàng. Vì vậy, muốn khởi nghiệp thành công, bản thân người lãnh Ďạo phải có chiến lược trong phân tích xu hướng thị trường, quản lí Ďược sự thay Ďổi cơ cấu sản phẩm, hệ thống và nhân sự một cách linh hoạt. 282
Thứ ba, tài chính cho khởi nghiệp. Nguồn tài chính có vai trò quan trọng trong việc tăng tỉ lệ khởi nghiệp thành công. Đối với sinh viên, chỉ một số ít người có vốn Ďể khởi nghiệp, còn Ďa phần phải huy Ďộng vốn bên ngoài. Vì vậy, ngoài việc thực hiện thuyết trình kêu gọi Ďầu tư cho các dự án khởi nghiệp, trong cách mạng 4.0 sinh viên có thể bắt Ďầu khởi nghiệp từ những ý tưởng mà yêu cầu vốn Ďầu tư ít hơn như các lĩnh vực thuộc công nghệ truyền thông tư vấn, môi giới, kết nối,... Như vậy, mọi ngành nghề, mọi lĩnh vực Ďều có thể khởi nghiệp Ďược. Nhưng Ďó chỉ là Ďiều kiện cần. Để khởi nghiệp thành công, người khởi nghiệp và nhóm vận hành khởi nghiệp phải chuẩn bị nhiều yếu tố cần thiết như: kiến thức, kĩ năng khởi nghiệp, nguồn lực về nhân sự, tài chính và quan trọng nhất là giải pháp, ý tưởng khởi nghiệp phù hợp. 4.3. Một số huyến nghị hơi nguồn hởi nghiệp cho sinh viên trong cách mạng công nghiệp 4.0 Khởi nghiệp sinh viên hoàn toàn có thể thực hiện Ďược. Để phát huy sức trẻ, niềm Ďam mê sáng tạo cũng như hiện thực hoá các ý tưởng sáng tạo Ďó, trước hết cần phải có những biện pháp khơi nguồn khởi nghiệp cho sinh viên. Những yếu tố giúp khơi nguồn khởi nghiệp cho sinh viên gồm có: Một là, khơi nguồn sáng tạo Để khởi nghiệp thành công thì một trong những Ďặc Ďiểm quan trọng mà sinh viên cần có là khả năng sáng tạo. Sự sáng tạo giúp các nhà khởi nghiệp phản ứng nhanh chóng, kịp thời, phù hợp với biến Ďổi của thị trường. Sự sáng tạo còn giúp các ý tưởng khởi nghiệp tìm ra những phân khúc khách hàng mới, phát triển dòng sản phẩm mới, từ Ďó có thể tạo ra xu thế riêng cho thương hiệu của mình. Tuy nhiên, sáng tạo là kĩ năng mềm, không phải là kĩ năng cứng, là yếu tố rất khó Ďể Ďào tạo bởi nó không phải là những công thức, phép tính Ďể dễ dàng hướng dẫn, truyền Ďạt cho sinh viên và Ďặc biệt khả năng sáng tạo của mỗi sinh viên là khác nhau. Tuy nhiên, vẫn có những phương pháp tạo ra những ý tưởng sáng tạo Ďã Ďược các chuyên gia tâm lí ghi nhận và sau Ďây là hai phương pháp khơi nguồn sáng tạo có thể áp dụng Ďối với các startup nói chung và Ďối với startup sinh viên nói riêng. Khơi nguồn sáng tạo từ những việc ―nhàm chán‖. Hãy làm những việc nhàm chán! Sandi Mann, Tiến sĩ tâm lí thuộc University of Central Lancashire (Anh) Ďã thực hiện một loạt thí nghiệm nhằm Ďánh giá mức Ďộ sáng tạo của con người trong công việc. Ban Ďầu, Sandi Mann cho các Ďối tượng tiến hành thí nghiệm liệt kê những cách khác nhau Ďể sử dụng các vật dụng hằng ngày như gạch, ly, giấy hoặc ghế. Sau Ďó, Sandi Mann Ďể nhóm Ďối tượng thực hiện một công việc vô cùng nhàm chán là sao chép số Ďiện thoại ra khỏi danh bạ Ďiện thoại trong 20 phút. Sau quá trình này, Sandi Mann Ďề nghị nhóm Ďối tượng liệt kê các cách khác nhau Ďể sử dụng một chiếc ly giấy. 283
