Công trình đường sắt Tập 1 - Phần 1 Tuyến đường sắt - Chương 4

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

90
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo giáo trình Công trình đường sắt Tập 1 ( chủ biên Lê Hải Hà - Nxb Giao thông vận tải ) dùng cho các lớp không chuyên Phần 1 Tuyến trên đường sắt - Chương 4 So sánh kinh tế kỹ thuật và các phương án

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Công trình đường sắt Tập 1 - Phần 1 Tuyến đường sắt - Chương 4

CHƯƠNG 4. SO SÁNH KINH T K THU T CÁC PHƯƠNG ÁN. 4.1. NH NG NGUYÊN T C CƠ B N KHI SO SÁNH PHƯƠNG ÁN. 4.1.1. Khái ni m. Trong vi c ñ u tư xây d ng, nhi m v cơ b n nh t là nâng cao hi u qu v n ñ u tư, gi m giá thành xây d ng. ð th c hi n ñư c gi i pháp ñó c n ph i so sánh m t cách chi ti t và c n th n v kinh t k thu t các phương án thi t k ñưa ra. "Phương án là m t trong nh ng cách gi i quy t nhi m v thi t k , nó ph i tho mãn yêu c u nhi m v thi t k , có th ñem so sánh v i các cách gi i quy t khác cùng m t nhi m v ñó". L a ch n ñư c phương án h p lý khi: a. Phương án ñư c ñ xu t càng ñ y ñ thì càng có cơ s ñ ch n ra phương án t t nh t. b. Không nên ñ xu t quá nhi u s phương án, n u không s làm r i lo n s so sánh. c. giai ño n thi t k tuy n l p d án kh thi ph i ñ xu t t i thi u hai phương án tuy n. d. M c ñ so sánh phương án ph i chi ti t và chính xác như nhau. 4.1.2. Các ch tiêu so sánh phương án. ð ñánh giá các phương án có th dùng các ch tiêu sau: 1. Các ch tiêu tho mãn nh ng yêu c u cơ b n c a n n kinh t qu c dân, xét ñ n c hai m t ch t lư ng và s lư ng có nh hư ng ñ n: a. M c phát tri n c a n n kinh t qu c dân trong vùng thi t k (phát tri n l c lư ng s n xu t, s d ng tài nguyên thiên nhiên, phát tri n công nông nghi p, b o v môi trư ng thiên nhiên). b. Kh năng ñ m b o nhu c u v n t i c a tuy n, c i thi n m ng lư i ñư ng cũ, k t h p ñư ng s t và ñư ng giao thông khác. c. Kh năng d tr con ñư ng thi t k (kh năng thông qua, kh năng chuyên ch , ñi u ki n tăng cư ng năng l c qua t ng giai ño n). 2. Các ch tiêu k thu t: ðó là các s ño bình ñ , tr c d c và tuy n khu gian và ñi m phân gi i. 3. Các ch tiêu v kh i lư ng xây d ng. ðó là kh i lư ng công trình, ñi u ki n cơ gi i hoá xây d ng; th i gian xây d ng công trình và th i gian n p ñư ng vào khai thác t m th i và khai thác vĩnh c u; yêu 105
c u v máy móc thi t b và v t li u xây d ng. b trí các cơ s công nghi p, cơ s s n xu t, kho tàng v t li u xây d ng ... 4. Các ch tiêu khai thác. ðó là th i gian tàu ch y, lư ng tiêu hao nhiên li u; tiêu chu n tr ng lư ng và vi c th ng nh t hoá tiêu chu n này nh ng ga ñ u m i; ch tiêu v quay vòng ñ u máy toa xe, nhu c u v ñ u máy toa xe; s lư ng ño n ph i dùng ñ u máy gia cư ng và nhu c u c a nó; ñ nh biên cán b cho công tác khai thác. e. Các ch tiêu kinh t t ng h p (ch tiêu giá ti n). ðó là v n ñ u tư ban ñ u và v n ñ u tư cho các giai ño n sau ñ tăng cư