Đặc điểm mô bệnh học ung thư biểu mô tuyến vú giai đoạn II - III sau điều trị hóa chất tiền phẫu tại bệnh viện K Hà Nội

TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM MÔ BỆNH HỌC UNG THƯ BIỂU MÔ TUYẾN VÚ<br /> GIAI ĐOẠN II - III SAU ĐIỀU TRỊ HÓA CHẤT TIỀN PHẪU<br /> TẠI BỆNH VIỆN K HÀ NỘI<br /> Lê Phong Thu1, Tạ Văn Tờ2<br /> 1<br /> <br /> Trường Đại học Y Dược Thái Nguyên; 2Bệnh viện K Hà Nội<br /> <br /> Đánh giá giải phẫu bệnh trên bệnh phẩm phẫu thuật ung thư vú có điều trị hóa chất tiền phẫu đóng vai<br /> trò quan trọng đối với việc đánh giá hiệu quả điều trị, có ý nghĩa tiên lượng bệnh. Nghiên cứu được thực hiện<br /> nhằm phân loại đáp ứng giải phẫu bệnh theo Hiệp hội Ung thư vú Nhật Bản và xác định một số đặc điểm mô<br /> bệnh học trên bệnh phẩm phẫu thuật ung thư biểu mô tuyến vú sau điều trị hóa chất. Phương pháp mô tả<br /> tiến cứu được thực hiện trên 82 bệnh nhân ung thư vú giai đoạn II - III được điều trị hóa chất tiền phẫu. Tỷ lệ đáp<br /> ứng giải phẫu bệnh hoàn toàn là 25,6%, không đáp ứng là 20,7%, đáp ứng nhẹ là 29,3%, đáp ứng rõ rệt<br /> 24,4%. Tỷ lệ đáp ứng hoàn toàn trên lâm sàng nhưng không đáp ứng hoàn toàn về giải phẫu bệnh là 53%.<br /> Tỷ lệ đáp ứng một phần trên lâm sàng nhưng đáp ứng hoàn toàn về giải phẫu bệnh là 26,2%. Tỷ lệ đáp ứng<br /> hoàn toàn trên lâm sàng phù hợp với đáp ứng hoàn toàn về giải phẫu bệnh là 47%. Như vậy, đáp ứng hoàn<br /> toàn trên lâm sàng không có nghĩa là đáp ứng hoàn toàn về giải phẫu bệnh và có trường hợp đáp ứng một<br /> phần trên lâm sàng nhưng lại đáp ứng hoàn toàn về giải phẫu bệnh. Tỷ lệ đáp ứng giải phẫu bệnh hoàn toàn<br /> ở giai đoạn II cao hơn ở giai đoạn III (35,7% và 23,5%). Sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê với p = 0,18.<br /> Có thể áp dụng hệ thống phân loại đáp ứng giải phẫu bệnh của Hiệp hội Ung thư vú Nhật Bản sau điều trị<br /> hóa chất tiền phẫu trong thực hành giải phẫu bệnh thường quy.<br /> Từ khóa: đáp ứng giải phẫu bệnh, ung thư vú<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> có sự khác nhau giữa các trường hợp. Đã có<br /> Chỉ định điều trị hóa chất tiền phẫu được<br /> áp dụng từ đầu những năm 1970 chủ yếu đối<br /> với giai đoạn III không mổ được và ung thư vú<br /> thể viêm với mục đích làm giảm kích thước<br /> khối u, giảm giai đoạn, tiêu diệt các tế bào vi<br /> di căn, làm cho diện cắt an toàn. Hiện nay,<br /> trên thế giới cũng như tại Việt Nam, xu hướng<br /> điều trị hóa chất tiền phẫu được mở rộng đối<br /> với cả giai đoạn I - III. Tỷ lệ đáp ứng giải phẫu<br /> bệnh hoàn toàn của một số nghiên cứu đa số<br /> dao động từ 15 - 28% [1; 2].<br /> Mức độ đáp ứng giải phẫu bệnh với điều trị<br /> <br /> nhiều hệ thống phân độ đáp ứng giải phẫu<br /> bệnh với điều trị hóa chất tiền phẫu được đưa<br /> ra như hệ thống phân loại đáp ứng theo Hiệp<br /> hội Ung thư vú Nhật Bản 2007, hệ thống phân<br /> loại đáp ứng Chevallier, hệ thống phân loại<br /> đáp ứng theo Miller - Payne [3 - 5]... Các tiêu<br /> chuẩn đánh giá chủ yếu dựa vào so sánh<br /> quần thể tế bào u trên sinh thiết trước điều trị<br /> và bệnh phẩm phẫu thuật sau điều trị, xác<br /> định mức độ đáp ứng dựa vào mức độ giảm<br /> hoặc hết hoàn toàn tế bào u. Việc đánh giá<br /> đáp ứng giải phẫu bệnh sau điều trị cho đến<br /> nay vẫn chưa được tiêu chuẩn hóa.