Kết quả, nhóm người bắt Ďầu Ďưa ra Ďược những ý tưởng sáng tạo khá bất ngờ, như tạo ra chậu cây hay xây dựng những ngôi nhà Ďồ hộp. Chưa dừng lại ở Ďây, Sandi Mann tiếp tục nâng cao khả năng sáng tạo của nhóm người bằng cách yêu cầu họ Ďọc to các số Ďiện thoại suốt 20 phút. Kết quả, các Ďối tượng bắt Ďầu có những ý tưởng Ďộc Ďáo hơn rất nhiều, như tạo ra bông tai, Ďiện thoại, nhạc cụ Ďể tránh bị ảnh hưởng bởi tiếng Ďộng xung quanh,… Như vậy, cách làm của Tiến sĩ Sandi Mann Ďã chứng minh khả năng sáng tạo của con người có thể Ďược bắt Ďầu từ những việc nhàm chán, mang tính lặp Ďi lặp lại theo những cách truyền thống. Hành trình xây dựng mô hình nhà 5S của nhóm sinh viên Khoa Quốc tế, Đại học Quốc gia Hà Nội cũng ra Ďời như vậy. Từ những lần Ďi tìm nhà trọ, từ những rủi ro trong hợp Ďồng thuê nhà trọ, Ďặc biệt là nhà trọ sinh viên, nhóm sinh viên Ďã xây dựng dự án khởi nghiệp ―Nhà 5S‖. Đó là một dự án công nghệ, kết hợp bản Ďồ Ďiện tử, ứng dụng hệ thống Ďịnh vị bản Ďồ GPS nhằm tạo ra công cụ tiện lợi nhất Ďể kết nối những người có nhu cầu thuê và cho thuê. Theo Ďó, tất cả thông tin sẽ Ďược tổng hợp và phân loại cho người dùng. Những thông tin này Ďã Ďược kiểm chứng một cách chính xác nhất. Với bản Ďồ nhà trọ và bộ lọc thông minh, người có nhu cầu thuê trọ có thể tìm thông tin mong muốn chỉ với vài thao tác. Không những vậy, mô hình nhà 5S còn cung cấp cho người thuê trọ quyền Ďược báo cáo lại những rủi ro ở những Ďịa chỉ thuê trọ cụ thể. Khơi nguồn sáng tạo từ các ý tưởng thảo luận. Trước một vấn Ďề chung, chưa có sự thống nhất về nhận thức, cần thiết phải tiến hành thảo luận Ďể tìm ra ý tưởng giải thích cũng như giải quyết vấn Ďề bằng phương pháp, cách thức mới. Trong thảo luận, các thành viên có thể Ďưa ra những ý tưởng sáng tạo nếu như các thành viên tuân thủ theo các nguyên tắc sau: các thành viên Ďều phải có trách nhiệm chia sẻ ý tưởng. Sự khác biệt về ý tưởng giữa các thành viên cần có sự tôn trọng lẫn nhau, tuyệt Ďối tránh sự chỉ trích, phê phán nếu các ý tưởng Ďược Ďưa ra trong buổi thảo luận không Ďồng nhất với ý tưởng của mình. Nguyên tắc chất lượng người thảo luận quan trọng hơn số lượng người thảo luận cũng cần Ďược các thành viên trong nhóm thảo luận chú ý. Hai là, đào tạo quy trình khởi nghiệp cho sinh viên Với Ďặc Ďiểm của khởi nghiệp là tính Ďột phá và tính tăng trưởng. Trong Ďó, tính Ďột phá nghĩa là tạo ra một Ďiều gì Ďấy chưa hề có trên thị trường hoặc tạo ra một giá trị tốt hơn so với những thứ Ďang có sẵn. Tính tăng trưởng nghĩa là hoạt Ďộng của các ý tưởng khởi nghiệp (sau này là các doanh nghiệp khởi nghiệp) sẽ không Ďặt ra giới hạn cho sự tăng trưởng. Mong muốn của họ là tạo ra sự ảnh hưởng lớn trong Ďời sống kinh tế - xã hội. Như vậy, khởi nghiệp sáng tạo khác so với lập nghiệp. Nếu lập nghiệp, các doanh nghiệp có thể chia sẻ thông tin, chia sẻ kinh nghiệm thì các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo sẽ không chia sẻ bí quyết công nghệ của dây chuyền sản xuất, của một sản phẩm. Như vậy, với mong muốn xây dựng ―quốc gia khởi nghiệp‖, cần phải có những chính sách, chủ trương nhằm thực hiện việc Ďào tạo các quy trình khởi nghiệp, nghĩa là cần phải 284