ng năng l c cho ñư ng; chi phí mua s m ñ u máy toa xe giai ño n khai thác ban ñ u và v sau; chi phí khai thác hàng năm; giá thành chuyên ch và kh năng h d n trong tương lai. 4.2. SO SÁNH PHƯƠNG ÁN THEO CH TIÊU GIÁ TI N. 4.2.1. Ý nghĩa c a vi c so sánh theo ch tiêu giá ti n. Tuỳ theo ý nghĩa c a ñ i tư ng, giai ño n thi t k mà m c tiêu so sánh các ch tiêu v giá ti n có th xác ñ nh m c ñ chi ti t và chính xác khác nhau. Thông thư ng các s li u xu t phát ñ xác ñ nh hi u qu kinh t là ch tiêu giá ti n ñ c trưng cho v n ñ u tư toàn b và chi phí khai thác hàng năm. V n ñ u tư ñư c phân ra: a. V n ñ u tư ban ñ u là v n ñ u tư c n thi t th c hi n t t c các công tác trư c khi chuy n giao ñư ng vào khai thác. b. V n ñ u tư b xung là v n ñ u tư c n thi t th c hi n trong quá trình khai thác ñ tăng cư ng năng l c cho ñư ng theo t ng giai ño n công tác riêng l c a nó. Trong th c t thi t k ngư i ta thư ng ñưa ra hai trư ng h p ñ c trưng nh t: a. So sánh phương án theo v n ñ u tư m t giai ño n. b. So sánh phương án theo v n ñ u tư nhi u giai ño n. 4.2.2. So sánh phương án khi ñ u tư m t giai ño n. G i A1 và A2 là v n ñ u tư m t giai ño n c a phương án 1 và 2. E1 và E2 là chi phí khai thác hàng năm c a phương án 1 và 2. A1 > A2  Nu  phương án 2 ưu vi t hơn, các phương án như th g i là phương E1 > E 2  án không c nh tranh. Nhưng trong th c t thư ng x y ra: 106
A1 > A2   các phương án này g i là các phương án c nh tranh. E1 < E 2  1. So sánh phương án khi ñ u tư m t giai ño n theo th i gian hoàn b i thb. N u vi c xây d ng theo phương án có v n ñ u tư l n hơn ñư c th c hi n thì v n b thêm c a phương án 1 so v i phương án 2 là A1 - A2 và tương ng v i nó chi phí khai thác hàng năm c a phương án 1 ti t ki m ñư c so v i phương án 2 là E2 - E1, có th hoàn b i v n ñ u tư b thêm v i chi phí ti t ki m này v i th i gian hoàn b i là: A1 − A2 thb = (4-1) E 2 − E1 Th i gian hoàn v n tiêu chu n thbtc thư ng do B K ho ch ñ u tư quy ñ nh: + thbtc = 10 năm v i các công trình xây d ng có ý nghĩa qu c gia như tuy n ñư ng s t m i. + thbtc = 8 năm v i các công trình c n ñ m b o hi u qu v n ñ u tư l n hơn. + thbtc = 12 năm v i các công trình vùng có ñi u ki n ñ a hình khó khăn và thiên nhiên kh c nghi t. thb ≤ thbtc ch n phương án 1 (phương án có v n ñ u tư ban ñ u l n Nu hơn). thb > thbtc ch n phương án 2 (phương án có v n ñ u tư ban ñ u nh hơn). 2.So sánh phương án khi ñ u tư m t giai ño n theo h s hi u qu v n ñ u tư c. Khi chi phí khai thác ti t ki m ñư c c ñ nh, t c là E2 - E1 không ñ i theo giá tr trong m t th i gian, ph n c a v n ñ u tư b thêm A1 - A2 s ñư c hoàn b i hàng năm. T s gi a chi phí khai thác ti t ki m ñư c hàng năm trên v n ñ u tư b thêm ñư c g i là h s hi u qu c a v n ñ u tư. E 2 − E1 1 1 = >< c= = ctc (4-2) A1 − A2 t hb t hbtc 1 N uc≥ = ctc - ch n phương án 1 t hbtc 1 N uc< = ctc - ch n phương án 2 t hbtc ñây ctc - h s hi u qu v n ñ u tư tiêu chu n. ctc = 0,08 khi thbtc = 12 năm ctc = 0,10 khi thbtc = 10 năm 107
