Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính có và không có lao phổi cũ

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG CỦA BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN<br /> MẠN TÍNH CÓ VÀ KHÔNG CÓ LAO PHỔI CŨ<br /> Nguyễn Thị Mỹ Đang*, Nguyễn Thị Nhạn**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: đánh giá đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của BN bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (BPTNMT) có<br /> và không có lao phổi cũ.<br /> Phương pháp: nghiên cứu cắt ngang phân tích.<br /> Kết quả: có 180 bệnh nhân (BN) được đưa vào nghiên cứu từ 7/ 2010 đến 4/2011 tại bệnh viện Chợ Rẫy và<br /> Bệnh viện Đại học Y Dược. Kết quả cho thấy rằng đặc điểm dân số học, triệu chứng cơ năng, tình trạng hút thuốc<br /> lá, nghề nghiệp và chỉ số khối cơ thể khác nhau không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05) ở các nhóm BN BPTNMT có<br /> và không có lao phổi cũ. Trên 70% (55/ 78) BN BPTNMT có lao phổi cũ và 46% (47/ 102) bệnh nhân BPTNMT<br /> không có lao phổi cũ nhập viện với các giai đoạn III và IV (theo phân loại của GOLD). Có sự khác biệt có ý nghĩa<br /> thống kê ở hai nhóm (p = 0,007). Về X quang phổi, có > 70% BN BPTNMT có và không có lao phổi cũ có tổn<br /> thương xơ phổi. Giá trị trung bình chỉ số VC, FVC ở nhóm BPTNMT có lao phổi cũ giảm nhiều hơn nhóm<br /> BPTNMT đơn thuần.<br /> Kết luận: BN BPTNMT có lao phổi cũ có biểu hiện mức độ nặng (III và IV) và suy giảm chức năng hô hấp<br /> nhiều hơn hơn ở BN BPTNMT đơn thuần.<br /> Từ khóa: bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (BPTNMT), COPD, lao phổi cũ<br /> <br /> ABSTRACT<br /> CLINICAL AND PARACLINICAL CHARACTERISTICS OF COPD PATIENTS WITH AND WITHOUT<br /> PREVIOUS LUNG TUBERCULOSIS.<br /> Nguyen Thi My Dang, Nguyen Thi Nhan<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 - Supplement of No 1 - 2013: 100 - 107<br /> Objective: to evaluate clinical and paraclinical characteristics of COPD patients with and without previous<br /> lung tuberculosis (TB).<br /> Method: analytical cross sectional study.<br /> Results: There were 180 patients had visited at Cho Ray hospital and University Medical Center from<br /> 7/2010 to 4/2011. It showed that demographic characteristics, functional symptoms, smoking status, occupation<br /> and body mass index were not statistically significant differences (p > 0,05) between in COPD patients with<br /> previous lung TB and in COPD patients without previous lung TB. Over 70% (55/ 78) of COPD patients with<br /> previous lung TB and 46% (47/ 102) of COPD patients without previous lung TB hospitalized with stage III and<br /> IV of COPD, according to GOLD. This difference was statistically significant (p = 0,007). On the other hand,<br /> over 70% of COPD patients with and without previous lung TB have pulmonary fibrosis lesions on chest X-rays.<br /> Mean values of VC, FVC in COPD patients with previous lung TB were higher than in COPD patients without<br /> previous lung TB.