<br /> <br /> Địa chỉ liên hệ: Lê Phong Thu – Bộ môn Giải phẫu bệnh –<br /> Ung thư học, Trường Đại học Y Dược Thái Nguyên<br /> Email: phongthudhytn@gmail.com<br /> Ngày nhận: 20/12/2016<br /> Ngày được chấp thuận: 26/2/2016<br /> <br /> 56<br /> <br /> Theo hệ thống phân loại của Hiệp hội Ung<br /> thư vú Nhật Bản, phân loại đáp ứng giải phẫu<br /> bệnh ra làm 6 mức độ, trong đó đáp ứng giải<br /> phẫu bệnh hoàn toàn bao gồm cả trường hợp<br /> <br /> TCNCYH 106 (1) - 2017<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> còn thành phần nội ống [3]. Còn theo hệ thống<br /> <br /> viện K Hà Nội (thỏa mãn cỡ mẫu ước tính cho<br /> <br /> phân loại của Miller - Payne lại chia làm 5<br /> <br /> một tỷ lệ với p = 0,23 [1]; n ≥ 65 ), bị ung thư<br /> <br /> mức độ đáp ứng, trong đó đáp ứng hoàn toàn<br /> <br /> vú một bên, chưa được điều trị đặc hiệu (phẫu<br /> <br /> giải phẫu bệnh cũng có thể còn thành phần<br /> <br /> thuật, xạ trị, hóa chất, nội tiết), có hồ sơ bệnh<br /> <br /> ung thư nội ống [5]. Trong khi hệ thống phân<br /> <br /> án đầy đủ, bệnh nhân được sinh thiết kim<br /> <br /> loại đáp ứng giải phẫu bệnh Chevallier lại tách<br /> <br /> chẩn đoán trước khi điều trị, liệu trình điều trị<br /> <br /> những trường hợp còn thành phần ung thư<br /> <br /> 6 - 8 đợt với phác đồ có Anthracyclin<br /> <br /> nội ống ra khỏi nhóm không còn tế bào ung<br /> <br /> (Epirubicin, Doxorubicin). Sau liệu trình điều trị<br /> <br /> thư [4].<br /> <br /> hóa chất lần cuối từ 2 - 4 tuần, bệnh nhân<br /> <br /> Dưới tác dụng của hóa chất điều trị, các tế<br /> bào u và mô đệm u có nhiều biến đổi. Một số<br /> biến đổi sau điều trị bao gồm biến đổi về phân<br /> loại mô bệnh học, độ mô học trước và sau<br /> điều trị hóa chất tiền phẫu. Mô đệm có biểu<br /> hiện thoái hóa nhầy, kính hóa, xuất hiện tế<br /> bào khổng lồ dị vật, calci hóa, xâm nhập<br /> lympho bào trong mô đệm [4; 6].<br /> <br /> được phẫu thuật theo phương pháp Patey.<br /> Địa điểm và thời gian nghiên cứu<br /> Địa điểm: Khoa Giải phẫu bệnh – Tế bào<br /> Bệnh viện K Hà Nội.<br /> Thời gian nghiên cứu: từ tháng 11 năm<br /> 2013 đến tháng 5 năm 2015.<br /> 2. Phương pháp: mô tả tiến cứu.<br /> <br /> Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng, đáp ứng<br /> <br /> - Nghiên cứu một số đặc điểm lâm sàng:<br /> <br /> hoàn toàn trên lâm sàng không có nghĩa là<br /> <br /> giai đoạn, đánh giá đáp ứng lâm sàng sau khi<br /> <br /> đáp ứng hoàn toàn về giải phẫu bệnh. Ngược<br /> <br /> điều trị hóa chất tiền phẫu theo tiêu chuẩn<br /> <br /> lại, một số trường hợp đáp ứng một phần trên<br /> <br /> đánh giá các u đặc (RECIST) năm 2000.<br /> <br /> lâm sàng nhưng lại đáp ứng hoàn toàn về giải<br /> phẫu bệnh [7; 8].