chbtc = 0,12 khi thbtc = 8 năm 3. So sánh phương án khi ñ u tư m t giai ño n theo chi phí quy ñ i (chi phí d n xu t). Bi n ñ i b t ñ ng th c (4-2) và thay c = ctc ta có A1ctc + E1 > < A2ctc + E2 - chi phí quy ñ i t A sang E (4-3) E2 E1 hay là: A1 + > < A2 + (4-4) ctc c tc Kdx1 > < Kdx2 - t ng chi phí quy ñ i Phương án có hi u qu kinh t nh t là phương án có chi phí quy ñ i ho c t ng chi phí quy ñ i là nh nh t. Nh n xét chung: a. Khi so sánh hai phương án thì áp d ng công th c (4-1) ho c là công th c (4- 2). b. Khi so sánh nhi u phương án thì áp d ng công th c (4-3) ho c là công th c (4-4). c. Các công th c (4-1) (4-2) (4-3) (4-4) ch áp d ng khi chi phí khai thác không thay ñ i theo th i gian. 4. So sánh phương án khi ñ u tư m t giai ño n có chi phí khai thác thay ñ i hàng năm. a. Xác ñ nh h s quy ñ i chi phí v năm tính toán. Gi s ngư i ta ñ u tư m t s ti n là K0 vào m t lĩnh v c s n xu t nào ñó thì sau m i năm s ti n ñó s mang l i l i nhu n. th i ñi m ban ñ u v n ñ u tư là K0. Thì sau m t năm v n ñ u tư là K1 = K0 + ctcK0 = K0(1 + ctc) sau hai năm v n ñ u tư là K2 = K1 + ctcK1 = K0(1 + ctc)2 sau ba năm v n ñ u tư là K3 = K2 + ctcK2 = K0(1 + ctc)3 . . . . . . . . . t sau t năm v n ñ u tư là Kt = K t - 1 + ctcK t - 1 = K0(1 + ctc) (4-5) T công th c (4-5) nh n th y r ng ñ ng ti n theo th i gian tăng theo quy lu t % ph c t p. Chúng ta ñ t bài toán ngư c l i: c n th c hi n v n ñ u tư ban ñ u K0 nào ñ sau t năm nó là Kt. T công th c (4-5) có: Kt = Kt.ηt K0 = (4-6) (1 + ctc ) t 1 Trong ñó ηt = - h s quy ñ i chi phí v năm ban ñ u. (1 + ctc ) t 108
Như v y giá tr c a chi phí trong tương lai khi ñưa v năm ban ñ u b gi m ñi, ñ tìm ñư c nó c n nhân v i h s quy ñ i tương ng. b. So sánh phương án khi v n ñ u tư m t giai ño n có chi phí khai thác thay ñ i hàng năm. T ng chi phí quy ñ i c a m i phương án v năm ban ñ u "năm 0) là: T ∑Eη Kdx = A + (4-7) t t t =1 ñây T - th i gian xem xét. N u chi phí khai thác không ñ i theo th i gian thì T Kdx = A + E ∑η t (4-8) t =1 N u bi t s ph thu c c a chi phí khai thác theo th i gian c = c(t) thì công th c (4-8) có th ñư c th hi n như sau: T ∫ E (t ).η dt Kdx = A + (4-9) t 0 ∞ ∞ T ∫ E (t ).ηt dt = ∫ E (t ).ηt dt - ∫ E (t ).η dt ð tS= t 0 0 T công th c trên v ph i có tích phân th hai nh hơn r t nhi u tích phân th nh t nên ngư i ta có th b qua, như v y ∞ ∫ E (t ).η dt S= t 0 N u E(t) = E thì ∞ 1 dt Kdx = A + E ∫ =A+E ln(1 + ctc ) 0 (1 + c tc ) t Sau khi khai tri n ln(1 + ctc) theo chu i Mac lơ ranh ta l y g n ñúng 1 ln(1 + ctc) = và ctc E Kdx = A + (4-10) ctc Công th c này như công th c (4-4). Như v y khi chi phí khai thác không ñ i theo th i gian thì tính chi phí d n xu t theo (4-4) cũng gi ng như theo (4-8). 4.2.3. So sánh phương án khi ñ u tư nhi u giai ño n. 109