<br /> Conclusion: the COPD patients with previous lung TB had showed stage III and IV of COPD and impaired<br /> * Khoa Siêu âm - Thăm dò chức năng - BV Chợ Rẫy<br /> Tác giả liên lạc: BS. Nguyễn Thị Mỹ Đang,<br /> ĐT: 0918881260<br /> <br /> 100<br /> <br /> Email: mydang76@gmail.com<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> lung function more than in COPD patients without previous lung TB.<br /> Keywords: Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD), previous lung TB.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ:<br /> Lao phổi và BPTNMT là vấn đề sức khỏe<br /> trầm trọng của toàn cầu, là hai nguyên nhân<br /> dẫn đầu về tỷ lệ mắc và tử vong trên thế<br /> giới(22) và cũng là hai bệnh lý phổi thường gặp<br /> ở Việt Nam. Trong lâm sàng, sự hiện diện hai<br /> loại bệnh này trên cùng một BN vẫn thường<br /> gặp(7). BPTNMT và lao phổi có các yếu tố nguy<br /> cơ chung như tình trạng kinh tế xã hội thấp và<br /> chức năng bảo vệ của cơ thể bị suy giảm. Có<br /> sự tác động qua lại giữa bệnh lao và BPTNMT,<br /> bệnh lao làm gia tăng tần suất của BPTNMT<br /> và ngược lại BPTNMT là yếu tố nguy cơ của<br /> bệnh lao tiến triển. Ngoài ra, BPTNMT có lao<br /> phổi cũ làm cho biểu hiện của BPTNMT nặng<br /> nề, suy giảm chức năng hô hấp, gây khó khăn<br /> trong điều trị và quản lý BPTNMT, tăng gánh<br /> nặng về mặt kinh tế, xã hội bao gồm giảm chất<br /> lượng cuộc sống, tàn phế, chi phí cho bệnh<br /> tật(11,14,10,23,17,25). Vì chưa có nhiều nghiên cứu<br /> làm rõ các vấn đề trên, chính vì vậy, chúng tôi<br /> tiến hành nghiên cứu này.<br /> <br /> *Tất cả đối tượng đều được chẩn đoán<br /> BPTNMT theo tiêu chí của GOLD (2009):<br /> Có triệu chứng ho và/ hoặc khạc đàm kéo<br /> dài, hoặc khó thở kéo dài dai dẳng.<br /> Và/ hoặc có tiền sử hút thuốc lá hoặc tiếp xúc<br /> với bụi, khói hơi, hóa chất.<br /> Kết quả hô hấp ký: FEV1/FVC 3 vùng có hoặc không có hang<br /> tồn lưu<br /> <br /> Mô tả đặc điểm dân số học, lâm sàng và cận<br /> lâm sàng của BN bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính<br /> có và không có lao phổi cũ.<br /> <br /> *Đánh giá rối loạn chức năng thông khí phổi<br /> (TKP): dựa vào các tiêu chuẩn sau: (8)<br /> <br /> So sánh chức năng hô hấp ở BN BPTNMT có<br /> và không có lao phổi cũ.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Thiết kế nghiên cứu cắt ngang.<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Gồm 2 nhóm đối tượng: có và không có chẩn<br /> đoán lao phổi trước đây. Tất cả đều là những BN<br /> BPTNMT, đang điều trị nội trú hoặc ngoại trú ổn<br /> định tại Bệnh viện Chợ Rẫy hoặc Bệnh viện Đại<br /> học Y Dược, trong khoảng thời gian từ tháng<br /> 7/2010 tới tháng 4/2011.<br /> <br /> TKP bình thường: VC hoặc FVC ≥ 80%, FEV1<br /> ≥ 80%, Tiffeneau ≥ 70%, Gaensler ≥ 70%.<br /> RLTK hạn chế: VC hoặc FVC < 80%, FEV1 ≥<br /> 80%, Tiffeneau ≥ 70%, Gaensler ≥ 70%.<br /> RLTK tắc nghẽn: VC hoặc FVC ≥ 80%, FEV1<<br /> 80%, Tiffeneau < 70%, Gaensler < 70%.