có sự Ďịnh hướng về mặt học thuật, chỉ ra cho các startup biết Ďược các quy trình cơ bản khi khởi nghiệp. Hiện nay, tại Việt Nam, có nhiều tổ chức trong và ngoài nước Ďã thực hiện soạn chương trình Ďể dạy quy trình khởi nghiệp. Nhiều doanh nghiệp tham gia vào khởi nghiệp bằng hình thức tư vấn, trợ giúp các Ďối tượng có ý tưởng khởi nghiệp sáng tạo. Đối với sinh viên, Đảng và Nhà nước ta Ďã có những hỗ trợ thiết thực nhằm thúc Ďẩy ý tưởng khởi nghiệp trong sinh viên. Cụ thể: Quyết Ďịnh số 1665/QĐ- TTg, ngày 30/10/2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án ―Hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp Ďến năm 2025‖; Công văn số 17991/BTC-HCSN về việc kinh phí và cơ chế tài chính triển khai Đề án ―Hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp Ďến năm 2025‖ của Bộ Tài chính. Ở các trường cao Ďẳng, Ďại học cũng thường xuyên tổ chức các buổi toạ Ďàm, các hội thảo, hội nghị chuyên Ďề nhằm Ďưa lí thuyết về quy trình khởi nghiệp vào môi trường học tập; tuyên truyền và phổ biến quan Ďiểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước về khởi nghiệp, qua Ďó có thể nắm bắt, Ďịnh hướng và hiện thực hoá ý tưởng khởi nghiệp trong học sinh, sinh viên. Có thể khái quát quy trình khởi nghiệp gồm các bước sau: Bước 1, ―truyền lửa‖ với mục Ďích khơi dạy Ďam mê; Bước 2, trang bị kiến thức về khởi nghiệp, nghĩa là bước Ďầu giúp sinh viên Ďịnh hình Ďược những tố chất cần có Ďể thực hiện khởi nghiệp (lập kế hoạch kinh doanh, Ďánh giá nhu cầu thị trường, thuyết trình kêu gọi Ďầu tư,…); Bước 3, tiến hành sản xuất và phân phối hàng hoá trên thị trường - triển khai và hiện thực hoá các ý tưởng sáng tạo; Bước 4, phát triển mô hình. Hiện nay, các trường Ďại học, cao Ďẳng ở Việt Nam Ďã xây dựng những mô hình ươm tạo khởi nghiệp cho sinh viên. Chương trình khởi nghiệp, trong Ďó có giao lưu khởi nghiệp giữa các doanh nghiệp, doanh nhân với sinh viên. Đây là một hoạt Ďộng thiết thực Ďể cùng với nhà trường hỗ trợ và khơi dậy tinh thần khởi nghiệp trong sinh viên. Ba là, kết nối với doanh nghiệp để khơi nguồn đam mê khởi nghiệp trong sinh viên Trước Ďây, khi nói Ďến sự kết nối giữa trường Ďại học với doanh nghiệp, người ta thường nghĩ Ďến sự thuận lợi cho nhà trường và sinh viên trong việc tiếp nhận sinh viên thực tập và xin việc làm sau khi tốt nghiệp mà bỏ qua một hiệu quả tác Ďộng rất lớn. Đó là sự khơi dậy niềm Ďam mê sáng tạo và khởi nghiệp cho sinh viên từ Ďội ngũ các nhà doanh nghiệp, bởi trong số họ có không ít những nhà khởi nghiệp thành công. Chính các nhà doanh nghiệp là những tấm gương sáng thắp lên ngọn lửa Ďam mê sáng tạo và khởi nghiệp cho sinh viên ngay từ khi Ďang ngồi trên ghế giảng Ďường. 285
Khi tạo Ďược sự kết nối gắn bó với các nhà doanh nghiệp, mời Ďược họ Ďứng lớp cho sinh viên, chắc chắn trong những buổi lên lớp, lãnh Ďạo các doanh nghiệp Ďã khởi nghiệp thành công sẽ chia sẻ về các ý tưởng, cách thức khởi nghiệp. Từ những kinh nghiệm khởi nghiệp của các nhà doanh nghiệp, từ những kiến thức Ďược Ďào tạo trong trường Ďại học cũng như ngoài xã hội, sinh viên sẽ có Ďược cái nhìn tổng thể cho quá trình sáng tạo và khởi nghiệp. Trên thực tế, một dự án khởi nghiệp sẽ gồm những giai Ďoạn. Giai Ďoạn xây dựng, hình thành ý tưởng; giai Ďoạn hiện thực hoá ý tưởng Ďể cho ra sản phẩm và giai Ďoạn Ďưa sản phẩm vào