Trong th c t thi t k ñư ng s t m i cũng như tăng cư ng ñư ng ñang khai thác thư ng so sánh phương án khi phân kỳ v n ñ u tư hay nói cách khác v n ñ u tư ñư c ñư c th c hi n các giai ño n làm vi c khác nhau c a ñư ng. Trong trư ng h p này ngư i ta dùng h s quy ñ i không ch v i chi phí khai thác mà v i c chi phí ñ u tư xây d ng trong t ng th i kỳ nh t ñ nh và t ng chi phí quy ñ i ñư c tính như sau: m −1 Aij Ei (t ) m tc ∑ (1 + c +∑ ∑ (1 + c Kdx = A0 + (4-11) tij t tc ) ) 1 1 td tc Trong ñó: A0 - v n ñ u tư xây d ng ban ñ u m - s giai ño n làm vi c c a ñư ng m - 1 - s l n chuy n t m t giai ño n sang giai ño n ti p theo tij - năm thay ñ i giai ño n làm vi c c a ñư ng (năm th c hi n v n ñ u tư b xung Aij) t ñ - năm b t ñ u khai thác ñư ng giai ño n xác ñ nh. t c - năm k t thúc khai thác ñư ng giai ño n xác ñ nh. G (10 3tÊn) G ct4 (t) G yc(t) G ct3 (t) G ct2 (t) G ct1 (t) 2 5 10 T(n¨m) Hình 4.1. Bi u ñ so sánh phương án ñ u tư nhi u giai ño n 4.2.4. Phương pháp ch n ñ d c h n ch ip theo kinh phí quy ñ i. Trong thi t k ñư ng s t ta ph i ch n ñ d c h n ch ip h p lý nh t ñ có l i v m t kinh t khi xây d ng cũng như khi khai thác sau này nhưng v n ph i ñ m b o ñư c kh i lư ng v n chuy n yêu c u. Như v y mu n ch n ñư c phương án t t nh t 110
ta ph i xây d ng ñư c m i quan h Kdx = f(ip) và ip nào cho Kdx nh nh t là ip ñư c ch n. ð ñơn gi n ta có th dùng ñ th ñ xây d ng m i quan h trên b ng cách ñưa ra vài tr s d c h n ch và v i m i d c h n ch xác ñ nh ñư c chi phí d n xu t E Kdx = A + . ctc Có th g p 3 trư ng h p sau: Kdx Kdx Kdx = f(i p ) Kdx = f(i ) p K dxmin ip hîp lý i 3 i p (% ) i1 i2 i p max i p (% ) LÊy i p maxtheo quy ph¹m thiÕt kÕ Kdx = f(i p ) K dx i p min i p (% ) LÊy i p min theo ®iÒu kiÖn khëi ®éng hoÆc theo quy ph¹m thiÕt kÕ Hình 4-2. Bi u ñ ch n ipmin theo Kdx 4.3. TÍNH KH I LƯ NG CÔNG TRÌNH VÀ GIÁ THÀNH XÂY D NG CÁC PHƯƠNG ÁN. 4.3.1. Khái ni m. V i m c ñích so sánh các phương án ta không c n ph i tính toán t m và công phu kh i lư ng công vi c và giá thành vì không c n thi t (ch c n tính chính xác khi làm ñ án b n v thi công và làm d toán). Khi so sánh phương án ta ch c n tính nh ng kh i lư ng và giá thành c a các ñ i tư ng và lo i công vi c nào ñó các phương án khác nhau rõ r t. M c ñ t m và phương pháp tính toán th nào là do tính ch t c a các phương án c n ñư c so sánh và do giai ño n thi t k quy t ñ nh. Khi so sánh phương án c n xét ñ n nh ng lo i công tác sau: a. Kinh phí v kh i lư ng ñào ñ p n n ñư ng và công trình ph thu c. b. Kinh phí v công trình c u h m, c ng, tư ng ch n. 111