<br /> RLTK hỗn hợp: VC hoặc FVC < 80%, FEV1<<br /> 80%, Tiffeneau = 70<br /> <br /> Phân bố<br /> Tuổi trung<br /> bình<br /> Hút thuốc Đang hút<br /> lá<br /> Đã ngưng<br /> hút<br /> Không hút<br /> Số gói-năm<br /> trung bình<br /> Nghề<br /> Nghề xây<br /> nghiệp<br /> dựng<br /> Nghề may<br /> dệt bụi vải<br /> Nghề xay lúa<br /> Phun thuốc<br /> trừ sâu<br /> Tiếp xúc khói<br /> củi<br /> Khói than đá<br /> <br /> Nhóm bệnh Nhóm chứng p<br /> 71(91%)<br /> 91(89,2%) > 0,05<br /> 10:1<br /> 8:1<br /> 2 (2,6 %)<br /> 2 (2,0%)<br /> > 0,05<br /> 16 (20,5 %) 26 (25,5%)<br /> 29 (37,2 %) 26 (25,5%)<br /> 31 (39,7%) 48 (47,1%)<br /> <br /> Nhóm bệnh Nhóm chứng<br /> 67,12 ± 9,64 67,88 ± 10,00<br /> 22 (28,2%)<br /> 47 (60,2%)<br /> <br /> p<br /> <br /> 30 (29,4 %) > 0,05<br /> 65 (63,7 %)<br /> <br /> 9 (11,6%)<br /> 7 (6,9 %)<br /> 37,3 ± 19,09 38,94 ± 20,00<br /> 0 (0%)<br /> <br /> 4 (3,9%)<br /> <br /> 2 (2,6%)<br /> <br /> 1 (1%)<br /> <br /> 1 (1,3%)<br /> 0 (0%)<br /> <br /> 3 (2,9%)<br /> 2 (2%)<br /> <br /> 6 (7,7%)<br /> <br /> 5 (4,9%)<br /> <br /> 0 (0%)<br /> <br /> 1 (1%)<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Nhận xét: nam gặp nhiều hơn nữ, đa số có<br /> hút thuốc lá, và tiếp xúc với bụi, khói, hóa chất.<br /> Bảng 2: Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của BN<br /> trong nhóm nghiên cứu<br /> Đặc điểm<br /> <br /> Xử lý thống kê<br /> <br /> Đặc điểm<br /> Giới tính<br /> <br /> Đặc điểm<br /> <br /> Nhóm<br /> bệnh<br /> 2<br /> BMI (kg/m ) BMI (kg/m2)<br /> 19,22<br /> (3,03%)<br /> Triệu chứng<br /> Ho<br /> 50 (64,1%)<br /> lâm sàng<br /> Khạc đàm 46 (59,0%)<br /> Khó thở 61 (78,2%)<br /> Khò khè 29 (37,2%)<br /> Mức độ khó<br /> 0<br /> 10 (12,8%)<br /> thở<br /> 1<br /> 25 (32,1%)<br /> 2<br /> 25 (32,1%)<br /> <br /> Giai đoạn<br /> BPTNMT<br /> <br /> Tổn thương<br /> di chứng lao<br /> trên X quang<br /> phổi<br /> <br /> Phân bố<br /> <br /> 3<br /> 4<br /> I<br /> II<br /> III<br /> IV<br /> 0<br /> I<br /> II<br /> III<br /> Xơ phổi<br /> <br /> 17 (21,8%)<br /> 1 (1,3%)<br /> 5(6,4%)<br /> 18 (23%)<br /> 41 (52,6%)<br /> 14 (17,9%)<br /> 6 (7,7%)<br /> 24 (30,8%)<br /> 16 (20,5%)<br /> 32 (41,0%)<br /> 69<br /> (81,18%)<br /> 13<br /> (100,0%)<br /> 8 (100,0%)<br /> <br /> Các dạng tổn<br /> thương<br /> trên X-quang Xẹp phổi<br /> phổi<br /> Dày dính<br /> màng phổi<br /> Giãn phế 3 (100,0%)<br /> quản<br /> <br /> Nhóm<br /> p<br /> chứng<br /> 19,77<br /> 0,52<br /> (3,57%)<br /> 82 (80,4%) > 0,05<br /> 80 (78,4%)<br /> 74 (72,5%)<br /> 41 (40,2%)<br /> 16 (15,7%) > 0,05<br /> 17 (16,7%)<br /> 32 (31,4%)<br /> 33 (32,4%)<br /> 4 (3,9%)<br /> 9 (8,8%)<br /> 46 (45,1%)<br /> 39 (38,2%)<br /> 8 (7,8%)<br /> 87 (85,3%)<br /> 4 (3,9%)<br /> 7 (6,9%)<br /> 4 (3,9%)<br /> 16<br /> (18,82%)<br /> 0 (0%)<br /> <br /> > 0,05<br /> < 0,05<br /> 0,05<br /> < 0,001<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> 0 (0%)<br /> 0 (0%)<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> Nhận xét: các BN nhóm BPTNMT đều có<br /> biểu hiện triệu chứng và mức độ không có khác<br /> biệt giữa hai nhóm. Nhóm BPTNMT có lao phổi<br /> cũ có biểu hiện mức độ nặng II và III, và có các<br /> tổn thương di chứng trên X quang phổi chiếm<br /> nhiều hơn nhóm chứng và sự khác biệt có ý<br /> nghĩa thống kê (p