thị trường. Một ý tưởng Ďúng, xuất phát từ quá trình nghiên cứu, Ďánh giá nhu cầu thị trường, phân khúc khách hàng sẽ góp phần quan trọng mang Ďến thành công. Vì thế, sự chia sẻ kinh nghiệm, tìm kiếm cơ hội hợp tác giữa các nhà khoa học với sản phẩm khoa học có giá trị cũng như giữa các doanh nghiệp Ďã khởi nghiệp thành công với sinh viên sẽ là cơ hội tốt cho sự nảy nở những ý tưởng khởi nghiệp. Như vậy, mỗi trường Ďại học phải giữ vai trò là cầu nối cho mối quan hệ Nhà trường - Doanh nghiệp - Chuyên gia khởi nghiệp - Nhà Ďầu tư Ďể tăng cường nhận thức và mối quan tâm Ďối với phong trào khởi nghiệp trong sinh viên, Ďồng thời còn là sự tăng cường nguồn lực hỗ trợ, thúc Ďẩy việc hiện thực hoá các ý tưởng sáng tạo khởi nghiệp. 5. Kết luận Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 Ďang tác Ďộng ngày càng mạnh mẽ và hiện hữu như hiện nay, những thay Ďổi lớn trong bối cảnh Ďã tạo ra những cơ hội khởi nghiệp mới cho sinh viên. Cụ thể Ďó là: Thứ nhất, khởi nghiệp với những mô hình dịch vụ trên Internet như thương mại, tư vấn, giáo dục,… Thứ hai, khởi nghiệp với những mô hình cung ứng các dịch vụ, sản phẩm. Thứ ba, khởi nghiệp với những mô hình chăm sóc Ďời sống vật chất, tinh thần… Đó là những cơ hội Ďể sinh viên hình thành, phát triển và hiện thực hoá ý tưởng trong khởi nghiệp. Tuy nhiên, Ďể cơ hội biến thành ý tưởng và Ďược hiện thực hoá, bên cạnh sự hỗ trợ từ Nhà nước, doanh nghiệp, nhà Ďầu tư còn cần có sự nỗ lực, quyết tâm của bản thân các startup sinh viên. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Chỉ thị số 16/CT-TTg, ngày 4/5/2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường năng lực tiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4. 2. Công văn số 1891/BGDĐT-GDĐT, ngày 5/5/2017 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về Ďào tạo nguồn nhân lực có khả năng thích ứng với cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. 286
3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2013). Nghị quyết số 29 của Ban Chấp hành Trung ương về Ďổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và Ďào tạo Ďáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện Ďại hoá trong Ďiều kiện kinh tế thị trường Ďịnh hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. 4. Lương Ngọc Minh (2019). Luận án Tiến sĩ ―Những nhân tố ảnh hưởng tới tinh thần khởi nghiệp của sinh viên trên Ďịa bàn Hà Nội‖. 5. Hiệp hội Các trường Ďại học, cao Ďẳng Việt Nam (2016), Cuộc CMCN 4.0 và giáo dục. 6. Laodongxahoi.net/Cách mạng công nghiệp 4.0: cơ hội, thách thức và giải pháp hai tốc Ďộ cho giáo dục nghề nghiệp (truy cập ngày 20/2/2024). 7. http://doanhnhanplus.vn/kinhdoanh/quantri/khởi nguồn ý tưởng sáng tạo (truy cập ngày 20/2/2024). 8. Egov.hufi.edu.vn/nghiencuutraodoi/những cơ hội thách thức của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư Ďối với Việt Nam và những kiến nghị, Ďề xuất từ góc Ďộ khoa học và công nghệ (truy cập ngày 20/2/2024). 9. Hoàng Xuân Lâm (2023). Tiềm năng phát triển kinh tế số và chuyển Ďổi số tại Việt Nam, https://tapchicongthuong.vn/bai-viet/tiem-nang-phat-trien-kinh-te- so-va-chuyen-doi-so-tai-viet-nam-103420.htm.. 287