<br /> Tại Việt Nam, chưa có nghiên cứu giải<br /> <br /> - Nghiên cứu mô bệnh học:<br /> + Nghiên cứu đặc điểm mô bệnh học trước<br /> <br /> phẫu bệnh nào mô tả các đặc điểm mô bệnh<br /> <br /> hóa chất tiền phẫu: phân loại mô bệnh học<br /> theo Tổ chức Y tế Thế giới 2003.<br /> <br /> học ung thư vú giai đoạn II - III sau điều trị hóa<br /> <br /> + Nghiên cứu mô bệnh học sau điều trị:<br /> <br /> chất tiền phẫu cũng như phân loại đáp ứng<br /> <br /> Xác định nền mô u, cắt qua diện cắt u lớn<br /> <br /> giải phẫu bệnh theo Hiệp hội Ung thư vú Nhật<br /> <br /> nhất, đo 2 đường kính lớn nhất, pha toàn bộ<br /> <br /> Bản. Chính vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên<br /> <br /> nền mô u, trường hợp không rõ u pha nhiều<br /> <br /> cứu này nhằm: phân loại đáp ứng giải phẫu<br /> <br /> mảnh trên nền mô u ban đầu (theo vị trí, kích<br /> <br /> bệnh theo Hiệp hội ung thư vú Nhật Bản và<br /> <br /> thước u trước khi điều trị hóa chất), nhuộm<br /> <br /> xác định một số đặc điểm mô bệnh học trên<br /> <br /> Hematoxylin - Eosin thường quy.<br /> <br /> bệnh phẩm phẫu thuật ung thư biểu mô tuyến<br /> vú sau điều trị hóa chất.<br /> <br /> II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> <br /> Phân loại mô bệnh học theo Tổ chức Y tế<br /> Thế giới 2003. Nhận xét một số đặc điểm biến<br /> đổi mô đệm sau điều trị hóa chất (sự xuất hiện<br /> tế bào khổng lồ, calci hóa, đại thực bào,<br /> <br /> 1. Đối tượng<br /> <br /> lympho bào….). Đánh giá mức độ đáp ứng<br /> <br /> Bao gồm 82 bệnh nhân ung thư biểu mô<br /> <br /> giải phẫu bệnh theo tiêu chuẩn phân loại đáp<br /> <br /> tuyến vú giai đoạn II - III được điều trị tại Bệnh<br /> <br /> ứng của Hiệp hội Ung thư vú Nhật Bản 2007 [3].<br /> <br /> TCNCYH 106 (1) - 2017<br /> <br /> 57<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> hoặc hết tế bào u và/hoặc thay thế các tế bào<br /> <br /> Tiêu chuẩn phân loại đáp ứng<br /> <br /> ung thư bởi mô hạt và xơ, đáp ứng hoàn toàn<br /> <br /> - Độ 0: Không đáp ứng: Gần như không có<br /> <br /> bao gồm cả những trường hợp còn thành<br /> <br /> thay đổi ở tế bào ung thư sau điều trị.<br /> <br /> phần nội ống.<br /> - Độ 1: Đáp ứng 1 phần.<br /> Xử lý số liệu<br /> <br /> + Độ 1a: Đáp ứng nhẹ: thay đổi nhẹ ở tế<br /> bào ung thư và/hoặc thay đổi rõ nhưng 60% chỉ gần 5%. Phần lớn ít thấy<br /> lympho bào trên bệnh phẩm sau điều trị hóa chất, tỷ lệ < 10% là 64,6%.<br /> Bảng 7. So sánh kết quả đáp ứng lâm sàng hoàn toàn và đáp ứng giải phẫu bệnh hoàn<br /> toàn của một số tác giả<br /> Đáp ứng lâm sàng<br /> <br /> Đáp ứng giải phẫu bệnh<br /> <br /> hoàn toàn (%)<br /> <br /> hoàn toàn (%)<br /> <br /> Moon và cộng sự [8]<br /> <br /> 26<br /> <br /> 8<br /> <br /> Chevallier và cộng sự [4]<br /> <br /> 29<br /> <br /> 26<br /> <br /> Sethi D và cộng sự [6]<br /> <br /> 10<br /> <br /> 20<br /> <br /> 20,7<br /> <br /> 25,6<br /> <br /> Nghiên cứu của chúng tôi<br /> <br /> 60<br /> <br /> TCNCYH 106 (1) - 2017<br /> <br />