c. Kinh phí v ñ t k t c u t ng trên và các ki n trúc khác t l v i chi u dài tuy n (nhà c a công v , thông tin liên l c, tín hi u, tr m bi n th , m ng ñi n, ñi n khí hoá d c tuy n ...). d. Kinh phí công trình v ga. e. Kinh phí v mua s m ñ u máy toa xe và t n th t v ñ ng hàng hoá. Ngoài nh ng công tác cơ b n trên khi so sánh có th ph i xét nh ng lo i công tác khác nhau mà các phương án khác nhau rõ r t như c ng c ñ a ch t nơi ñ t x u, công tác gia c ñư ng nơi có ñư ng cong nh ... N u các phương án có các công trình, các k t c u, các ño n tuy n có giá tr như nhau, giá thành như nhau thì không c n nêu ra ñ so sánh. 4.3.2. Tính kh i lư ng công tác và giá thành n n ñư ng. 1. Tính kh i lư ng công tác n n theo tr c ngang: Chính xác nhưng m t th i gian. Nó ñư c áp d ng ñ tính khi ñ d c ngang thiên nhiên > 1/5, nơi n n ñư ng thi t k ñ c bi t, nơi n a ñào n a ñ p, khi ñào ñ p các lo i ñ t khác nhau. Theo cách này ta ph i tính di n tích tr c ngang c a t ng ño n nh r i tính kh i lư ng. 2. Tính kh i lư ng công tác n n theo b ng kh i lư ng t ng c c. ðư c áp d ng nh ng nơi có tr c ngang thông thư ng. ð d c ngang thiên nhiên < 1/5, ch c n tính theo các b ng tính s n c a t ng c c, do ñó c n ph i có tr c d c t m . C n tính kh i lư ng ñ t theo phương pháp này. 3. Tính kh i lư ng công tác n n theo cao ñ ñào ñ p trung bình. Dùng tr c d c gi n lư c l n lư t xét t ng ño n ng n ñào riêng ñ p riêng có cao ñ không thay ñ i l m ñư c coi b ng cao ñ ñào ñ p trung bình. Theo cao ñ ñào ñ p trung bình htb và chi u dài c a t ng ño n nh l (km) c a tr c d c, tính kh i lư ng theo công th c: (m3) Q = Σqñàolñào + Σqñ plñ p (4- 12) Trong ñó: qñào, qñ p - kh i lư ng ñ t ñào và ñ p c a 1 km c a t ng cao ñ trung bình (m3/km) lñào, lñ p - chi u dài c a các ño n ñào, ñ p (m). 112
l® o h ®¾p h® o l ®¾p Hình 4-3. Tính kh i lư ng ñ t ñá theo htb Kh i lư ng ñ t qñào, qñ p có th l y b ng, ñ th hay tính tr c ti p. Kh i lư ng ñ t c a ñư ng chính tính theo t ng km v i công th c: Q (m3/km) q= L Thư ng nh ng ño n tuy n d dàng q = 15.000 m3/km, ño n tuy n trung bình q = 16.000 ÷ 30.000 m3/km, ño n tuy n khó khăn q > 30.000 m3/km. 4. Tính kh i lư ng công tác n n theo phương pháp ch n m u (dùng hình m u tr c d c). Theo cách này ta có th tìm kh i lư ng ñ t cho t ng ño n ñư ng có kh i lư ng ñ t cho 1 km g n như nhau. Tr c d c thư ng ñư c phân ra 3 lo i: a. Lo i d cao ñ ñào ñ p là 2 ÷ 3 m b. Lo i v a cao ñ ñào ñ p là 3 ÷ 6 m c. Lo i khó cao ñ ñào ñ p là > 6 m ð i v i m i lo i ta ch n ra vài ba km ñi n hình r i tính kh i lư ng cho t ng km, sau ñó tính ra kh i lư ng trung bình c a lo i ñó. Như v y kh i lư ng ñ t trên c tuy n ñư ng có th tính theo công th c: Q = q1Σl1 + q2Σl2 + q3Σl3 (m3) (4-13) Trong ñó: q1, q2, q3 - kh i lư ng ñ t trung bình m t km c a t ng lo i Σl1, Σl2, Σl3 - t ng chi u dài các ño n c a t ng lo i (km) Chú ý: nh ng nơi qua ñ m l y cao ñ n n ñ p h ph i thêm vào m t ñ i lư ng lún m tuỳ theo chi u sâu l p bùn hb, tính ch t c a l p bùn, ñi u ki n thi công (n o h t bùn hay m t ph n, nén ñá, làm c c cát ...). Như v y chi u cao ñ t n n ph i ñ p hn là: hn =h + mhb 4.3.3. Tính kh i lư ng công tác và giá thành công trình nhân t o. Khi thi t k và thi công ta thư ng dùng các k t c u c u c ng ñ nh hình, theo t ng thi t k ñó ta tính kh i lư ng và giá thành ñ so sánh, ngoài ra c n ph i xét 113
thêm các ñi u ki n c th như lo i và chi u sâu l p n n móng, chi u cao n n ñư ng... Kh i lư ng c a c ng có th tính theo b ng trong ñó nêu kh i lư ng c a mi ng c ng, n n c ng và kh i lư ng c a t ng mét dài ñ t c ng. T t c nh ng th trên tính cho t ng lo i c ng, lo i kh u ñ . Chi u dài c ng ñư c tính theo công th c sau: Lc = Bnñ - 2mΦ (m) (4-15) Lc = Bm + 2mh - 2mΦ ho c là Trong ñó: Bnñ - b r ng ñáy n n ñư ng Bm - b r ng m t n n ñư ng m - h s mái d c ta luy Φ - ñư ng kính ng c ng B 1/m h O Lc B n® Hình 4-4. Xác ñ nh chi u dài c ng Giá thành c u c ng tính b ng cách nhân kh i lư ng v i ñơn giá c a t ng lo i công tác hay v t li u. 4.3.4. Tính kh i lư ng và giá thành k t c u t ng trên. Kh i lư ng công tác k t c u t ng trên ph thu c lo i và năng l c k t c u t ng trên ta ch n (lo i ray, ñá, ph ki n, tà v t). Năng l c k t c u t ng trên c a ñư ng chính quy ñ nh trong quy ph m tuỳ theo c p ñư ng và s lư ng hàng hoá chuyên ch . Khi so sánh phương án nói chung ta ch c n tính giá thành theo giá ñơn v t ng quát c a t ng lo i năng l c k t c u t ng trên (giá 1 km k t c u t ng trên). Ch trong trư ng h p ñ c bi t như khi có ñư ng cong bán kính nh ta m i c n tính thêm ti n gia c ñư ng cong. 4.3.5. Tính kh i lư ng công tác và giá thành các ga. Vì kh i lư ng ñ t và c u c ng ñã xét ñư ng chính r i nên ñ i v i các ga khi so sánh phương án ta ch c n xét ñ n k t c u t ng trên, nhà c a và các công trình 114
khác. Chi u dài các ñư ng ga, tr ñư ng chính ra ta tính theo các b n sơ ñ ñ nh hình. Kh i lư ng và giá thành nhà c a ga cũng như các k t c u khác ta có th tính sơ b theo sơ ñ ga, theo s lư ng tàu ch y trong ga. Nhưng khi không yêu c u chính xác làm thì giá thành các ga có th tính theo ñơn giá t ng quát m t ga tuỳ theo lo i ga. Ngoài nh ng lo i công tác trên tuỳ theo tình hình c th mà ta ph i xét ñ n nh ng th khác như kh i lư ng và giá thành xây d ng nhà , nhà công v , ñư ng dây thông tin liên l c. Nh ng lo i công tác này ñư c tính cho t ng km tuỳ theo c p ñư ng, m c ñ ñông ñúc dân cư mà tuy n ñi qua, kh i lư ng hàng v n chuy n và lo i thông tin. 4.3.6. Tính giá thành xây d ng các phương án. Q = QS + Lkta1 + Lgaa2 + Acc + Ltta3 + Lkta4 + Σ Ngaa5 (4-16) Trong ñó: A - giá thành xây d ng toàn b QS - giá thành xây d ng n n Lkt, Lga, Ltt - chi u dài ñư ng khai thác, các ñư ng ga và ñư ng thông tin a1, a2, a3 - giá thành 1 km k t c u t ng trên ñư ng chính, ñư ng ga, ñư ng dây thông tin Acc - giá thành xây d ng c u c ng trên tuy n a4 - ñơn giá bình quân c a các k t c u công trình d c tuy n như nhà c a, bi n báo, tín hi u Nga, a5 - s ñi m phân gi i và ñơn giá c a ñi m phân gi i. K t qu tính toán c a các phương án ñem chia cho chi u dài tuy n thi t k ñ tìm ra giá thành c a 1 km. Thông thư ng giá thành c a t ng h ng m c công trình chi m m t t l như sau so v i giá thành xây d ng: + Công tác ñ t 8 ÷ 19% trong ñi u ki n d dàng, 25 ÷ 28% trong ñi u ki n ph c t p. + Công trình nhân t o 3 ÷ 6% trong ñi u ki n d dàng, 6 ÷ 12% trong ñi u ki n ph c t p. + Công tác k t c u t ng trên 25 ÷ 35% trong ñi u ki n d dàng, 15 ÷ 25% trong ñi u ki n ph c t p. 115
N u các phương án khác nhau nhi u v ñi u ki n s d ng tàu xe thì ph i xét ñ n ti n mua s m tàu xe, còn n u trong quá trình khai thác n u mua s m ñ u máy toa xe b sung thì tính chi phí khai thác: Tdm Ttx Nñm = (ñ u máy) ; Ntx = (toa xe) (4-17) 365.24 365.24 Trong ñó: Nñm, Ntx - s ñ u máy và toa xe có liên quan ñ n th i gian tàu ch y. T ñm, Ttx - s gi ñ u máy và toa xe ph c v trong m t năm. Khi có s ñ u máy toa xe ñem nhân v i giá mua s m m t ñ u máy và m t toa xe ta ñư c giá thành. 4.4. TÍNH CHI PHÍ KHAI THÁC KHI SO SÁNH PHƯƠNG ÁN. 4.4.1. Các phương pháp tính chi phí khai thác khi thi t k ñư ng s t. Chi phí khai thác là chi phí cho vi c ch y tàu, vi c s a ch a t t c các công trình, s a ch a ñoàn tàu và lương cán b công nhân viên. Khác v i ñư ng s t ñang khai thác là ñã bi t các s li u chi phí th c t m t cách chi ti t, ñư ng thi t k m i chi phí khai thác ñư c xác ñ nh m t cách tương ñ i. ð so sánh các phương án thi t k ñư ng m i không c n tính chi phí khai thác v i ñ chính xác cao, ñi u quan tr ng nh t là phân bi t s khác nhau v chi phí gi a các phương án. Vì v y có th không tính ñ n m t vài lo i chi phí nào ñó mà không nh hư ng l n l m ñ n chi phí chung và ít khác bi t gi a các phương án (như chi phí b o dư ng ga, chi phí cho b máy qu n lý ñư ng...). Chi phí khai thác bao g m hai nhóm a. Nh ng chi phí t l v i s lư ng chuy n ñ ng (chi phí tr c ti p) Ett (ñ/năm). b. Nh ng chi phí b o qu n các k t c u c ñ nh (chi phí gián ti p) Egt (ñ/năm). Nhóm chi phí th nh t bao g m chi phí nhiên li u, chi phí s a ch a ñoàn tàu, m t ph n chi phí v b o dư ng và kh u hao k t c u t ng trên, chi phí b o dư ng ñ u máy và khám k thu t toa xe ... Nhóm chi phí th hai bao g m b o dư ng thư ng xuyên ñư ng chính và ñư ng ga, chi phí b o dư ng công trình nhân t o, thi t b c p ñi n, thông tin tín hi u, ga. Nhóm chi phí th hai này cũng ph thu c vào s lư ng chuy n ñ ng nhưng m c ñ th p hơn so v i nhóm chi phí th nh t vì chi phí cho b o dư ng thư ng xuyên các k t c u c ñ nh nh hư ng ñ n công su t c a chúng. Chi phí khai thác c a c hai nhóm ñư c xác ñ nh b ng cách c ng t t c các thành ph n chi phí tương ng v i các s ño riêng bi t. 116
n ∑a X Ett = (4-18) i i i =1 m ∑k Y Egt = (4-19) ii i =1 Trong ñó: Xi, Yi - s ño chi phí ai, ki - chi phí ñơn v . ð xác ñ nh chi phí khai thác ngư i ta s d ng ba h th ng tiêu chu n chi phí và s ño, ñó là: tiêu chu n t ng lo i, tiêu chu n ñơn nhóm, tiêu chu n ña nhóm. a. Trong h s tiêu chu n t ng lo i các chi phí ñư c xác ñ nh theo m t lo t các s ño, ñi u này cho phép tính chính xác nhưng kh i lư ng tính l n. b. Trong h th ng tiêu chu n ñơn nhóm nh ng chi phí có liên quan v i nhau ñư c th ng nh t thành m t lo i công vi c. c. Trong h th ng tiêu chu n ña nhóm ngư i ta th ng nh t các chi phí thành m t. H th ng này xác ñ nh chi phí khai thác ít khó khăn hơn và có th dùng so sánh phương án giai ño n l p d án. 4.4.2. Tính chi phí khai thác tr c ti p theo tiêu chu n t ng lo i. n ∑a X Ett = i i i =1 ð xác ñ nh chi phí tr c ti p ñ u tiên ngư i ta tính chi phí khai thác cho m t ñoàn tàu theo t ng chi u: e1ñ.tàu = enl + etg + etq (ñ ng/1 ñoàn tàu) Trong ñó: enl - chi phí khai thác t l v i tiêu hao nhiên li u. etg - chi phí khai thác t l v i th i gian. etq - chi phí khai thác t l v i s tàu thông qua. V i ñoàn tàu hàng do ñ u máy ñiêzen kéo: e1ñ.tàu = [a1RM + a2RC + (a3 + am)E] + (a4tMh + a5tMH + a6tnH) + + (a7MS + a8nS + a9TK) (ñ ng/1 ñoàn tàu) (4-20) V i ñoàn tàu hàng do ñ u máy hơi nư c kéo: e1ñ.tàu = (b1BK + b2RM + b3Rc + b4Ent) + (b5tMh + b6tMH + b7tnH) + + (b8MS + b9nS + b10TK) (ñ ng/1 ñoàn tàu) (4- 21) V i ñoàn tàu khách tính e1ñ.tàu tương t như các công th c trên nhưng c ng thêm ph n aKK. 117
Trong ñó: ai, bi (i = 1 ÷10) - giá thành ñơn v c a các s ño a1, a2, b2, b3 - (ñ ng/TKm) a3, am, b1, b4 - (ñ ng/Rg) RM, RC - công cơ h c c a l c kéo và l c c n (T-Km) E - tiêu hao nhiên li u ñiêzen (kg) Ent - tiêu hao nhiên li u than (kg) a4, b5 - (ñ ng/ñ i gi ) a5, b6 - (ñ ng/ñ u máy-gi ) a6, b7 - (ñ ng/1000 toa tr c-gi ) a7, b8 - (ñ ng/1000 ñ u máy-Km) a8, b9 - (ñ ng/1000 toa tr c-Km) a9, b10 - (ñ ng/tri u t n-Km) aK, K - (ñ ng/khách) , s lư ng hành khách B K - lư ng tiêu hao hơi nư c tMh - s ño m t ñ i gi c a ñ i ñ u máy tMH - s ño m t ñ u máy gi tnH - s ño 1000 toa tr c gi MS - s ño 1000 ñ u máy-Km nS - s ño 1000 toa tr c-Km TK - s ño tri u t n-Km Khi bi t s lư ng ñoàn tàu c a m i lo i theo m t chi u trong m t năm Nñi(1), Nv (1), Nñi(2), Nvê(2) ... có th tính chi phí khai thác tr c ti p: Ett = e1ñt(ñi)1Nñi(1) + e1ñt(v )1Nv (1) + e1ñt(ñi)2Nñi(2) + e1ñt(v )2Nv (2) + ... (ñ ng/năm) 4.4.3. Tính chi phí khai thác gián ti p theo tiêu chu n t ng lo i. m ∑k Y Egt = ii i =1 Egt = (K1 + K2 + K3 + K4)Lkt + K5Nga + K6Lkt(ñi n) + K7Ntbt (ñ ng/năm) Trong ñó: K1 - chi phí ñơn v s a ch a b o qu n thư ng xuyên ñư ng 3 (10 ñ ng/Km-năm). K2 - chi phí ñơn v s a ch a b o qu n thư ng xuyên các thi t b thông 3 tin liên l c (10 ñ ng/Km-năm) 118
K3 - chi phí ñơn v s a ch a b o qu n thư ng xuyên tín hi u ñi u khi n ch y tàu (103ñ ng/Km-năm) K4 - chi phí ñơn v s a ch a b o qu n thư ng xuyên v trí giao c t (103ñ ng/năm) K5 - chi phí ñơn v b o qu n ñi m phân gi i (103ñ ng/ñi m phân gi i) Lkt - chi u dài tuy n ñư ng khai thác Nga - s ñi m phân gi i K6 - chi phí ñơn v b o dư ng m ng ñi n (103 ñ ng/Km-năm) Lkt(ñi n) - chi u dài ñư ng dây ñi n K7 - chi phí ñơn v b o dư ng tr m bi n th (103ñ ng/tr m bi n th - năm) Ntbt - s tr m bi n th . Sai s trong các giai ño n so sánh phương án: Giai ño n l p d án kh thi: 7 ÷ 10 % Giai ño n thi t k k thu t: 3 ÷ 4 %. 119